OEH - Bilaketa
371 emaitza osorik bilaketarentzat
Sarrera buruan (6)
Sarrera osoan (365)
- abere
- abespelu
- adar
- adierazi
- agindu
- agintza
- ahal
- ahaltasun
- ahamen
- ahatara
- ahitu
- aita
- 1 akats
- akordu
- akta
- alanbrezki-belar
- alangoz
- 2 alboka
- aldaratu
- alegera
- alegia
- aloger
- altxatu
- amets
- apailatu
- apur
- 1 ardi
- 1 aria
- ari izan
- arima
- arin
- arrandia
- arrazoi
- 1 arte
- asegarri
- asmo
- aspertu
- astuntasun
- 1 atal
- ataldu
- atera
- aterakeria
- atsegin
- atsegintasun
- aupa
- aurpegi
- aurratu
- aurren
- aurrerakuntza
- aurreratu
- 1 auzi
- auzolan
- azpiko
- 1 ba-
- badaezpada
- badarik
- bailara
- baimen
- baino
- bainu
- baizik
- balio
- barka-hitz
- barne
- basoka
- batasun
- batere
- bederenik
- begiratu
- behartu
- behe
- behin
- behintzat
- bekain
- beldur
- belumendu
- benazki
- beraz
- berba
- berbakune
- berbera
- berdin
- berreuskaldundu
- berton
- bertso
- besarkatu
- bete
- betetasun
- beti
- bezalaxe
- bidegabekeria
- bigun
- bihotz
- bihotzalekeria
- bihurtu
- bildu
- biluzi
- biolatu
- birgo
- biribil
- birloratze
- birrindu
- bizibide
- bonur
- 1 bota
- botaera
- botere
- botila
- burubegitailu
- buru-gain
- buzkantz
- dado
- damugarri
- defektibo
- deitze
- departamendu
- deskantsu
- dirutu
- dirutza
- donokiratu
- dudatu
- duin
- ea
- ebakuntza
- ebatsi
- ederka
- edesti
- eman
- entzumen
- erabaki
- erabat
- erantsi
- erantzukizun
- erauntsi
- erdipurdi
- erdizka
- eremu
- erostetxe
- erraldoitzar
- erramueta
- erregarri
- erresort
- erretorika
- erreune
- eskaini
- etxe
- etxejaun
- ezen
- ezer
- 1 ezin
- fede
- gabe
- garbi
- garbitasun
- 1 gari
- gehiago
- gertutu
- 1 gibel
- ginarreba
- gisa
- gogo
- gorputz
- gorrixkatxo
- gosari
- grua
- guardatu
- gura
- 1 hagin
- 1 hain
- haize
- halere
- hamarren
- han
- hantu
- haragi
- 2 harpa
- harrapatu
- harrigarri
- hartzaile
- hastapen
- hatz
- haustura
- hautsi
- helbide
- hestegorri
- heze
- hezur
- hilotz
- hobari
- 1 hola
- honako
- hots
- 1 hur
- hustu
- 1 huts
- 1 iduri
- igandero
- igo
- ikastola
- ikuslekutxo
- inausketa
- indar
- inguratu
- inguru
- inoiz
- inperfekzio
- irabazi
- irato
- irin
- itoteka
- itulari
- izatasun
- izorra
- jagon
- jainko
- jaitsi
- 1 jakin
- jakitate
- jaungoiko
- ji ji ji
- kanpotar
- kapital
- kartero
- kasta
- kikera
- kintzena
- klink
- konsagratu
- kontsolio
- 1 kontu
- 1 labe
- laburdura
- lankizun
- lasto
- 1 latera
- laurdenkatu
- lehiatu
- lipar
- 1 lo
- lokarrigabe
- 3 loki
- lortu
- 1 lotu
- lumatu
- lur
- luzapendu
- luzarazi
- luzexko
- mahaintto
- mailatu
- maketania
- mami
- 1 markets
- mimi
- mintzo
- modu
- 2 moldezki
- motz
- mundu
- nabari izan
- nahi izan
- nahitasun
- neurtu
- noizbait
- norbait
- ogi
- oharmen
- oinazpi
- ondasun
- ondore
- ondu
- opor
- oraindino
- ordez
- osin
- oso
- osoik
- osotasun
- 1 ostia
- 2 ozpin
- parabola
- 1 pausu
- pena
- pitotx
- plazer
- poste
- premu
- puntu
- 1 puska
- puskakatu
- puskalla
- 1 santu
- sari
- sasiamendu
- 1 saski
- satisfatze
- segurantza
- sendo
- sikiera
- sinetsi
- 1 soberania
- soin
- 2 sorburu
- sorgortu
- suerte
- 1 sugar
- total
- trakamaila
- tristraska
- ttattur
- 1 ttotto
- 1 tustatu
- txabolaratu
- txiki
- 1 txindor
- txinpartaka
- txinpartun
- txoritoki
- 1 txotx
- txuleta
- udazale
- ukitu
- ukitze
- upel
- urdaiazpi
- urdekume
- urdin
- urgazte
- urguriki
- urostasun
- 1 urte
- urtero
- usaimen
- usaintsu
- uste
- ustel
- usteldu
- utzi
- xahutu
- xehe
- xuriketaño
- zabal
- zahagi
- zahar
- 1 zaindu
- zalditto
- zalekeria
- 1 zanga
- 1 zati
- zatika
- zein
- zentsura
- zentzun
- zer
- 1 zera
- zimur
- zindo
- zintzur
- 1 ziri
- zirikatu
- zorion
- zoriontasun
- zorrotz
- zoruntza
- zu
goiburua
etxejaun.
Onom.:
Domingo Echayuna. (Iranzu, 1258) Arzam 229.
Fiyllos de Miguel Echayauna. (Artajona, 1300) Ib. 229.
Pedro echajauna. (1366) Ib. 229.
sense-1
1.
(G-goi-azp; Añ, Dv (V)),
etxajaun
(Lar, Aq 406 (G) A, Añ, H). Ref.: AEF 1955, 83, ZestErret (gizon).
Propietario, dueño (de la casa), señor; padre de familia, cabeza de familia; casero (con respecto al arrendatario). "De casa deben ir a la veylla o el echaiaun o ela echandra" (FGN, 1234). TAV 2.2.13, 54. "Casero, dueño de la casa" Lar. "Patrón [...] de la casa y alojamiento", "posadero" Ib. "Señor, amo" Lar, Añ. "Casero, que es dueño de la casería" Aq 406. "Casero, dueño", "amo" Añ. v. etxagun, etxejabe.
Tr. Propio de la tradición meridional. Atestiguado ya en documentos medievales navarros, comienza a aparecer en los textos en la 2.a mitad del s. XVIII (pero cf. infra RS en la 2.a acepción), documentándose bien en el s. XIX. En el s. XX se encuentran ejs. en algunos autores, gralmte. de léxico cuidado, pero es sin duda mucho menos frec. que etxeko jaun (q.v.). En DFrec hay 4 ejs. de etxejaun.
[Aur] oiek berak gero edo eleizagizon edo etxajaunak izan bear dute. Cb EBO 17. Juda eta Galileako etxe-jaun edo familiaetako buru guziak. Lard 366. Baldin badagoz berreun baserri, etxejaun bakotxak irurogei errial emonaz, dago eginik barrija. Ur Dial 67 (It etxe jabe, Dv, Ip etxeko jaun). Banitza zu bezela etxejaun andia, / izan gabe maizter bat errukigarria. AB AmaE 401. Mendiolako etxe-iaunak euskaldun lurragaitik naikoa egin dau orain artean. Ag AL 11. Etxe-jaunak edo beronen ordezkoak ikusi bearko du etxean egiten dan guzia. "Dueño [...] de la casa". EAEg 6-11-1936, 230. An etxean bezala giñabiltzan, etxe-iauna ez baitzan an bizi. Or Aitork 200. Joxe Mari, 28 urtedun etxejauna. NEtx Antz 115. Gezaltzako etxejaun gelditu zan. Alzola Atalak 115. Etxejaunari Beeltzebul esan badiote, zenbatez gehiago ez ote haren etxekoei! IBe Mt 10, 25 (Ker, IBk etxeko jaun). Gizonai andrak gogait eragin / eskatutzean bardintza [...] / Etxejaun orreik emon deuskue / ezezko eta gordintza. Ayesta 124. Etxejaunaren ametsa baserria osorik uztea izaten da. MIH 150.
v. tbn. Mg PAb 101. VMg 61. Izt C 247. Zab Gabon 27. Etxde JJ 247. Akes Ipiñ 10.
Propietario, dueño (de la casa), señor; padre de familia, cabeza de familia; casero (con respecto al arrendatario). "De casa deben ir a la veylla o el echaiaun o ela echandra" (FGN, 1234). TAV 2.2.13, 54. "Casero, dueño de la casa" Lar. "Patrón [...] de la casa y alojamiento", "posadero" Ib. "Señor, amo" Lar, Añ. "Casero, que es dueño de la casería" Aq 406. "Casero, dueño", "amo" Añ. v. etxagun, etxejabe.
Tr. Propio de la tradición meridional. Atestiguado ya en documentos medievales navarros, comienza a aparecer en los textos en la 2.a mitad del s. XVIII (pero cf. infra RS en la 2.a acepción), documentándose bien en el s. XIX. En el s. XX se encuentran ejs. en algunos autores, gralmte. de léxico cuidado, pero es sin duda mucho menos frec. que etxeko jaun (q.v.). En DFrec hay 4 ejs. de etxejaun.
[Aur] oiek berak gero edo eleizagizon edo etxajaunak izan bear dute. Cb EBO 17. Juda eta Galileako etxe-jaun edo familiaetako buru guziak. Lard 366. Baldin badagoz berreun baserri, etxejaun bakotxak irurogei errial emonaz, dago eginik barrija. Ur Dial 67 (It etxe jabe, Dv, Ip etxeko jaun). Banitza zu bezela etxejaun andia, / izan gabe maizter bat errukigarria. AB AmaE 401. Mendiolako etxe-iaunak euskaldun lurragaitik naikoa egin dau orain artean. Ag AL 11. Etxe-jaunak edo beronen ordezkoak ikusi bearko du etxean egiten dan guzia. "Dueño [...] de la casa". EAEg 6-11-1936, 230. An etxean bezala giñabiltzan, etxe-iauna ez baitzan an bizi. Or Aitork 200. Joxe Mari, 28 urtedun etxejauna. NEtx Antz 115. Gezaltzako etxejaun gelditu zan. Alzola Atalak 115. Etxejaunari Beeltzebul esan badiote, zenbatez gehiago ez ote haren etxekoei! IBe Mt 10, 25 (Ker, IBk etxeko jaun). Gizonai andrak gogait eragin / eskatutzean bardintza [...] / Etxejaun orreik emon deuskue / ezezko eta gordintza. Ayesta 124. Etxejaunaren ametsa baserria osorik uztea izaten da. MIH 150.
v. tbn. Mg PAb 101. VMg 61. Izt C 247. Zab Gabon 27. Etxde JJ 247. Akes Ipiñ 10.
sense-2
2.
etxajaun
(BN-mix; A, que cita RS),
etsajaun
(<esça-> Lcc). "Drasgo o duende" Lcc."Etxajaun (Domenzain), alma de antepasado" JMB At. Azkue pone en duda, sin razón alguna, el testimonio de RS: "¿'Duende' será errata de 'dueño'?".
Etsa jaunen saria ezta ain koikari zein dirudi. "La dádiva del duende" . RS 497. Cantervilleko etxajaun gizarajo hark. MEIG I 174.
Etsa jaunen saria ezta ain koikari zein dirudi. "La dádiva del duende" . RS 497. Cantervilleko etxajaun gizarajo hark. MEIG I 174.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
