OEH - Bilaketa
9 emaitza ohil bilaketarentzat
goiburua
1 ohildu.
tradizioa
Tr. Documentado sobre todo en autores suletinos (tbn. en Oihenart) y roncaleses, ya desde mediados del s. XVII; desde finales del s. XIX se encuentra tbn. en algunos textos más occidentales, sobre todo bajo-navarros. En el s. XX se documenta tbn. en autores meridionales cultistas como Olabide, Orixe, Arriandiaga y Zaitegi. O(h)iltu es la forma documentada en los suletinos y roncaleses, y o(h)ildu la que emplean la mayoría del resto (hay además ohoildu en Herria y en Gure Herria ).
sense-1
1.
(AN, BN-mix, Ae, Sal; Arch VocGr, VocBN
),
ohiltu (BN, Sal, S, R; Gèze 323y329, Dv (BN-mix, S), H),
ohoildu
Ref.:
A (oildu, oiltu);
A Aezk 297;
Lrq (ohilt);
AtSac
64
.
(Aux. trans.). Ahuyentar, espantar; arrojar, expulsar; apartar, alejar. " Ohilzea, metre en fuite, chasser" Arch VocGr. "Chasser en intimidant, en faisant peur" VocBN . " Txoriak ohiltü ditizü, il a chassé les oiseaux. Letra horrek amets eder guziak ohildu zituen, cette lettre dissipa tous les beux rêves" Dv. "Expulsar, echar. Ardiak ez oiltzeagatik artzaiña egoten da ekin " A. " Oiltu (S, R), expulsar, desterrar. Yore bizikoz oiltan yair etse kontarik (R-uzt), para toda tu vida te despacho de esta casa" Ib. " Ori eztik bere putzak oilduko, a ése no le espantará su propio cuesco (B). Se dice de calmosos" A EY III 93.
Gathua ohoin izanagati, eztezala ohil eure gelati. O Pr 697. Xoriak nik ohil, berzek hil. Ib. 482. Harzaz ohilzen baitügü espiritü gaistoa. Bp I 117. Nork bere begiak apal edüki, hara hona ohiltü gabe. Ib. I 97. Batak dü bihotza deitzen, berziak aldiz ohiltzen. Egiat 266. Etsaia ohiltzera goatzan bertarik. FrantzesB II 15. [Jesüs] eztezagün gure bekhatiez ohilt gureganik. MaiMarIl 79. Jinkuaren Espiritiaz badütüt nik debriak ohiltzen, [...]. Ip Mt 12, 28 (He, Dv, Echn k(h)entzen, TB, (-z-) SalabBN kasatzen, Samper egozten, Hual egoitxtan, Leon haizatzen, BiblE botatzen; v. tbn. Ip Mt 7, 22 ohiltü). Semeari manatu zuen ohil zitzan oiloak handik. Prop 1881, 202. Gure arthalde gaixoa ikhusi ginduen otsoek ohildua. Prop 1883, 201. Egizü ohilt ditzadan eta hastia ditzadan enjogidüra gaistoen inganioak eta therritiak. Ip Imit III 48, 5 (Ol oildu; SP egoitzteko, Mst apartatzeko, Pi uxatu, Leon urrunt). Izidürak oro ohiltü ziren haren gogotik. Ip Hil 173. Zenbat ere aldiz, uli ohiltzeko, bururat altxatu baitzukeen eskua. Prop 1896, 236s. Goiz oroz gomendaturik da [meliza] edatia jente zahar gizener, apoplexiaren ohilzeko. Alth Bot 13. Erranzaun aitak: [...] eztuk zer etsiarengin, eta ez lanik eginere, guenakida ene antzinetik sekulako; korreki oiltuzion. Mdg 133. [Etxeko haur egiazkoak] ohilduz, atze-haur nonbeitikakoak, hekien ohe eta jar-tokietan ematen. Lander RIEV 1907, 432. Au da arrokeria oiltzen duan egia. Ol Imit III 9, 3 (SP kasatu, Ch suntsitu, Mst azazatü, Pi uxatu, Leon ihes igorri). Oiluak baratzatik oildu edo iges-bialtzeko. Lh Yol 23. Soldadoak kiski kaska ohildurik, [...] Garaztar gizonak joan ziren gaztelura. Barb Sup 147. Frantses arrotzak oildu nahiz Nabarr-iria auzotik. Zub 89s. Erriko semeak, ostera, atetiko illuntara oilduak izango dira. Ol Mt 8, 12 (ed. 1958 yaurtiak; Ip urthikirik izan, Echn izain dire botatuak). Südür phünttatik ohiltzen zin, eskü gibelaz... azaia. GAlm 1931, 41. Oil (kendu) itzazu burutik bildur oiek. Or Eus 285. Lêndanik badu gaitzik aski, ta / oildu betza aiek aurrena. Ib. 255. Nolaz ahantz, nolaz ohil / hainbertze tzarkeri? Iratz 24. Aberriaren izurria oiltzeko. Zait Sof 60. Irlandarrak horrela beren sor-lekuetarik ohildu zituzten. Mde Pr 211. Gure itxaropen ergel, oinarririk ez duten anitzen sekulakotz ohiltzera. Ib. 207. Ezin zian ohiltzen bere gogotik harpeko gaiza espantagarriaren ohartmentxa. GH 1958, 15. Ohildu nahi izan zituen beregandik gogapen beltzak oro. Mde HaurB 88. Nork uliak ohoiltzen buztan hortaz? Herr 17-11-1966, 4. Ezin dute ohildu, / oi pentsamendu ahula! Xa EzinB 57. Gogoeta tzar horiek ohoildu nahiz. GH 1973, 379.
v. tbn. CatS 18 (ohilten).
(Aux. trans.). Ahuyentar, espantar; arrojar, expulsar; apartar, alejar. " Ohilzea, metre en fuite, chasser" Arch VocGr. "Chasser en intimidant, en faisant peur" VocBN . " Txoriak ohiltü ditizü, il a chassé les oiseaux. Letra horrek amets eder guziak ohildu zituen, cette lettre dissipa tous les beux rêves" Dv. "Expulsar, echar. Ardiak ez oiltzeagatik artzaiña egoten da ekin " A. " Oiltu (S, R), expulsar, desterrar. Yore bizikoz oiltan yair etse kontarik (R-uzt), para toda tu vida te despacho de esta casa" Ib. " Ori eztik bere putzak oilduko, a ése no le espantará su propio cuesco (B). Se dice de calmosos" A EY III 93.
Gathua ohoin izanagati, eztezala ohil eure gelati. O Pr 697. Xoriak nik ohil, berzek hil. Ib. 482. Harzaz ohilzen baitügü espiritü gaistoa. Bp I 117. Nork bere begiak apal edüki, hara hona ohiltü gabe. Ib. I 97. Batak dü bihotza deitzen, berziak aldiz ohiltzen. Egiat 266. Etsaia ohiltzera goatzan bertarik. FrantzesB II 15. [Jesüs] eztezagün gure bekhatiez ohilt gureganik. MaiMarIl 79. Jinkuaren Espiritiaz badütüt nik debriak ohiltzen, [...]. Ip Mt 12, 28 (He, Dv, Echn k(h)entzen, TB, (-z-) SalabBN kasatzen, Samper egozten, Hual egoitxtan, Leon haizatzen, BiblE botatzen; v. tbn. Ip Mt 7, 22 ohiltü). Semeari manatu zuen ohil zitzan oiloak handik. Prop 1881, 202. Gure arthalde gaixoa ikhusi ginduen otsoek ohildua. Prop 1883, 201. Egizü ohilt ditzadan eta hastia ditzadan enjogidüra gaistoen inganioak eta therritiak. Ip Imit III 48, 5 (Ol oildu; SP egoitzteko, Mst apartatzeko, Pi uxatu, Leon urrunt). Izidürak oro ohiltü ziren haren gogotik. Ip Hil 173. Zenbat ere aldiz, uli ohiltzeko, bururat altxatu baitzukeen eskua. Prop 1896, 236s. Goiz oroz gomendaturik da [meliza] edatia jente zahar gizener, apoplexiaren ohilzeko. Alth Bot 13. Erranzaun aitak: [...] eztuk zer etsiarengin, eta ez lanik eginere, guenakida ene antzinetik sekulako; korreki oiltuzion. Mdg 133. [Etxeko haur egiazkoak] ohilduz, atze-haur nonbeitikakoak, hekien ohe eta jar-tokietan ematen. Lander RIEV 1907, 432. Au da arrokeria oiltzen duan egia. Ol Imit III 9, 3 (SP kasatu, Ch suntsitu, Mst azazatü, Pi uxatu, Leon ihes igorri). Oiluak baratzatik oildu edo iges-bialtzeko. Lh Yol 23. Soldadoak kiski kaska ohildurik, [...] Garaztar gizonak joan ziren gaztelura. Barb Sup 147. Frantses arrotzak oildu nahiz Nabarr-iria auzotik. Zub 89s. Erriko semeak, ostera, atetiko illuntara oilduak izango dira. Ol Mt 8, 12 (ed. 1958 yaurtiak; Ip urthikirik izan, Echn izain dire botatuak). Südür phünttatik ohiltzen zin, eskü gibelaz... azaia. GAlm 1931, 41. Oil (kendu) itzazu burutik bildur oiek. Or Eus 285. Lêndanik badu gaitzik aski, ta / oildu betza aiek aurrena. Ib. 255. Nolaz ahantz, nolaz ohil / hainbertze tzarkeri? Iratz 24. Aberriaren izurria oiltzeko. Zait Sof 60. Irlandarrak horrela beren sor-lekuetarik ohildu zituzten. Mde Pr 211. Gure itxaropen ergel, oinarririk ez duten anitzen sekulakotz ohiltzera. Ib. 207. Ezin zian ohiltzen bere gogotik harpeko gaiza espantagarriaren ohartmentxa. GH 1958, 15. Ohildu nahi izan zituen beregandik gogapen beltzak oro. Mde HaurB 88. Nork uliak ohoiltzen buztan hortaz? Herr 17-11-1966, 4. Ezin dute ohildu, / oi pentsamendu ahula! Xa EzinB 57. Gogoeta tzar horiek ohoildu nahiz. GH 1973, 379.
v. tbn. CatS 18 (ohilten).
azpiadiera-1.1
Abiatzen gira oinez, loaren ohiltzeko. Prop 1881, 155. Ekhiak ohiltzen dütian bezala ülhünpe belzak. Ip Hil 218. Ohilturen duziela logalia. PierKat 59. Hedoiak ohildurik baitzira etorri: / neri maiteki beha, hor zaitut airetan. Iratz 66. Hire zerua garbi duk, kheak / Hegoak ditik ohildu. Mde Po 101. Hego xuriak hedoi beltza ohiltzen duen bezala. Lf ELit 83.
sense-2
2.
(B ap. A
; SP, H) .
(Aux. intrans.). Espantarse; dispersarse. " Xoriak ohiltzea, abigere avis" SP.
Jendea ikhustean ez dira ohiltzen [xoriak] . Prop 1883, 17. Alderdi guzietarat hegaldaka zoazila, ikus zitezken oihaneko xori maiteak, beren ohantze tokiak galdurik, osoki ohilduak. Barb Piar I 119. Ithoka zerbeit janik, alderdi guzietarat ohildu ziren Oihanaldeko langileak oro. Ib. 235. Alhor hetan higatu Eskualdun umeak, ohilduak, badoazi, batzu, goseak ez hiltzeko mendietarat ihesi; bertzeak, [...]. Barb Sup V. [Eüskaldün aurhidiak] egürikantxarik gabe, / juaiten dira ohiltürik. Casve SGrazi 132.
(Aux. intrans.). Espantarse; dispersarse. " Xoriak ohiltzea, abigere avis" SP.
Jendea ikhustean ez dira ohiltzen [xoriak] . Prop 1883, 17. Alderdi guzietarat hegaldaka zoazila, ikus zitezken oihaneko xori maiteak, beren ohantze tokiak galdurik, osoki ohilduak. Barb Piar I 119. Ithoka zerbeit janik, alderdi guzietarat ohildu ziren Oihanaldeko langileak oro. Ib. 235. Alhor hetan higatu Eskualdun umeak, ohilduak, badoazi, batzu, goseak ez hiltzeko mendietarat ihesi; bertzeak, [...]. Barb Sup V. [Eüskaldün aurhidiak] egürikantxarik gabe, / juaiten dira ohiltürik. Casve SGrazi 132.
azpiadiera-2.1
(Part. en función de adj.).
Ihizlari bat ikhusten badute heldu zakotela, badoatzi oro, xori ohilduak bezala, buztana airean, ihesi oihan beltzenera. Prop 1884, 123.
Ihizlari bat ikhusten badute heldu zakotela, badoatzi oro, xori ohilduak bezala, buztana airean, ihesi oihan beltzenera. Prop 1884, 123.
sense-3
Beira zazu nik oiltan duala ene ainguriua zore presenziaren antziniara. Hual Mt 11, 10 (He, Ip, SalabBN, Dv, Echn, Leon igort(z)en, TB, Samper egortzen, Ol, BiblE bidaltzen). Eltu baikoz frutiuen sazoina, oiltu ztion zerbutxariak arrendazaliengana. Ib. 21,34. Egotxtan bagutzu kementik, oil gizazu txerri saldo kortra. Ib. 8,31 (Samper egorgitzazu). Karta kontan oiltan daud kontu bat. Mdg 152. Elezko lizta oiltu daitadana. Ib. 142. Bere ikasletariko bi oildu (bidaldu) leuzan. Arriand Lc 19, 29.
sense-4
4.
(Aux. intrans.).
"(L-ain), acometer, lanzarse. Txakurra ohildu zaio, bidera aterarik, el perro se ha echado sobre él, saliéndole al camino"
A.
sense-5
5.
"(AN-ulz), oildu zittun, ya los arregló (les riñó)"
Iz IzG.
sense-6
6.
"Destrozar. Ankapean ohildu
"
Asp ANaf.
azpisarrera-1
OHILDUXE,
OHILTUXE
(Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
Gauzak ziren bezala ikhustearekin, gogoan zituen anhitz lanho eta gezur ohilduxe ziren. Prop 1890, 109. Barkoxéko bi bürgaltes Baiúnako triátin zütiá, behar zütiéla alajínhúa amiñíbat ámes gaxtúk ohiltüxe! "À chasser les rêves tristes" . Lrq Larraja RIEV 1931, 238.
Gauzak ziren bezala ikhustearekin, gogoan zituen anhitz lanho eta gezur ohilduxe ziren. Prop 1890, 109. Barkoxéko bi bürgaltes Baiúnako triátin zütiá, behar zütiéla alajínhúa amiñíbat ámes gaxtúk ohiltüxe! "À chasser les rêves tristes" . Lrq Larraja RIEV 1931, 238.
ohildu
-
1 ohildu. Tr. Documentado sobre todo en ...
-
1. (AN, BN-mix, Ae, Sal; Arch VocGr , Vo...
-
Abiatzen gira oinez, loaren ohiltzeko. P...
-
2. (B ap. A ; SP, H) . (Aux. intrans.). ...
-
(Part. en función de adj.). Ihizlari ba...
-
3. ohiltu (R, S). Ref.: A; Con t R 533; ...
-
4. (Aux. intrans.). "(L-ain), acometer, ...
-
5. "(AN-ulz), oildu zittun, ya los arreg...
-
6. "Destrozar. Ankapean ohildu " Asp ANa...
-
OHILDUXE, OHILTUXE (Forma con suf. -xe, ...
<< haguntsu 0 / 0 1 so >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
