OEH - Bilaketa

4636 emaitza n bilaketarentzat

Sarrera buruan (36)


Sarrera osoan (488)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
arotz.
tradizioa
Tr. Por lo general, encontramos la 1.ª acepción sólo en los autores vizcaínos y guipuzcoanos y la 2.ª en los septentrionales y navarros (aunque tbn. es usada por algunos autores occidentales del s. XX); sin embargo, hay 'carpintero' en Etcheberri de Ziburu (cf. tbn. untzi harotz en Urte), Haraneder, y testimonios de Larramendi y Zamacola sobre su uso en las ferrerías con el significado de 'herrero'. La forma con h- inicial es la más usual entre los labortanos y parte de los bajo-navarros, no en Leiçarraga y los suletinos. Hay además ahotz en Arbelbide, Zubiri y otros textos bajo-navarros, agotz en Ugalde y abotz en un ej. de Herr . Sobre el sentido, cf. H: "La signification de ce mot est différente en L, BN, S d'une part, et en G, V de l'autre; toutefois, bien que rarement, les dialectes adoptent les sens les uns des autres, comment il apparaît dans les textes ci-après".
Onom.: Orti Arotza. (1103). Arzam 121. Lope Aroza de Berazar. (1170). Ib. 121. Dominicu aroza et pastore de ovem. (1200). Ib. 121. (Puede considerarse como equivalente de Lefèvre, Smith, etc., latinizado Faber; cf. ApV 55).
sense-1
1. (V, G, L-côte; VP 3r, Lar, , Dv, H; h- Deen I 10, Urt I 24) Ref.: Ref.: A; Iz ArOñ; Iz To; Iz UrrAnz; Etxba Eib; Elexp Berg .
.
Carpintero. "Abietarius, xarpantera, untzi harótza " Urt I 24. "Charpentier. Itanduten bajako arotz bati zura landuten bakian, ta errementari bati ultze bat egiten dakian (Astar)" H. "Bien sé que actualmente arotz sólo se emplea, entre la mayor parte de los euzkeldunes, con la estricta significación de carpintero; pero el empleo de zugarotz por el P. Mendiburu con esa misma significación, prueba completísimamente que, siquiera en una parte del País Vasco y en alguna época, tuvo arotz una significación genérica de obrero o trabajador, pues de lo contrario zugarotz sería una redundancia absolutamente inadmisible" Eleiz RIEV 1907, 210s. " Arotzaren etxean otzarea aurki, errementariaren etxean zotza burduntzi (V-m), en casa del carpintero la cesta (sirve de) silla, en casa del herrero el palo (sirve de) asador. Propiamente significa 'ebanista', pues el que labra la madera se llama mendi-arotz, zurgiñ " A. v. zurgin, zuharotz .
Arotz dinean zirola oski gitxi urratu doa. "Cuando el zapatero se hace carpintero" . RS 275. Arotzaren etsea zotzez, zotzez bere gaitxez. Ib. 417 (v. tbn. Aq 248; cf. O Pr 444 zurginaren etxea zotzez, zotzez ere motzez ). Harotz baten Seme zela Nazarengoa. EZ Man I 64. Hau ez da harotz baten semea? He Mt 13, 55 (Ol, Etxba Eib, Ker, IBk arotz; Lç xarpanter-seme, TB, Dv, IBe zurgin ). Argin, arotz, olagizon, dendari, okin [...] zuen etxeetan jaioak, aziak eta biziak. Lar Cor 152s. Zan zurgiña edo arotza. Ub 66. Geure olagizon, arotz, argiñ, errementari eta baserritarrak. Mg PAb 196. Ez eikezue egin, oi ebana arotz batek, zeñak, emen egoan tella ausia ifinteban an. LoraS 20. Arotzak egiten daben erretabluba Jaungoikuaren honra eta Elexia apainduteko dira. Astar II 69. Arotzak ugari ta / merke dauzka gaiak, / egiteko apalak, / kutxak eta oiak. Echag 244. Arotzaz gañera zan / errementaria, / argiña, kapagiña / eta dendaria. It Fab 107. Baita zurgin edo arotzak ere bialdu zitzaiozkala bere mendekoakin batean zuageak landu eta apaintzeko. Lard 211. Arotz bati ziyoten / mandatua laja, / al zuen azkarrena / egiteko kaja. Bil 148. Gure Aita San Jose / zerura baño len / arotz pobre gaizo bat / bizitu zan emen. Xe 154. Ain da abilla arotz, zurgin edo artista au, non [...]. Zab Gabon 106n. Zurgiñ edo arotz beartsu baten semetzat iduki zezaten. Arr May 117. Arotzik asten iatanean gaur / legeak doan salduten, / itanduten dot: nor ibili da / arotzak alan landuten? Azc PB 362. Arotz batek zuragaz mai bat egiten daben legez. Itz Azald 27. Nik potin barria eukiko neuke. Txanpon arotzanean ikusi dot gaur bat, ondo polita. Ag Kr 148. Arotza, argiñen korotza. EEs 1915, 127. Aspaldiyan arotzaren lanak / egiten digu segitu, / soliba edo poste koskorrak / iñoiz astindutzen ditu. EusJok 49. Gure arotz zurrak amaitu eban bere lana ainbat untze ta oltxugaz. Or Tormes 49. Alako ederki, nere semea arotz ikasten jarria neukan. Alz Ram 27. Kurutza geuk be jarraitu daigun, lortu daiguntzat garaitza. / Astelarratar Andoni maite, Aberrijaren arotza... Enb 149. Ez dut etsai nik, urkabea / altxako didan arotza. Or Eus 123. Arotz guztiak diote Ameriketako aritza bezelakorik ez dala. Munita 39. Zurgin edo arotza zan ogipidez. Erkiag Arran 27. Etxe osoa ta alboko olabea, serra ta anporrak, erre ta kixkali egin ei eutsazan Jon arotzari. Ib. 157. ¿A quién alquiló usted el sótano? --Pues [...], a un carpintero. Ala, agotz bat arkitu bear. Ugalde Iltz 58 (v. tbn. 60). Arotz eta argin eta igeltsero. MendaroTx 199. Josepe arotza zen beti, / gizon guztiz prestua. Arti MaldanB 208. Bera arotza zan da egur neurtzen ere ibiltzen omen zan. Uzt Sas 337. Ta nire Kristo au / minero beltza zen, / zeren gaur harotzak / burgesturik dauden. Azurm HitzB 32s. Etxean ondo etortzen da arotza izatea, etxeko gauzak konpondu edo berritzeko. BAyerbe 78. Ziburuko ontzi batean arotz zelarik. MEIG III 57. Sakelik erez ez du, arotz-arkeologoek daramaten metroa gordetzeko. MEIG I 109.
v. tbn. AA I 609. Izt Po 138. Ur MarIl 99. AB AmaE 329. Echta Jos 143. ArgiDL 5. Kk Ab II 182. Laux BBa 12. Eguzk GizAuz 47. NEtx Antz 23. And AUzta 89. Vill Jaink 50. Salav 16.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de compuestos).
Beste batzuetan arotz-lanetan ari izaten zaigu. Lurrean ere zerbait egiten asi bear omen du. A Ardi 137s. Nikolas Aundi arotz burua / dana guztien aurrian. Tx B 16. Aita bankuan arotz-lanean ari zan. JAzpiroz 43.
sense-2
2. (G-nav, AN-larr-ulz-erro, B, BN, Sal, S, R; Lar, Aq 365, 545, VocS , Lecl, Arch VocGr, ZMoso 68; h- SP, Dv, H), ahotz (aotz B), agotz (AN-araq, B), abotz (BN-bard; Darric (ap. DRA )) Ref.: A; A Apend ( agotz ); Lrq (/áoc/); Iz Ulz; CEEN 1969, 211; DRA ( abotz ); Izeta BHizt2 .
Herrero. "Al que es herrero en vascuence los llaman arotza " (Aóiz, 1584). ReinEusk 84. "Maréchal forgeron. Harotzaren sutegia, errementaldegia, forge de forgeron " Ax (que cita a Ax). "El otro, que es el principal, disponiéndose a la faena de iyele en su ausencia, y en presencia a dirigir a todos tres cada uno en su ministerio al sacar la agoa de la fragua: llámase arotza en las cearrolas, herrerías grandes, y chiquitzalle en las tiraderas o herrerías menores, achicador y macero" Lar Cor 72. "Herrero, el oficial principal en las herrerías grandes", "tirador en las herrerías grandes" Lar. "Carpintero, y en la herrería el macero" Lar DVC 170. "Herrero" Aq 365. "Herrador, (AN) arotza, (L) suarotza " Ib. 545. "Maréchal" VocS . "En las ferrerías de 5 obreros hay el aumento de un jefe de fábrica, que cuida de todas las máquinas, al cual llaman arotza, carpintero que comúnmente ajusta con el dueño de la ferrería los quintales de hierro que se han de labrar al año" Zamac III 29. "Forgeron. Arotzak burdiña suteitik idoki ondoan (AR)" H. " Arotzaren etxean kapitxaleak zurez (S), en casa del herrero morrillos de madera. 3.º (AN-larr, B, Sal, R, S), herrador" A. Cf. GABI-AROTZ, KOBRE-AROTZ; v. errementari, BURDIN-AROTZ, SU-AROTZ.
Errementaldegian, harotzaren sutegian. Ax 325 (V 215). Arotzak burdiña gorria suteitik moldatzeko idoki onduan, nahi dien moldian ezarteko behin ere arras hoztera eztizi uzten. AR 46. Harek Pupien-i arotz baten semiari bürian zereioan ezarri khoroa, bere aitaren ükhudian obratü ziana. Egiat 244. Alexandre arotzak egin daut hainitz gaizki. TB 2 Tim 4, 14 (Lç, He kobre-arotz; Dv kobregin, Ol pazigille, Ker, IBk e IBe errementari ). Oraiko arotz gaztik / gizun galant dira güzik: / Zaharren eskoletarik ez balira ikhasirik, / atxeiru güti ezar eta egin espantü handirik. 'Forgerons' . Etch 310. Harotz eta kantari zaharrek bethi khalda zuten zintzurrean. Hb Egia 136. Harotzik etzen khausitzen Israelgo lur guzian; ezen Filistindarrak harotzik uztetik begiratu ziren, beldurrez Hebrearrek egin zetzazten ezpatak edo lantzak. Dv 1 Sam 13, 19 (Ol arotzik; Ker errementaririk ). So egikozu ahotzari. Burdina moldatu nahi duenean, ez du behinere osoki hozterat uzten. Arb Erlis 95. Ikhusiko dire laborari, edozoin ofiziale, ala hargin, ala arotz, ala marasturu, etc., bakhotxa bere hautuaren arabera. Elsb Fram 152. Etxe batek galdegiten du hargina; burdin lanak, harotza. Eta mundu miragarri hunek ez lukela egilerik? Lap 57 (V 29). Ituringo arotza, Erramun Joakin, / asarre omen zaude zeren degun jakin / Santurik ez laiteke fiatu zurekin: / San Kristobal urtuta joaliak egin. (AN). FlorC 334. Zurgin ala harotz sorginik ez, eta hezur-xuxentzale sorginak nun nahi. JE Bur 194. [Ferra] harotz bati saldu, bi sosetan. Barb Leg 62. --Nun haila?-- Ahotzaineat, hea saharde huni hortz bat berritzen ahal dakon. Zub 74. Araxeago, sutegian arotza dakuste. "Forjador" . Or Eus 53. Bein sutegi baten aurretik igaro omen zan Pitagora. Arotza lanean ari zan. Ingude gainean burni-zati bat igunez (martinete) ioten zuen aldizka. Zait Plat 54. Jean Duhalde, Barberaneko seme ahotza, Gratianne Uhart Ponpoxeneko anderegaiarekin. Herr 3-3-1960 (ap. DRA ). Arotzak ere bere maillu-otsa eztu entzuten! Gazt MusIx 70. Harotzak zituen egiten burdinkiaren inguruko antolakuntza eta berritzeak. Larre ArtzainE 104.
v. tbn. Lander RIEV 1911, 602 (h-). Lh Yol 12. Mde Po 96. Zerb Azk 44. Ahotz: Herr 19-10-1961 (ap. DRA). Abotz: Herr 5-2-1959 (ap. DRA).
azpisarrera-1
AROTX (S; Hb; h- L) Ref.: A; Lh; Lrq .
(Forma palatalizada, con o sin valor expresivo). "(L-sar), herrero" A. "(S-saug), dim. de arotz, rémouleur. Arotxak erran dizu egia handia: nekez bizi dela laboraria (chans. popul.), le rémouleur a dit grande vérité: que le laboureur vit à grande peine" Lh.
Errana da suge batez (berme ez naiz hala dela) / lehenago harotx baten hauzoan bizi zela. / [...] Sarthu zela, beraz, haren sutegian. Gy 135.
azpisarrera-2
AROTZ HANDI.
"Pico picapinos" MItziar Txoriak 81.
azpisarrera-3
AROTZ-AULKI.
Banco de carpintero.
Esku-langille onen lan-tresnak ez dira asko: arotz-aulki bat, labana, taatulua [...]. Garm EskL I 132.
azpisarrera-4
AROTZ-BANKU.
"Banco de carpintero" Elexp Berg.
azpisarrera-5
AROTZ GIBEL-ZURI.
"Pico dorsiblanco" MItziar Txoriak 81.
azpisarrera-6
AROTZ-MAHAI.
azpisarrerakoSense-6.1
a) (-mai V) Ref.: A; Onaind EEs 1930, 201 .
""Mesa de trabajo de carpintería" A.
azpisarrerakoSense-6.2
b) " Arotz-mai [...] (R), yunque" A.
azpisarrera-7
AROTZ TXIKI.
"Pico menor" MItziar Txoriak 81.
azpisarrera-8
AROTZ-TXORI.
Trepador azul. v. TXORI AROTZ.
Entzunda natxiok, iri... zuen etxeko orma zuloren baten, arotztxoriak kabia egiten zutela. MItziar Txoriak 140. Badakik, arizti ta pagadiak piñudi biurtzen ari zaizkigun ezkero, emengo basoetan arotz-txoriak urritzen dijoaztela. Ib. 140.
arotz
<< 1 aro 0 / 0 arotzeria >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper