(AN-erro, BN-bard-ad-baig-lab; Volt 35 <-rzeri>, SP (-rz-), H), ihurtzuri (L, BN, S; Lar (iur-), Dv, H), ihortzuri (L-côte), ihortzorio (L-côte), ihaurtziri (L-côte, BN-arb-lab), ihaurtzuri (L-sar), ibortziri (H), igortziri (Dv, H, A; -rz- SP, Lar, A), igorzuri (SP→vEys), irurtziri (S; Gèze, Dv (-rz-), H), irurtzuri (L-côte), irurtzurio (L-côte), ihurtzi, ihurtziri (BN-lab, S; Urt I 545, Arch VocGr, Foix (-rz-), Dv, H), ihurtzurio (L-côte), iyurzuri (Lar), ehurtzuri (BN-lab; eu- L-ain; H), ehurtziri (-rz- Ht VocGr 432→A, Lar Sup) Ref.: Bon Trueno 415s; A (eurtzuri, ihortziri, irurtziri, ihurtziri); Satr VocP .
Rayo; trueno. " Igorziriaren karrazka, éclair de tonnerre" SP (s.v. karrazka). "Trueno" , "relámpago" Lar. "Foudre, tonnerre" Gèze. "Rayo" y "trueno" A. "Relámpago" Satr VocP. Tr. Propio de la tradición septentrional. A partir del s. XIX predomina claramente la forma ihurtzuri . Al Sur lo emplea algún autor moderno como Villasante (antes, aparece citado por Iztueta (C 235 iurtzuri ) y Barandiaran (ELG 82 iortziri, iurtziri ); es dudoso el ej. de Iturriaga). En Gasteluçar y Haraneder (Gudu 140 ihurtzuria ) aparece con -a constitutiva. En Etcheberri de Ziburu se encuentra la forma iborziri .
Tenpestatez, igortziriz, aire oro samurrik. E 61. Jendetze [...] enzun zuenak zioen igorziri bat egin zuela. Lç Io 12, 29 (TB ihorziri, He igortziri; LE ortótsa, EvS ühülgü, Ol ostotsa, Ker, IBe trumoia, IBk trumoi-hotsa). Habarrots [...] / nolakorik ez baitu egin nihoiz iborziriak. EZ Man I 104. Igortziriez [...] ikharatzen. Ax 97 (V 67). Ihortziria soiñua. Gç 156. Aditu izan nuen oraiño ere tropela handi baten habarrotsa bezala, ur handi batzuen habarrotsa bezala eta ihurtziri handi batzuen habarrotsa bezala. He Apoc 19, 6 (cf. Io 12, 29 igortziri, Apoc 14, 2 ihurtzuri ). Irurziri herots bat bezañ azkarki. Mst III 14, 1. Jainkoak abiarazi zituen irurtzuri borthitz batzu. Lg I 261. Ihortziri eta ximixtapean. Monho 116. Orain endeglatuko dezu nola sortzen diran iyurzuriak, tximistak eta turmoiak. It Jolas 100 (en Dial 118 oñazkarrak). Horra zer den irurziria. "Foudre" . Ip Dial 118 (It oñazkarra, Ur oñastarrija, Dv ozpina). Simistak eta ihurtzuriak. Dv Dial 118 (It turmoiak, Ur trumonadak, Ip düründak). Ihurtzuriak jo balitu bezala. Jnn SBi 28. Bat batean, ihurzuri bat egiten du izigarria. Barb Leg 149. Jenerala bera ohartu zen beharrietarat heldu zitzaion ihurtziritik sobera galdetu zaukula . Zerb Gerlan 32 (ref. al fuego enemigo). Bizitzak, berak dakian astindu edo ihurtzuri oetako batekin esnatu beza. Vill Jaink 143. Uztailean ihurtzuri, mahats nasai guri. EZBB II 131.
v. tbn. UskLiB 217. Prop 1898, 214. Lander RIEV 1912, 556. Ihurtzuri: Ch III 14, 1. Lg II 131. Gy 284. Hb Egia 137. Laph 132. Atheka 3. Zby RIEV 1908, 203. Arb Igand 100. CatJauf 26. Ox 93. Xa Odol 176. Igortziri: SP Phil 200. Ihurtzi: Elsb Fram 60. Ihurtziri: SP Imit III 14, 1. Eurtziri: TB Apoc 4, 5.