Harremana

    OEH - Bilaketa

    344 emaitza ma bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (338)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    maratila.
    tradizioa
    Tr. Documentado al Sur desde Cardaberaz. Al Norte se encuentra en Goyhetche. La forma general es maratill(a) (-ila en Zaitegui). Hay ejs. no ambiguos de maratilla , con -a constitutiva, en Moguel, Urruzuno (Urz 53), JanEd , Arrese Beitia, D. Aguirre, Erkiaga, Oskillaso y San Martin. La forma maratil se encuentra en Xenpelar (-ill ), Orixe, Lizardi y en un ej. de EG ; maatilla en Goyhetche, maratela en HerVal voc., y matilla en E. Arrese, en un ej. de EEs (1920, 89) y Jakakortajarena. En DFrec hay 3 ejs. de maratil(l)a .
    sense-1
    1. ( -ill- V-ger-m-gip, G, AN-gip-5vill, L-ain-sar, R-uzt; det., SP, VP 59r, Lar, Añ (V), H (V, G), Zam Voc ), maratil (V-gip, AN-ulz; -ill Dv (L-côte)), maatil (BN-baig; Hb), baratilla (Sal), maatilla (V-gip, G-goi-azp), matila (V-oroz; matil AN-larr), maratela Ref.: A (maratilla, baratilla, matilla) ; Urkia EEs 1930, 27; AEF 1955, 82; Satr VocP (maatil); Asp Leiz2 (matill); Iz Ulz; Iz ArOñ (maatilla, ma(r)atillia), To (maatilla); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 218; ZestErret (maatilla) .
     Tarabilla; pestillo. "Aldabilla, aldaba menor para cerrar" Lar, Añ. "Tarabila" y "(L-ain-sar), pasador de puertas de madera, mayor que la tarabilla" A. "Una pequeña puerta de gruesas tablas movida por bisagras y sostenida por pequeño resorte de madera, maatilla " AEF 1955, 82. "Pieza de madera que gira sobre un eje y sirve para sujetar las puertas" Satr VocP. " Ark eragin zion maratillari (maratilaz etsi egiten da) (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 218. " Baratila, taravilla: (pestillo) de madera, para cerrar las puertas (Améscoa)" J.L. Elcarte (comunicación personal). " Maatilla bota, atea edo leihoa maratilez itxi. Garai bateko gure ate zarrai maatilla botatze geniyon gauero " ZestErret.
    Eztago ez itxirik / guretzat maratillarik, / ate inzirrikatuba / da bide adjutuba. Mg PAb 98s. Maatillaz bere bortha / hetsi zuen. Gy 112. Zuk eregita ikusten dozun ate orrentzat badaukat nik kisketa edo maratillea. Ag AL 138. Oin-otsa dugu, andre-gaia da, / irauli du maratilla. "Tarabilla" . Or Eus 361. Atearen gibeleko maratillari eragin bitartean. TAg Uzt 191. Lehio biribil bakharrak maratilla lodi bat zeukan. Osk Kurl 130. Athea hetsi zuan maratillaz. Ib. 207. Bordako ateari / kendu maratilla. Auspoa 39, 116. Beti kuxkur maipean, / arin txonkatilla: / irikitzen badaki / tajuz matilla. JKort ( in NEtx LBB 313 ). Atea kanpotik aixa irikitzen zan. Maratil kaxkar bat zeukan eta zabaldu zuten. Ataño Auspoa 192, 111.
    azpiadiera-1.1
    "Aterik aiña maratilla dauko orrek (V-m), ése tiene pretextos o excusas para todo, litm.: ése tiene tantas tarabillas como puertas" A. "Eziñ laike jardun zuregaz, aterik aña maratilla dittuzu ta (porque tienes tantas salidas como cuestiones)" Etxba Eib. "Aterik aña maratilla eta bat sobra" Ib. "Atiak ainbat maratilla beti (AN-5vill), ateak zenbat maratilla, zuk ainbat aitzeki" (AN-5vill) Inza NaEsZarr 1599. "Orrek battu atiak baño maratil gei(ag)o" (AN-5vill) Ib. 1641. "Denetarako bazeukek orrek maratilla, erantzuna, aitzekia" (AN-5vill) Ib. 1863. Cf. infra (3).
    Zenbat ateri nik ots, ainbat maratilla, / topatzeko ederra Txomiñ da mutilla. AB AmaE 405. Zuk dezu aterik ainbat maratilla, eta buruko miña ere egin dirazu. Urruz Urz 53. Aren miñak aterik aña maratilla eukan. SM Zirik 125. Ate danentzat billatzen dezu / komeni dan maratilla, / triste daudenak alai jartzeko, / Mattin, zu zera mutilla! Basarri Auspoa 112, 128.
    sense-2
    2. (Aq 663 (G, AN)).
    Tarabilla (de molino).
    Errotako maratillak dagin krakatekoaren antzera. TAg Uzt 137. Añen-ots gure barren-boluko / matillak, eraingi latza. EA OlBe 98.
    sense-3
    3. Excusa, pretexto; réplica, contestación. Cf. supra (1) ejs. en menor grado de lexicalización, junto a ate.
    Migaiñ ederrarekin / berrogei maratill, / oraiñ lana egin bañan / naiago luke ill. Xe 252. Bernardok ere pronto / zeukan maratilla, / "denbora onian zatoz / premiyo billa!". AzpPr 127. Dirurik ezpadakar / milla maratilla, / berriz etortzen bada / dantzatu makilla. JanEd I 55. Beti ditu gaizkiñak / bere maratillak. Ayerb EEs 1916, 156. Erderaz ari-bearra bidezkotzeko asmatzen ditugun guziak, maratil uts dirala ta ez arrazoi. Ldi IL 90s. Leiala dala? Euzkotarra iritxi dan tokietan ao batez dasate, bañan ez maratil gabea. EG 1958, 10. Liberal itz orrek, ain zuzen, esangurarik ugari eban, emakumeak milla maratilla oi dituen antzera. Erkiag BatB 28. Zu maratill bille beti. (AN-ulz) 'Nondik adarra jo zabiltz' . Inza EsZarr 156. Denetarako bazeukek orrek maratilla. (AN-5vill) 'Erantzuna, aitzekia' . Ib. 1863. Amaika maratil eta matrikula badizkiten neskatxa gazteak, mutil ura etzaiola atsegin erakusteko. Ataño Auspoa 219, 110.
    sense-4
    4. (Fig.).Obstáculo, complicación, problema.
    Esi ta maratillak kentzeagatik, Malentxoren eskua atxitzearren, atsoa ta agurea, etxeko ta auzotegiko guztiak illko zituzkean. Ag G 306. Belar, gari ta babekin ba du / buruan naiko maratil. "Problemas" . Or Eus 326. Arrantzale zarrak zer guztien egoera ta maratillak erakutsi ta adirazoaz. Erkiag Arran 89. Gure izkeraren bide ta erak, gurpilak eta maratilak dirala-ta. Zait Plat 120. Naiz-ta ez uste iñoiz jartzerik / orrelako maratillik. Insausti 146 (ref. al cierre de una emisora de radio).
    azpiadiera-4.1
    Enbor-gerri-mutur, buru-pillota, / lur gose ordez, egurats billa, / (amets ta burutapen-maratilla) / ire azi-gordaillu ta errota.NEtx LBB 242.
    sense-5
    5. (-illa V-gip, G-goi), maratil (V-gip) Ref.: A .
     Péndulo. "Péndulo de madera, que hacen girar las hilanderas para retorcer el hilo" A. " Irulaak, ardi-ulia maratillan iruten dutenai bakarrik [...] esaten zaie Oiñatin " Iz LinOñ 181.
    Alper-arri baten ertzean zurezko usoa orekan ezarri, maratilari eragin ta odi batek zekarren aize zanpatuaren eragitez egan asten zan zurezko usoa. Zait Plat 15.
    sense-6
    6. " Maratilla (V-gip), trigo sin barba" A.
    sense-7
    7. (-illa V-gip) Ref.: Etxba Eib; SM EiTec1; SM EiTec2 131 .
     "Destornillador. Ekarrirazu maratillia torlojo au eskatzeko " Etxba Eib. " Orrek gizon-orrek eskuturrian inddar aundixa dau da torlojuak ('tornillos') gogor lotzen ditxu maratilliakin " SM EiTec1.
    sense-8
    8. Sonido continuo. v. kalaka (I, 2).
    Zelaieko txitxarren mintzak belar beroan txigorturik, atertu bage ari zuten beren maratil mintzobakarra. 'Long claquettement' . Or Mi 101. Bakoitzak bere erara eragiten dio mintzo-maratillari. Galeperrak galsorotik pospolinka; saraspetik kirrinka latzez txitxarrak; ego-xirxirka kirkirak belarditik. TAg Uzt 238.
    azpiadiera-8.1
    Discurso continuo.
    Olako gizonak berba-iturri edarrekuak izan oi dirala, eta onek be baeban maratilla edarra. Gerrika 190.
    sense-9
    9. Oportunidad, solución.
    Gure lege zarrak ezerezteko, orixe bai dala beraiek ditxaroten maratilla. Goen Y 1934, 100. Baña beti eukanetik dana konpontzeko maratillaren bat, autu au izanda jarraixan. Etxba Ibilt 471. Segurako neska ta / Bizkaiko mutilla / Liernira joan ziran / uztarrian billa. / Bi maitasun zitezen / baten korapilla, / Aita Garatek jarri / zien maratilla. Insausti 270.
    azpisarrera-1
    MARATILA ASKATU, MARATILA LAXATU. "Au fig. Maratilla ou firrila laxatuz geroz, eztitake ixil, elle ne peut plus se taire quand une fois son loquet s'est relâché (sa langue a été lachée)" H. v. MARATILA JO.
    Gure andreak infernuko suge txar baten mingañ edo mistoa baño zorrotzago du, [...] maratilla askatzean, arenak egin du, ezin arekin bizi diteke. Cb Eg III 369.
    azpisarrera-2
    MARATILA JO. "(Soltar la) maldita, hablar con demasiada libertad, maratilla jo" Lar.
    azpisarrera-3
    MARATILA-KIZKI. "El gancho de madera con una hendidura en el extremo para introducir el hilo de la lana para que no se suelte cuando se suspende la operación de hilar, maratilla-kizkixa" Iz ArOñ (s.v. kizki-pixua).

    maratila

    maratila
    << 1 manatu 0 / 0 marrantatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper