Harremana

    OEH - Bilaketa

    344 emaitza ma bilaketarentzat

    Sarrera buruan (6)


    Sarrera osoan (338)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    laztu.
    tradizioa
    Tr. Al Norte se documenta desde el s. XVII. Al Sur, los primeros ejs. corresponden al s. XIX y su uso aumenta durante el s. XX, siempre en autores cultos. La forma general tanto al Norte como al Sur es laztu . Hay latztu en Gasteluçar (163), Mihura (101), Archu, Oxobi y en un ej. de Herr , y junto a laztu en Etcheberri de Ziburu y Axular. Larreguy emplea laztu y lastu , y Oihenart el sust. vb. latze- . En DFrec hay 2 ejs. de laztu .
    sense-1
    1. (L, BN, S ap. A ; Urt, Dv, Gèze 331, H), laaztu (S ap. Lrq ), latztu (SP, Dv, H), latstu (SP), lastu.
    Atemorizar(se), asustar(se); emocionar(se), impresionar(se); estremecer(se), temblar (de miedo). "Effrayer. Nor ez da latztu eta larrituko? " SP. " Latzten naiz, je me suis effrayé" Ib. "Abhorrescere, laztu, ikharatu, latzikaratu " Urt I 22. "Transir, terrifier" Dv. " Latztu, glacer d'effroi" Ib. " Ikhusteaz beraz lazten naiz, à la vue seule, je suis saisi d'horreur. [...]. Habarrots ustegabeko izigarri horrek laztu nau, cet affreux bruit inattendu m'a fait frissonner" H. "1.º faire frissoner; 2.º effrayer" Lrq.
    Birjina saindua laztu / zen hain argi handiaz. EZ Noel 43. Iainkoaren ebanjelioa eta uztarria karga dela enzuteaz lazten eta larritzen [zara] . Ax 485 (V 313; ib. 271 (V 181) latzten ). Edo zerik ikaratzen, / eta latzen / bait' erhaile gaxtoa. '[Il] sent ses cheveux se dresser' . O Po 61. Lazten eta ikharatzen naiz. ES 197. Pilatus oraino gehiago laztu zen Jainkoaren semearen aiphamenean. Lg II 275 (239 lastu). Ez othe du ikharatzen bekhatuan hiltzerat dohala dakien giristinoa! Ez othe da bada lazten! Brtc 120. Herioaren izenak / lazten tu gehienak. Monho 100. Naizen guzia lazten eta iharrosten naiz Jainkoaren jujamenduaz orhoitzen naizenean. Dh 154. Gedeoni biotza mindu eta laztu zion. Lard 127. Letra bat zabaldü züen, irakhurri itxura latztürik. "Ému" . Arch Gram 90. Pilatus, hitz horiek entzun eta laztu zen are gehiago. HeH Io 19, 8 (EvS laztu; Lç beldurrago, He, LE, Leon izitu, TB, Ker (bil-), BiblE beldurtu, Dv lotsatu, Ol beldurragotu, Or larritu). Jesusek beraz, ikhusi zuenean nigarrez [...] barnea laztu zitzaioen. Dv Io 11, 33 (EvS, HeH laztu zen, Leon barnea laztu; Lç mobiturik, He izan zuen barrenean latztura bat, TB ikaratu, LE lastimatu, Or barrundik antsia atera, Ker barrua dardaraka asi, BiblE barruak zirrara egin). Jesus berriz ere bere baithan lazten zelarik, ethorri zen hobira. Ib. 11, 38 (He lazturik, Leon laztu; Lç mobitzen, TB, EvS ik(h)aratzez, LE lastimaturik, Or barrundik zizpuruka, Ker barrua dardaraka asi, BiblE hunkiturik). Iduri dik herioaren deihadarra eta lazten duk ene bihotza. Dv Orreaga 26. (Ip lazten dük; Iza bildur da, G-nav ikaatzen, AN-araq izutzen) Gure ihizlariak / horrek [hartzak] ditu lazten. Zby RIEV 1908, 764. Sorgin ala debru, zer dut barne hartan? Lazten zait gorphutz guzia. Prop 1894, 11. Ikustean jartzen da / lazturik gorputza. Etcham 146. Gerendari beha egoiteak ez gitu orai hanbat lazten. JE Ber 14. Hain arin, arrai eta ezaxol zarezte [loreak] / eta zuen lazteko naiz hemen egoki. Iratz 68 (v. tbn. 11). Jende xehen bihotzak lazten, gure arteko goxotasuna ilhuntzen eta nahasten. Larz Senper 108.
    v. tbn. AR 197. Prot 66. MarIl 76. Gy 282. Hb Egia 33. CantIzp 42 (ap. DRA). Laph 164. Jnn SBi 146. Elsb Fram 111. Lap 416 (V 189). UNLilia 7. Barb EEs 1912, 286. Ir YKBiz 530.
    sense-2
    2. (L, BN, S, R ap. A ; Lar, Añ, H), latstu (SP), latztu (SP, VocS 135, H).
    Erizar(se) (el pelo, el vello), poner(se) la carne de gallina. "Herisser [...]. Burhoak latstentu buruko illeak, le blasphème fait herisser les cheveux" SP. " Illea latzten zait " Ib. "Arrigere comas, illeak laztea " Urt II 350. "Erizar" Lar. "Erizado, laztua " Ib. "Despeluzarse los cabellos, illeak, uleak laztea " Ib. "Erizarse el cabello" Añ.
    Pensatzeak lazten ziok sendoari illea. EZ Man I 42 (43 latzten). Nori etzaitza buruko illeak latztuko? Ax 259 (V 173). Lazten dute ile nahasi hark, bizar luze hark. Laph 40. Alako batean nire mandoen illea lazten da. 'Herisser' . Or Mi 114. Mendipe hoitan oihan bat beso zerurat luze badaude, / neguko haize auhenkariak laztu adarrak iduri. Iratz 71. Buru-illeak izu ikaraz lazturik ditut. Zait Sof 147. Pasa dut gau osoa ikara bizian [...] laztu egin zait illea bein baño geiagotan. Txill Let 105. Entzuteak berak larrua lazten daiku. Othoizlari 1958, 172. Arnas-lurrun izoztuak bizarrak lazten ditu. "Induruit" . Ibiñ Virgil 101. Hidra izugarria [...] ezkatak laztuta. Ib. 105. Lur hezearen usaina iragan zitzaukun hats bizi bat bezala, latztuz larrua... iratzarten ginela iduritu zitzautan. Herr. (ap. DRA) Ez du, bada, irakurgai honek inoren ilerik laztuko. MEIG III 85.
    v. tbn. Astar II 119. VMg 47. Zav Fab RIEV 1907, 542. Ur PoBasc 190. Mde Pr 115. Vill Jaink 148.
    sense-3
    3. (V-gip, G-azp, AN-gip-5vill, L, B, BN; Lar, Lecl, H), lastu (V-gip), latztu (Dv, H), laxtu (BN-arb) Ref.: A; Iz ArOñ (lastu); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 94 y 172.
    Hacer(se) áspero, poner(se) áspero. "(Hacerse) áspero" Lar. "Picar la piedra de molino, arria laztu " Ib. "Devenir rude, âpre" Dv. "Devenir ou rendre rude au toucher, âpre, acre, acide, aigre au goût" H. " Kaleko losak laztia komeni da, iñor ez deiñ labandu eurixa danian " Etxba Eib. " Errotarrixa laztu gurarik zan errotarixa " Ib. " Otzakin eskuak laztu eitten die. Illia laztu ein jatzu aspaldixan " Elexp Berg. " Eztarria lakartu zait (G-azp), zintzurra laztu zait (B)" Gte Erd 172. " Lanaren lanez eskuak laztuta dauzka (G-azp), [...] lanean ari delako eskuak laztuk dauzki (AN-gip), [...], lanean lanean ari izanik, eskuak laxtu zaizkit (BN-arb), lan egin pasionez esku guziek laztuek, ondatuek dauzki (AN-5vill)" Ib. 94. Cf. AG 2330: "Latzittu (poner áspero), de latz (áspero)". v. lakartu.
    Jesusek erhiak latzturik zituen, / berez, Jainkoarenak egin baino lehen. Ox 67. Eskuak laztutzia. Yanzi 221. Gaztaiña janez muturra laztu. "Les queda áspero" . Or Eus 74. Arkaitz larrugorri dira biak; ugiñen erasoak laztuak. TAg Uzt 10. Aiek eskuak, Jauna! Lanean ongi laztuak. NEtx LBB 91. [Moillea] ur azpiko atxak lez dana latztuta egoan, lapa txikiz josita. Etxabu Kontu 142. Ikusi ditut baso-gizonak ederki laztuak [...], eguzkitik eguzkira lan egiten. AZink 131.
    azpiadiera-3.1
    (Lar) (Part. en función de adj.). "(Hecho así) áspero, laztua' Lar.
    Itsaso urrutian, laztuan, ikusten zun Santa aundien eliza gorrixta. 'Clapoteuse' . Or Mi 120.
    azpiadiera-3.2
    (Fig.). " Naitta da soldaduari bizi-modua laztutzia, gogortu deiñ gerrian gora-beretarako " Etxba Eib.
    Gudari-eginkizunak laztu. EAEg 6-4-1937, 1442.
    sense-4
    4. "Desabrir, exasperar" Añ.
    Ollo bat ere asarretzen ta lazten da (156). LE-Ir.
    sense-5
    5. (V, G ap. A ).
    Mortificar, tratar con dureza. "(V, ... G...), educar con cierta severidad" A. " Laztuta bizi (V-ger, G-azp-to), vivir sin melindres" Ib.
    Agertu zen Pitagora, onbearrez bere burua laztuta, geroko lekaide bat bailitzan. Zait Plat 60.
    azpiadiera-5.1
    Castigar.
    Yaubek, Parao ta aren etxea, gogorki laztu zitun. Ol Gen 12, 17 (Dv, Bibl jo, Ur kastigatu, Ker, BiblE zigortu).
    sense-6
    6. "(V-ger), lavar o colar" A.

    laztu

    laztu
    << laztantxo 0 / 0 lañoki >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper