Tr. Hay oraingo al Norte en Leiçarraga, Etcheberri de Ziburu, Voltoire (oraingotz), Haraneder (oraingotik), Larreguy (orango huntan), Chourio y Mattin (110). En DFrec hay 413 ejs. de oraingo, 6 de ellos septentrionales, 41 (34 sept.) de oraiko y 2, sept., de orainko.
sense-1
I .(Adnom.).
azpiadiera-1.1
(G-goi; SP, UrtGram 53, Lar, Añ, Dv(V, G), H),
oraiko (G, AN, L, B, BN, S, R; SP, VocBN, Dv, H),
oingo (V-gip),
ongo (V-m)
Ref.:
A(
ongo, oraiko
);
Lrq(
oraiko
);
IzArOñ;
IzetaBHizt2(
oraiko
);
ElexpBerg(
oingo
)
. Actual, de ahora.
"D'à présent"SP.
"
Oraiko denbora, le temps present"Ib."Reciente"Lar.
"(En las) circunstancias presentes, orango [sic] aldekoietan
"Ib."Actual"A.
"(Lo) de ahora"Ib."
Oraingo mutill obek zer dute merezi? Errekan beratuta lixiban egosi. Arrian golpe bi eta sasian esegi (G-goi)"IzArOñ.
"
Oingo txokolatia eskaxa da
"ElexpBerg.
Tr. De uso general.
Ezen Sina mendi bat da Arabian Ierusaleme oraingoari ihardesten draukanik. LçGal 4, 25.
Artean, barriz, goza dezadan / oraingo libertadea. Lazarraga A24, 1196v.
Oraingoa lizela ere zure azken orena, / beldurtasun hanbat behar duzu Iainkoarena. EZMan I 50.
Banaloria da oraiko bizitzeari xoilki gogoa emaitea. SPImit I 1, 4 (Mst, Ip oraiko, Ol oraingo; Ch bizitze huntan
).
Handik ilkiko zare haiñitz gauza oraiñgoez eta gerokoez argitua. Ch III 38, 2.
Oraingo bizitzaren doatsutasuna. CatBurg 46.
Etorkizuna eztago nere eskuan. Orañgo instante au det nerea. CbEg II 100.
Ezta dudarík lenbiziko kristioek ere errezatzenziótela, naiz ez oraiko forman. LEBail 219.
Oraiko eskaldunez nahi dut mintzatu. HbEsk 72.
Orañgo nere bizia leize ondogabe bat da. ArrMay 22.
Oraiko gazteek odola arno bilhakatua dute. ZbyRIEV 1908, 86.
Ez da oraikoa, makur dabilanak xuxen doana higuin. HUZez 99.
Oraiñgo eguzkia ta nere umetakoa berdiñak dira. AgG 193.
Lengo segunda beziñ ederra / dago oraingo terzera. TxB II 114.
Irlandararen oraingo egoeraz. MdePr 203 (v. tbn. 126).
Noizaldiak iru dira, lengoen oraiñaldia, oraigoen oraiñaldia, gerokoen oraiñaldia. OrAitork 324.
Etzuten oraiko haurrek ukaiten dituzten jostagailurik!JEtchep 16.
Oingo gaztiak kanpo-larrosa ta etxe-kardo. SMZirik 41.
Au ez da oraingo kontua. UgaldeIltz 59.
Oraiko elizatik ez urrun bazen haatik etxe azkar bat. ArdoySFran 33.
Oraingoa nik ordaintzen diat. NEtxLBB 148.
Oraingo euskal literaturari buruz iritzia eskatu geuntzan. AlzolaAtalak 124.
Oraiko denboretan jakin behar da ukanarekin pasatzen. (In XaOdol 90
).
Ez dakit orduko gure oiturak eta jokerak politagoak ziran edo oraingoak obeak diran.MMant 23.
Gantzontzillorik oingo moduan / ez genduan guk orduan. FEtxeb 72.
Lehen eta oraingo Euskal herriaren ispilu garbia. MIH 291.
Horren sentikorra ote da oraingo jendea?Ib. 172.
azpiadiera-1.1.1
Oraingoagoak eta gaurkoagoak dituk, berriz, Zumalakarregi gudariburu ospatsuaren ibilliak. TAgUzt 85.
Proust eta Kaffka-zale amorratuek --oraingoagoak ixil ditzagun-- hobeko dute, beharbada, orrialde horiek irakurtzen ez hastea. MEIG III 82.
sense-2
II .(Adv.).
azpiadiera-2.1
1.Para ahora."
Oraiko galdatzen dut eta ez geroko, je le demande pour à présent, et non pour après"Dv.
Zuk, oraiko eta geroko, franko duzularik. Ax 234 (V 157).
O Ifernua! Aborritzen aut oraiko eta sekulako.HePhil 66.
Ukho egiten daroat oraiko eta sekulako, ez diat nahi hirekin parterik. Brtc 92.
Guzi-guzia oraiko eta bethiko ahuspez zuri eskeini. DvLEd 96.
--Gerorako lan egiten asi bear diagu. --Oraingo lendabizi asi adi!LabEEguna 84.
Pertsu hauk oraiko ez dute, naski, baliorik. XaOdol 268.
azpiadiera-2.2
2.
(V; Aq 207 (G), Añ),
oraiko (G, AN, L, B, BN, S, R),
oingo (V-arr)
Ref.:
A(
oraingo, oraiko
);
GteErd 267
. Para ahora, ya."
Oingo naikozu (V-arr), oraiko badut aski (B)"GteErd 267.
Goiz jagi da oraingo emen danian. MgPAb 173.
Zer egingo dabee, diñuee, oraingo ezkondu ezkero?JJMgBasEsc 212.
Mariren arimeak, On Pedro, oraingo, / aingeru batek legez zerura dau igo. ABAmaE 252.
Uste dut, oraingo ezkonduak egongo dirala Anjel eta Mikaela. Apaol 59.
Agertuteko izan balitz, oraingo agertuko zan. EchtaJos 356.
Gosez eta biotz-illunez illik egozan oraingo. BilbaoIpuiB 213.
Errekaldeberrin etxe-bloke 120 bizitegiko bat, oraingo jada erdi-saldua. ArtiIpuin 56.
Eskerrak gorde-leku / dozune sasie, / bestela oingo kendu / eutzuen bizie. BEnbNereA 125.
Ez balitza doran dudiagaittik [...] oingo ibaixan ezkutuan ittota ziñan. EtxbaIbilt 479s.
v. tbn.
Oingo: Enb 197.
azpiadiera-2.2.1
"
Ongo? (V-m), oingo? (V-ple), ¿tan pronto?"AEY III 327.
azpiadiera-2.3
3.Por ahora.Cf. Zerb Gerlan 107: beilari dohakabeak etziren oraingo arras iratzarriak, sin duda errata por oraino.v. ORAINGOZ. Asko da oraingo, adorau daigun Jangoikua ta guazan etxera. JJMgBasEsc 71.
Ondoko fablea oraingo aski daiteke. Gy 65.
Oraingo aski degu ta / lanak bukatu ditzagun. Lizaso(
inUztNoiz 100
).
azpisarrera-1
ORAINGOAGATIK. Por esta vez.
Tira, emaidak oraiñgoagatik, gaur eramatekotan gelditu nintzan ta. AgG 132.
azpisarrera-2
ORAINGO ALDI (Izt 9r; oraiko a.Dv). Esta vez de ahora; esta vez (no ref. al presente).
"Cette fois-ci"Dv.
Eztaut Anburzeak oraiko aldian nai duenik pasatuko.(Echauri, 1598). ReinEusk 107.
Ustez oraingo aldian / nauzuela galduko. EZEliç 280.
Guztiarekin ere oraiko aldian uzten tut bertze aldi batekotz. ES 166.
Nola egiten den bekatutik grazirako bizte hau ekusi behar dugu oraingo aldian. MbIArg I 276.
Berrogei egun eta berrogei gau oraingo aldian ere igaro zituen, ezer jan eta ez edan gabe. Lard 80.
Oraingo aldiyan / goitik biar iuagu / Europa guztiyan. Afrika 76.
Nere gauzakiñ eziñ agindu / nuan oraingo aldian. Noe 30.
Oraingo aldiko, nere illoba, / lana onetan aski da. Yanzi 127.
Parkatzen dereizut / oraiko aldian. PierKat 62.
Oraingo aldian Mattini aipatu zion soilki kontrabando lanera zijoala. EtxdeJJ 41.
Zerendako ez dautak zerbitzu bera egin oraiko aldian?LarzIru 82.
Nor ditutzu, oraiko aldian, joaiten Ameriketarat?Ib. 20.
Berriz yoan zen Ameriketara, bañan oraingo aldian Californira eta Nevadara. Auspoa 77-78, 22s.
Ene ganik entzun dezala / notari mila debruak, / oraiko aldian oraino / zerra ditzan liburuak. XaEzinB 29.
Oraingo aldiz agurtzen zaitut, / emen noa amaitzera.AZink 16.
Irugarren egunerako igarri neutsan bizitzarako nitzala oraingo alditik. Gerrika 267.
Oraintxe irten da argitara Gero berriz ere, baina oraingo aldian euskaraz eta erdaraz. MEIG III 135.
v. tbn.
EusJok 115. Xe 223. Otx 6. Ldi IL 80. Erkiag Arran 162. Oingo aldijan: Enb 199.
azpisarrerakoSense-2.1
Gure egin bearra oraiko aldi untan, nagusien ontasunak aldeztea denaz geroz. FIr 143.
azpisarrera-3
ORAINGOAN (V, G-bet, AN; Lar, Añ, Izt 8r, H; oiñguanV-gip, oraikoanAN, BN, S; vEys, Dv, H)
Ref.:
A(
oraingoan, oraikoan
);
Lrq(
oraikun
);
EtxbaEib(
oiñguan
);
Zt(comunicación personal)
. Esta vez.
"(Al) presente"Lar.
"Por ahora, por esta vez, oraingoan, orangoan
"Ib."
Oraingoan atera bearko du, esta vez tendrá que salir"Zt.
v. ORAINGO HONETAN. Iongoikoa oraingoan osoki dut etsitzen / hats bahituren naizela ez banauzu laguntzen. EZMan I 90.
Non ote zabiltza oraingoan bederik ezaguera bageko eguzki itsua? LarSermAzc 46.
Maldizioak egiteko gogoa nik kenduko diat orañgoan. CbEg III 390.
Oraingoan ezta alan izango. AñEL1 151.
Ara non dabillen, / oraingoan Cádiz-en, / lengoan Madrid-en. FrantzesB II 45.
Oraikoan, hargatik / bertzea izatu baitzen abillenik. Gy 243.
Oraingoan sekulan ez bezala ikaratu zan. Lard 188.
Eskarmentetu dira / orainguan pijo. Xe 201.
Beti ur epelean ibilli gabe, oingoan gogor asi bear degu. Apaol 47.
Baña egia da oraiñgoan, ziur ziur dakit. AgKr 157.
Oainguan kontentu dia. EusJok 111 (170 orainguan, 78 oraingoan
).
Zer othe du oraikoan, hola kexaturik?BarbSup 55.
Oraingoan karga gutxitu bearrean geigotu egin zitzaion. MujPAm 61.
Oraingoan lana pranko eman zien karlistai. OrSCruz 55.
Bermio dala nagusi / orainguan da ikusi. Enb 136.
Zere agotik entzun nai ditut oraingoan. TAgUzt 299.
Oraingoan, gaxuak, ez dauke etxera biurtzerik. BilbaoIpuiB 213.
Oraingoan ez ninjoan bakarrik. AnabAprika 34.
Oraingoan ez daukazu iges egiterik. ErkiagBatB 55.
Zai nago, ama, ze ezbear ote degun oraingoan. NEtxLBB 75.
Ez eixu atzeruntze beittu, ostien benetan damutuko yatzu orainguen-da. AlzolaAtalak 41 (v. tbn. 37).
Orduan nik esan nion lengoan lau baserritatik artu genduala. Oraingoan ere ala nai gendukela. BBarand 135.
Edarra jokatu dok! Oinguen jausi az eu be tranpan! Gerrika 42 (
ib. 29 orainguan
).
Badu negarbide oraingoan, inoiz izan badu. MIH 318.
Ederki jo du begiz oraingoan. MEIG II 55.
v. tbn. Echag 46. Aran SIgn 75. Arr May 182. Urruz Zer 143. Inza Azalp 48. Mok 17. Jaukol Biozk 84. Alz Ram 107 (49 -guan). Laux BBa IV. Ldi IL 104. JMB ELG 70. ABar Goi 55. Zait Sof 31. SMitx Aranz 119. Lek SClar 128. Mde Pr 341. Etxde JJ 239. SM Zirik 5. Vill Jaink 51. Lab SuEm 206. Etxabu Kontu 44. Onaind STeresa 44. Orainguan: Bv AsL 213. Oraikoan: SP Imit I 3, 5. Dv Lab 59. Laph 136. Jnn SBi 130. HU Zez 174. StPierre 20. Ox 194. Zub 43. Lf Murtuts 15. Zerb Azk 40. Larz Iru 80. Osk Kurl 148. Lf in Casve SGrazi 14. Oraikuan: Bordel 123. Xa EzinB 118. Oingoan: Echta Jos 179.
azpisarrera-4
ORAINGO BATEAN. "Poco ha, oraingo baten
"Izt 94r.
"
Oraingo baten (V, msOch), hace poco tiempo, recientemente"A.
azpisarrera-5
ORAINGO EGUNEAN (oraiko e.Dv, H). Hoy en día.
"
Oraiko egunean, oraiko egunetan, au temps présent, aux temps présents"Dv.
Oraiko egunean ere, haren atseginik handiena da bekhatorosen konbertitzen ikustea. JnnSBi 7.
Badakit oraiko egunean gauza guziak eta oroz gainetik sainduenak, trufatzen ez dituen gizona ez dela gizontzat ezagutua. JEBur 104.
Horra zertako xuxen ez dakigun, oraiko egunean oraino, Laminak nolakoak diren. BarbLeg 23.
Oraiko egunean nehork ez baitu etxean gehiago egon nahi. ArdoySFran 58.
Oraiko egunean, eta beti ere, behar beharrezkoak direla [...] holako elgarri esku emaiteak. LarreArtzainE 257.
azpisarrerakoSense-5.1
(
Oraingo egunetan
). Oraiko egunetan ustegabe gertatzen ez denik ez duk. Zub 41.
Herrietako zedarriak, beren edadurak, etziren oraiko egunetan bezain xuxenki, argiki eta xeheki ezagutuak. Ib. 29.
Oraingo egunotan Indiya (Ghandi ta abarrekin). LdiIL 170.
Oraingo egunetan [...] itsasora osterea edo joan-etorria aguro ta errezago egin aal dabe. ErkiagArran 77.
Toki eta denbora hetan jendeak "mirakulua" nun nahi ikusten baitzuen, guk oraiko egunetan bestela explika ginezakena. ArdoySFran 165.
Hala hala ez litazke / ere oraiko egünetan, / beren bürüz jarten ahal, / ofizialdünak lanetan?CasveSGrazi 60.
azpiadiera-1.1
Oraiko egunetako pertsulari eta koplakariek. Zub 19.
azpisarrera-6
ORAINGO HONETAN (Añ; oraiko huntanDv, H). Esta vez de ahora; esta vez (no ref. al presente).
"(En la estación) presente, oraingo onetan
"Añ.
v. ORAINGOAN. Oraingo hunetan materia hunen luzaki traktatzeko intenzionerik ezpadugu ere. LçIns B, 5r.
Ene iduriz, oraingo huntan Achitofelen abisua ez da batere zuhurra. Lg I 314.
Oraingo onetan beintzat bear yoat / ase ta bete nik sabel gosea. ZavFab,
RIEV 1907, 533.
Oraiko huntan bezen agerian ez dabiltza beti. HUAurp 172.
Ongi atxeman behar dut oraiko huntan. BarbSup 159.
Oraingu ontan izandu dira / asunto izugarriyak. TxB I 115.
Oraingo ontan irriño gozo ta ezti biurtu zan [irriparrea]. TAgUzt 302.
Oraingo ontan eskatzen dizkat berrogei. EgutTo(ap. DRA
).
Oraingo ontan ez Xalbat eta ez Engrazi eztira biziakin aterako. EtxdeJJ 188.
Oraingo onetan ez duk bestetan bezela gertatuko. TxillLet 85.
Oraingo onetan zer egin ebala uste dozue, ene irakurleok?BilbaoIpuiB 179.
Oraingo ontan lasaitu zaio / artzai zarrari barrena. UztSas 63.
Oraingo onetan ez genduan ibillera txikienik egiterik izan. Gerrika 242.
Oraingo ontan kontuak ondo aterata etorri zaizkit bi napar auek.Albeniz 168.
Haren ardura eta zehaztasunari eskerrak eman beharrean gara oraingo honetan. (In MEIG VI 35
).
v. tbn. Ag AL 144. Etxabu Kontu 226. Oraingo ontan:EusJok 95. Mok 20. Ldi IL 30. SMitx Aranz 102. Or QA 193. NEtx Antz 124. Berron Kijote 88.
azpisarrera-7
ORAINGO ORENEAN. Ahora, hoy en día.
v. ORAINGO EGUNEAN. Oraiko orenean, Bizagapatan-go diosesak umazurtz muthil-nexka 300 (hirur ehun) eta gehiago. Prop 1906, 123.
azpisarrera-8
ORAINGORA. "
Ongora (V-m), al de ahora. Es palabra que usan los muchachos cuando, igualándose ambos bandos de un partido de pelota en el último tanto, deciden no alargar la partida, sino jugar a un solo tanto, 'a la polla'"A.
azpisarrera-9
ORAINGOTAN. Esta vez.
Baña oraingotan ezatxataz esku artetik juango!Otx 89.
Ulertu al daustazu oraingotan?Ib. 169.
Oingotan niregana zuzentzen ziran tiro guztiak.Gerrika 42 (
ib. 263 oraingotan
).
azpisarrera-10
ORAINGOTIK (SP(
Dv
); oraikotikB ap. A
; Dv, H). De ésta; desde ahora.
"Dès à présent"SP.
"
Oraingotik atzemana da, à ce coup-ci, pour le coup, de ce coup-ci il est pris"H.
"Desde ahora"A.
Baldin hala ordenatzen baduzu oraingotik. EZMan II 82.
Ez zaituztet ezen oraingotik iragatez xoilki nahi ikusi, baiñan esparantza dut zenbeit denboraz egonen naizela zuen baithan. He1 Cor 16, 7.
Haren etsai diren guziak / garraituko ditu Frantziak / oraikotik. 'Désormais'
.Monho 32.
Yauregi brillant hautarik / yalgi gaiten oraikotik, / hala-nola amets batetik. Gy 320.
Oraikotik galdua da Corean erlijionea!Prop 1880a, 32.
Jan on bat egin dezan / Pellok oraikotik. ZbyRIEV 1908, 772.
Ah! zer fortuna! Oraikotik aberats gira zu eta ni, Maria. HUZez 55.
Oraikotik famatu da / Luzaideko herria.LuzKant 78.
Ederki enganatu haut oraikotik!BarbSup 100.
Usmatu zuten oraikotik hek zirela Murtutsen karreatzaileak. LfMurtuts 22.
Alakoren baten be, arindu yako gaitza ta oraingotik onez gertautea izan leitekela dirudi. ErkiagArran 72.
Beia or omen dabill / larrean lasai / eta tratalariak / oraingotik jai. Olea 56.
v. tbn.
Oraikotik: Ox 200.
azpisarrera-11
ORAINGOZ.
azpisarrerakoSense-11.1
a)
(V-gip, G, AN; H; oingozV-gip, oraikozS),
ORAINGOTZ (Lar, Añ; oraikotzH)
Ref.:
AEY III 242;
Lrq(
oraikoz
);
ElexpBerg(
oingoz
);
GteErd 219, 263
. Por ahora.
"
Oraikotz barkhatzen dautzat, pour maintenant, cette fois-ci je vous pardonne"H.
"
Oingoz ondo doia negoziua
"ElexpBerg.
"
Oraingoz alkate hori da (V-gip)"GteErd 263.
Tr. En el s. XX, salvo los ejs. de Etchepare y Zaitegi, sólo se documenta oraingoz. Utzak oraingotz: ezen hunela konplitu behar diagu iustizia guzia. LçMt 3, 15 (He, TB, Echn, Samper orai, Ip behin, SalabBN oren huntako, Dv oraiko huntan, Ker, BiblE orain
).
Hetzaz oraiñgotz iraganen gare hek gabe. Volt 186.
Hirurgarren arrazoina eta oraikotz azkena. Ax 334 (V 222).
Bainan aski oraikotz!JEBur 111.
Oraingoz makil-zartako ederrak artu bear dituk. OrSCruz 53 (
Poem 514 oraikoz
).
Oraingotz tutik ez esan. ZaitSof 20.
Oraingoz zigorkatu gabe uzten badek, urrengoan sorgin orrek lepoa biurrituko ziok. EtxdeAlosT 30.
Jakinen duzue oraingotz, gure soldadotzak herri honetako kargua hartu duela. ArtiTobera 274.
Oraingoz ona zer dion Elizak: [...]. MAtxGazt 12.
Etxe onen jabea oraingoz ni nazute. LabSuEm 184 (v. tbn. EEguna 79).
Oraingoz oker aundiak / gauz orrek ekartzen ditu. Lazkano(
inMattin 131
).
Agian zuzenketaren bitartez bereganatuko du oraingoz ukatzen zaion biotz-bera. BerronKijote 83.
Teresa ama oraingoz San Jose Komentuan aurkitzen da bere alabakaz. OnaindSTeresa 75.
Oraingoz au badugu naikoa, ta orretara saia gaitezen belarrak ezagututzen. Ostolaiz 157.
Oraingoz euskarak duen indar urria Gipuzkoan dago. MIH 122.
Besterik ez oraingoz. MEIG III 135.
v. tbn.
Oraingoz: KIkG 2. Ldi IL 83. JMB ELG 10. TAg Uzt 218. Mde Pr 342. Txill Let 29. Basarri 82. Erkiag BatB 112. Uzt Sas 169. Oraingotz: Arr May 88. Oraikoz: Etchart 8.1v. Bp I 21.
azpiadiera-1.1
Oraikotz eta bethikotz higuintzen dut. HePhil(ap. H
).
azpiadiera-1.2
Iduritzen baitzait oraikotzat ja askitsu mintzatu naizela. ES 200.
Aski da hori oraikotzat; zohaz; denbora dudanean erakharriko zaitut. HeAct 24, 25 (Dv aldi huntako
).
azpisarrerakoSense-11.2
b)
(Añ, H; oraikozDv, oingozV-gip),
ORAINGOTZ (Lar; oraikotzAN, BN, S; H)
Ref.:
A(
oraikotz
);
ElexpBerg(
oingoz
)
. Ya.
"(Para aquí y para delante de) Dios, oraingotz ta gerokotz
"Lar.
"(Para) agora, ahora"Añ.
"
Oraikotz, oraingoz ethorria behar zen, pour maintenant il devait être arrivé"H.
"Para ahora"A.
"Ya, para ahora. Asi barri tta oingoz mozkortuta?
"ElexpBerg.
Hitzez predikatu ziniena ta oraingotz bearbada azturik daukatena. LarCarta a Mb 281.
Utz nezazu goatera, ezen oraikotz goratua da argizkorria. DvGen 32, 26.
Berak desegiñgo ezpalitu gure arte, lazo eta sareak, oraiñgotz lurraren gañean Elizari azken-ondamena emango giñiola. ArrMay 162.
Gazteak, herriko loreak eta bozkarioak edo itsasoko bide leizetsuetan dabiltza edo itsaso beltz hunek oraikotz irhetsiak ditu. ArbIgand 157.
Hango tiro eta zalaparta guziekin oraikotz itsasoak berak gorrituxea behar zukeen. ZerbMetsiko 344.
Oraingoz ozkarbi dagokela uste al dozu?Otx 37 (128 oingotz
).