OEH - Bilaketa

395 emaitza idatzi bilaketarentzat

Sarrera buruan (5)


Sarrera osoan (390)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hantu.
sense-1
1. (L, BN, S, R-is-uzt; SP, Ht VocGr , Lar (+ antu), Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H, VocCB ), hauntu (B; VocB , Lander ap. DRA .), andu (V-m) Ref.: A (hantu, auntu, andu); Lrq; Iz R 301; Gte Erd 213; Izeta BHizt2 (auntu) .
Hinchar (se), inflar(se). "Enfler" SP. "Ahuecarse" Lar. "Gonfler, enfler" Gèze. "1. enfler, gonfler" Dv. "Enfler, rendre enflé, gonflé d'air, de vent, d'eau, d'humeurs, etc.; [...] 3. enfler la tête, assourdir de bruits, de cris. Horrenbertze oihuk hantu dautet burua, tant de cris m'ont assourdi, m'ont gonflé la tête" H. " Auntu, hinchar, inflamar" VocB. . " Antadi ta zapartadi, ínflate y reviéntate, [...]. Ant baiendi! (R), ¡ojalá te infles!" A. " Andu (V-m), hincharse los tablones en el agua" Ib. " Án zán pizóntzi kori, infla esa vejiga. Ántuk dún, está inflada" Iz R 301. " Eritasunarekin hantu da (BN-arb)" Gte Erd 213. Cf. hatsantu. v. puztu, hazi, handitu (4), hanpatu. Tr. Palabra propia de la tradición septentrional. La forma hauntu se documenta en Chourio, Haraneder, Lapeyre, Etchebarne y Larre, así como en Prop y Herria (cf. además hats-hauntu en Goyhetche y Zalduby). La única forma de radical documentada es hant. En DFrec hay un ej. de hantu , septentrional.
Eta hek beha zeuden noiz hant leiten edo subitoki hilik eror leiten. Act 28, 6 (He hauntu, TB, Dv hantu; Ol illupatu, Ker, IBk, IBe (h)aunditu). Larrua du khe belzaren kolore itsusiko / Eta hautsko hantuaren bulharrak iduriko. EZ Man I 98. Hartarakotz, Iuje iustu munduratu beharra, / Kantatzeko hantezazu arren ene bulharra. Ib. 60. Haize onez hant etzatzu othoi bela gureak. EZ Man II 138. Kostaraiño ethorriko zara, eta ez aitzinago, hemen geldituko zara, hemen hautsikoituzu zeure uhinak eta hola hantu urguilluak. Ax 113 (V 75). Seinale ona da eri batentzat zangoak hantzen bazaizko eritasunetik ilkhiten denean. SP Phil 185 (He 187 hanzen). Mundano lilluratua, / Non da hire gloria? / Non ponpa haizez hantua, / Non ohore handia? 165. Idiak barrabillak hantuak dituenean. Mong 592. Lepho guzia hantua. Ib. 591. Ordinariozki idiak hantzen dire belhar sendoegiak yanez. Ib. 591. Hantik diradiala itzalpiak, jeloskeriak ta desenfidantzak sortzen, hantzen ta zapartatzen. Egiat 217. Parnasean dabiltzanen sabelak eta moltsak / Airez hantzen ez badire, ardura dire hutsak. Monho 68. Hedatzen da, hantzen eta loditzen [igela], / Loditarzunaz aberea gahait ahal dezen. Arch Fab 77. Bulharrak hantu zaizkit eta hestutu, eta jadanik hatsik ezin har dezaket. Dv LEd 165s (Cb Eg II 91 anditu ). Belhar bustiak hantzen dütian bezala. Ip Dial 60 (Dv hantzen; It aunditzen, Ur andituten). Khea sartzean barnat athorrei, hantu ziren eta goiti abiatu. Hb Egia 138. Ongi hantu denian [krema], uzten duzu memento bat. ECocin 34. Azpiak ezarri zituen khorda mehe batzuez tinkaturik, eta hainbertzetaraino hantu zitzaizkon non ez baitzen gehiago khordarik ageri. Laph 165. Haizeak hantzen eta bethetzen duen untzietako bela baten pare. Jnn SBi 161.
( s. XX) Bainan, gauza guziak urez hantuak baitziren, ezin egin zuten surik. Prop 1903, 248. Ibaia gutienik ustean hauntzen eta bere mugetarik atheratzen da. Prop 1911, 133. (ap. DRA) Emazteak ahokorik gabe, aztal beharri hantu batzuekin, erditzeek pitrailduak. JE Bur 164. Eskua hantua du pintzaren iduri. Ib. 31. Ibai guziak hantu zitzauzkun / denak fundituz zelaian. Etcham 122. Pozoin hetaz leher egiteko heinean hantua, pisu pisua heldu zen [lanhoa] zelaieri buruz. Barb Sup 141. Adixkideak hantxet zauden, irriz hantuak, eta irri hura gorde nahi eta ezin egin. Ib. 103. Haurrek hantzen duten aphoa artzen den bezala, pafa pafa pipatzen arizan ondoan. Ib. 63. Orhe hura labean hantu zen, hantu, hainbertzetaraino non labea bethe baitzuen eta hantxet tapatu. Barb Leg 140. Denek matelak gorrituak, lephoko zainak antuak, begiak bizi eta xorrotx. Zub 98. Ementxe bilduko dituzu mats-mordo antuak. Ibiñ Virgil 86. Udaberriz lurra antutzen da eta azi sortarazleak eskatzen ditu. Ib. 89. Hara nun heldu den burua, ezpainak eta oro hantua. Etchebarne 61 (v. tbn. ib. 61 hauntu). Begiak hauntuak. Larre ArtzainE 128.
azpiadiera-1.1
(S ap. Lrq; Lar, Arch VocGr, Dv, H), hauntu (Urt II 68).
"Ampullari, [...] bere burua altxatzea [...], hauntzea " Urt II 68. "Ahuecarse, entonarse, envanecerse, [...] hantu " Lar. "Endiosarse" , "ensoberbecerse", "envanecer" Ib. " Guti aski du hantzeko, il lui faut peu pour s'enorgueillir" Dv. "Au fig., s'enfler d'orgueil" H. " Gixot txarra! eztük ez handitü, bena bai hantü " Lrq.
Bere haragiaren adimenduz erhoki hanturik. Col 2, 18 (He, TB, Dv, Bibl hantu; Ol, Ker arrotu, IBk, IBe harropuztu). Ezadila urguluz hant, baina aizén beldur. Rom 11, 20. Ezagutzeak hanzen du, baina karitateak edifikatzen. 1 Cor 8, 1 (He hauntu; TB, Dv, Bibl hantu; Ol, Ker, IBk puztu, IBe harrotu ). Bata berzearen kontra hant etzaiteztenzát berzeren kontra. "L'un pour l'autre ne s'enfle contre autrui" . 1 Cor 4, 6 (TB hant zaitezten berzearen kontra; He ez altxatzen bata bertzearen kontra, Dv buruyoperik ez atheratzen, Ol baten alde besteren lepotik ez arrotzen ). Haién ahoa propos guzizko hantuz minzo da. Iudae 16 (Dv espantuz bethea da hekien ahoa). Hemen punitzen dirade superbiaz hantuak / Hemen berriz paillardiza higuñaz lohituak. EZ Man I 92. Hill beharrak, uzkitzue / gogoeta hantuak, / eta iaio denaz egin / pensamendu sainduak. EZ Noel 52. Berak baitu bere dina eta behar duena, hark urguillutzen du, hark handitzen eta hantzen du. Ax 190 (V 128). Eure gelaria ez potikeia, hant eztakia alegia hura andregeia. "De peur qu'elle ne prenne vanité" . O Pr 168. Nolatan hantuko ahal da hitz ergelez zeinaren bihotza egiazki baita Iainkoaren eskuko eta meneko? SP Imit III 14, 4 (Mst ürgüllütsütü). Gure baitan eman dituen ontasunen ezagutzak hant gaitzan. SP Phil 204 (He 206 hant-araz). Laudorio banoek nola haunt ahal dezakete bihotz bat Jainkoaren aitziñean humiliatua eta beheititua? Ch III 14, 5. Ergelki hantua bere prudentzia haragizkoz. He Col 2, 18. Urrun da ordean eskutan zadukan bothere handiak hantu baitzuen haren bihotza. Lg I 208. Urguilleriak hantu zuen gizon mira-garri haren bihotza. Ib. 345. Sofri eztaiteen ausartzia bat lukezu, lurreko har bat urguluz hant ladin. AR 257. Bat urguluz, banitatez hantia duzu. Ib. 127. Lausengu guziek nola zure bihotza altxa eta hant dezakete! Brtc 77. Jauna ganik zintuen onez hantu zare. Ib. 219.
( s. XIX) Beliak, hitz hoietzaz hanturik, / Bere botz ederra erakutsi nahi du. Arch Fab 75s. Ezin hartu zuena hiri harmatua, / Bere Baionetean geroztik hantua. Hb Esk 155. Izpiritu faltso edo hantu batzuek diote. Elsb JBBizia 129. Judeako aberatsak eta handiak urguluz betheak eta hauntuak ziren. Lap 189 (V 84). Gizon batzu gaixtoak eta urguiluz hantuak. Jnn SBi 22. Haur harek entzüten beitizan eijer zela eta enthelegütsü, ürgülliak hantü zian. Ip Hil 114. Laidorioek ez-zien haren bihotza hantzen. Ib. 119. Ez zen den gütiena hantzen; ez zütian ohore horik beretakotzen. Ib. 106. Urguluz hanturik eta nehork ezin asezko heinera berak ezartzen gutiziaz [...] beterik. HU Zez 211. Batzu beldurrez ikaran, bertzeak hantu-hanpaturik, iduri Frantzia guziaren jabe. HU Aurp 138. Ohorez hantua daukagu ja aspaldixkoan Berdoly hori. Ib. 142.

( s. XX) Zer da gure adimendua, hartaz baigaude guziz hantuak? JE Bur 166. Mariño gorri gorria egina, urguiluz hantua, galdez eman zitzaion, hean bigarren taza bat hartuko zuenez. Barb Sup 65. Nurbaitek laidorioz hantzen zian Haritxabalet bere botzaren gainen. Const 28. Sartzen da herriko karrikan, urguluz hantua, herritar guzien harriduran. Zub 22. Zer ikasbide ederra haundinahientzat, ain errexki hantzen direnentzat! Ib. 46. Senpereko bideberrian barna zoazin jada hauk, lorios eta hantuak. Zerb Azk 35. Bakarrik aurkitu nintzelarik etxe xokoan, hauntuz nere burua lehengo bia egina zela iduritzen zitzautan. Herr 14-12-1961, 4.
azpiadiera-1.2
"Enfler, donner de la force, au son, à la voix, sonner d'un instrument à vent" H.
Hanturen du bada suge didurien adarra, / Zeñen adituren baitu munduak deihadarra. EZ Man I 81. Lauda klaroinen soinuaz / Eta tronpeta hantuz. Hm 101.
azpiadiera-1.3
Aumentar.
Erakus diozozu nola bethierekoa den, eta nola bethieretasun doatsua ahal dukeien: hant diozozu bihotza. "Enflez-lui le courage" . SP Phil 526 (He 534 lehia araz zazu).
azpiadiera-1.4
Llenar(se).
Orobat duk [Eternitatea] bethiko bethi / Urthe gustiez osorik, / Hastean bezala fiñean / Urthe gustiez hanturik. 176. Erakuspen faltsu, gezurti, eta erho horietaz zituzten hantuak beren izpirituak eta fartzituak beren buruak. Elsb Fram XII. Hantua da usain onez, ez dezake gehiago har. JE Bur 88. Lehena [ophila] nian idorrik, / Hau gasna guriz hanturik. Ox 47. Egun hartan neskatxak, sartuz espantuak, / Ihesi joan zituan, ahalgez hantuak! Ib. 154. Batzuek erraiten zuten aberats okitua, urrez hantua zela. Zub 85. Sorginez idatzi liburu gehienen jakitateaz hantua. Larz ( in Zerb Azk 93 ). Herraz gare maiz jada herraz kasik hantu. Iratz 87. Herra-tuz eta harrapoz hantu hedoipe beltzetan / Hil-ikararen lazturak zabaltzen dio agoa. Ib. 151. Gure amodioaz bihotza hantua. Ib. 159.
azpiadiera-1.5
" Bihotza hantua zuen, il avait le cœur gros" Dv.
azpiadiera-1.6
Hacer(se) ampuloso.
Han-hemenka entzun dut, gainera, hantua, puztua zela haren [Campionen] idazkera. MEIG VI 86.
azpiadiera-1.7
(S ap. Gte Erd 104 ).
Exagerar.
sense-2
2. Embravecerse (el mar).
Eliza da beraz, Iauna, zu zaudezen lekhua, / Nahiz lurra dela edo nahiz Itsas hantua. EZ Man II 158. Nungo indarrez itsasoak antutzen diren. Ibiñ Virgil 92.
sense-3
3. " Ene kontra hantu dute, on l'a rempli contre moi de préventions, de mauvaises impressions" Dv. " Ene kontra hantua da, il est animé contre moi" Ib.
azpiadiera-3.1
(Con gezurrez ). " Gezurrez hantua dabila gizon hori, cet homme porte partout des mensonges" Dv.
Matiu Ori gezurrez hantu zuen eta [errumes txar hori] saindu bat zela sinhetsarazi zion. Laph 112. Kanpaderako aintzindariak gezurrez hantuak zauzkaten gero-ta gehiago, Alemaniako etsai minenak elgarretarik behar zirela berexi. StPierre 32.
azpisarrera-1
HANTUXE. "(S), enfler un peu" Lh.
hantu
<< hanpatasun 0 / 0 hari >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper