OEH - Bilaketa

1293 emaitza ibili bilaketarentzat

Sarrera buruan (93)


Sarrera osoan (499)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gehiago.
tradizioa
Tr. En cuanto a la distribución de variantes, además de la más general ge(h)iago, la forma ge(h)io aparece en CatLan y CatAe, y a partir de finales del s. XIX en algunos autores guipuzcoanos y (en menor medida) vizcaínos (cf. tbn. en Izt C 249, en boca de una persona con defectos de habla); geigo se encuentra en textos guipuzcoanos desde finales del s. XIX, y es bastante usado por Orixe. Iago, yago aparece en Lizarraga de Elcano (alternando con geiago ), en algunos textos alto-navarros de los ss. XVIII y XIX (OrorbSerm 102, ErroSerm 272), en Yanzi (119) y en los salacencos Garralda y Z. Moso. Geago se encuentra en textos salacencos (Samper Mt 26, 53, CatSal 33), en MurSerm (67) y en un texto del valle de Goñi del s, XVIII. En DFrec hay 1156 ejs. de gehiago .
sense-1
1. (L, BN, S; Volt 70, Urt I 67, Ht VocGr 404, Lecl, VocBN , Gèze, Dv, H; gei- V, G, AN, B, L-sar, BN-lab-baig, Ae, S; Deen II 163 (giago), VP 40v, Lar, Añ, Dv, H), geihiago (S), geago (Sal), geao (V-ple-arr-arrig; Lcc), gehio (L-côte, BN, S; -ei- V-arr, G, AN, BN-baig-mix, Ae), gehioo (Dv), gehigo (G-to-nav, AN-larr-5vill-ulz, BN-bard-ad, -ii- AN-araq), geixa (V-m), giao (V-ger-ple), iago (AN-egüés-arce-erro-olza, Sal; Dv (j-)), diago (Sal), digo (Sal) Ref.: A (geiago, geago, geio, yago, digo); EI 299; Holmer ApuntV; EAEL 199; Elexp Berg .
(Acompañando a un sintagma nominal). Más. Tr. De uso general prácticamente en todas las épocas y dialectos, aunque con algo menor frecuencia en los textos suletinos, donde suele alternar con haboro; no hay ningún testimonio roncalés. En Dechepare sólo hay un ej. (con valor pronominal; v. infra ). En los casos locales de declinación, para tiempo o cantidad continua, la tendencia (al menos al Sur) es usar gehiagoan, gehiagora, etc., frente a gehiagotan, etc. para tiempo o cantidad discontinua; así, p.ej., denbora geiagoan 'durante más tiempo' (Lard 28), frente a leku geiagotan 'en más lugares' (Goñi 24); cf. tbn. gehiagotan 'más veces'. Antepuesto al sust. --sin incluir aquí los ejs. con numerales, del tipo mila eta gehiago gizon -- se encuentra en alguna ocasión en Leiçarraga (v. tbn. iago grazie enOrorbSerm 102). Precedido de partitivo en lugar de baino , hay un ej. de Lizardi (IL 69): Baratza bete aza ba-daukagu, ta azarik geiago gose . En oraciones negativas aparece ocasionalmente con el sust. al que acompaña en caso partitivo; es muy difícil, sin embargo, determinar en estos casos si gehiago significa 'más' o 'jamás, ya no' (cf. infra GEHIAGORIK); Pouvreau lo emplea en alguna ocasión en una oración afirmativa, utilizado del mismo modo que asko o aski (erretzekorik geiago en Imit I 24, 3). Si bien con sustantivos como beldur, indar, arreta, etc. aparece gralmente. handi, y sólo ocasionalmente asko (v. s.v. asko ), en estos mismos contextos es gehiago, frente a handiago, la forma más usual, q.v.
Hamabi lejione baino gehiago Aingeru. Mt 26, 53. Kristek dathorrenean gehiago mirakulu eginen othe du, hunek egiten dituenak baino? Io 7, 31. Hark ungiz oihu gehiago egiten zuen. Mc 10, 48. Katea geiagogaz ez ni lotu. Lazarraga A17, 1185v. Beronek bere ezteidio falta geiago damari. Ib. B23, 1200v. Arrazio geiago da gu gauden humildade eta erreberenzia geiagoreki. Ber Trat 29v. Badirudi [obra on horiek] indar gehiago izanen zutela, baliosago izanen direla. Ax 210 (V 141; v. tbn. indar ge(h)iago Harb 376, SP Phil 319, Ch III 6, 5, Lar SAgust 9, He Gudu 82, Mg CO 6, Gco I 385, AA III 626, Añ GGero 153, JJMg BasEsc 191, Astar II 39, It Dial 116, Izt C 29, Lard 542, Ur Dial 116, Dv Lab 377, Laph 159, Elsb Fram 62, Jnn SBi 145, Zby RIEV 1908, 91, HU Zez 199, Itz Azald 192, Ag G 97, Kk Ab I 35, Inza Azalp 31, FIr 151, MendaroTx 396, Ir YKBiz 168, Eguzk GizAuz 39, Iratz 71, Etxde JJ 99, Mde Pr 243, Or Aitork 205, SM Zirik 38, Vill Jaink 92, Uzt Sas 295, Berron Kijote 41, Alkain 45, BAyerbe 171, FEtxeb 24, Ayesta 35, MIH 108; cf. indar (h)a(u)ndiago Mb IArg I 373, Cb Eg II 151, Astar II 191, Lard 451, Dv LEd 266, Inza Azalp 121, Bilbao IpuiB 147). Pelliburu geiagotan ifinten gaituezanak. Cap 54. Izan zan merezimentu eta gloria geiagokoa [kurutzeko eriotzea] . Ib. 31. Plazer gehiago egiñen diozu. 36. Lekhu eta Erresuma gehiagotara hedatzen. ES 398. Khar gehiago zinduke. Ch I 21, 5. Laudorio gehiago merezi. He Gudu 58. Denbora geiago eman didazu. Cb Eg II 71. Yasan ahal baino karga gehiago balin baduzue. Lg II 111. Probetxü gehiagorekin errezebitzen da. CatLan 155. Jünta baledi beste zonbait konfraria gehiagori. Mercy 9. Ez due [...] ateratzen fede-gabeak [...] baño probetxu edo on geiago. Ub 148. Gogo geijagogaz, ta ariñago ibilteko pekatuko bidian. Mg CO 80. Len baño ere arreta geiagorekin. AA III 291 (v. tbn. arreta geiago Mg CC 185, Bv AsL 74, Ag G 57, Vill Jaink 180, MAtx Gazt 94, NEtx LBB 139, MMant 100, artha ge(h)iago SP Phil 516, Ch I 11, 6, Lg II 245, Jnn SBi 6; cf. arreta aundiago Or Aitork 115, NEtx Antz 49, artha handiago SP Imit IV 1, 5). Hartan kontu gehiago iduki. Dh 56. Esnea denbora geiagoan ematen dutelako. It Dial 95 (Ur luziaguan, Dv luzezagoz, Ip lüzazago). Asi zan umia poz ta atsegin geijago erakusten. Ur MarIl 117. Zunbat ere etxeko jaun gehiago botiguan sarthüko beitira. Ip Dial 67. Haur haurretik su gehiago zakarren Iñaziok harmetako liburuetako baino. Laph 2. Len baño begiramentu obe ta geiagoz. Aran SIgn 69. Patxada geiagokoak dira jaten. Ag Kr 49. Arantzazun eta beste leku geiagotan. Goñi 24. Bihotzminak, herabeak, beldurrak laguntza gehiagoren beharretan baitaukate [neskatoa] . JE Bur 207. Agin-ataratzalle batek baño barriketa geiagogaz. Kk Ab I 37. Era artara besteetara baño idazle geiagok idatzi, ta kito. Ldi IL 83. Gauza gehiago zeru-lurretan / filosofiak uste duen baino. Mde Pr 341. Jai ortarako aingeru geiago bear ditut. NEtx Antz 118. Bialeku geixao emoten. And AUzta 77. Egungo egunean, gure tokietan bereziki, zuhurtzia gehiago galdegiten du Elizak geroari buruz. Ardoy SFran 319. Gure inguruetan bada luju geiagoko kurutze-biderik. Gerrika 252.
azpiadiera-1.1
(Con el sintagma nominal elidido, uso pron.). " Geiago dira, ils sont plus. Geiagok diote, plus disent [...]. Geiagotara behartzea, forcer à faire ou dire davantage" SP. "D'avantage" Ht VocGr, Lecl, H. " Ez dut nahi gehiago, je n'en veux pas d'avantage" Dv. " Aberatsak, geixago guran bizi izaten dira " Etxba Eib. .
Bertuteak behar luke gizonetan handiago, / emaztetan nik dakusat hongiz ere gehiago. E 123. Pare bat kasulla eta frontal bi doaz orain. Joango dira geiago. fJZ 98. Eztagizula nai baño geiago. (Mendilibarri, 1555). ReinEusk2 91. Uste ukhan dute gehiago rezebituren zutela. Mt 20, 10. Geiago ez dot esango. Lazarraga A12, 1180r. Geiago dio dakiana baño. RS 340. Iainkoak emanik, gehiagoren ere ahala duzunaz geroz. Ax 230s (V 154). Geiago dituk oronak ezez egunak. (B, 1659). ReinEusk 148. Hobe da gorputzari indar geiago emaitea premia duen baino, ezen ez hari geiago edekitea behar den baino. SP Phil 319. Bertze hitzkuntzek eskuaratik hartu othe tuztentz gehiago. ES 128. Kondenatzen diranak, salbatzen diranak baño geiago dirala. Cb Eg II 133. Badire bi eternitate suerte, eta ez gehiago. Brtc 131. Geijago pagau. Mg PAb 73. Zori oneko beartsuak dira gañera duen pixkaz baliatzen diranak Jauna serbitzeko geiagoren egarri gabe. AA I 619. Merezi dugula handik dathorkigun beheragunea ta ahalgea, baieta gehiago. Dh 68. Balijo daben baño geijaguan eruan. Astar II 169. Baña menturaz eldu da geijagora nire gaistakerija. Ur MarIl 85. Neurri au eta beste geiago artu zituzten. Lard 465. Gehiago khostaren da. Ip Dial 116. Laur mila pobre baino gehiago athera zuten horrela herioaren aztaparretarik. Laph 181. Onenbeste amodiori geiago egotzi nai izan zion. Arr May 134. Hainbertze eta gehiago izanen zen non nahi. HU Zez 168. Bik edo geiagok baturik eta alkarturik egiten dabena. Itz Azald 61. Miraila bat eta bizpahiru kadre, ez gehiago. JE Bur 188. Zabaletako mutillak etzuten geiagoren bearrik. Ag G 25. Jaungoikoaren aginduetaz geiago: Jaungoikoarekiko ta geidiarekiko eginkizunak. KIkG 38. Batek baño geiagok esan izan du. Ldi IL 37. Etzuan geiagoren bearrik. TAg Uzt 129. Ez nuan geiago irakurri. Or Aitork 208. Alabeak [...] aitak baiño geiago ekianez. Erkiag Arran 128. Sal nahiaren izaria beiratuz, gehiago sal lezake. Larz Iru 60. Len ere izena esan dizutet / batena baño geiona. Uzt Sas 133. Inoiz baino gehiagoren eske. MEIG IX 24.
azpiadiera-1.2
(Tras pronombre indefinido o interrogativo). " Zer geiago [behar duzu?] (G-azp, AN-gip, B, BN-arb)" Gte Erd 58. " Zeozer geiago (V-arr-gip, G-azp-goi)" Ib. 308s.
Eta baldin zuen anaiei solament begitharte egiten badraukezue, zer gehiago egiten duzue? Mt 5, 47. Ezen duen guziari emanen zaio, eta hanbat gehiago ukhanen du. Ib. 25,29. Zerbait gehiago behar balitz ere. Brtc 159. Zenbat geiago ziran Jesu-Kristoren fedeagatik Martiriko eriotza zeramaen Kristauak, anbat geiago ziran berriro Kristautzen ziranak. Ub 117 (v. tbn. hainbat gehiago o var. en EZ Man II 145, Mb IArg I 341, AA III 488, fB Ic III 302, Lard 142, Bv AsL 17, Ag Kr 200, Eguzk GizAuz 24, Munita 73, Mde Pr 174, etc.). Zer geijago egin daikezu, neure Jaungoikua, ni salbetako? Ur MarIl 48. Ez al zenduten ezer geiago etxian? Sor Bar 68. Bertze zerbait gehiagorekin oraino. JE Ber 67 (v. tbn. zerbait gehiago o var. en INav 1, Ch III 8, 1, Lg I 186, Mg CO 162, AA II 189, Ur MarIl 117, Hb Egia 32, Arr May 137, Echta Jos 113, Ag G 40, Inza Azalp 132, Alz Ram 48, Erkiag Arran 81, Lab SuEm 172, MIH 156, etc.). Egaztiak baño zenbat geiago balio duzue zuek. Ir YKBiz 281 (v. tbn. zenbat gehiago o var. en Cb Eg II 19, Mg CC 139, Gco I 441, Astar II 77, Izt C 238, Lard 6, Dv LEd 48, Ur Dial 87, Ag G 11, Muj PAm 47, JE Ber 15, etc.). Eta ez dakit nik zer geiago. Munita 55 (v. tbn. zer gehiago o var. en SP Imit III 20, 6, Bp II 30, Ch III 34, 1, VMg XV, Gco II 24, JJMg BasEsc 258, Lard 421, A BGuzur 126, Echta Jos 222, Inza Azalp 13, Or SCruz 17, NEtx LBB 71, MEIG III 69, etc.). Maitale barriok ezer geiago esan eziñik. Erkiag Arran 194 (v. tbn. ezer gehiago o var. en Mg PAb 94, Ag G 280, Alz Ram 31, Or QA 121, Etxde JJ 143; deus gehiago en Lç Ins D 6v, He Gudu 94, Arch Fab 189, Hb Egia 15, Barb Sup 112, JEtchep 73, MEIG VII 38).
azpiadiera-1.2.1
(Con el pron. declinado).
--Nork onen kontra pekatzen du? --Jainko eskuz egiñak adoratu, ta aietan bere sinisturreak ifinten dituenak. --Nork geiago? CatBurg 28. (v. tbn. nork gehiago o var. en Cb CatV 39, Mg CC 236, CatLuz 18, CatBus 23, CatAe 42, CatSal 43, CatUlz 28, etc.) --Zergatik esaten da, eserita dagoala? --Nai duan bezala atsedeten dagoala, adirazitzeagatik. --Eta zergatik geiago? Ub 136 (v. tbn. zergatik gehiago o var. en CatBurg 22, Mg CO 16, Añ CatAN 29, Gco I 404, Itz Azald 209, CatUlz 23, etc.). Zertako gehiago? CatLuz 17. Nundik geiago sortzen da ira gaiztoa edo bendekurako deseo edo griña erabagea? Gco II 50. Zerk geiago mugitu bear gaitu birtutezko lanak egitera? Ib. 88. Nortzuk geiago pekatu egiten dabe onoidade onen kontra? Itz Azald 84 (v. tbn. nortzuk geijago Mg CO 70).
azpiadiera-1.2.2
(Con gehiago declinado). "En tanto más, en tanto menos se vendió, onenbeste geiagoan, onenbeste gitxiagoan saldu zan " Lar.
Ta zeinbat geijagori entzuten deutsazu gaiski-esaten edo murmuretan? fB Ic II 197. Aitzitik zerbeit gehiagoren jasaiteko irritsarekin zagon. Jnn SBi 151. Emen zagoze biok auldurik eta ezer geiagorako etzariela. Ag Kr 145. Fedea, esku-lanaren amodioa, jakitatea, bertze zerbait gehiagorekin oraino. JE Bur 67. Zerbait geiagorako argitaratzen ditugun amar olerkitxoak. Aitzol ( in Ldi UO 7 ). Zenbat geiagotan eramaiten du puntuak neurtizlaria nai ez dun tokira! Or ( in Gazt MusIx 16 ). Beste zenbat geiagori ere ez ete dautsazu esan? Erkiag Arran 48.
v. tbn. Anab Usauri 107. Otx 99. Lek SClar 129.
azpiadiera-1.3
(Tras pron. demostrativo).
Au geago esaten digu. (Munarriz, 1751). FLV 1989, 104.
azpiadiera-1.4
(Tras numeral o cuantificador indefinido).
Zerren milla bider geiago dala dan baño esango dabee inbidiak. fJZ 98. Emanen zaikala [...] utzten duenetik ehun gehiago. 'Cien veces más' . Ax 507 (V 326). Ezta gauzarik hain ongi argitara emaiten, non oraino ezbaitira hainitz gehiago bilhatzeko eta kausitzeko gelditzen. ES 194. Ez du araistiko merkatari ta langille alferrak baño irabanz anitz geiago egiten. Mb IArg I 81. Aurthen hil direneen artean, ez ahal zen bakhar bat uste etzuenik bizi urthe bat gehiago. Lg II 250. Ez dau kunplidu pazkuako obligazinua, ta bai egin beste pekatu bi geijago. Mg CO 164. Bein Jangoikoak zuri emon ezkero asko geiago ondasun. GGero 168. Bekatu asko egiñ dituzula, eta bear bada, bat geiago egiten badezu neurriaz gañetik igaroko zerala. AA III 503. Pekatu bat geijago edo gitxiaguan ez dau gauza andirik. Ur MarIl 30. Moisesek eunda ogei urte zituen, eta Aaronek iru geiago. Lard 98. Sos zikhin baten ustean, hainitz gehiago galtzen du. Dv Lab 25. Ez zuen eginarazten, ez urrhats bat gutiago bekhatuan, ez urrhats bat gehiago berthutean. Laph 175. Ontza urre bi edo iru geiago. Sor Bar 83. Gauz oiek guziak eta asko geiago ikusi zituenean. Arr May 120. Huna berrogoi miliun gehiago pagatzeko. HU Zez 210. Txakur txiki bat geiago zelan irabazi. Ag Kr 131. Hitz bat gehiago erran ere gabe. Barb Leg 58. Erabilteko eran erdiak baño asko geiago ezin ipiñi izan ditu. Eguzk GizAuz 130. Eraintzetik baiño bi ordu geiago ibilli bear. Etxde JJ 45. Neguan hamabortz-hamasei ehun, udan menturaz mila gehiago. Zerb Azk 29. Bestetan baño baxotxoren bat geiago klink eginda. SM Zirik 68. Gauza asko geiago izan banituan ere pozik emango nien. Anab Aprika 80. Orduko "sosak" etzuen gureak bezala, "bi sos" balio, bainan ainitz gehiago. Ardoy SFran 42. Baina nik behintzat ez nuke behar baino etsai bat gehiago kontra jarriko. MIH 119.
azpiadiera-1.4.1
(Con gehiago declinado).
Orietatik anitzi ta besteetatik agitz geiagori. Mb IArg I 359. Milla urterako izango ote da? Asko geiagorako. Arr May 51. Gure Pozaren, eta gutxi gehiagoren, truk, [beste aldekoek] XVII.ean izan zituzten, besteak beste, Oihenart eta Pouvreau. MEIG VI 64.
v. tbn. Goñi 52.
azpiadiera-1.5
(Encabezando una oración o sintagma). Además.
Gehiago, barur dagizuenean, etzaretela itxura tristetako. "En outre" . Mt 6, 16. Eta gehiago, alfer egoile ere diradelarik ikhasten dié etxez etxe ebilten. 1 Tim 5, 13 (He bertze alde, Dv hanbatetan berriz, Ol, Ker e IBk gainera, IBe era berean, Bibl halaber ). Gehiago, Iesus dulze ene Errege noblea / Eta ianharitzat zeure gorputza emaillea. EZ Man II 79. Gehiago, o Iauna, konberti itzatzu bekhatoreak. Harb 315. Geiago, bada beheramenduzko bertuterik, bada ohorezkorik ere. SP Phil 216. Zeren haur baita Elizak manatü, eta gehiago, gomendatü diana. Bp II 12. Geiago: gogoratu egizue ondo Jesusek erakusten deutsuen maitetasun muga bagea. LoraS 50.
azpiadiera-1.5.1
También. Cf. infra BAI GEHIAGO.
Burua izanik Onsalu Onsalutx, gero geiago Onsalu ta Lope ta Otxoa orren semeak. "Después del más" . Andram 159. Agur geiago andrea, zure deiez gaode Evaren hume desterratuok. OracAr 121.
azpiadiera-1.6
" Berek geiokin, como si tuviese(n) razón (no teniéndola). Txarkerie besterik ez due egin, ta berek geiokin daude, no han hecho más que barbaridades, y están como si tuviesen razón" Asp Leiz.
azpiadiera-1.7
(Precedido de instr.). Además de. "Además, [...] orrezaz geiago " , "allende, fuera de eso, [...] orrez geiago", &c. Añ.
Orrez geiago, opa egizue Jesusen presenzia. LoraS 69.
sense-2
2. (Uso adv.). " Miren leen baño gehiago haserretu zen (AN-5vill)" Gte Erd 132. Tr. Documentado desde Leiçarraga, es de uso prácticamente general, aunque escaso entre los suletinos.
Aitzitik hek guziak baino gehiago trabaillatu izan naiz. 1 Cor 15, 10. Damnatuak eztu nahi gorputzera bihurtu, / Zeren gehiago behar duen pena sofritu. EZ Man I 4. Berzek baño geiago / bizi merezi zuenak. Aleson 31s. Oraiño bada diaguk / gehiago admiratzen. 77. Andik aurrera geiago ta geiago [...] amatzeko. Lar SAgust 15. Zeren trabailluak ematen darotzun izialdura geroago eta gehiago emendatuaz baitdoha. He Gudu 120. Zerzaz geiago arritu nik ezdakit: edo ta zure Ontasun ta pazienziaz, edo ta nere lotsagabeko atrebimentuaz. Cb Eg II 34. Izar bat bertze guziek baino gehiago distiatzen zuena. Lg II 112. Loiturik ago; / bañan geiago / hi baño ere Juduak. Cb Bast 43. Geijago ezagututeko pekatubaren gaistotasun edo malizija. Mg CO 31. Óntas kuida geiágo. LE Ong 76r. Arzain bat geiago poztuten da ardi galdua idoroteaz, talde osoan seguruan onean alan dagoala jakiteaz ta ikusteaz baño. GGero 352. Ifernuko suak berak baino gehiago thormentatuko du. Dh 146. Zenbat eta geiago kargatzen duen bere konsiderazio letu duen gauzan, anbat eta geiago mugituko da. Echve OngiB 12. Geroago eta gehiago zure benedikatzera. MarIl XXI. Sendatu zan geijago Marijagan eukan itxaropenian. Ur MarIl 18. Jainkoaren deiak baño Abel-en ezin eramanak ematen zion damuak Kain-en biotzean geiago zezakean. Lard 6. Zerbait geiago alderatuta. Arr May 137. Gero eta gehiago emendatuz [amodioa] . Jnn SBi 79. Galthatzen zian bethi haboro haren perfetzionen ezagützia eta haren gehiago maithatzia. Ip Hil 60. Amodioz baino gehiago larderiaz nahi zinituzke arimak Jainkoari buruz ibilkatu. Arb Igand 107. Inguruan gizon da emakume asko, miñagaz baño be begiakaz geiago itaunketan galdezka. Ag Kr 13. Bainan [zakur] hunek [zaldiaren buztana] ez uzten. Gehiago tinkatzen baizik ez. JE Bur 20. Karlista epeletan ere zabaldu dira, bai bear baño geiago. Or SCruz 83. Oraino Adam ere baino gehiago zahartu zen hau. Zerb IxtS 13. Etzazue geiago nastu mutilla, gazteok. NEtx Antz 49. Ez daki jakin an zer aurkituko dauan, eta egia esan, zetarako geiago pentsau. Erkiag BatB 119. Gehiago txundituko ditugu arrotzak gure obra bat haien erdarara itzuleraziaz. MIH 83.
azpiadiera-2.1
(Con adj.). Más bien.
Gorputzez aundi geiago zan txiki baiño. Onaind STeresa 12.
sense-3
3. (V, G, AN, L, BN; Lar, ), gehio (BN) Ref.: A; AtBou 360; Etxba Eib .
(En oraciones negativas). En adelante (no), ya (no). Tr. Documentado desde Leiçarraga; aunque hay ejs. prácticamente de todas las épocas y dialectos, es más frecuente en autores labortanos y bajo-navarros.
Gehiago bekhaturik eztagiala. "Désormais" . Io 5, 14 (He, TB, Dv, Ker, IBk ge(h)iago; LE ya, EvS haboro, Ol aurrerontzean, IBe aurrerantzean). Eztezazula permeti / gehiago han dauden. EZ Noel 132. Arima galdu da, ezta gero gehiago onera konbertitzerik. Ax 619 (V 398). Ez geiego ofendietako. VJ 15s. Eztut geiago nirik, ez neurerik. SP Phil 538. Ez gehiago erortera. FPrS 7. Ez geiago bekaturik egiteko. CatAnz 1. Jauna, ez dezazula entzun / gehiago justizia. 155. Eztitake berhez gehiago, Jesüs-Krist hiletarik piztüz geroz. Bp I 76. Esta han gehiago izanen ez inbidiarik, ez tristeziarik. Ch III 9, 3. Ez Zu galtzeko peligroan geiago sartu. Cb Eg II 53. Bere Arima gloriosoa, eta Gorputza alkarregana juntau zireala, ez geiago ilteko. Oe 63. Ez izan gehiago halako idolatria eta gaixtakerien lekhuko. Lg I 357. Zure gehiago ez ofensatzeko. CatLan 143. Grázia ez yago itekó desgusta dakionik. LE Prog 96. Ez gare gehiago Jesusen menbro. Brtc 101. Ez geijago pekatu mortalian jausteko. Mg CO 65. Ez ni geiago urliagana txartela artzera. AA III 590. Ez geiago etorteko gogoaz. Zav Fab, RIEV 1909, 29. Ez ditan gehiago nitaz orhoit. JesBih 447. Ez ditu gehiago beretzat ezagutzen. Jaur 126. Ez nere aurrean geiago jarri. Lard 58. Ez haiz ez gehiago hire gogoko urhatsetan ibiliren. Dv LEd 86. Guzia Jainkoarena... ez da gehiago enea. Laph 195. Ni ezin geiago joango naiz. Arr GB 65. Zu geiago ez ofenditzeko. Legaz 59. Ez nauk ni gehiago infirmerirako. Elzb Po 210. Eta geiago etzan ikusi. AB AmaE 12. Ez da kasik ageri ere gehiago Laphurdiko eskualdetan. Arb Igand 43. Etzuen geiago Ama Birjiña ekusi. Goñi 110. Ez naz geiago etorriko ona. Echta Jos 46. Aitamek, aitamatu direnetik, ez dakite gehiago zer den amodioa. JE Bur 98. Joanes etzan geiago lengoa izan. Ag G 204. Sekula santan ez haut gehiago hunkiko. Barb Sup 99. Ez naiz geiago munduan egongo. Ir YKBiz 464. Ankaz gora joan ziran, geiago ez jagiteko. Eguzk GizAuz 20. Etzan geiago gogoratzen bere emazte ta leikideaz apentzea. Etxde JJ 145s. Ez nazue geiago lokarri oni lotua eukiko. NEtx Antz 106. Gehiago etzuen nehork kasurik egiten. JEtchep 103. Ez neintela txakur-billa geiago joan. Erkiag BatB 62. Geio ez agertu bistara. Auspoa 39, 126. Ez naiz zurea iñoiz geiago izango! Ibiñ Virgil 117. Joanen da, eta ez gehiago itzuliko. Ardoy SFran 118. Ez genduan erririk ikusi geiago. BasoM 77. Irureun metro eta geiago korrika egin nituan, eta ez ninduten geiago ikusi. Alkain 54. Gu geiago ez giñala errira agertuko. Gerrika 115. Ez da gehiago holako sariketarik egiten. Larre ArtzainE 135. Ez zaio gehiago ahaztuko. MEIG II 105.
azpiadiera-3.1
(Precedido de -tik ). A partir de; desde que. " Eguerditik geiago barurik dagoz [...] (V-ger)" A EY III 240.
Gaurtik geiago zu ta ni alkarrekiñ izango gera. Ag G 286. Gaur ikusi dozuben modu-moduan dago ori ona ekarri ebenik geiago. Kk Ab II 99. Txikitatik geiago. Ib. 129. Arik geio ez ei-deude urten. Akes Ipiñ 30.
azpiadiera-3.1.1
(Con eta ). "De allí adelante [...] arik aurrera, ta geiago " Añ s.v. delante.
Izango natxatzu orain-ganik eta geiago zurea. EL2 176.
sense-4
4. (Pl.). Los más, la mayoría (de). v. GEHIAGOEN, gehien.
Gehiagoak opinionetako ziraden handik-ere partitzera. Act 27, 12 (TB gehiagoak; en las demás versiones, gehien-). Gehiagoak bestetan notatuak dira p. o. letra hauk diren lekhuan. Harb 457. Zeren giristinuetarik beretarik gehiaguak bizi baitira bekatian. CatLan 61.
sense-5
5. (Det.). Superior. " Gehiagoa (adj. de comparation) [...], ce qui est plus, supérieur en quantité, autorité, âge, etc." H. v. GEHIAGO IZAN.
Zein legun da harrietan marbola legundua, / Are gehiagoa duk ene manamendua. EZ Man I 16. Presenta niezakezu dohain gehiagoa. EZ Man II 19. Gerok baino gehiagoen ezagutzeko anzea. Harb 59. Seguratua zen Jainkoak ez dioela behatzen indar gutiagoari edo gehiagoari. Lg I 268. Aita San Inazio, / zure milagroa [...] / lengo guziyak baño / au da geiagoa. FrantzesB II 39. Eta baldin atakatzen bazeban, ikusiko zala nor geiagoak ziran. Izt C 489. Gorputzez etzan besterik baño geiagoa. Lard 144. Geroz geiagoa ta obea izan zediñ [zeloa] . Aran SIgn 64. Lan da neke ez gutxi ta anbat are gehiagoak. Ib. 90. Geiagua aizela / zertarako diyok? Ud 30. Semeak benetan maite ditun aitak, bera baño geiagoak nai lituzke semeak; eta au ez dakit ez ote datorren geiagoa. Ataño TxanKan 76.
azpiadiera-5.1
(H). Superior en cantidad.
Zeruetan dizkitzula berak laudorioak, / Guk eman darozkitzugun baño gehiagoak. EZ Man II 102. Million eta million baño gehiagoak [esker eta laudorioak] . Ib. 156. Ene faltak nik orai erran ahal nitzakeien baino gehiagoak direla. Harb 139. Eskatuko diozkelako emanak baño geiagoak. VMg 76.
sense-6
6. "Surplus, gehiagoa " Ht VocGr 429. Cf. SP: "Geiagoa, le plus".
sense-7
7. "Comparativo en la Gramática, geiagoa " Lar.
sense-8
8. gehigo (S). "Plus âgé" Lrq s.v. gehien.
sense-9
9. Mas, pero (?).
Artuteko kapaz gara / gu onen industria, / gei(a)go ez Probinzia. BBizk 12.
azpisarrera-1
ARE GEHIAGO. v. 1 are.
azpisarrera-2
BAI GEHIAGO. Y también. Cf. EZ GEHIAGO.
Asko erre da / barruan joia galantik, / bai geiago / oi asko arka garirik. Lazarraga A28, 1202v. Traidoreak txu egiten / deutsae lotsabagerik, / bai geiago / ostean asko burlarik. Ib. A291200v. Aurrean dagozala oñaen ganean Otxoa Onsalutx burua dala, aren urrengo anaje lastanak, Anso, Joane, Onsalu, bai geiago onen bean eskutaririk asko. Andram 160.
azpisarrera-3
BAINO GEHIAGO (Tras part. o forma conjugada más -(e)n). En cuanto, nada más. "Asi baiño geiago (Vc), en seguida de empezar" A. "Natorren baiño gehiago, en cuanto vengo (Vc). Este modismo es aplicable a cualquier verbo conjugado seguido del sufijo conjuntivo n. Ikusten naben baiño geiago, yaten dodan baiño geiago, en cuanto me ven, en cuanto suelo comer" A EY III 268.
azpisarrera-4
BEHIN BAT GEHIAGO. v. behin.
azpisarrera-5
EZ GEHIAGO. Y tampoco. Cf. BAI GEHIAGO.
Oi arrezkero nik ez dot zerren / estudiadu danzea, / ez geiago dekoro jakin / pabaneagaz bajea. Lazarraga A24, 1195v. Orain ez neuke errazoarik / izenau borraetea, / ez geiago gaztaraoau / ain laster anzietea. Ib. A24, 1196v. Zerren ez daukae / nun paseadu kalerik, / ez geiago / erregalozko tendarik. Ib. A28, 1203r.
azpisarrera-6
EZ GEHIAGO EZ GUTXIAGO ( gutiago H), EZ GEHIAGO ETA EZ GUTXIAGO. Ni más ni menos.
Kalizan dagoan guzia, ez geiago ez gutxiago. Mg CC 201. Sartu dauan lanak beste balio dauko, ez geiago, ez gitxiago. Eguzk GizAuz 51. Ez zituen bakunak bestak baino gehiago ez gutxiago erdeinatzen. Mde HaurB 11. "Aita Gureak" daukazan berba beste ardi, ez geiago ez gitxiago. Bilbao IpuiB 74. Orixe da, ez geiago ta ez gutxiago. Vill Jaink 90. [Idatzi orreitan] dago Teresa zan bezela ta oso-osorik, ez geiago ez gitxiago. Onaind STeresa 117. Au ere orixe ordainduko diat, ez geiago ta ez gutxiago. TxGarm BordaB 124. Guzurra emoten badau be, ez geiago eta ez gitxiago, olantxe zan. Gerrika 94. Ezin uka mende laurdena doala, ez gehiago eta ez guttiago, 1956-tik 1981-era. MEIG I 261.
azpisarrera-7
EZIN GEHIAGO, EZIN GEHIAGOAN. etc. v. 1 ezin.
azpisarrera-8
GEHIAGOAN. En situación de ventaja, ganando.
Gaztien aldekuak / beti geiaguan, / galduz gelditu dira / gero atzenian. EusJok 120.
azpisarrera-9
GEHIAGOTAN EDUKI, GEHIAGOAN EDUKI. "Anteponer, geaotan euki" Lcc. "Gehiagotan dadukat omen ona ezen ez dirua" H.
Neure onria geijaguan euki nebalako neure arimia baño. Mg CO 205. Geijagotan daukazuz eun dobloe zeruban dagozan ondasun gustijak baño. Astar II 235. Zuk animakoa baño gorputzeko osasuna geiagoan idukitzean. Arr May 96. Zein da oiturakorren artian guk geiagotan euki bear doguna? Itz Azald 181.
azpisarrera-10
GEHIAGOAN EZIN. Al máximo. v. EZIN GEHIAGOAN.
Bizi, España, bizi / balleratuakin, / gudatu daudelako / geiagoan ezin. (1814). FrantzesB I 38.
azpisarrera-11
GEHIAGO-BEHAR. Necesidad de más.
Geiago-bear orretan mugitzen naiz alai eta triste. Txill Let 64.
azpisarrera-12
GEHIAGO DENA (Dv, H). (Precedido a menudo de eta). Lo que es más. Tr. Más frecuente al Norte.
Eta gehiago dena, Iesus Krist haur baithan berean erideiten da. Adv ** 8r. Hainitzak hill dire; gehiago dena: Saulek eta Jonathas haren semeak galdu dute bizia. Lg I 298. Eta gehiago dena, haren yauntstura egin zen elhurra baino xuriago. Lg II 168. Alá dibertitzea, ta yágo déna, exkusatzeko errátea dibertitzeagátik iteuntéla. LE Prog 112. Errege batek konbidauko bazinduez bere maira [...]; ta geiago dana; berak bere gorputz zati bategaz prestauko baleu janaria. LoraS 51. Bere borondate santuarekin gurea ez konformatzeko, eta geiago dana, aren borondatearen kontra [...] gere gogo gaiztoa egiteko. Gco I 417. Gehiago dena, ongia zelako hartan berean zenbat huts, zenbat bekhatu eztu kausituko juie zorrotz eta argitu hark. Dh 142. Hirriak haren alde eman ziren; gehiago dena, bertze lagun batek ere mehe galdetu zuen. Hb Egia 36. Ez dut gogoeta luze biderik; eta gehiago dena! seguratua nago ez dela zerurik enetzat. Dv LEd 45. Arrazoinekin erraiten dute Latina dela lenguaia bat net ederra, eta gehiago dena, arras zalhua. Elsb Fram VII. Eztiat egitekorik deusere hire fraidekin, eta gehiago dena, [...] fraide harrek ere eztarotak konturik egiten. Jnn SBi 65. Gehiago dena, Vanneko Jaun Aphezpikuak [...] manatu deraukote haurrak beren herriko mintzaiari jarraikaraz detzazten. Arb Igand 36. Eta gehiago dena, kantu eder hek [...], bihotz guzia hunkitzen eta hausten deraukote. Ib. 128. Ahantz-arazi nahi liokete, gehiago dena, etxean ikasi breton poxi hura ere. HU Zez 123. Murde hori ez dela gurea, eta gehiago dena, tuntik ez dugula guk horren beharrik. Ib. 175. Akitzen zen gaizoa eta, gehiago dena, pastikatzen naski. JE Bur 61. Laketago zako bertzalde, iguzkiko berogiaren pereka goxoa [...]; gehiago dena, aire bustia [...] kalte du. Ib. 187. Berari zor diogu [...], gure lurreko ondasun guziak eta geiago dana Ari zor diogu gu zerurako erosiak izatea. Inza Azalp 145. Bainan nork ikusi ahal du lanpide hortako gizon bat, eta geiago dena, biarnesa, Nafarroako ardo gorriari itsuki emana ez dena? Zub 26. Gehiago dena, Indietan zelarik, Frantsesek berak aitortu behar zuen [...] etzutela Indianoek ontsa konprenitzen. Ardoy SFran 71. Gehiago dena, egia ez da holakoa. Larre ( in Xa Odol 18 ). Gehiago dena, ez da txokozale donibandararren gisan. MEIG V 98.
v. tbn. He Gudu 152. Zby RIEV 1908, 768. StPierre 28. Zerb IxtS 19. Mde Pr 71.
azpisarrerakoSense-12.1
(En pasado).
Eta gehiago zena, neskak zuen galdatua lagun, etxekoek onharturik. JEtchep 51.
azpisarrerakoSense-12.2
(Precedido de are, oraino, etc.).
Erretorikoak, ta are geiago dana, Eleizagizonik andienak. Cb EBO 8. Oraindiño geiago dana. LoraS 50. Eta Aita maitetsu baten lanak gurekin egin ditualako: eta oraindio geiago dana, bere Seme propioa bera [...] eman digulako. Gco I 408. Ta alaere ez due utzitzen, eta are geiago dana, ez due konfesioan ere esango. AA I 572. Eta are geiago dana [...] il-gai egiten duen gauzarik topatu ez dio. Lard 452. Oraindik geiago dena, izandu ziran ezkonduak [...], munduari agur betiko bat egin ziotenak. Bv AsL 96. Bainan ikhusiko duk zer malefizio debrua ethorri zitzaitan burura, eta, oraino gehiago dena, mezako denboran. Elzb PAd 19. Eta, oraino gehiago dena, mundu guzia ikharan zaukan armada hura urrundu zen Parisetik. Jnn SBi 73. Onetsia eta oraindik geiago dana ederetsia ta oraindik ere geiago dana donetsia. Inza Azalp 132.
azpiadiera-2.1
(En pasado).
Oraino gehiago zena. MarIl 98.
azpisarrerakoSense-12.3
(Precedido de baina ).
Bainan, gehiago dena, oi, ala beldur izateko baita juie zorrotz hark asko bekhatu mortal ere kausituko duen halako Kristau laxo baten bizitzean! Dh 141. Argitu zituan gorputzak kanpoz, baña geiago dana, argitu zizten biotzak. Bv AsL 78.
azpisarrerakoSense-12.4
(Con término de comparación explícito).
Atsegin-kontentuz betea [...] ta ori baño geiago dana [...] jakiundez apaindua. Ub 42. Horiek guziak baino gehiago dena, hauxe: aberats guti izana gatik, ez baita ikusten herritto hartan errumes bihirik. JE Bur 199. Badakite, ordea, hori baino gehiago dena: norbaitek oker edo zuzen, trakets edo dotore, garbi edo mordoilo lantzen ez badu, lantzeke geldituko dela alorra. MIH 79.
azpisarrera-13
GEHIAGOEN (Pl.). "Yagoenak (Sal), los más, la mayor parte" A.
Zaharretarik gehiaguenak. CatLan 103. Aski zedarristatiak diren gehiaguenendako. Ib. 4. Jendiak biltzen drenian sukaldeko suetan inguru belladen egitra, yaguenak emazte bere murkillekin ligu edo ile irutra. Garral EEs 1915, 92. Ardiek Erriberala fateko batie irur bide baia yaiuenak igaretzen dra bidatarik. 'La mayor parte' . ZMoso 38.
azpisarrera-14
GEHIAGOENIK. En mayor medida, sobre todo. v. GEHIENIK.
Eta uste ditugunak gorphutzeko gutienik ohoragarrienak, ohoratzen ditugu gehiagoenik hek beztituz. TB 1 Cor 12, 23.
azpisarrera-15
GEHIAGO EZIN.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (Uso adj.). Supremo, mayor imposible.
Jaunaren amoriyo / geiago eziña. Echag 65. Biotz barrengo poza / geiago eziña. Ib. 129. Jendetasunean geiago-eziña, oparotasunean neurri-gabea. Berron Kijote 150.
azpisarrerakoSense-15.2
b) (Uso sust.). Imposibilidad de hacer más.
Geiago eziñaren amorruz, ontzi-lagunak doi-doi biurtu zirala. Anab Poli 66. Geiago-ezin baten esian urratu gaitezan arte. Gand Elorri 148.
azpisarrerakoSense-15.3
c) (Uso adv.). En grado sumo. v. EZIN GEHIAGO (s.v. 1 ezin).
Harma lanjerosa da geiago ezina. Xa Odol 136.
azpisarrera-16
GEHIAGO EZIN AHALA. En grado sumo.
Aratz, geiago ezin-ala. Gand Elorri 131.
azpisarrera-17
GEHIAGO EZINDA. Sin poder hacer más.
Geiago ezinda, iru edo lau txilio miñ aterazi bere txistuari. "Despechado" . Mok 17.
azpisarrera-18
GEHIAGO EZINEAN. En grado sumo, más imposible.
Alperrik da esatea osoro ta geiago eziñean maitetuten dituela euren umeak. Ag Kr 107. Len bere maite, oin bere maite / Zaitu geiau eziñian. Enb 151.
azpisarrerakoSense-18.1
Con todas sus fuerzas, al límite de sus fuerzas.
Kolpe aiek guztiak jasan bear geiago eziñean. Anab Aprika 62. Geiago eziñean ari zala [igitzen] . Ib. 31.
azpisarrera-19
GEHIAGO EZINIK. Con todas sus fuerzas.
Jo ta jo, patsetan, geiago eziñik, ari zirala. TAg Uzt 34.
azpisarrerakoSense-19.1
No pudiendo más.
Lerreginda geldituko aiz geiago eziñik. TAg Uzt 231. Naiz ta geiago eziñik alakoren batean eztanda egin. Erkiag Arran 172.
azpisarrera-20
GEHIAGO GABE, GEHIAGO GABERIK. Sin más. "Ge(h)iago gabe, alde egin zuen (G-azp)" Gte Erd 132. No incluimos ejs. como hitz gehiago gabe, beste gehiago gabe, ezer gehiago gabe, etc. v. GEHIAGOKORIK GABE.
Geiago gabe, andrearen esan utsarekin, Jose ziegan sartu. Lard 52. Ta geiago gabe nik itz eman biar? Alz Txib 90. Ta geiago barik, osalarija jagi zan. Kk Ab II 18. Gizon aiek, ordea, ezin esan geiago-gabe, irabazte aundiagoa zergatik zitekean. Munita 62.
v. tbn. Etxde JJ 131. Osk Kurl 192.
azpisarrera-21
GEHIAGO-GURAKO. "Ambicioso. Bai diru eta bai aintze kontuan, geixago-gurakua a gaiztua" Etxba Eib.
azpisarrera-22
GEHIAGO IZAN (Ref. gralmte. a personas). Ser superior, mejor, ser más (aplicado a menudo a contendientes).
Eta zenbatez da gizona ardia baino gehiago? "Combien vaut mieux?" . Mt 12, 12. Bizia bianda baino gehiago da. Lc 12, 23. Ni bezanbat edo gehiago ziren presunak. EZ Eliç 158. Bena Parropia Meza gehiago da, hontara Kristi güzien batziaz. Bp II 12. Geiago izan naiez. Mb IArg I 199. --Soberbia zer da? --Besteak baño geiago izan nai [...] bat. Cb CatV 56 (tbn., con algunas variaciones, en Añ CatAN 58, CatLlo 79, CatB 77, CatLuz 25, CatBus 34, Legaz 47, Itz Azald 176 y CatUlz 50). Bere büriaren bestiak beno gehio dela uste ükeitera. CatLan 113. Eztá mutila yago nausia baño. LE Io 13, 16 (Dv, IBk gehiago, Ker geiago; Lç, He, TB, EvS e IBe handiago). Asko emakume, zerbait baño geiago dirala uste duenak. AA II 91. Ez litzaateke dan baino geijago izango [Jaungoikoa] . fB Ic I 62. Yainkoa zuek baino gehiago da. Hb Egia 35. Gu beino geio direnak adinean, dinidadean eta gobernuan. CatAe 44. Gu Frantzian biziki gehiago ginela bazterren nahasteko. StPierre 14. Aizen baño geiago izateko. Alz Ram 101. Gizona beste abereak baño geiago da, gorago dago. Eguzk GizAuz 92. Beste batzuek geiago ziran / indarrean da jo aundiz. Basarri 87. Lirikuz geiago da. "Como lírico, me resulta mejor" . Or ( in Gazt MusIx 34 ). Biotan nor ote dan geiago. Ibiñ Virgil 38. Igo gera geiago / ziranen parera. Olea 218. Gai horretan, noski, edozein euskaltzale da ni baino gehiago. MEIG VII 131.
v. tbn. Ch III 8, 1. Lg II 226. Monho 156. Gco II 23. It Fab 255. Lard 144. Zby RIEV 1908, 608. CatJauf 90. Ag Kr 79. JE Bur 146. Kk Ab I 98. Muj PAm 55. EusJok 84. Enb 161. Tx B I 225. MendaroTx 368. Otx 98. Ldi IL 82. Ir YKBiz 114. Bilbao IpuiB 187. In SM Zirik 98. BEnb NereA 191. And AUzta 99. Osk Kurl 67. Berron Kijote 202.
azpisarrerakoSense-22.1
Senide baino geiago zaitut. Or BM 62.
azpisarrera-23
GEHIAGO JAKIN EZ.
" Zerbaitetan geio jakin ez ta sartu inber, zerbaitetan ezer jakin gabe nola liteke sartu [...]. Igeriya [por igeriyan ?] geio jakin ez ta gizonak bota inberdik bere burua itsasora! " ZestErret.
azpisarrera-24
GEHIAGOKO (Cf. supra (1) ejs. precedidos de sust.).
azpisarrerakoSense-24.1
a) (Dv). Superior. AxN explica garai zaikala (364) por geiagokoa dela.
Zergatik ez naiz gehiagoko urrikiaren botherez sentitzen? Harb 376s. Gutiagoko denak errezibitzen duela benedizionea gehiagoko dena ganik. He He 7, 7 (Lç gehién denaz ). Ordean eginbide gehiagokoa zuen bere aitzindarien [...] erranak egitea. He Phil 177 (SP 174 obligatuago zen ). Nik ikhusten ditudanak oraino gehiagokoak dire. Lg I 335. Peniténzia arrigárriak egitekó, erratenzué, geiagokoák ikusitút. LE Ong 65r. Geiagokoak adiñean, dignidadean eta gobernuan. CatB 44. Bere Pasioneko laidoa gehiagokoa eta saminagoa izan zezantzat. Jaur 148. Eta oraindik are geiagokoa da landare onen ontasuna. Izt C 151. Beste onelako bat, edo are geiagokoa ezagutu izan neban. Ib. 136. Adimenduz hanitzez gehiagokoak. JE Bur 167. Bainan gehiagokoak ere bide dire oraino. Barb Sup 109. Alde guztietara geiagokoa danen baten bearra. Inza Azalp 31. Bi bider geiagokoa. Zait Plat 67. Gehiagoko edo gutxiagoko neurrian. MIH 218.
azpiadiera-1.1
(Precedido de instr.). Superior a, que excede de.
Enganioz sobera eramana eta balioaz gehiagokoa errendatu behar zaika. Harb 182. Baiñan gelditzen naiz, nihork estima ez nazantzat ene baithan ikusten duenaz edo nitaz aditzen duenaz gehiagokotzat. He 2 Cor 12, 6 (Dv nitaz aditzen duenetik zerbait gehiago banaizela ).
azpiadiera-1.2
(Precedido de baino ). "Laguna gure burua baino gehiagokotzat atxikitzea (He), tenir le prochain comme étant au dessus de nous" Dv.
Eta bizkitartean hemen dena Jonas baiño gehiagokoa da. He Mt 12, 41. Beste guziak baño geiagoko gizona. Mb IArg I 69. Esan al baño geiagokoa zan. Cb Just 113. Inen-tuéla ark ere óbrak nik iten-tudának, ta ebék baño yagókoak ere inen-tu. LE Io 14, 12. Eta geiagokoa da Aita Semea baño? CatB 28. Niri darraikit ni baño geiagokoa. Lard 372. Bihotzez baino are gehiagokoa zen buruz. HU Aurp 133. Euki oi eben burua besteak baño geiagokotzat. Ag Kr 181. Salomon baño geiagoko bat. Ir YKBiz 167n. Jainkoa baño geiagokoak ez gaituk. Ataño TxanKan 228. Bestalde, hori baino gehiagoko buruhausterik badugu noski. MEIG I 158.
v. tbn. Lg II 275. CatUlz 15. Herr 29-8-1957, 3. Anab Aprika 23.
azpiadiera-1.3
Zenbatenaz gauza gehiago fidatu baitzaio norbaiti, eta hanbatenaz gehiagoko kontua bihurraraziko zaio. He Lc 12, 48.
azpiadiera-1.4
Geroago eta gehiagoko omore tzarragoan. Elzb PAd 41.
azpisarrerakoSense-24.2
b) Restante.
Gehiagokoez orai ez minzatzea gatik. Harb 459.
azpiadiera-2.1
Sobrante. "Gehiagokoa [...], le surplus" H.
Emaiten deraue aberatsei beretzat behar duten baiño gehiago, gehiagoko hura probetara parti dezaten amoreakgatik. Ax 225 (V 150). Behar du [...] hala beztitu eta ez gehiago. Zeren gehiagokoaz desohoratzenago du bere burua, ohoratzen baiño. Ib. 417 (V 270). Balin baduzu gehiagoko denborarik. Ch I 19, 5. Guzti-guztia eta geiago piñuak eman zuan, eta geiagoko orrekin [...] erloju jator bat ipintzeko asmoa artu zan. Munita 115.
azpisarrerakoSense-24.3
c) (Uso pron.). Más.
Susana falso testimoniotik [libratu zuen] berze gehiagokoekin. Harb 270. Baina hauk eta gehiagokoak liburua ez sobera handitzea gatik utzten ditut. Ib. 457.
azpisarrerakoSense-24.4
d) (Dv). (En oraciones negativas o interrogativas, precediendo a un sust.). Más.
Zertako behar dugu gehiagoko lekhukorik, geronek aditu diogunaz geroz bere aho propiotik erraten? He Lc 22, 71. Etzuen gehiagoko troparik egorri. Lg I 192 (Dv traduce "il n'envoya pas des troupes plus nombreuses"). Geiagoko laguntzarik egiten etzaiola. Izt C 184. Gehiagoko ariarik gabe. Hb Egia 29. Gehiagoko beharrik gabe. Jnn SBi 178. Gehiagoko xehetasunetan hemen sartu gabe. HU Aurp 122. Ezekiala geiagoko barririk. Ag Kr 85. Orduan, gehiagoko agurrik gabe, biek bi alde egiten dute. Zerb Ipuinak 86. Gehiagoko segurtamenik gabe. Barb Leg 145. Geiagoko kalte barik. Ox 151. Geiagoko begiramen bagarik. Erkiag BatB 51. Ene mail xumean eta gehiagoko ahalik edo kargurik gabe. Larre ArtzainE 298.
v. tbn. Ur MarIl 54. Laph 115. Hu Zez 176. JE Bur 53. EusJok 38. TAg Uzt 168. Etxde JJ 26. Ardoy SFran 319. Berron Kijote 162.
azpiadiera-4.1
(Precedido de baino ).
Zuk eta nik baino gehiagoko gaitzik ez duena. HU Zez 34. Zuk eta nik baino gehiagoko gaitzik ez duena. StPierre 13.
azpisarrerakoSense-24.5
e) (Con numerales). Más de; y más.
Milla egun ta geiagoko parkamenak. EL2 117. Amasei milla oñ ta geiagoko bidastia. Izt C 89. Bost milla ta geiagoko billera. Bv AsL 195. Eukirik eun zaldiren / Baño geiagoko / Indardun burtariña. Enb 198. Iru kilometro bañan geiagoko zabalera. JAIraz Bizia 37. Ogei kilometro ta geiagoko bidean. Munita 142. Zabaleran metro bi ta geiokoak. Akes Ipiñ 23. Iru illabete eta geiagoko jornalarekin. Insausti 17.
v. tbn. Lek SClar 108. Alkain 118. Etxabu Kontu 156. Gerrika 17.
azpisarrera-25
GEHIAGOKOA DENA. Lo que es más. v. GEHIAGO DENA.
Eta oraindik ere geiagokoa dana, egunik euritsuenetan ere gordetzen dau bere neurri din diñakoa. Izt C 93s.
azpisarrera-26
GEHIAGOKO GABE ((geiagoko baga V), GEHIAGOKO GABERIK ( geiagoko barik V-arr). Ref.: A; Gte Erd 132. Sin más ni más; sin (hacer, decir, etc.) nada más. "Sin más ni más, sin fundamento" A.
Zure aragizko pekatu-guriak, geijagoko bagarik, ez deutsa inori kastidadia galdu eragiten. fB Ic II 247s. Eta geiagoko bage artu zuan [...] solomo ederra. Zab Gabon 76. Geiagoko barik io buruan. Ag AL 25. Irazean edo geiagoko bagarik. Itz Azald 110. Eta geiagoko gabe preso? Urruz Zer 68. Gizartekeri, baltsakeri ta abar, gaberik goizera, geiagoko barik etorri ete dira? Eguzk GizAuz 16. Baiña zerbaiten truke, ez geiagoko barik. Erkiag BatB 162. Eta geiagoko barik, emen amaitzen dogu gaurkoan. Alzola Atalak 121. Jakiña, geiagoko barik ezin esan leikigu guri, musikuoi, geiago jo bear danik. Etxabu Kontu 43s. Atera eutsan kaskillo ori, eta geiagoko barik egun batzuetan ondo osatu jakon. Gerrika 23.
v. tbn. Ur MarIl 102. A Ezale 1897, 128a. Ag G 175. Enb 199. Otx 104. SM Zirik 120. Bilbao IpuiB 237.
azpisarrerakoSense-26.1
(Precedido de instr.). Sin más que, solamente con.
Kaltzerpetik oratuaz geiagoko baga, garraisika ta alarauka asi zan. A BeinB 76.
azpisarrera-27
GEHIAGOKORIK (Dv) (En oraciones negativas o interrogativas). Más (usado como pron.).
Ez da egia ez darotzudala gehiagokorik agindu? Lg II 197. Zer egin ziniro gehiagokorik orai enetzat? Zby Pel 113. Badu minik aski, gehiagokorik gabe. Hb Egia 155. Bertzek baino goraxago eta bizixago behar-bada, bainan gehiagokorik ez. HU Aurp 198. Etzuketela hortan gehiagokorik atera. StPierre 21. Dritxolariak behar duen ozarkeria doi hura; gehiagokorik ez. Ox 206. Horren ordaintzekoa balinbadugu ere, ez dugu, zorigaitzez, gehiagokorik. Barb Leg 143. Gehiagokorik pairatu gabe. Zerb IxtS 76.
azpisarrera-28
GEHIAGOKORIK GABE (Dv). "Sans plus, sans autre parole, démarche, etc., sans plus de raison" Dv. "Gehiokorikan gabe joan zen (AN-5vill)" Gte Erd 132. Cf. supra ejs. de gehiagokorik gabe s.v. GEHIAGOKORIK.
Benedikatu nuen, eta gehiagokorik gabe jarraiki nintzaion ene urhats bideari. Prop 1897, 112. Eta hantxet, gehiagokorik gabe, makilka berehala hasi ziren. Barb Sup 183. Jainkoari eskerrak hortan gelditurik: / geiagokorik gabe bi erhi mozturik. Xa Odol 136. Geiagokorik gabe, bere lantzoia tinkaturik ekin zion. Berron Kijote 210.
azpisarrera-29
GEHIAGOKOTAN. En mayor medida, más.
Egungo gure bozkarioak susta dezala gehiagokotan oraino gerorako guzien kharra! Prop 1908, 99.
azpisarrera-30
GEHIAGONA. A más (cada uno).
Baña bostna edo geiagona igualaturik, neke andian zebilzan [pelotariak] . CartAnd 378.
azpisarrera-31
GEHIAGO-NAHI. Codicia.
Baldin geiago-naiak edo galdu-bildurrak Zure buruzki arrandiz burua zutiarazten ez badigu. "Avaritia plus habendi" . Or Aitork 68.
azpisarrera-32
GEHIAGOREN GEHIAGO (V, G-to ap. A; Lar, Añ, H). (En oraciones negativas). "(Nunca) más" Lar.
Ez geiagoren geiago hilzeko. CatBurg 19. Ez [...] geiagoren geiago pekatuari leku edo ostaturik neure biotzean. Cb CatV 91. Ez nas geiagoren geiago bekatu bidera biurtuko. EL2 166. Bere oñean geiagoren geiago ezin jarriko zan gisan. Izt C 289. Geiagoren geiago andik kendu etzan. Arr GB 147. Ez dun geigoren geigo mutil arenik ikusiko. Or Mi 93.
v. tbn. Mg CC 142. Jauregui 235. Bv AsL 143. Moc Damu 33. Moc Ezale 1899, 3b. ArgiDL 40.
azpisarrerakoSense-32.1
(En oraciones condicionales).
Baldiñ geiagoren geiago iñork aipatzen ere badit Kondesarik. Arr GB 40.
azpisarrera-33
GEHIAGORIK.
azpisarrerakoSense-33.1
a) (Gralmte. en oraciones negativas, interrogativas o condicionales). "Ezta geiagorik, il n'y a rien davantage" SP.
Hunen gainean zer dugu gehiagorik? Ins D, 4v. Falten remediatzeko handik hara astirik / Utziko eztio Iainko Iaunak gehiagorik. EZ Man I 62. Hura da gaiago grazia geiagorik ardietsteko. SP Imit III 22, 2. Etzaio gehiagorik galdatu behar. Dv Lab 96s. Ez gutiagorik edo gehiagorik. Hb Egia XII. Neuk bere geiagorik eneban esango. Ag AL 48. Zerbait gehiagorik / daukute galdatzen. Etcham 130. Geiagorik ere? Or Mi 19. Lau baño geiagorik eztauskula guri emon? Otx 135. SMitx. Aranz 39. Metro ta erdiko tartea baño geiagorik ez eman. Munita 59. Elgarrekin mintzatzea, deus gehiagorik gabe. JEtchep 67. Zer emon al neikizu / geiagorik. Gand Elorri 138. Badago mundu zabalean [...] eliza-zaleak baiño geiagorik. Erkiag BatB 127. Yagorik xan gabe faten gintzan mendiala. ZMoso 39. Poz geiagorik ez nuke. Mattin 23. Artu taza bat; ta, larri-aldia bada, bi. Baiñan geiagorik ez. Ostolaiz 43. Biziak ez ote du, haatik, Unibertsitateak baino gehiagorik eta hoberik irakasten? MIH 369. Bazen Y-tar gehiagorik ere. Ib. 382.
v. tbn. Mih 68. CatLan 156. Aran SIgn 43. Enb 44. Eguzk GizAuz 157. TAg Uzt 272. Mde Po 97. Bilbao IpuiB 37. Zait Plat 18. Ibiñ Virgil 59. Uzt Noiz 21. Berron Kijote 113. Larre ArtzainE 66.
azpiadiera-1.1
Nor, ordea, Zu baiño geiagorik? Or Aitork 47 (v. GEHIAGO IZAN).
azpisarrerakoSense-33.2
b) (En oraciones negativas). En adelante (no).
Ezen gehiagorik eztiratela herioren ez korrupzioneren suiet izanen. Ins C, 8r. Ez geiagorik aietan erorzeko. Ber Trat 93v. Gehiagorik eztaite nihor gose ez egarri. EZ Man I 89.
azpisarrerakoSense-33.3
(Sin sentido temopral). Ya no, entonces no, en tal caso no.
Berzela graziá gehiagorik ezta grazia: baina baldin obréz bada, gehiagorik ezta grazia. " N'est plus" . Rom 1, 16. Pobrezia zure desgogarakoa bada, etzare geiagorik gogoz pobre. SP Phil 280.
azpisarrera-34
GEHIAGORIK GABE, GEHIAGORIK GABERIK. Sin más.
Au esan da ioan zan / geiagorik barik. Azc PB 144. Berri ematen badizut hemen, gehiagorik gabe, eskatu didaten bezala. Larre in Xa Odol 11.
v. tbn. Osk Kurl 103.
azpisarrera-35
GEHIAGOTAN.
azpisarrerakoSense-35.1
a) (SP, A). Más veces. "Geiagotan, plus de fois, plus souvent" SP. Tr. Documentado desde Axular; es empleado sobre todo en la expr. behin baino gehiagotan (v. infra). Hay gehiagoetan en Soroa (Bar 56) y Elizanburu (PAd 9).
Etzaitu Elizak manatzen gehiagotan [kofesatzea] . Ax 534 (V 343). Geiagotan ta bortizkiago eskaleari bere gauza eskaraztea. Mb IArg II 352. Zenbat eta orañ geiagotan ta obeto konfesatzen zeran. Cb Eg III 231. Zenbat geiagotan bat komulgatzen dan. Ub 203. Geiagotan ar dezagun [janari au] . Mg CC 208. Lau, bost bidar edo geijagotan enzun. Astar II 107. Askotan ikusten ditut irteten erreka eta ibaietatik [...] geiagotan eta geiago oraindik itsasotik. It Dial 108. Zunbat ere gehiagotan. Ip Dial 116 (Ur, Dv ge(h)iagotan ). Zeruan baña geiagotan ibilliko dituk lurrean. Urruz Zer 137. Diru bearrean geiagotan arkitu zan diruz aseta baño. Etxeg ( in Muj PAm 18 ). Irubidar ezeze, lautan eta geiagotan be. Ox 99. Baiña zenbat geiagotan eramaiten du puntuak neurtizlaria nai ez dun tokira! Or ( in Gazt MusIX 16 ). Baten eta bittan eta geixagotan. Etxba Ibilt 471. Baten, beste geiagotan lez [...] lurrunontziak [...] motor txikia eroan eban atoian. Etxabu Kontu 134. Gero, lanean gu aitarekin geiagotan. Amak sukalde-lanak; mendira gu. JAzpiroz 83. Gehiagotan argitara direlako. MEIG III 312.
v. tbn. Añ EL1 73. CantIzp (1813), 16. Ag G 199. A Ardi 73. EusJok 66. Txill Let 124. Bilbao IpuiB 151. Albeniz 74.
azpiadiera-1.1
(A). (En la expr. behin baino gehiagotan 'más de una vez').
Behin baino gehiagotan neure baitan miretsirik. ES 147. Naiko dute beiñ baño geiagotan aditu. Lar Carta a Mb 281. Bein baño geiagotan esan dizute. Mb IArg I 175. Erran izan darozkitzuet, behin baino gehiagotan, gauza hauk berak. Lg II 210. Bein baño geiagotan / ikusi dedanaz. It Fab 111s. Bein baño geijagotan bota ditubezala etxiak. Ur Dial 31 (Ip behin beno gehiagotan ). Amari entzun diot, behin baino gehiagotan. Barb Sup 106. Bein baiño geiagotan bai errekreoaren erdia sesioan. JAzpiroz 125. Behin baino gehiagotan aipatzen du heriotza. MIH> 247.
v. tbn. Ub 194. Mg PAb 44. VMg 71. Añ LoraS 42. AA I 590. fB Ic I 102. JJMg BasEsc 179. Izt C 37. Lard 134. Dv Lab 154. Bil 164. Laph 122. Arr GB 131. Bv AsL 219. Elzb PAd 61. Jnn SBi 147. A BeinB 80. Arb Igand 35. HU Aurp 175. Itz Azald 22. CatJauf 20. Goñi 78. Iraola 46. Ag G 77. Urruz Zer 55. Alz Bern 69. Ox 194. Altuna 95. Or SCruz 99. JE Ber 49. JMB ELG 50. Ir YKBiz 109. TAg Uzt 149. Lf Murtuts 38. JAIraz Bizia 118. Mde HaurB 60. Etxde JJ 27. Txill Let 105. Anab Poli 33. Bilbao IpuiB 194. SM Zirik 53. Ugalde Iltz 26. Vill Jaink 58. Zait Plat 119. Osk Kurl 75. MAtx Gazt 93. Salav 73. Ardoy SFran 126. NEtx LBB 37. Berron Kijote 129. Etxabu Kontu 126. Ataño TxanKan 253. Gerrika 85. Albeniz 95.
azpiadiera-1.1.1
Egin det noizean bein baño geiagotan. Lek EunD 31.
azpiadiera-1.1.2
Baten baiño geiagotan iruditu yakon. Bilbao IpuiB 222. Baten baiño geiagotan ipinten eban. Alzola Atalak 144.
azpiadiera-1.1.3
Gure etxean ibili zen aldi bat baino gehiagotan. Xa Odol 27.
azpisarrerakoSense-35.2
b) En mayor medida. Cf. GEHIAGOTAN EDUKI.
Benedikatzen zaitut [...] itsasoan ur xorta den bezanbatetan eta gehiagotan. Harb 126s.
azpisarrerakoSense-35.3
c) En más sitios.
Emen ezikan geiotan ere / asko famatzen zaituzte. Tx B 175.
azpisarrera-36
GEHIAGOTIK. Ya.
Eder izaitea ezta geiagotik ohore, nihork edertasuna gatik bere buruaren miratzen hari denean. SP Phil 201.
azpisarrera-37
GEHIAGOTIK GEHIAGORA. "De plus en plus" SP.
Zure konszienzia geiagotik geiagora seguratuko baituzu bekhatu mortal guzien kontra. SP Phil 88. Amorioaren geiagotik geiagora berretzera. Ib. 396s (He 401 geroago eta gehiago ).
azpisarrera-38
GEHIAGOTZAT EDUKI. Tener en más.
Bestia andijagotzat edo geijagotzat inok euki ez dakijan. fB Ic II 196. David geiagotzat zeukatela Errege baño. Lard 166. Geiagotzat euki bear dugula ortz bat bakarra diamante-alea bera baiño. Berron Kijote 204.
azpisarrera-39
GEHITXOAGO, GEHIXEAGO. v. gehitxoago, gehixeago.
azpisarrera-40
NOR-GEHIAGO. v. nor.
gehiago
<< gazte 0 / 0 gehiegi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper