(V, G; Lar, Añ (det.)), esames, esan-mesan (Lar (pl.), Garate Cont), esamesan(a), esan besan, esanmesa, esan-esa (H (det.)) Ref.: A (esamesa); Iz ArOñ (esamesa) .
Habladuría, murmuración. "Dicterio, esamesa" Lar y Añ. "Dichos, a manera de murmuraciones esan mesanak, esamesak, erran merranak" Lar. "Esamesak, id. esan-esak. Syn. erran-merranak: les bruits, les vains discours qui courent, critiques. Esamesen beldurrez. [...] Ez da begiratu bear esan-esetara" H. "Esanmesan: dimes y diretes" Garate Cont BAP 1957, 47. "Esamesa batzuk; beti esamesia daixola" Iz ArOñ. Tr. Documentado en autores occidentales desde mediados del s. XVIII. Esames(a) es la forma general. Hay ejs. claros de esamesa con -a constitutiva en Cardaberaz, Añibarro, CrIc 34, Arana, Uztapide y Gerrikagoitia, y de esames en Guerrico, Uriarte, Arrue, Eguzkitza, N. Etxaniz, y Erkiaga. Hay esanmesan en D. Agirre, Larramendi y Azkue, esanmesa en Aguirre de Asteasu (ambiguo en Basarri), y esamesan(a) ambiguos en Moguel, Iztueta y D. Agirre. En DFrec hay 8 ejs.
Eztira oek edozeiñ moduzko esamesanak. Lar SermAzc 56. Eztiegu beste jendalla horiei jaramon bear, ez eta aien esan-mesanaz ajolarik artu. Lar Carta a Mb 280. Munduko esamesak oñ peratu. Cb EBO 52 (v. tbn. en contextos similares Mg CC 213, Ur MarIl 58, Itz Azald 19 munduko esamesak, Cb Eg II 85, Gco I 445, Bv AsL 33 munduaren esamesak, Ur MarIl 100 mundutarren esamesak, Mg CC 184 mundukoen esamesak). Bizi zan gaizki eta esanmesa andietarako bidea ematen zuala. AA III 481. Esanmesak ipiñiaz. AA I 589 (v. tbn. makina bat esamesa ipini en Uzt Sas 121). Munduaren esan besanak ta beste gogorazio guztiak despreziatuta. Echve OngiB 30. Nok eragozten deutsu? Mundutarren esames batek? Ur MarIl 57. Esames txar baten bildurragatik. Arr May 68. Alderdi guztietan egoan alkarganako esamesana. Ag Kr 173. Arretazko esamesak zeramazkiten. Ag G 241. Txutxumutxu [...], zurru-murru [...] ta esan-mesanez. A Ardi 101. Jendearen esamesak ixiltzearren. Or SCruz 120. Esamesak erruzka zebiltzan. Etxde AlosT 41 (v. tbn. esamesak ibili en Urruz Zer 90). Ez ote degu esamesik sortaraziko? NEtx Antz 153. Berritxuen esan-mesa. Basarri 95. Esamesak ere baziran prantzes politikalari batek [...] politika utzi zuala. Anab Aprika 43. Emakume bakartia, esamesen belakia. EZBB I 94. Au ez dek nik asmatua; jendearen esamesak dituk. Ataño TxanKan 125. Alako esames gaiztoak ezereztu egizan. Onaind STeresa 68. Onen inguruan sortu zan ainbat esamesa. Gerrika 149. Herriko eta herbestekoen arteko esan-mesan eta juzku okerrak. MIH 167. Esamesak ibili dira, nola ez? MEIG III 78.
v. tbn. Cb Eg II 84. Aran SIgn 92. Añ LoraS 24. Esames(a): Mg CC 186. AA III 575. JJMg BasEsc 161. Astar II XII. AB AmaE 335. Itz Azald 204. Ag G 241. Lab EEguna 74. EA OlBe 98. Mde HaurB 33. Bilbao IpuiB 67. NEtx LBB 149. Albeniz 153. Esames: Gco I 388. Ezale 1899, 12b. Eguzk GizAuz 181. Erkiag Arran 113. Esan-mesan: Ag AL 138. Esamesan: Mg CO 280.