OEH - Bilaketa

651 emaitza hobeki bilaketarentzat

Sarrera buruan (23)


Sarrera osoan (498)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
larri.
etimologikoa
Etim. Para su posible origen en occid. la(a)r 'demasiado, excesivo' + suf. de participio -i, v. SHLV I 32.
sense-1
I. (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (V-ger-m-gip, G, AN, L, BN, S, R; SP, Urt, Lar, VocBN , Dv, H) Ref.: A; A Apend ; Lrq; ContR 520; Garate Cont BAP 1962, 261; BU Arano ; Iz ArOñ , Ulz; Elexp Berg; ZestErret .
Grueso; grande. "Menuda cosa, gauza larria, txipia" Lcc (error, si no se trata de una contraposición). "Gros, épais" SP. "Arena, [...] hare xehéa, hare lárria" Urt II 283. "Grande" Lar. "Sal [...] no molida, gatz larria" Ib. "Un peu gros" VocBN. "Abere larri eta xehe, gros et menu bétail" H. "Hagitz larria zen, era muy enorme (HeH Mc 15, 4)" A (pero no lo encontramos en ese versículo). "Ikatz zeia ala larria (V-m)" A Apend. "Grueso, contrapuesto a xe, menudo" ContR 520. "Oria, harina de maíz [...]. Ori larria ezkontzeko, por las cocineras cuando salan demasiado la comida" (V-ger) Garate Cont BAP 1962, 261. "Patata larriyak" BU Arano. "Arri larríxa, piedra grande" Iz ArOñ. "Tanta larríek, las gotas grandes" Iz Ulz. Tr. Documentado desde Sauguis, se emplea sobre todo al Norte; en la tradición meridional, antes de 1930, sólo se encuentra en algún texto alto-navarro y en Lardizabal.
Haurrak bihi larri dira. Saug 160. [Arrosarioaren] bihi larri guztietan. EZ Man II 164. Idi, ardi, abre larri, / orobat ehiziak. Hm 42. Uriak lurrera xort larriz eroriak gatik. SP Phil 474 (He 480 larri). Harea granoa bezain larria. INav 46. Untsa bat gatz larri. Mong 588. Animale larri guzies. SermAN 6r. Hauzen bada jente larri; / untsa haztik kausa hori! Etch 332. Gorphutz larri hori. Gy 125. Jope zeritzan uri larri batera. Lard 497. Behiak izan behar du larria. Dv Dial 93 (It aundi, Ur, Ip (h)andi). Arrainik larrienak. Laph 212. Botoinak ttiki eta xiluak larri. ChantP 94. Lurreko ala aireko ihiziez, xehe ala larri. HU Aurp 97. Elur larriak, elur andi; elur xeak, egunaldi. Mdg 132. Tabako ondo larriaren ostoak. JE Bur 8n. Oilo larriak. Ox 158 (v. tbn. 196). An zeuden inguruetako ola-gizon larrien-larrienak. Lh Yol 21. Bi gizon larriyak. Tx B 186. Basauntzaren antzeko ihizi larri bat. FIr 136. Oñaztarri larria. Ldi BB 2. Zillar-pilla larria. Ldi IL 73. Enbor larria. Or Eus 229. Hitz larri ederrez bi pertsu hauk. Zerb Azk 25. Gizairudi larriak. Txill Let 115. Gero ta andiagoak, baltzagoak, gizenagoak, larriagoak [odeiak] . Erkiag Arran 161. Bizarra larri dute. Larz Iru 78. Abere xee naiz larri ez gutxi. Berron Kijote 137. Legar larria. Etchebarne 98. Harri plegatuzko galtzara larri bat. Larre ArtzainE 14. Ain arkaitz larria. Insausti 101. Ingalaterrako zenbait hiri larritan. MIH 184. Bizkaiko hizkerak berezko duen gatz larri xamar hori da. Ib. 168. Industria larriaren finkatzea. (In MEIG VI 36 ).
v. tbn. Harb 44. Bp I 121. CatLav 341 (V 166). CatLan 77. Hb Egia 137. Zby RIEV 1908, 762. Prop 1906, 54. Barb Sup 100. MendaroTx 403. Mde Pr 118. JEtchep 101. Zait Plat 37. Azurm HitzB 61. AZink 17.
azpiadiera-1.1.1
(SP, H).
" Diru larria, grosse pièce de monnaie. Larriak larriekin beregain emaitea, mettre à part les grosses pièces ensemble" SP.
azpiadiera-1.1.2
(Letra) mayúscula. Cf. hitz larri 'letra grande' en Barb Sup 114, JE Ber 83, Zerb Azk 19, JEtchep 101 y Larre ArtzainE 284; cf. infra (17).
Gizon izki larriez ipiñi utsak. Ldi IL 116. Zerk eragin zion zortzi lerrotik hiru Euskara hitzez, letra larri eta guzti, hastera. MEIG VI 156.
azpiadiera-1.2
2. (Persona) grande, de importancia social. "Sobresaliente" Lar. " Larriarena egitea, faire le grand, se montrer hautain" Dv. Cf. infra (13).
Hanbat etzirade andere larri. E 213. Xehe, larri, poblu, prinze, / guztiak xehatuko. Hm 57. Jakintsun guziak eztire bardin larri. HU Aurp 219. Denbora hetako gizon yakintsu larrienen artekoa zen. Zub 45.
azpiadiera-1.3
3. Grande, importante, considerable. " Kalte larriyak erain dittu atzoko txingorrak " ZestErret. Tr. Documentado desde Etcheberri de Ziburu, es ligeramente más frecuente al Sur.
Hango pena larria. EZ Man I 110 (cf. 110 penen handitasunaz). Adiskidetasuna dela handia eta larria. SP Phil 397. Ain dek beargai hau andi, larria. Lar Cor 300. [Fedearen] misteriorik larrienak. CatBurg 15. Peligroa eskusatzeko obligazio larria edo andia dauke. Gco II 61 (v. tbn. 13). Gezurra esaten badezu, gai larrian beintzat. AA III 526. Gogoeta [...] den xumena [...] hain ongi ezagutzen [...] nola kanporat agertzen den eginkunde larriena. Dh 132. Emonik beti arerioai / zurra larriak. AB AmaE 40. Gauza larriyetan utsegiñ det. EE 1885b, 232. Gauzak ziran biño larriagoak egin gabe. Goñi 92. Begien harritze larriaz. JE Ber 15. Ba du arazo larria. Or Eus 286. Maizegi gauza berak errepikatu behar lituzke eta irakurtzaileak ase letzazke [...]. Jauzika ibil gaiten beraz larrienetarik larrienetarat. Zerb Gerlan 39. Eginbearrik larriena. TAg Uzt 130. Ala-olako gaitza ez, larriena baiño baita. Zait Sof 71. Gudari-taldeko utsunerik larrienak betetzeko. Etxde JJ 180. Bestentzat diru-gose larriegiak! NEtx Antz 104 (v. tbn. LBB 12). Katai meea eten [...] zio astun larriz. Erkiag Arran 154. Horren eritasunaren arrazoin larriena. Larz Senper 116. Dei larri bat egin zion mundu osoari. MAtx Gazt 58. Uda huntako gertakaririk larrienak. Herr 1-9-1966, 2. Orduan eskolan ikasten ziren larrienak ikasiak zituen. Larre ArtzainE 128. Beren artean dituzten berezitasun larriak gorabehera. MIH 342. Istilurik larriena. MEIG VII 181. Izen larri hori [idazle] nere buruaren gainean ezartzeko. MEIG VI 98.
v. tbn. Monho 40. FIr 192. Ldi IL 141. Txill Let 91. Vill Jaink 101. Etxba Ibilt 453.
azpiadiera-1.3.1
(, H, A).
(Pecado, falta, error) grave; (pecado) mortal.
Bekhatu larririk gabe. EZ Man I 120. Bañan hargatik eztituk barkhatzen huts larriak. Ib. 52. Bekatu larri agerian hura ekustea. Mb IArg I 86. Konfesátus larriénak. LE Ong 25r. Pekatu mortala, larria edo eriozkorra. MisE 148. Au berez da bekatu txit larri eta itsusia. AA II 215. Jendeak beiratzen ohi dire bekhatu larrienetarik. Dh 65. Pekatu larri edo ilkorrean zeudenentzat. Aran SIgn 82. Pekatu edo gaiztakeri larrian iltzen diranak. Inza Azalp 116. Orra or nire / oben larrijen / aunditasuna. Enb 104. Oker larria, / bion gaia izanik / olerkaria. Ldi UO 30s. Utsegite larriak zigortzeko, Goi-Batzordearen erabakia bearko da. EAEg 31-5-1937, 1733. Oben larriaren azpian. Or QA 79. Kristau onegia zen horlako bekatu larri bat egiteko. Mde Pr 177. Bekatu larri gehiegi baldin baditut ere neure gain. MIH 193. Orrialde eskas horietan ugari bezain larri ageri diren hutsak. MEIG VII 56.
v. tbn. Ub 211. Gco I 420. Izt Po 53. Legaz 32. AJauregi EE 1885b, 177. Arr May 35. Auspoa 97, 90. KIkG 25. ArgiDL 11. And AUzta 51. MAtx Gazt 52.
azpiadiera-1.3.1.1
Onela jardungo ez lirakenak, agintzausle eta biurri larritzat joko lirake. EAEg 6-4-1937, 1440. Irakurleok erabat errudun --eta errudun larri, gainera-- ez garenik. MEIG III 138.
azpiadiera-1.3.2
Grande (hablando de apuros, estrecheces, peligros). " Oso larria da gure arazoa (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 274. Cf. infra (3).
Ondarribia ertsiturik iduki zeban estura larriko denporan. Izt C 488. Estutasun larri onetan. Ur MarIl 17. Estura larri onetan. Lard 135. Agonia larri, estu eta ikaragarrizkoaren ostean. Itz Azald 35. Asnasik ezin artu balu bezela antsi larri bat egiten du. Alz Ram 65. Kezka larri bat arindu naiaz. EA OlBe 56. Arrisku larrienari iges egin zion. Etxde JJ 264. Beure azi-orrazien kezka larriek ekarri baitzuten gure lagunartera. Or Aitork 149. Libra zitzala [...] galzori larri artatik. Berron Kijote 106. Ur premiña larri au konpondu nairik. Etxabu Kontu 210. Egun batzuk estuasun larrian pasa ondoren. Ataño TxanKan 112. Gure aurreko erriko arazuok naiko arazo larri eta buruko min emoten baeben. Gerrika 67. Kezka larri baten mendean. MIH 291.
v. tbn. Aran SIgn 94. Zab Gabon 96. Arr May 34. Ldi BB 2. Otx 90. TAg Uzt 171. Txill Let 123. Gand Elorri 166. Anab Aprika 13. Zait Plat 101. NEtx LBB 49.
azpiadiera-1.3.2.1
Nahigabearen larria adierazi. MIH 247.
azpiadiera-1.3.3
(Enfermedad, mal) grave. Cf. infra (6).
Gaxotasun larri batean arkitzen zala. Aran SIgn 93. Larrigoa zan, ordea, zoritxarrez, Mikelena [zauria] . TAg Uzt 20. Norbait gaixotu edo zauri larri samarra norbaitek izan badu. AZink 14. Atake txar bat naiko larria. Insausti 122.
azpiadiera-1.4
4. (Ht VocGr 434, VocCB Dv, Lh).
Preocupado, acongojado; apurado. "Triste" Ht VocGr. "Apurado, acongojado, lleno de angustia" VocCB . "Craintif" Lh. Tr. Aunque se documenta en Etcheberri de Ziburu, Harizmendi y Chourio, en épocas posteriores parece ser exclusivamente meridional.
Alegeranzia bihotz egordazu larrira. EZ Man I 39. Iaun puxanta, eztakigu norat itzul begiak, / Zure Majestatearen gana baizen larriak. EZ Man II 146. Zatoz othoi ene gogo / larriaren boztera. EZ Eliç 247. Bizitza larri ta estuba. Mg CO 184. Non artuko dau atseden apur bat zeure biotz larri orrek? EL2 210. Bere bizitzako kontu oso ta larriya emateko zoriyan. 'Entera y estrecha cuenta' . Aran SIgn 105. Sentiturik batean agoni epea / ta ansi triste larri bat deitzen diona. SBaroj ( in FrantzesB II 123 ). Etorri dan / [...] larrien nasai aldia. AB AmaE 373. Aurrera ta atzera begiratu larri bat egiñaz. Ag G 203. Galdera larria. Ib. 288. Itsas-gizonak legorreko emazte larriari. Mok 8. Abots larriaz gertatzen zana esan zion. Etxde JJ 252. Non sartzen dan emakume bat agitz larri ta lotsatuta. Anab Aprika 11. Arpegi larriaz egoan. Erkiag BatB 99. Bere burua aiñ larri ta aittua ikusiaz. "Afligido y congojado" . Berron Kijote 189.
v. tbn. Ud 66. Azc PB 193. NEtx Antz 87. Anab Poli 30. AZink 181.
azpiadiera-1.4.1
(V, G-goi-azp-nav, AN-5vill, L; Lar, Dv) Ref.: A; EI 118; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 19, 66, 107, 188, 274; ZestErret.
(Pred.). (Estar, etc.) apurado. "(A más) priesa más vagar, larriago ta geldiago " Lar. " Ordu artan, larri zan, zorrez beteta " Etxba Eib. " Larri agertu, egon, ibilli, encontrarse, estar, andar apurado" Ib. " Larri ibilli giñan zezenak urten zebanian. Larri dabill diruz " Elexp Berg. " Larri samar gaude orain (G-azp-goi, AN-gip)" Gte Erd 274. "[Wilander] larri ibili da irabazteko (V-arr)" Ib. 283. Cf. LARRI IBILI.
Etxekoak larri oi da[...] korruan. PasqTo 16. Gaixtoak egonen dire / larri buruz behera. EZ Noel 127. Eta nazio gaixtoak / izanen dira larri. Hm 59. Ala zu triste eta larri egonen baitzare. "Tristis & desolatus" . Ch II 8, 3. Larri erabillezan arerijuak, ta goitu aginik. Mg PAb 210. Triste, larri, argal / zagozan gizonak. EL1 174. Neska / larri datorko. Zav Fab, RIEV 1907, 536. Lazaro zanaren bi arrebak ere larri ziran. Lard 426. Larri asko etorri / ziraden gugana. PE 75. Gorputza ta anima ipiñirik larri. AB AmaE 287. Onan bizia ioaku larri. Azc PB 45. Da gero, larri dabiltzanean, Andre Mariaren laguntasuna gura. Ag Kr 84. Egozan larri ta bilddurrez. Echta Jos 141. Etxekoandrea larri izan bear zun, senarra etxera arte. Or SCruz 53. Huelga bat sortu ta / ibilli naiz larri. Tx B II 58. Ekin zion Madalenek larri. Etxde JJ 133. Zertarako presak? Eguzkia ez dabil larri. Txill Let 26. Indar barik, larri ebizen. Tallarrik geienak geldituta. SM Zirik 65. Geroago ta larriago zijoan gizajoa. NEtx LBB 97. Emazte gaixoa etxean larri basoko lanak nola egongo ote diran. BBarand 18. Leen larri egoena larriago ipiñi baño ez ebala egingo. Gerrika 94.
v. tbn. VMg 54. Ud 123. EusJok II 97. Arrantz 79. JanEd I 88. Urruz Urz 40. AzpPr 85. Moc Damu 13. Kk Ab I 28. A Ardi 117. Ill Testim 26. Noe 88. Loram 36. Enb 167. MendaroTx Yanzi 48. Otx 22. Lek EunD 19. Ir YKBiz 133. ABar Goi 59. Laux AB 22. TAg Uzt 39. EA OlBe 46. Zait Sof 82. JAIraz Bizia 74. Erkiag Arran 73. Anab Poli 102. Bilbao IpuiB 240. And AUzta 92. Izeta DirG 126. Osk Kurl 84. Gazt MusIx 77. Salav 102. Olea 76. Uzt Noiz 39. Berron Kijote 64. Balad 225 (V-arr). Etxabu Kontu 196. Ataño TxanKan 10. Onaind STeresa 35. FEtxeb 97.
azpiadiera-1.4.2
" Larri dago, está triste" A.
Dakiguna bakarrik, zan biotzetik larri. "Compungido" . Or Eus 61.
azpiadiera-1.4.3
(Estar, etc.) apurado, apremiado por una necesidad fisiológica. Cf. botalarri, kakalarri.
Etorri ziranian [moruak] / bigarren aldiyan / jendia larri zeguen / galtzan ipurdiyan. Afrika 124. Larri zebillen, baña galtzak askatzera ez zan ausartzen. Muj PAm 79.
azpiadiera-1.5
5. (V-gip, G-azp, AN-gip, BN-arb) Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 66, 274.
(Situación, momento, tiempo...) crítico, angustioso. " Egoera larrian dago (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 66. " Kinka larrian gaude (BN-arb)" Ib. 274.
Begira zakezu egun / larri eta aserrean. EZ Eliç 314. Eriotzako ordu larrian. EL1 91. Zorijonekuak egun larri onetan Marijaren serbitzari egijazkuak. Ur MarIl 39. Aurkituten garian egoera estu eta larrija. (1864). BBatzarN 207. Denborarik estu, larri eta premiazkoenetan. Arr GB 110s. Uri bateko ordu larria. AB AmaE 370. Neure ordu gorri ta larri onetan. Kk Ab I 101. Gure bearraldi, [...] ordu larri [...] ta naigabe guzietan. Inza Azalp 141. Inka larri artan asperenka ari zen oraino maitearengana. Or Mi 61. Oartu zaitezte orren egoera larriaz. Ldi IL 85. Une larri abetan. "Circunstancias azarosas" . EAEg 31-10-1936, 180. Bere utsegiteak zuzendu nai, [Jaungoikoak bere aurrera deituko zun] ordu larri artara baño len. Etxde AlosT 91. Une larri artan aingeru iagoleak andi-andirik zaituko bailukean. Zait Plat 102. Bildur naiz gertakizun larri batean, nere etekiña tartean dabillenean, gezurra ez ote zaidan jaulkiko. Vill Jaink 86. Naiko burukomin eta une larri ikusi ebezan. Onaind STeresa 85. Etxe askorentzat egun larriak benetan onek ziran. Gerrika 84. Herri xume horrek artean ezagutu duen ordurik larrienean. MEIG VIII 59.
v. tbn. fB Ic III 276. Ud 110. Ag G 102. Garit Usand 52. ArgiDL 52. Laux BBa 48. A EY IV 142 (V-m). NEtx Antz 32. Erkiag BatB 52. Uzt Noiz 51. FEtxeb 44. Ayesta 130.
azpiadiera-1.6
6. (G-azp ap. Gte Erd 294 ).
(Enfermo) grave.
Orduan da eria / ezportzatzen larria. EZ Eliç 198. Beñ batean argalez lurrean erori, eta larri edo txit estuan zegoen. Cb SIgn 46. Bai, larri dago, ezin luzaroan iraungo du. Urruz Zer 141. Bera ere larri zinan, bañan ongi gelditu din. Or QA 49. Larri dago. Eztul erasoak ez dau amairik ezagutzen. Erkiag BatB 196. Goiz batean naiko larri ingresatu genduan Residentzian. Albeniz 109. Eri larri baten ohe ondoan. MIH 150. Hizkuntza larri dabilkigu, hilaginean ez badago ere. MEIG VII 172.
azpiadiera-1.6.1
"Débil; decaído de fuerzas; desmadejado (Zona N.O.)" VocNav .
Triste anima, gorputza larri / agoniako tranzean. Cb Bast 5. Larogei urte laister betetzeko [...], eta osasun larriagaz, besua apurtuta zeukan. Alzola Atalak 78.
azpiadiera-1.6.2
(Fig.). En situación crítica.
Foruak egonik larri. AB AmaE 147.
azpiadiera-1.7
7. (Sonido, grito) fuerte; (palabra) sonora.
Hitz larriz manaturen du [Kristok] Migel konestablea. EZ Man I 75. Gero bigarren mezan ai zer boz larriak. Ox 158. Artzañen txistu larrijak. Enb 146. Ziztu larria dagie sugeak errekondoan. TAg Uzt 238s. Gizadi oro geldu-geldurik ixilduten da; / abere, egazti, oiu larri ta orruakaz, / ixiltasuna austen dabenak bakarrik dira. GMant Goi 56. Penitentziazko deadar larriak. Alzola Atalak 42. Abots larri ura adituaz. NEtx LBB 178. Soiñua larri ta azkarra. Ib. 167. Oihu larriz eskatzen. MEIG VIII 56.
azpiadiera-1.8
8. Terrible; angustioso, preocupante.
Eta hala gaixto hark du egiñen fin larria. EZ Man I 75. Sentenzia larri hunek. Ib. 47. O kontu larri ta arrigarria! Cb Eg III 333. Geure erijotzia izango da estuba, larrija ta ikaragarrija. fB Ic I 5. Erijotzako orduban gauza guztiak dira larrijak eta bildurgarrijak. fB Ic III 268. Amets larririk gabe, lo gozoago egiten degu. Sor Bar 59. Egundoko eskutitz larria bialdu eutsien Mañasiri. Ag Kr 151. Guduka larria [...] bertan azkentzeko. Ldi RIEV 1929, 210. Au ames larria, Joxe Mari! NEtx Antz 120. Lur aitu baten azurki / penagarri ta larriak. 'Tétrica y angustiosa' . Gand Elorri 38. Sentipen larriren batek kilikatzen eztarria edo sabel-ondoa. Lasa Poem 83. Zenbat ames larri egin ete ebazan il guzti areetan? Gerrika 102.
azpiadiera-1.8.1
Agobiante.
Ango lana ez zitzaion larriegia. Anab Poli 48. Etxe barruan edo kerizpetan egoteko obea zan a egun larria. Alzola Atalak 70.
azpiadiera-1.8.2
Txistu larri asko iruntsi eragin eban. Gerrika 111.
azpiadiera-1.9
9. (H) .
(Adj. y sust.). Adulto.
Haurrei eta larriei oihuz dagote. CatLav 20. (V 17) Manu bat eman zuen [...] yendien [...], larrien eta xehien kondatzeko. Mih 73. Fedea sollik aski delaik aurrendako, baña larriendako ez. LE-Fag. Ezta munduan persona larririk pekaturen bat [...] eztuenik. Gco I 432. Gauza yakiteko gaztegi zirela: / larriek hobeki bazakiketela. Gy 156. Iragan urthean bathaiatu ziren 2.400 [...] presuna larri eta 20.000 [...] pagano haur hiltzera zohazinak. Prop 1906, 70. Haurrer dagola ixilik egoitea jende larrien aitzinean. JE Bur 10. Jende larriak ez du oraindik ordua. Or Eus 131. Larrien alfabetatze kanpainetan. (In MEIG VI 43 ).
v. tbn. StPierre 21. PPer Harrip 100.
azpiadiera-1.10
10. "Trasmallo, red rala, que tiene detrás otra más menuda, sare larria " Lar. " Bahe-larri, crible à grosses mailles" Lrq. Cf. Mic: "Pan sin cerner, balarrikoa", posible var. o errata por bae-.
Batzuk zetabe larriegia hartzen, beren kontzientziaren ikertzeko... Bertzek aldiz, xehegia. Larz Senper 38.
azpiadiera-1.11
11. "Grave, pesado [...] (G) larria " .
azpiadiera-1.12
12. (Acto) apurado, dificultoso.
Asnasa larria dauka. Alz Ram 65. Geruago ta abesti larrijago, aulago eukon. Altuna 37. Ongi ordaindurik nengoke arako nere erditze larri artaz. Ldi IL 34. Arnas larri batzuen ondoren il zan. Salav 20.
v. tbn. Tx B I 90.
azpiadiera-1.13
13. (Ojo) saliente; desorbitado. " Begi-larrixa, el de los ojos salientes" Iz ArOñ.
Arriturik begiratzen nion begi larriakin. Ill Testim 12. Sudurra berriz oso luzia / eta begiyaz larriya. Tx B II 35. Zorrotz miztua agiria, / begiratua larria, / txinparta bezin oria. MendaroTx 96. Eriotzak begiak larri. EgutAr 28-3-1959 (ap. DRA ). Izuberak begiak larri, ausartak ere antzera sarri. EZBB II 29. Parola piztu zuanean, ganaduak begiratu larriarekin omen zeuden. BBarand 45.
v. tbn. Olea 78. Zendoia 86.
azpiadiera-1.14
14. Desvergonzado; grosero.
Hitz garratz eta larriekin itsuski laidostatzen du arraintzalia. Zub 23. Ez detzazke gazte tzar hoien solas eta jestu larriak jasan. JEtchep 88. Elhe ahul eta larririk gabe. Ib. 87. Irri larri batekin. Larz Iru 116. Laxoegi baita hori, [...] Eta puxka bat, bere molde eta solasetan, larria. Larz Senper 44.
azpiadiera-1.15
15. "Fier" Foix. "Prétentieux et hautain [...]. Zer gizun larria egin den primü hori! quel (homme) prétentieux est devenu cet héritier!" Lrq.
azpiadiera-1.16
16. "Áspero, granulento. Errekatiko arri larrixa ekarri biar destazu " Etxba Eib. " Larri urten desku arto-urunak " Ib.
Zortzi izara larri. Or QA 206 (cf. infra II (7)).
azpiadiera-1.17
17. (Letra) cursiva.
Orain, berriz, zenbait euskaltzainek (letra larria nerea da) euskal-ioskera bera gainazpikatu ta itzulipurdikatu nai lukete. MIH 206. Letra larriz ipiniko ditugu. Ib. 172.
azpiadiera-1.18
18. (Trabajo) no cualificado.
Lehenik baxera garbitzeko eta lan larrietako hartu ginuen. Larz Iru 104.
sense-2
II. (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. (Vc ap. A; VP, Lar, Añ, VocCB Dv, H). Angustia, preocupación; miedo. "Congoja, miedo" VP 52v. "Aflicción" , "apuro", "congoja", "aprieto con inquietud" Lar y Añ. Tr. Exclusivamente meridional; es más frecuente en los vizcaínos.
Bere odolak agerretan dau / ariman daukan larrija. Urqz 82. Esan al baño larri ta bildur gogorragok sekulako Errege ori artu zuen. Cb Eg II 202. Artu zuen espiritu edo biotzeko ikara ta larri batek. Mg CC 249. Bizi izateko nekiari, arimako larrijari. fB Ic I 4. Larriaren andiz odolezko izerdi laban batek emon. EL2 216. Ezta berunik ez alzaidurik / eman legikeonik larria. Izt Po 50. Ai nere larria! Xe 162. Nasmen ark ematen zion larria. Bv AsL 52. Nok esan lei mutilan / biotzen larria. Azc PB 136. Zeinbat larri ta atsekabe! Echta Jos 179. Gure neke ta larria. Ag G 10. Biotz au larriak jo ta artu dauts! "¡Se me oprime de angustia el corazon!" . Arriaga Lekob 41. Nik igaro naiuazan larrijak bart! Kk Ab I 16. Etxeguren-en larria ez batere obekitu. Ldi IL 44. Aberrijaganako larrijak jaso nau. Laux AB 14. Amilka zijuan, bañan larri artan sumatu zuen urratzen ziola soin guzia sasi batek. ABar Goi 25. An sortzen zan soñuak larria sarrerazten zien. Or QA 58. Konzienziako larri edo eskrupuloa sendatu. Goenaga S. Inazio 16 (ap. DRA ). Auntz koitadearen larri ta istuak nork esan? Bilbao IpuiB 130. Zerbitzarien larria! Ez parrik egin nai ta ezin parrari eutsi. Anab Aprika 23. Ataño xarraren imintzio ta larriak ikusirik. Ataño TxanKan 98. Baña izan gendun gogortasuna, / ezbearra ta larria. FEtxeb 29. Ez dezagun behintzat larria eta hagineko mina bat direla uste izan. MEIG I 112.
v. tbn. Astar II 223. Zav Fab RIEV 1907, 531. Zab Gabon 95. Ud 76. Noe 23. JanEd I 107. AB AmaE 97. Urruz Urz 23. Alz Bern 47. Tx B 192. Otx 60. JAIraz Bizia 109. Txill Let 104. Akes Ipiñ 29. Gand Elorri 224. Etxba Ibilt 489. NEtx LBB 68. Uzt Sas 244. Berron Kijote 211. Ataño MLanak 66.
azpiadiera-2.2
2. Náusea, arcada.
Goranzkuak emoten deutsu, eta barruban daukazun gustija botetako larrijak. Astar II 146 (cf. LARRIAK BOTA).
azpiadiera-2.3
3. Ataque, crisis.
Juan zan salaruntz jan ostian, eta ate atetan emon eutsan larrijak. Ur MarIl 89.
azpiadiera-2.4
4. "(B), preñez, hablando de mujer embarazada" A.
azpiadiera-2.5
5. "(BN-baig), frío en la amistad" A.
azpiadiera-2.6
6. "(V-arr-oroz-m), fragmento o pedacito mayor que el apur y menor que el puska o zati. Arri-larri, guija, pedazo de piedra" A.
azpiadiera-2.7
7. (G-to, AN-araq-erro, BN-baig, Ae; Añ (AN)) Ref.: A; Echaide Nav 198 .
Sábana. Cf. supra (I, 16).
Eun larri ta azal kendu nition. "Cien sábanas ásperas" . Or Eus 57.
sense-3
III. (Adv.).
azpiadiera-3.1
1. "Apuradamente, a duras penas, con dificultad. Larri apartau naz, apuradamente me he librado, he salido con bien (V)" DRA .
azpiadiera-3.2
2. Gravemente (enfermar, herir).
An egozan inguruetatik ekarritako zauritu eta gaixoak, naiko larri zaurituak be ez gitxi. Gerrika 77.
azpisarrera-1
AHAL ZEN LARRIENA. Lo más fuerte posible.
Jo zen beraz tam-tam ahal zen larriena. Prop 1906, 89.
azpisarrera-2
BELDURRAREN LARRIZ. Con gran apuro.
Atsekabez beterik eta bildurarren larriz asi zan onetara aldarrika. "Tremando e piena d'affanno" . Otx 156.
azpisarrera-3
BERBA LARRI. Prosa.
Ill zala bada, irakurten dot nik aspaldian, / euskaldun neurtitz ta moldaera samurretan, / "ill zan", diñoe eskribitzallak berba larrian. AB AmaE 113.
azpisarrera-4
ESTU ETA LARRI, ESTU-LARRI, ESTU-LARRIRIK. v. estu.
azpisarrera-5
IKARA LARRI. v. ikara.
azpisarrera-6
HITZ LARRI. Prosa.
Antolamenduak itzlarrian iskribatuak daude. (Donostia, 1879). JFlor . Kondaira bat itz-larri gozotsuan. Otag EE 1882c, 415. Itz-larriz edo neurtitzez. EEs 1914, 99.
azpisarrera-7
IZERDI LARRI (izardi- V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Sudor frío.
Bereala larritzen naiz, izerdi larri batek irtetzen dit. Mg CC 181. Izardi larriz egoan izoztua. AB AmaE 453. Ikustiagaz Zaldunan izardi larrixak. Etxba Ibilt 482.
v. tbn. Ag G 357. Kk Ab II 58. Erkiag Arran 173. Bilbao IpuiB 106. BEnb NereA 236. Izardi l.: Apaol 40.
azpisarrerakoSense-7.1
Izerdi larri otzak.AB AmaE 319.
v. tbn. Ag AL 92.
azpisarrera-8
LARRIAK BOTA. "(V-arr-oroz-och), vomitar" A.
azpisarrerakoSense-8.1
Ok egiten deust eztarrian ta larriak legez / suzko boladak asi bearko dot botaten. AB AmaE 166.
azpisarrera-9
LARRIAK EMAN. "Ser presa del miedo, de la angustia. Frenuak apurtu jakon da larrixak emon zotsanian, salto ein zeban autotik" Elexp Berg.
azpisarrera-10
LARRIAN. A grandes rasgos. "Larrian izkiribatzen dut, j'écris en gros" Arch UFH.
azpisarrera-11
LARRI-HANDI EGON. Estar angustiado.
Larri-aundi nindagon alako itxarokizuna galtzeko edo galduxe nulako. "Graviter angebar" . Or Aitork 137.
azpisarrera-12
LARRIARREN. En estado de preocupación, congoja. "(V), acongojado" A Morf 363.
azpisarrera-13
LARRI HARTU. "Ponerle en apuros. Galartzak larri artu eban Retegi" Elexp Berg.
azpisarrera-14
LARRIDUN. Que tiene (...) grave.
Euren artian, iru zauri larridunak. Gerrika 77.
azpisarrera-15
LARRIENEAN. En la situación más angustiosa. "Apuro. Larrienean argia, en lo más apurado suele descubrirse alguna salida" Izt. "Larrienean argia (V, msOch), en lo más apurado se encuentra salida" A Apend.
azpisarrera-16
LARRIENIK. Con la mayor gravedad, intensidad.
Hauzi hau larrienik Bizkaian eta Bizkai inguruan gertatzen da. MIH 99s.
azpisarrera-17
LARRIEN LARRIZ. Con mucho apuro.
Larrien larriz, zergaitik aren estu jarri zan? AB AmaE 134.
azpisarrera-18
LARRIENTXOEN.
Más grande.
Umeetan larrientxoenak errezatzen zuten. JAzpiroz 129.
azpisarrera-19
LARRI-ESTURA.
Apuro.
[Kristok] kezka, gaixoaldi, larri-estura, dudamuda ta ezpiritu aldeko ezpaiak ugari artuazoz. Onaind STeresa 59.
azpisarrera-20
LARRI-ESTUTU. "Apurarse" Izt.
azpisarrera-21
LARRI ETA ESTU.
azpisarrerakoSense-21.1
a) (Estar, etc.) apurado. v. ESTU ETA LARRI.
Dagoz oñazez / larri ta estu. Enb 101. Naiko larri ta estu erabiltzen gaituala. Ldi IL 28. Larri ta estu, bere onetik urtena. Onaind STeresa 55.
azpisarrerakoSense-21.2
b) Apurado (momento, etc.).
Une larri ta estuak. BEnb NereA 210.
azpisarrerakoSense-21.3
c) (Sust.). Apuro.
Mozoluaren larri ta istuak nork esan? Bilbao IpuiB 41.
azpisarrera-22
LARRI IBILI (V-gip, G-azp). "Lo más seguro, me apostaría algo, a que. Larri ibilli aurten be uda txarra eitten" Elexp Berg. "--Ingo nuke oaindik arrazoia beak izangoula, ta lasai-lasai etorriko ala. --Bai, larri ibilli" ZestErret. "Larri ibilli gaurre illuntzia baño len euriya iten" Ib.
--Ez ote degu, ba, beñere oñaze orren giltzik jasoko? --Larri ibilli! NEtx Antz 94.
azpisarrera-23
LARRI-JOSI. "Faufiler, coudre à larges points" Hb.
azpisarrera-24
LARRI-KALEA (det.). Calle de la amargura.
Baia eldu gaitezan Larri-kalea deritxon Yerusalengo kalera. EL2 225.
azpisarrera-25
LARRI-KEINU. Signo de apuro.
Ramuntxori larri-keñu bat egiñaz. Alz Ram 123.
azpisarrera-26
LARRI-LARRI.
azpisarrerakoSense-26.1
a) (Estar) apurado. "Con mucho apuro" Iz Ulz. "Andar muy justito, en apuros" Elexp Berg.
--Alare izuba jun zaigu. --Ni larri larri neguan. Sor AuOst 99s. Larri-larri esnatu zan, izerdi patsetan. Ag AL 41. Andrea ere gaixorik daukat eta... larri larri nago. Ag G 368. Estu-estu ta larri-larri, ija eskian ibilteko eraz aurkitzen dana. Kk Ab I 43. Aiek larri-larri etorri ziranean. Alkain 48. Egun batzuk larri-larri pasa ondoren, onera eman zin. Ataño TxanKan 111. Zuzenbidea apur bat okertu ta gure gaiñera etorrela konturatu giñan larri-larri. Etxabu Kontu 129.
azpiadiera-1.1
Con mucho apuro (causado por una necesidad fisiológica).
Irten zuen Elizatik, ta larri larri joan bear izan zuen bazter loi batera, ta an errebesatu. Mg CC 248.
azpiadiera-1.2
(Estar) impaciente.
Bitarti ontan guztiyan, larri larri dago D. Makario. Sor Gabon 57.
azpiadiera-1.3
(Estar) en peligro, en estado grave.
Gaztaindiak galdu dira ia erabat; ariztiak ere larri-larri oraintxe. Munita 55.
azpisarrerakoSense-26.2
b) A gran tamaño.
Paretan irakurtzen ditugu hitz hok, larri-larri thindatuak. JE Ber 41.
azpisarrerakoSense-26.3
c) Muy grave.
Oben larri-larririk eztaukadala. Lh Itzald II 101.
azpisarrerakoSense-26.4
d) Crítico, muy apurado.
Gañera, ez gera ain une larri-larrietan arkitzen. EAEg 30-10-1936, 170.
azpisarrerakoSense-26.5
e) Seguramente, sin duda.
Etzagunek orduko moduko basoakaz gaur piñuekaz artzean deudien beste ondasun artuko leukiela larri larri. Akes Ipiñ 24. Mustur bietan metro-erdi lodiari euko dau [ageak] larri-larri. Ib. 23.
azpiadiera-5.1
"Segurísimamente (refiriéndose a males o peligros que se temen)" DRA.
azpisarrera-27
LARRI-LARRIA.
azpisarrerakoSense-27.1
a) En gran tamaño.
Otoi barka, egun Eskualdun Onaren hastean lehen hitz, larri-larria ontsa agerian ezartzen badugu gizon galdu higuingarri baten izena. HU Aurp 141.
azpisarrerakoSense-27.2
b) A grandes rasgos. "Istoria larri larria erran (gainez gain, xehetasunetan sartu gabe) (BN-arb)" Gte Erd 270. v. larrika, larriki.
Horra larri-larria zer errana izan den laborarieri goiz hortan. Herr 12-3-1964 (ap. DRA ). Gai batzu ditut bakarrik hemen larri-larria aipatu. Larre ArtzainE 225.
azpiadiera-2.1
Horra larri larriak biltzar berri hunen xedeak. Herr 28-4-1960, 4.
azpiadiera-2.2
Badira denek ezagutzen dituztenak [sainduak]. Huna larri larria: San Iñaki Loiolakoa. San Frantses Jatsukoa eta Xaberrikoa. San Migel Garikoitz. " À ne prendre que les plus grands" . Ardoy SFran 10.
azpisarrera-28
LARRI-LARRI EGIN. Acongojar(se), apurar(se).
Entzuteak berak larri larri egiten nau. EL2 73. Larri larri egin yakan biotza. Ib. 213. Larri-larri ein da esan zetsan. SM Zirik 64.
azpisarrera-29
LARRI-LARRIRIK (Estar, etc.) muy alterado, acongojado.
Ikaratzen da guzia, larri larririk dio: zuen arteko bat deabrua da. Mg CC 249s.
azpisarrera-30
LARRIRIK.
azpisarrerakoSense-30.1
a) Deprisa, apresuradamente.
Artaldeak utzirik, / Iesusen adoratzera / Betlemera / ioan zitezen larririk. O Po 59.
azpisarrerakoSense-30.2
b) "Larririk nago nola eginen dudan, je suis effrayé comme je ferai" SP.
Yesemaniko ortu santuan / egoan Yesus larririk. EL2 234.
azpisarrera-31
LARRI-USAIN. Aspecto triste.
Aen nagi ta astuntasuna, aen larri-usaiña, oin eta belaunak lanean jarri bearrez, eskolako mailletan gora joateko! Erkiag BatB 17.
azpisarrera-32
LARRIXEAGO. Algo más grande.
Osto larrixagoak dauzka. JE Bur 83.
azpisarrera-33
LARRIZ. "(V), acongojado" A.
Ai! Yesus larriz, odol-izerdiz, eta nik eztot negarrik? Pasiño 6 (Cb Bast 4 Jesus penatzen ).
azpisarrerakoSense-33.1
(Precedido de gen.).
Zeren larriz zera, ori esateko? Zait Sof 77. Biotza, barritz, miñez, / susmo baten larriz. Gand Elorri 169.
larri
<< lagun 0 / 0 lauso >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper