(Urt, Aq 786 (L)), elas (Arch Gram 160), helaz, alaz .
(Interjección de disgusto, dolor, lamentación). "¡Ah!" Urt I 465. "¡O!" Aq 786. Tr. Usual en la tradición septentrional desde sus primeros textos hasta mediados del s. XIX: en la 2.a mitad aparece todavía en Goyhetche, pero después sólo se encuentra en Elissamburu, Inchauspe, UNLilia (15) y Mirande. Lo emplean sin h- Dechepare, Argaignarats, INav y, salvo Eguiateguy (239), todos los autores suletinos (incluidos Oihenart y Mirande), y casi siempre Leiçarraga y Xarlem (tbn. al menos una vez ellas (1237)). Haraneder y, en ocasiones, Pouvreau, Gasteluçar, Chourio y Mihura emplean helaz (elaz en el único ej. de UNLilia ); alaz <-s > aparece en Oihenart.
Elas, othoi, orok egin orai penitenzia, / egun hartan gero eztugun egiteko handia. E 59. Elas, itzul al baneza iragan den denbora. Ib. 155. Helas, Testamentu haur gabe, Iainkoaren resuman parterik ez ikhustekorik batre ezin dukegu. Lç Adv ** 5v. Elas, elas, Babylon zibitate handiá, zibitate borthitzá, nola hire kondemnazionea oren batez ethorri izan den! Lç Apoc 18, 10. Ha Iainko handia, helas, zer izanen da bada nitzaz? Ax 268 (V 179). Gero zuzaz / zeinen luzaz / ukaturik nagoan, / eta halaz / hanbat alaz! / errekeitu gaxtoan. O Po 7. Ban' alaz! hanbat dizut hugu / zureki minzatu ezina. Ib. (ed. Michel) 231. Helaz, ordea! nolako diferenziarekin! SP Phil 51s (He 53 helas ). Ezen, helaz! nahi izan bazintu sakrifizioak [...], ofrituko narozkitzun. Gç 47. Ai helas, jendaki haukien irrigarriak beure hitzkuntza propiala eztakite? "Eheu" . ES 167. [Oxala] lan bakhartzat bagindu gure arimari bere bazka spirituala ematea, zeiña helas! gutitan dastatzen baitugu. Ch I 25, 9 (ed. 1788 helaz). Helaz, helaz, hiri handi hura [...]; betbetan izan baida iraulia. He Apoc 18, 19. Bena elas, dolü eragingarri da eztezazün hobeki enplega thenpora. Mst I 23, 5 (Ch helaz; Leon ondikotz). Helas! orai arterañokoan ez ditut izatu humiltasunaren itxurak baizen. Mih 34. Helas memento tristia! Xarlem 580. Oi, gure zoroak! Oi, gure erhoak! Helas, suntsitu dire ametsa bezala ohoreak, onthasunak, atseginak, etzaiku hetarik gelditzen. Dh 162. Helas! Ala bertzelakoak baitire gure sendimenduak! MarIl 85. Yainkoak badaki, helas! nolakoa. Gy 182. Erretorika egin nuenean, helas aspaldi du! ikhasi nuen [...]. Elsb Fram 165. Elas! elas! Zonbatetan eztügü galdü eta Jinkoaren khexia merexitü! Ip Hil 16. Elas! nola sinets ez ziola hitz edo so egin nahi, haren bihotzmina zenaz gainen zin? Mde Pr 160.
v. tbn. Hm 126. Lg I 267. Brtc 132. Iraultza 13. Monho 122. Jaur 132.