Harremana

    OEH - Bilaketa

    641 emaitza hiri bilaketarentzat

    Sarrera buruan (47)


    Sarrera osoan (497)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    etsai.
    sense-1
    1. (V-gip, G, AN, L, BN, S, R; Volt 45 y 76, SP, Urt I 259, Ht VocGr, VP 25v, Lar, Aq 893 <-ch-> (G), Mg Nom 66 (G), Añ (G, AN), Lecl, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv, H, Mdg 121, VocB ) Ref.: A; Lrq (etsari /ećái/); Iz ArOñ (etzái) Ulz (etsáye); Gte Erd 110 .
     Enemigo; contrario. Por antonomasia, se emplea con mucha frecuencia para designar al demonio (cf. H: "Le démon. Iduri duk etsaiak habilala"), a veces acompañado de un adj. como zahar (Darric ap. DRA) o, sobre todo, gaizto (cf. Dv: "Etsai gaixto, démon. Etsai gaixtoak hartua da, il est possedé du démon"); v. INFERNUKO ETSAI. "Adversario" Aq 893. "Arerio ez da esaten" Iz ArOñ. Tanto Lhande como Larrasquet dan etsari como forma "plena" (i.e. hipercorrecta) de etsai. v. arerio, izterbegi. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos, salvo en vizcaíno, donde, con todo, no es desconocido: aparece ya en Refranes y Sentencias y es empleado con mucha frecuencia por f. Bartolomé, Arrese Beitia y D. Aguirre (en AL ), así como por algunos autores de la 1.a mitad del s. XX (sobre todo Enbeita y Lauaxeta), en todos ellos junto a arerio (salvo CatAnz ); en su 2.a mitad sólo hemos encontrado un ej. en Erkiaga. En DFrec hay 187 ejs.
    Etsai gaitza akusatzen ezkerreko aldetik. E 55. Gure etsaiéz mendeka lekhuan, haien ona prokuratzen [baitugu] . Lç Ins A, 3v. Fortunearen etsai zala / ya asi zan sentitzen [Silvero] . Lazarraga A, 1145r. Ene etsai traidorea. Ib. A25, 1197r. Adiskidok, etsai. RS 130. Paris eta Arruan tradizioz arzer dituela etsaiak. CartEsp 451. Etsaiak atra zaizkit bidera iltzera. (Aranguren, 1606). ReinEusk 117. Begira nazazu [...] etsai gaixtoaren enganamenduetarik. Mat 187 (v. tbn. etsai gaixto o gaizto 'demonio' en EZ Man II 37, Ax 135 (V 89), CatBurg 3, Mst I 13, 5, Mb IArg I 228, Lg II 268, Mg CC 235, LE Ong 41v, AA III 548, Dv LEd 14, CatAe 2, Xe 322, Arr May 46, Jnn SBi 165, Ag AL 66, etc.). Ea zergatik hala bere meneraz gero, etzituen bere etsai Argiboak desegin. Ax 29 (V 17). Egundaiñotik gure etsai deabruak gure enganatzeko ediren ahal duen biderik eta arterik hoberena. Ib. 45 (V 28; v. tbn. etsai deabru en Lç 1 Petr 5, 8, EZ Eliç 279, Gç 180, Cb Eg II 161 y Or QA 59, etsai demonio en Bv AsL 115). Etsai zaharra [...] ezta nihoiz ere gelditzen tentatzetik. SP Imit III 39, 3 (v. tbn. etsai zahar en Ch y Mst III 6, 4). Gure hirur etsaiak, deebria, aragia, mündia garhaitürik. Bp I 142. Etsaiez alde guzietarik inguratua. Ch III 35, 1. Gure etsaietatik libra gaitzatzu. CatBurg 10. Eitzia nüzü, praube eta desterratü nizana, etsaiaren lürrian. Mst III 48, 3. Jaunaren etsai egiñik. Cb Eg II 198. Dabiten soldaduek egin izan zuten sarraski izigarri bat etsaietan. Lg I 316. Etsaiari barkatzea. Monho 132. Nere etsaien atzaparretan ipintzen nazu? AA I 420. Munduko distiaduraren ta gizonen laudorioen etsai. Dh 273. Ezpazira zure etsaieki baketzen. UskLiB 88. Ez du lurrak etsai andiagorik elearen beatzala baño. It Dial 62 (Dv, Ip etsai; Ur gauza kaltegarrijagorik). Nolaz zuken harrek haiñ etsai zoria. Gy 186. Prestatu zan, irureun gizonekin etsaiari erasotzeko. Lard 129. Geroni gare beraz gure buruen etsaiak. Dv Lab 16. Legiaren kontrako / makiña bat etsai. Xe 401. Infernu dana zabaldu eta / zeruko atea ixten da, / etsaietara aren anima / entregatua uzten da. PE 23. Kristau-izenaren etsai amorratua. Arr May 174. Eskualdunak bethi etsai ditu / Kristoren etsai direnak. Zby RIEV 1909, 399. Etsaien kontre defenda gitzatzü. Ip Hil 238.
    ( s. XX) Eskuararen aldekoak eta etsaiak. HU Aurp 197. Bere ustearen etsai iñor izango zanik etzitzaion bururatu ere. Ag G 246. Zergatik ditu Eliza Katolikuak orrenbeste etsai? KIkG 25. Andreagandik bota zuan etsaia. Inza Azalp 43. Ba ahal dakizue nor ziren laminak: / Iguzkiaren etsai, debruxka higuinak. Ox 26 (v. tbn. argiaren etsai en Ibiñ Virgil 112). Nonbait liberalak etzuten oso etsai Lizarraga. Or SCruz 88. Lenago etsai bizi giñanak orañ aingeru biurtu. Tx B I 93. Gure lanaren gaitzagoa, asabaen zabarkeria ta izkeraren bereiztasuna bera etsai ditugula. Ldi IL 57. Batzuek zugaitzari aizkora erastearen oso etsaiak dira. Munita 61. Mando gizajoa neka-neka zetorren euliak etsai. Anab Poli 109. Aizea ta laiñoa dira erleen etsaiak. And AUzta 85. Iñakiren etsai ohia, Iñakiri gero jarraikia lagun gisa. Ardoy SFran 137s. Trintxeretatik atera eta etsaiaren eremuan sartzea. Alkain 17. Andik eta emendik sortu oi ziran aurkalari ta etsaien makur-asmoak deuseztuaz. Onaind STeresa 119. Eta etsai ezagunaren eskuetan ez nuke harmarik ipiniko. MIH 119.
    v. tbn. (Sólo para autores vizcaínos): FProsp 52. CatAnz 2. fB Ic III 277. AB AmaE 442. Ag Kr 99. GMant Goi 19.KIkV 57 (etsai edo arerio). Enb 64. Laux AB 98. Erkiag BatB 184.
    azpiadiera-1.1
    "Contraire, opposé, qui ne cadre pas. Gauza hauk bat bertzearen etsai dira " H.
    Nik ez dut uste euskaltzaletasuna eta zentzua elkarren etsai direnik. MIH 204. Herriko enparantza ez da, euskal gramatika etsai duelako, "la Place du Peuple", "la Place de la Ville" baizik. MEIG VII 40.
    azpiadiera-1.2
    (Acompañado de sociativo).
    Nola Iainkoarekin etsai baitira. Ax 104 (V 70). Izaten bazerate / elkarrekin etsai. It Fab 106. Hainitzen sinhestea, etsai aphezekin. Hb Esk 197. Bai libra zazu hura, / eta hau hilaraz; / bertzenaz Cesarekin / etsai zare arras. Zby RIEV 1908, 213. Holakoekin etsai baino hobe da, nere arabera, ez... adixkide baitezpada, bainan etsai-gabe... Barb Sup 110.
    azpiadiera-1.3
    (Como primer miembro de compuestos).
    Gurutze etsai-izigarria. EZ Man II 24. Etxea etsai-lurrean [duena] . O Pr 579. Arma gabeko beso batek / etsai murruak hautsirik. Gç 76. Etsai burua iges dua. AB AmaE 99. Etsai-bildurrik gabe an eseri ziran bazkaltzera. Or SCruz 42s. Alde batetik ibaia, ta bestetik etsai-taldeak. Ib. 65 (v. tbn. etsai-talde en EA OlBe 53, Zait Plat 103). Zu [Nabarra] abertzale zintzo / biurtzen bazara, / etsai-estuntzak laster / duakez lexara. Enb 70. Etsai-odolez bustiko. Laux AB 80. Ikharagarriko etsai tropa batek inguratu zuen. Zerb Gerlan 110. Garrait ehun etsai-untzi. Iratz 73 (v. tbn. etsai untzi en Ox 186). Artalde biurtu ditu etsai-gudalosteak. Berron Kijote 201. Badirudi alde guztietatik datorkiola Cesari etsai-asmoen berri. MIH 314.
    azpiadiera-1.4
    (Como segundo miembro de compuestos).
    Hereje-tzar ezkonz-etsaien ezpañak lotzeko. Mb IArg I 178. Aphez etsaia dela bethi gaizki heldu, / goiz edo berant zeru zaiola goibeldu. Hb Esk 197. Bertsolari buru-zorrotz, ur-etsai, ezpain-biguñ geienen bilune zan. A Ardi VI. Jel-etsai aurka gure Mendigoxaliak. Enb 56. Lege-etsairik gorriena izan zan. Zait Plat 6. Badakit Jainko-etsaien erantzupena: evoluzioak baditu bere legeak. Vill Jaink 52.
    sense-2
    2. (Adj.). Enemigo, contrario.
    Gizon etsaiak hori egin du. Lç Mt 13, 28 (He ene etsai den). Gizakume guztietan, fiñean, etsaiena / Antekrist enganosa da izanen Iesusena. EZ Man I 64. Hiri etsai bat. Ax 29 (V 17). O pekatu benial etsai, erio ta arerio, infernua baño gaiztoagoa! Cb Eg II 171. Berak baketzen edo beste persona etsai zonbait bakerazten. Mercy 7. Bethi ukhanen duk hirekin Jainko etsai bat, Jainko haserretu bat. Dh 159. Lege eta aztura etsaien gatik. Hb Egia 104. Harmen hartzera deitu ninduen / gazterik sorte etsaiak. Elzb Po 193. Eskuadra etsai bat. AB AmaE 96. Jendaki arrotz eta askotan etsai heien artean. HU Aurp 96. Den etsaienari behatuko zion bi begietara erdiz-erdi, eta ele eginen lañoki. Ib. 90. Huna zer egin zeraukoten adiskide etsai batzuek. Arb Igand 133. Sorkari adidun etsai batek. Or Aitork 416. Jainko etsaiei, Izadiaren indar itsuei alegia, gogor egitean dago gizonaren handitasuna. MIH 324.
    v. tbn. Gç 106. ES 186. Mb IArg I 196. Zby RIEV 1908, 419. Jnn SBi 5. Zerb IxtS 44. Zait Sof 22. Mde Pr 240.
    azpiadiera-2.1
    (Ante el sust.).
    Etsai herioaz orhoitzea. Tt Onsa 56. Etsai-gizonak elkartu. Zait Sof 136.
    sense-3
    3. ( VocB A). "Padrastro en los dedos" A.
    sense-4
    4. Enemistad. v. arerio (2).
    Donostiarrek etzuten, ustez, / etsairik Getarirekin. Or Eus 387.
    azpisarrera-1
    ETSAIAREN IZENAK ERRAN. Jurar por todos los diablos.
    Indarka, kexatua, izerditan, etsaiaren izenak eta oro erranez errabian. Barb Leg 62.
    azpisarrera-2
    ETSAIAREN ZAKUR. Nombre de cierto reptil (¿ciempiés?), en AN y B.
    azpisarrera-3
    ETSAI-BELDURTZAILE. Exorcista.
    Etsai-bildurzailia edo Exorzistia . fB Ic III 285. Etsai-bildurzaile ordenetan dabenari. Ib. 285.
    azpisarrera-4
    ETSAI-EZTEN. "Nombre popular del hongo 'phallus impudicus'" VocNav.
    azpisarrera-5
    ETSAI-KENTZAILE. Exorcista. v. ETSAI-BELDURTZAILE.
    Etsai-kenzailiak egin biar zituban Eleisako konjurubak. fB Ic III 286 (v. tbn. 285).
    azpisarrera-6
    INFERNUKO ETSAI v. infernu.

    etsai

    etsai
    << etorri 0 / 0 etsenplu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper