Harremana

    OEH - Bilaketa

    272 emaitza hainbeste bilaketarentzat

    Sarrera buruan (20)


    Sarrera osoan (252)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ze.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos vizcaínos de todas las épocas; tbn. aparece en el alavés Lazarraga. En su empleo con valor consecutivo se encuentra también en los guipuzcoanos Cardaberaz, Aguirre de Asteasu, J.C. Echeverria, Beovide, Arana y Apaolaza; y como conjunción completiva en Guerrico (v. tbn. la expresión HARA ZE) y Apaolaza. El único ej. de zer se encuentra en T. Etxeberria, que tbn. emplea ze. En DFrec hay 53 ejs. de ze.
    sense-1
    1. (V, G ap. A ; Lar, Añ), zer .
    (Conjunción explicativa). Ya que, pues, que. "Agradécelo a Dios, que sino, [...] eskerregiozu Jainkoari, ze ezpabere " Lar. "Que, dando razón, eze, ezen, zerren, ze, zergaitik eze " Añ. "Que, pues. Zagoz or puska baten, ze eztakit nor dan (V), estése usted ahí un momento, pues no sé quién es" A. v. ZERGATIK ZE.
    Ez diatzo bakarrik / ze an datz Presebal ilik. Mondr 15s. Jaun Zerukoa alabadu, ze / orain banago librerik. Lazarraga A14, 1181r. Adi, adi, ze Jaungoikoa dagok adi. RS 1. Azarkunzeak bildurra uza bez, ze ilteko edo biziko gudura goakez. Ib. 165 (tbn. en Otx 68). Mutil iguk edaten, ze piperrak piketan jok. Mic 14r. Jauna, zebegi ori esan, ze gauza balza da bakartasuna. Ib. 13v. Bai, ze egunik asko joan jataz utsik ta alperrik. Añ EL1 7 ( EL2 12 ze ). Bai, ze bestela, zer jazoko da zuekaz? Añ LoraS 12. Eldu gaitean Jesus gana, ze berak irakatsiko deusku. Astar II 158. Badaki[gu] garbatu / bitartekozat zeu artu, / ze esta Gipuzkoa / guganik konsegidu. BBizk 36. Baina ardaorik ezeban / artu nai bitartean, / ze ian-erdira artean / egarri ezeizan. Azc PB 263. Len egingo zenduen, ze, gaur beintzat ikusi da zenbat daikezuen. Ag Kr 145. Sorgin ixerak be etzirean urrean; ze, Lanbreabeko andra batek ixera eder bat kendu ei-eutsien bein, ta andra orri baketan ez ei-eutsien isten, beti euren ixera orren eske ta eske. Akes Ipiñ 28. Olako tratua artu biar ebala jakin izan baneu, ez neuan ezer esango. Ze, sargu-eskailluen lekuan plumonixia artu biok. SM Zirik 36. Txarrena zan, iges eitteko, senar-emaztien gelatik igaro biar ebela, zer leiotik ainduko balitzaz, seguru zan beia jota azurrak apurtzia. Etxba Ibilt 461 (453 ze ). Betik gora ezbearrez, / ze frankotarrak emen gu baiño / geiago ziran indarrez. FEtxeb 89.
    v. tbn. fB Ic I app. 21. Zav Fab RIEV 1907, 531.
    azpiadiera-1.1
    (Reforzado con eta ).
    Ire semiari berbetarako edukaziño pixkat emon biar detsak; ze, ikan tratatzen najok eta. SM Zirik 78. Nunbaitx leku biarrian izango gaituk, ze, [...] mundu au ixa gaiñezka ein biarrian jaukagu-ta. Ib. 23.
    azpiadiera-1.2
    " Bai zez! (V-m), Contr. de bai, ze ez! naturalmente, yo lo creo, no faltaba más" A.
    azpiadiera-1.3
    Baleuko ondasunik ze, laister kenduko leuskio. msOch 3.
    sense-2
    2. (Introduce el segundo término en oraciones comparativas). v. ZE EZ.
    Naiago dot to bat, ze amabi emon deiat. RS 40. Nik gura dot edan bidriozko kopa onetati ze beste taza guztietati. Mic 14r.
    sense-3
    3. (V ap. A ; Añ, Dv) .
    (Conjunción de valor consecutivo; con hain, hain modutan, halako moduan, hainbeste... y similares). Tan... que... "(De) forma que, (V) ain modutan ze " Añ. "Tan, siguiéndose que, ain non, ain ze " Ib. " Ain daki ederto dantzan ze edozeiñek esango leuke maisuagaz ikasi dabela (Vc)" A. Gram. La oración subordinada no lleva normalmente ninguna marca de subordinación del tipo bait, -(e)n o -(e)la
    Ala zara mudaduko, ze / ez zau inork ezautuko. Lazarraga A8, 1173v. Deretxula utra on, eta ainbat graduan ze, zu ona etorri zareala ikasita, etorri gura dau zure eske. Ib. A, 1151r. --Berak dirudi gizakume ona. --Ona, Jauna, ta aen ona ze baliz obago ez leuke montako ezer. Mic 14v. Juizio arrigarri ori onetan akabatu eta beregan biurtu zan; baña izerditan añ urtu edo desegiña, ze orañdik ere tribunal artan zegoela zirudien. Cb Eg II 199. Aita Asteteen Dotrinea edo Kartilla txikina da gauza añ andia, ze Astete au eginik ezpalego, edo onelango Dotrina bat egin bear baliz, munduan ez litzateke gizonik. Cb CatV 67. Estu eben ain irme Metarrira, ze, istanda egin eutsan eskuturreti odolak. Añ EL1 212. [Gauz oek] aiñ premiazkoak dira, ze, oek jakiñ gabe [...] eziñ salba ditekean. AA III 588. Ain modutan ze, gaurko egunian zeregiñ andi bat etxian daukanak, aurrez atera daikez kontubak, nori dei egiñ laguntzat. JJMg BasEsc 105. Alako arrabijagaz esan oi ditubez, ze edonok sinistu leike bijotz bijotzetik diriala. Astar II 119. Ain makal eldu zan, ain motz, ain muker, ze emonik gatx andi batek ifini eban ilaginian. Ib. VII. An geldi geldi, / dago ezkutadua, / or ordu erdi: / baita ain ixilik, / ze ez ots bat egin dau, / ezta zirkinik. Zav Fab, RIEV 1909, 28. O zenbat balio duen gauz onek! Ainbeste ze Jaungoikoa bera humildu zan gizon egitera, sinisten degun eriotza padezitzera [...] au gizonarenzat logratzeagatik. Echev OngiB 2. Egin zituzan zazpi Konbentu: emon eutseen zegaz bizi: andik aurreta izan zan Marijaren serbitzari egijazko bat, ain modutan ze, deituten eutseen Prinzipe ona. Ur MarIl 43. Ain ederto ikasi eban jostun edo josla bati jaokan guztija ze, ez eguan bera lakorik. Ib. 102. Ainbesteraño ze, ez Obispok eta ez apaizek utzitzen etzioten predikatzen. Bv AsL 200. Alako moduan ze, denbora gutxian jarri zan lur aietan San Franziskoren Ordenako Probintzia bat. Ib. 223. Ainbesteraño tentakizun ark estutu zuen, ze, uste guztiyak galdurik, bere burua leio batetik bera botatzeko egon zan. Aran SIgn 26. Aiñ zan tranposoa ze, eban engañauko, / deabrua berbera etorri ballako. AB AmaE 235. Añ zan gitxi jaten ebana ze Jaungoikuak berak esan eban "ez ebala jaten eta edaten". Ag Serm 96. Ikusi eban Kastalia / bein baten basoan, / ain gaztea ta ederra / ta ain ondo apaindurik / ze Apolo gelditu zan / guztiz itsuturik. Azc PB 293. Ainbeste naigabe ematen zituan etxean egunero bere gurasoari ze, asi ziran osasuna galtzen beldur izateko moduan. Apaol 61. Ain ederto ze, ba-zirudijan / Deun Simon bera ete zan. Enb 85. Ain gutxi nabari zan aurrerapen ori, ze munduaren azkena urbil zela uste izan zuten. Vill Jaink 182. Ain ederto kantetan eban ze, arrituta gelditu nintzan. Alzola Atalak 46.
    v. tbn. Oe 80. Zuzaeta 57. Kk Ab I 21.
    azpiadiera-3.1
    Ain ze Lekeitiotik Murelagako bidean dagoan auzotegi baten [...] lotsa andi-barik esan eutsan Batxiri: [...]. A BGuzur 114s.
    azpiadiera-3.2
    (Con elipsis de la segunda parte de la oración).
    Neuk bere beti maite izan dot Marija: bera barriz ain da Ama ona ze. Ur MarIl 10. Baña ain da ona ze! Ib. 78.
    sense-4
    4. (Lar, Aq 494, Añ) .
    (Conjunción completiva; con suf. -(e)la en la oración subordinada). Que. "Pensé que, uste nuen ze " Lar. "Añádese a esto que, etc., oni darraika ezen, diogunari diatorka ze, etc." Ib. "Que, ze; esan dit ze etorri dela " Aq 494. "Pienso que, uste dot eze, (G) det ezen, dere- o deritxat ze " Añ. "Pensé que, uste neban, (G) nuan ze. Baneritxan ze " Ib.
    Uste eben ze Sirena ta Silvia eroan ebenak letozela. Lazarraga A, 1153r. Esan gura dau ze emongo deutsela onai gloria, bere Mandamentuak gorde zituelako, eta deungai betiko penea, gorde ez zituezalako. Oe 14. Esan gura dau, ze dala Jangoikoa, eta bai Gizona bere. Ib. 57. Azkenez, jakin beozu, ze, zelakoa dan bizitzea, alakoa dala eriotzea. Añ EL1 83 ( EL2 93 eze ). San Basiliok dio, ze enbidia dala gizonaren izurria. Gco II 67. Bada, esan, ze, gau bakotxean emon bear diriala ordu bi, edo iru utsik. Añ LoraS 188. Esan zidak, ze, egiten ez baditugu bideak ura andikan laister ateratzeko, denbora pasa kantuan asiko dala. Apaol 95. Orrek esan nai dau ze i-lako umiakin dabillen gixona eztala gixona. A BGuzur 148.
    azpiadiera-4.1
    (Sin -(e)la ).
    Barri dogu ze / angeru mila / gure menditik / igaro dira. Zubia 139.
    azpiadiera-4.2
    Nik gura neukeana da ze, oneetatik bidea artuta, edo ainbagakoan nik baño buru, gatz, asti ta gogo obea daukanen batek geiago ta ederragoak egin balegiz. Zav Fab, RIEV 1907, 91.
    sense-5
    5. (Postpuesto). "No es bobo, sino callado, ezta txorastea, isilla da ze, eze " Aq 493.
    sense-6
    6. (Como nexo correlativo en oraciones comparativas).
    Ain dauke España gitxitzat / ze euren buruak anditzat. Azc PB 198.
    sense-7
    7. "(V), equivale a 'si...no' en algunas locuciones, no siendo esta acepción otra cosa que una prolongación de la anterior, extraña como ella a nuestra lengua; pudiéndose trasponer las dos oraciones que une, como sucede con otras conjunciones. Otaz jantziko liteke elizea emakumak-gaiti-ze (V-arr), en vez de emakumak-gaiti ze (bestela) otaz jantziko liteke elizea, si no por las mujeres (por las mujeres, que de lo contrario) la iglesia se vestiría (se cubriría) de argoma" A.
    azpisarrera-1
    HARA ZE.
    Es decir, esto es.
    Ez bakarrik deiez gaude, baizik deadarrez [...] aditzera emateko gure premiaren estutasuna, ara ze, berak laguntzen eta sokorritzen ezpagaitu, txit erraz galduko eta kondenatuko gerala. Gco I 469. Ara ze, tentazioak guk ere erraz goitzeko, baliatu bear gerala erretiroaz edo munduko peligroai alde egiñaz. Ib. 444. Argatik Jesu-Kristok berak birtute guzien artean geiena agindu zigun humiltasuna eta pazienzia: ara ze, ezin gure Jaungoikoa gauza guziak baño geiago [...] amatu dezakegu [...] egiazko humiltasuna ezpadegu. Gco II 27.
    azpisarrera-2
    EZ BADA ZE v. EZPADA EZE.
    azpisarrera-3
    ZE EZ.
    azpisarrerakoSense-3.1
    a) (Introduce el segundo término de oraciones comparativas). v. EZE EZ, EZEN EZ.
    Atseginago dot nauela ene etsaiak iñartxi ze ez erruki. RS 112. Lasterrago eskua aora, ze ez burukora. Ib. 184. Obe da gorde ze ez eske. Ib. 320. Oba txori bat eskuan, ze ez bost ezkurrean. Ib. 432. Katuak daroean okelea, geiago da berea ze ez eurea. Ib. 468 (v. tbn. 322, 505). Obe da nik diñoda guzurra ze ez urteak. Mic 11r. Borondate edugitea leenago onek guztiok galzaiteko, ze ez aen majestadea ofendietako. Cap (ed. 1893) 43. Markinako erregearen / leen diite beartu / ze ez ango tratuaren gu. BBizk 29. Obe da ez juatia mezara ze ez elexa gustija errebolbietia euren negar, diadar eta ibilerrakaz. Astar II 201.
    azpisarrerakoSense-3.2
    b) Y no, que no, no.
    Uste dot eze niñoeala / lo, ze ez iratzarririk. Lazarraga B21, 1197v.
    azpisarrera-4
    ZERGATIK ZE.
    "Porque, respondiendo, si se dice otra cosa antes de la que corresponde a la respuesta, se hace también con zergatik tze [sic], zergatikan tze " Lar. "Semejante, en su significación, a este defectuoso bada es la locución zegaiti ze o zergatik eze que se oye mucho al pueblo en V y G" A Morf 291.
    Zergatik ze [...] aunditu ta berrituko ziauzkan bere miñak. Lar SermAzc 53. Eta kontuz bizi, zergaitik ze, esetsiko deuskue tentaziño andiak. Añ LoraS 141. Eztaijuela itxi arerijuai gu tentetan; zegaitize on eta probetxu andijak datorkiguz tentazinoietatik. Astar II 264. Zegaiti ze sor-gor, yakin-ez bat nas ni. Añ EL2 131.
    azpisarrerakoSense-4.1
    (Precediendo a una pregunta).
    Zergatik, ze, baldin ain sendo eta irme Jainkoaren kontra eraso badezu, nola gizonak garaituko ezdituzu? Lard 42 (177 zergaitik ).

    ze

    ze
    << zatizkatu 0 / 0 zein >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper