Harremana

    OEH - Bilaketa

    272 emaitza hainbeste bilaketarentzat

    Sarrera buruan (20)


    Sarrera osoan (252)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    itsatsi.
    tradizioa
    Tr. Documentado en autores meridionales desde Lazarraga. Itsatsi es con diferencia la forma más empleada. Hay itsasi en Larramendi, Mendiburu, Barandiaran e Ibiñagabeitia (Virgil 87) y, alternando con el más frecuente itsatsi , en Aguirre de Asteasu, (III 603), Lardizabal, Etxaide (JJ 206) y Anabitarte. Entre las formas con palatal, itxatsi es la más abundante y se documenta en msOñ, CrIc (en ambos junto a itxatxi ), V. Moguel, J.C. Echeverria, y, alternando con itsa(t)si, en J.A. Moguel, Iztueta, Munita, M. Atxaga, N. Etxaniz e Ibiñagabeitia. Hay itxatxi en msOñ, CrIc, Guerrico, Lizarraga (Urt , ed. 1846) y Berrondo (Kijote 35), e itxasi en ForuAB, Altuna (11), Otxolua (7) y J.A. Irazusta. Astarloa emplea la forma itzatzi . Si no se trata de errata, hay tbn. un ej. de isatsi en T. Agirre (Uzt 69), que por lo demás emplea itsatsi . En DFrec hay 12 ejs. de itsatsi, dos de itsasi y uno de itxatsi, todos ellos meridionales.
    sense-1
    1. (V-m, G, AN-gip-larr; Lcc, VP, Lar, Añ (G), Dv (V), H), itsasi (Lar, Aq 185 (G), Dv (G), H), itxatxi (AN; Dv, H (V, G)), itzatsi (V-ger), itxatsi (H, que cita a Echve), itsetsi (G-nav), itzatzi (H), itxetxi, itxasi, ixasi (H) Ref.: A (itsatsi, itsasi, itxatxi, itzatsi); Iz Als (itsetsi); Gte Erd 14 .
     (Aux. intrans.). Agarrarse, asirse; pegarse, adherirse. (El complemento va por lo gral. en dativo o ines.; hay además ejs. de complemento en alativo y sociativo en algunos autores del s. XIX, e incluso alguno moderno de instrumental; v. ejs. separados infra). "Apegarse" Lcc. "Pegarse" VP 47r. "Agarrarse de las aldabas, frase que explica algún empeño o tema, bereari itxeki, ataburniari itsatsi" Lar. "Pegarse" Ib. "Está anexo lo uno al otro, bata besteari [...] itsatsia dago" Ib. "Embarbascarse, trabarse, enredarse, trabatu, katibatu, itsatsi" Ib. "Aferrado en su dictamen, bereari eutsia, itsatsia, eldua, itxekia" Ib. "Trabarse la lengua, itsasi (G)" Aq 185 A. "S'accrocher" Dv. "(REusk III 309), enfoncer dans" Ib. "Papel orri bi elkarri itxasten direnak, deux feuilles de papier qui se collent l'une a l'autre" H. "Itsetsi da, se ha pegado; ezta itsesten" Iz Als. "Arboliak itsetsiik lantzurdiakin. Ura da izótza itsétsiik" Ib. (s.v. lenoó). "Amorria garrangari [...] itsatsi zio (AN-gip)" Gte Erd 14.
    Erori zidin jarririk egoan silla baterean, ain agitz eze, Silvia itsatsi <isasi> ez ballako, ez zatean mirakuru an ila. Lazarraga A, 1143s. Elakio [...] beargai txar diokan horri, ta ara ni itxetxiko natxeok prestuagoari. Lar Cor 300 ( SAgust 7 eldu eta itsasi zitzaiozkan ). Etzaio [...] sokari itsasten. Mb IArg I 249. Berandu elzen ta itsasten zaio bere egitekoari. Ib. 81. Itsasten ninzaien [arza ta leoiari] esku batez gañeko aldetik eta bestearekin azpikotik. Ib. 349. Maats adar eder batzuben antzera berari errime itxatxirik gaukan Maats orpo Dibinoa. msOñ 210r. Itxatsiko da bere emaztiari. Ib. 231v. [Zeure bestidurek] baitzaude apegaturik eta itsatsirik <isasi-> ure llaga lastimosoeki. (Iber, c. 1800). FLV 1988, 151. Ondasunei asko itxatxita [egon] . CrIc 168 (v. tbn. 168 itxatsi ). Gauza ain biarrak itsatsi ditezan obeto bizkaitarren biotzetan. Mg CO IV (39 itxatsi ). Mats-landara azi bat orman itxatsita. VMg 63. u-sapaiari itsasten bazaio ostia, artuko det mihiaren puntarekin. AA I 459. Itsatsi ez dakizuen gaizki dirudian azturaren bat. Ib. 576. Bekatu benialen batzuei biotza itsatsia ez daukeenak. Ib. 540 (440 b. benialen batzuetan gogoa itsatsia ). Itsasten zate emengo gauzai olagarroa aitzari itsasten zaion eran. AA II 169. Beren iritziari itsatsiak. AA III 603. Txingartxu bat itzatzi jakala zure erropiari. Astar II 134. Nola etzegoen ille ura aren eskuai itxatsia, berea etzuena bezala. Echve (ap. H ). [Urumea] erri onen erditik igaro ta laster itsasten zaio erreka txikitxo bat. Izt C 117. Sendo arkitzen dira alkarri laztandu ta itsatxiak. Ib. 25 (VI <itsatchi> ). Larrua lodia eta aragiari itsatsi gabea. It Dial 92 (Ur gitxi iratsija, Dv ez haragiari yosia, Ip ez aragiari josirik ). [Maria Magdalena] negar ta negar oin Santuai itxatxirik. LE Urt 29 (ms. 11v apegaturik ). Soñekoarekin batean oni itsatsitako aragi-puskak kentzen. Lard 459. Izan ditezela leendik itsatsijak [...] Erregiñari eta geure aukerai. " Su adhesión sincera" . (1860) BBatzarN 193. Berba bi [...] itsatsi eta josirik dagozanak [...] bijotzetan. (1864). Ib. 207. Etzaite munduarekin bere gauzai itsatsi. Arr GB 33. Bi arroako bala itxatxi bat. " Incrustada" . REusk III 309. Umiltasunian oraindik ongi itsatsirik ez dauden biotzak. Bv AsL 196.
    ( s. XX) Nere mingaina autzetan itsatsi bekit, zuzaz oroit ezpanendi. A Ardi 144 (v. tbn. Or Ps 136, 6 mingaiña sapaiean itsatsi bedi). [Konsejua] gelditu zitzaian biotzian oso itsatsia. Urruz Zer 18. Uretan sartzea aski, ta izaiña zangoetan itsasten. Or Mi 11 (v. tbn. con ines. NEtx LBB 91). Esku batez itsatsi dala. "Está agarrado con una mano" . Or Eus 173. Pikez itsatsia. Ib. 286. Irakurriaren irakurriz itsatsiko bait-zaizu oarkabean onik asko. Ldi UO 12. Gure oiñai [...] itsatsi zaien autsa. Ir YKBiz 262. Biotza aberastasunei itsatsirik [daukate] . Ib. 350. Gogorki itsatsia dago griña gaiztoeri. Or Aitork 134. Ormari itsatsita, arrizko jarleku bat. NEtx Antz 101 (LBB 105 itxatsi). Or daude Garai eta Mendozaren izenak betiko Arjentinari itxasik. JAIraz Bizia 32. Itsatsi egin zait [...] eresi sarkorra. Txill Let 146. Jaka estu [...] bat gorputzari itsatsita. Etxde AlosT 76. Erro nazkagarri bat itsasita zeukan zangoan. Anab Poli 15. Zure begi-biotzak aiengan itsastea nai lukete. MAtx Gazt 80. Neska galduari itxasten zaiona [...] arekin gorputz bat egiten [da] . Ib. 41. Sineste orri itsatsi zitzaion. Zait Plat 101. Kezka gogor bat daukat aspaldi itsatsirik daukatena. Basarri 167. Gizakumeak, itsatsi zaion gonadun gauza arekin zer egin eztaki. NEtx LBB 102. Etziren len bezela elkarri itsatsita joaten. Ib. 123. Sudur bat ikusten det kristalean itsatsita. Ib. 101. Urkulu sendoak iarriko dituzu matsondoak aietan gogor itsasten oitu ditezen. Ibiñ Virgil 89 (103 itxatsi). Aizkoran eta arri jasotzen / badira bikain eskuak / Jaunak aparta itsatsitzia / olako baten eskuak. Uzt Sas 228. Begoz adimena ta biotza Kristori lotuak, Beronek esaniko zerbaiti itsatsiak. Onaind STeresa 54. Beraz, nik uste ume-denbora /ona dala ikasteko, / eta buruan sartzen dan ura / naiko ondo itsasteko. Insausti 247. Indar-balioen agiria [...] burutapen bati itsasia. MEIG IX 119. (en colab. con NEtx) Oroitzapenik bizienak [...] Eguerri jaiei itsatsiak daude. MEIG I 80. Hainbeste hilabetez gogoan eta ahoan itsatsia zeukan berriak. MEIG IX 99. Itsatsi zaien erdal hautsa garbitu. MIH 155.
    v. tbn. Ur Ex 26, 3. Inza Azalp 146. Muj PAm 18. Arti Ipuin 28. Onaind in Gazt MusIx 155. Itsasi: Erkiag Arran 190.
    azpiadiera-1.1
    Argatik Jainkoak, itsasirik zeudela biak alkar, bata besteagandik bereiztu zuen. Lar SAgust 6. Nekez jaiotzen dira bi ondo / elkar biurri itsatsita. " Dos plantas pegadas y enredadas la una a la otra" . Or Eus 193.
    azpiadiera-1.1.1
    Geure indar edo aleginetan larregi itxatsiaz, sartzen gariala pekatu bidetan, ondo urteteko ustiaz. CrIc 121.
    azpiadiera-1.1.2
    Merkatari batek ateraten ditu bere [...] galdu irabazijen kontubak bijotza beti daukala itxatsirik ezagututian zelan urtengo daben. Mg CO 30.
    azpiadiera-1.2
    (Con complemento en alativo).
    Bizitza onetako atseginetara itxasten dirianak. CrIc 144. Diruagana edo ondasunagana gure biotza itxatxirik dagoala. Gco II 31 (v. tbn. 32 y 50; 35 biotza ondasunetan [...] itxatxirik). Sentiduen atsegin-kontentuetara biotza itsatsia egotea. AA III 606 (v. tbn. 604 y 611). Aragizko atsegiñ lotsagarrietara añ itsatsiak non [...]. AA I 589. [Itz] argal elkarrengana ondo itsatsi gabeko oek. Etxeg ( in Ag AL 7 ).
    azpiadiera-1.3
    (Con complemento en sociativo).
    [Klara] sendo-sendo itsatsi zan aldare santuarekin. Bv AsL 94. Aozpez biotza lurrarekin josi-itsatsirik. Ib. 221s. Gurea delako nonbait, guretarrekin itsatsirik gaudelako. MIH 302.
    azpiadiera-1.4
    (Con complemento en instrumental).
    Orain ez gaitezela geiegi itsasi mundu ontako gauza oietzaz. BAyerbe 153.
    azpiadiera-1.5
    Contagiarse. " Itsatsitzeko gaitza, enfermedad pegajosa" VP 47r. " Itzatzi, se prendre, se communiquer par contagion" H, que cita a Astarloa.
    Gatxa itxatsirik daukana, nos osatuko da? Mg CO 112. Eta zer da zer miretsi, onelako erien artean bizi diran apaizen batzuei miña itsasten bazate? AA I 552s. Gatx edo enfermedade itzatzikor edo laster itzatziten dan bat. Astar II 243. Itzatziko jakala gatxa. Ib. 243. Neurri oneek dagoz gatxari gogor egitian, eta gatxa bakartuta imintian, beste batzubei itsatsi ez dakijuen. (1866). BBatzarN 217. Gexo kutsukorrak (edozeñi kutsutu edo itxasi egitten yakozanak). ForuAB 123.
    azpiadiera-1.6
    Enfrentarse, enzarzarse en una pelea. " Mutilak itsatsi egin dira (AN-gip), elkar itsatsiak ibili dituk (AN-gip), borrokan ibilli dira (AN-gip)" Gte Erd 66.
    Leoiari itsatsi zitzaion eta antxume bat bezala txikitu [...] zuen. Lard 140 (v. tbn. 42). [Jakobi] gizonaren antzeko aingeru bat agertu eta itsatsi zitzaion. Jakob eta Aingerua burruka luzaro ibilli ziran. Ib. 42 (517 itsasi).
    azpiadiera-1.7
    (AN-larr ap. Asp Leiz2 ; Lar, Añ), itxesi (BN-baig ap. Satr VocP ).
    "Prender, echar raices" Lar, Añ. "Pegar, asir, prender la raíz" Lar. " Landare zerbeldua itsasten da; zimeldue berriz, ez " Asp Leiz2 (s.v. zerbeldu). AxN explica erartxeki [sic] (211), por itsasi. v. eratxiki, itxatxeki.
    Txertua muntegian egingo ez balitz, zuaitza aldatu berria danean eta ezin itsatsirik dagonean txertatuko litzake. EEs 1917, 32. Aste bat edo bi igarotzean jakin dezakegu txertua itsatsi dan ala ez. Ib. 34. Zuek nere ondoan izaki, ilda ere ez nintzake negargarri izango. [...] Itsatsi zuen aitarengan kimuak antzo. Zait Sof 138. [Lawson zipresa] oso errez itsasten da gaztea ere. Munita 90. Euri-lanbroa [...] aldaketarako onena. Ondo ibilli ezkero, danak itxasten dira. Ib. 60. Arbola busti zan ta bildurrez / berriz itxatxiko ote dan. Auspoa 39, 38. Iru edo lau [gaztain] itsatsiak bazeuzkak. Ale ona emango duan edo ez, gero ikusi bearko. Ataño TxanKan 93.
    azpiadiera-1.7.1
    (Fig.).
    Oitura oiek Euskalerrian ere noizbait itsasi eta indar artu zuten. JMB ELG 81. Erriak bereganduta dauzkan itzak, aspalditik ondo itsatsita dauden itzak erabiltzeak ematen dio bertsoari bere [...] grazia. Basarri XX.
    sense-2
    2. (Lar, Añ (G), Dv, H), itsasi ( VP , Lar, H, A), itxasi (Añ) .
    (Con aux. trans. tripersonal). Prender, agarrar. "Prender" VP 47r. "Engarrafar, agarrar, itsasi " Lar. "Aferrar, asir fuertemente con hierro, burniaz [...] itsatsi " Ib. "Apernar, zankotik [...] itsatsi " Ib. "Aprehender" Ib. "Prendido con alfileres, orratzez itsatsia " Ib. "Saisir, accrocher" Dv, que cita a Lard. "Saisir, prendre avec force" H. " Behin itsasia nekez uzten du: il lâche difficilement ce qu'il a une fois saisi" Ib.
    Orduan deabruak itsatsi ta berena bezala naramate. Cb Eg II 117 (v. tbn. 105). [Demonioen talde batek] itsasten dieza eriari [...] eta konfesoreari eta berekin eraman zituen betiko. AA II 195. Zein aldetatik zuen / munduan bizio, / serpientiak andik / itxatsiko dio. Izt Po 55. Zezen ari adarretatik itsatsirik buruaz lurra-jo [erazo] . Izt C 247. Eskua onengonz keñatu zuen, esanaz: itsatsi zaiozute. Lard 219. Aitari [...] ille zurietatik itsatsi zion. Ib. 540. Batak besteari itsatsirik, etzioten elkarri utzi [...] illotzak gelditu ziran arteraño. Batalla onek [...]. Ib. 185. Lepotik itsatsita, itotzeko zorian zeukala. Ib. 411. Bere amari beso biakin lepotik itsatsi eta esaten zion: Ai ama, ama maitea. Arr GB 79. Gaiari ongi itsatsi aal-ba nezaio, esango dizutet [...]. Ldi IL 28.
    sense-3
    3. (V-m, Gc ap. A; Añ), itsasi ( VP ), itxasi (Añ), itzatsi (V-ger ap. A ), itxesi (BN-baig ap. Satr VocP ) .
    (Con aux. trans.). Pegar, fijar, adherir; contagiar. " Pikeaz itsasi, pegar con pez" VP 78v. "Pegar una cosa con otra" Añ. "Postizo: [...] (G, AN) itxasia " Ib. "Inficionar: [...] gatxa eransi, (G) itsatsi " Ib. "Adherir, apegar" A. "Encolar, engomar" Satr VocP.
    Ez itxatsi biotza lurreko gauzatan. CrIc 56. Geure begiak eruan arren norbaitegana, eztitugula itxatsi biar. Ib. 77 (v. tbn. Etxde JJ 234 neska-koskorragan begiak itsasirik). Asiko dira irribarretxubak, begijak itxastiak, berba egitia. Mg CO 141. Bildur dalako euki leijan gatxen bat itsatsi ezteijon. Astar II 136. Ez itsatsi zuen biotzak munduko gauzai. Arr GB 136. Egiari gezurra itsatsiaz. EE 1884b, 200. Demonioak gelan itsatsi zion kirats ustel nazkagarria. Arr May 79. [Semeari] aurraganako maitetasuna itsatsi naian. Ag G 76. [Badozak etxeak] euretan bizi diranai zoritxarra itsasten deutsenak. Or Tormes 79. Eusko-usairik duan guztia aztertu ta gure biziari itsatsi. Ldi IL 171. Bizi-tokiari [...] azaletik eta barrendik itsatsi dion tankera. Ib. 126. [Yainkoak] guzien biotzetan norbere izkerarenganako maitetasun gori bat itsatsi dulako. Ib. 137. Izerdiak aurpegian itsatsi zion gal-autsa. TAg Uzt 157. Arri gañean itsatsita uzten ditue emakumeak argizari piztuak. Ib. 92. Anopheles izenekoak, malaria itxasten dutenak. JAIraz Bizia 41. Egizko adiskidegoa Zuk Zuri elkartuengan itsasten duzun bezalakoa. Or Aitork 80. Nere oroimenean [...] gauza lizunen erraiñuak bizi daude. An itsatsi ditu nere oiturak. Ib. 278. Donostiko karriketan erruz itsatsi zunaten paper aundietan bi buruko erensugea. Or QA 79. [Oiturak] gelditasuna itsasten dielako [emozioei] . Txill Let 119. Alako joerak itsatsi zizkion [erraietan] . Vill Jaink 151. Neskatxaren izketaldiak goizari argi berria itxasten zion. NEtx LBB 43. Baiña orduan ez zan orain beste orri orrnetan itsasten. Etxabu Kontu 65. Bataioan Jainkoak itsatsi zidan siñismenaren argira. Ataño TxanKan 23. Bai, lagun onak ikasbide ona itsatsiko dausku; txarrak, ostera, bere oitura bada-ezpadakoak. Onaind STeresa 24. Baztarretako sastraka zarrei / itsatsiaz atzaparra. AZink 157. Itsatsi diezu biotz bana, / esku ta begiak biña. Zendoia 163. Zigiluak itsastea eta azaleko zuzenbideak makinaz idaztea. MIH 368.
    azpiadiera-3.1
    Esan oietan, elkar-itsatsi ez-bearreko gauzak naaspiltzen ditugu. Ldi IL 51.
    azpiadiera-3.2
    Imprimir, grabar.
    Ain sendo itzatzi edo inprimietan dabee Sakramentu oneek silu edo ezaugarri au ze [...]. Astar I 125. Nere izena aztu ez zidin, itxatsi zidan nere ezkerreko [...] oin pean. VMg 82 (v. tbn. 83). Neskatx gazte baten izena dagola itxatsirik liburutxo onen aurkean. Ib. IX.

    itsatsi

    itsatsi
    << inozente 0 / 0 itzulikatu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper