OEH - Bilaketa
45 emaitza festa-berri bilaketarentzat
Sarrera buruan (2)
Sarrera osoan (43)
goiburua
1 urrikitu.
sense-1
1.
(G, AN-gip, B, BN-lab; Volt 113, SP, Urt I 229, Ht VocGr 417, Lar, Aq 548 (AN), Añ (G, AN), Arch VocGr, VocBN , Gèze (ü-), Dv, H, VocB
),
urrukitu
Ref.:
A;
Gte Erd 74, 254;
Izeta BHizt2
.
(Aux. intrans. bipersonal). Arrepentirse. "Urrikitzen zait, je me repens" SP. "Arrepentirse", "apesadumbrarse" Lar y Añ. "Urrikitu zait, j'ai du repentir" Dv. "Jin denak, etzauzue urrikituko (BN-lab)" Gte Erd 254. "Urrikituko zio ori esana (AN-gip), oroer ürrikitüren zaizie" Ib. 254s. "Urrikitu zitzeiten bai" Izeta BHizt2. Incluimos aquí ejs. de formas no personales del verbo ambiguos en cuanto a la construcción con dat. o abs. Tr. Documentado, desde Leiçarraga, en textos septentrionales (aunque no suletinos) y alto-navarros; entre los guipuzcoanos lo hallamos en Ochoa de Arin y en unos versos de principios del s. XIX.
Ezen baldin tristetu bazaituztet ere espistola, eztut urriki, urrikitu izan bazaitadan ere. "Encore que je m'en fusse repenti" . Lç 2 Cor 7, 8 (He urrikitu izan bazait ere; Bibl urrikitu banaiz ere; TB dolutu, Dv urriki izan, Ol garbai izan, IBk, IBe damutu ). Bere bekatuez urrikiturik. Mat 158. Eztiat nik honda dadin nahi bekhatorea, / bañan urrikirik itzul dakidan erraillea. (Interpr?). EZ Man II 101. Barkhatuaz etzitzaion / Iaunari urrikitu. EZ Noel 173. Gehiago egin diat / ziñ eta iuramentu, / zeña geroztik ez baitzait / nihola urrikitu. EZ Eliç 253. Gero urrikitua gatik ere. Harb 254. Ezen baldin orai iragan baneza zurekin neure aphetitu desordenatua, urriki lekidikedala berehala. Ax 388 (V 254). Edanaz urrikiturik. Ib. 389 (V 254). Urthaur dira, amorez ezkontzea eta urrikitzea. O Pr 467. Urrikitu baitzitzaion gero bere leheneko garratzegi izanaz. SP Phil 318. Nahi eztudala sekulan ene hitzaz ukhatu edo urrikitu. Ib. 75. Beste motiboz urrikitzeko. OA 68. Ungi urrikituko zaitzu zeren haiñ ansikabe eta laxo izatu zaren. Ch I 23, 3. Beren gaizki guziez urrikiturik. Mb IArg I 118. Urrikitu zitzaion zeren egin zuen gizona. Lg I 27. Borratu beaut lur gañetik nik kriatu nuen gizona... ezi urrikiturik nago kriatuas. (189). LE-Ir. Jaunak zin egin du eta ez zaio urrikituko. TB He 7, 21. Ikustean Jesús sentenziatua zéla, urrikituik inás, itzuli zizkiote ogeita-amár zilar monedak. EvAN Mt 27, 3. Beldurrez eternitate oso bat izan dezagun urrikitzeko zeren ez garen huntaz baliatu. Jaur 173. Hala egiñaz hamar miller aldiz zaie urrikitu. Gy 83. Lau urte gabetanik urrikituko zaiote. Dv Lab 36. Zuri behaturik ez baitzait urrikituko. Laph 229. Urrikituko etzaiku / gero eriotzean. Auspoa 97, 126.
( s. XX) Ala urrikitu zaitzu / enekin esposatzia. Balad 85. Urrikitu baitzitzeien Jainkoari obediturik. CatJauf 26. Gazte maiteak, ikas zazue / nagusier obeditzen, / kontseilu onen segitzen, / behar delarik sofritzen; / gero ez da urrikitzen [impers.] . Etcham 192. Gero ez zaut urrikitu. Ib. 99. Dathozila Izpegitik edo Ainhoan-barna Gipuzkoako sarguia huntarat egun eder batez: etzaie urrikituko. JE Ber 43. Geroztik ez zaiote egundaino urrikitu. Lf Murtuts 2.
v. tbn. Volt 262. Arg DevB 100. Gç 101. Prop 1906, 17. Dih MarH 218. HU Zez 62. Ox 73. Barb Leg 127.
(Aux. intrans. bipersonal). Arrepentirse. "Urrikitzen zait, je me repens" SP. "Arrepentirse", "apesadumbrarse" Lar y Añ. "Urrikitu zait, j'ai du repentir" Dv. "Jin denak, etzauzue urrikituko (BN-lab)" Gte Erd 254. "Urrikituko zio ori esana (AN-gip), oroer ürrikitüren zaizie" Ib. 254s. "Urrikitu zitzeiten bai" Izeta BHizt2. Incluimos aquí ejs. de formas no personales del verbo ambiguos en cuanto a la construcción con dat. o abs. Tr. Documentado, desde Leiçarraga, en textos septentrionales (aunque no suletinos) y alto-navarros; entre los guipuzcoanos lo hallamos en Ochoa de Arin y en unos versos de principios del s. XIX.
Ezen baldin tristetu bazaituztet ere espistola, eztut urriki, urrikitu izan bazaitadan ere. "Encore que je m'en fusse repenti" . Lç 2 Cor 7, 8 (He urrikitu izan bazait ere; Bibl urrikitu banaiz ere; TB dolutu, Dv urriki izan, Ol garbai izan, IBk, IBe damutu ). Bere bekatuez urrikiturik. Mat 158. Eztiat nik honda dadin nahi bekhatorea, / bañan urrikirik itzul dakidan erraillea. (Interpr?). EZ Man II 101. Barkhatuaz etzitzaion / Iaunari urrikitu. EZ Noel 173. Gehiago egin diat / ziñ eta iuramentu, / zeña geroztik ez baitzait / nihola urrikitu. EZ Eliç 253. Gero urrikitua gatik ere. Harb 254. Ezen baldin orai iragan baneza zurekin neure aphetitu desordenatua, urriki lekidikedala berehala. Ax 388 (V 254). Edanaz urrikiturik. Ib. 389 (V 254). Urthaur dira, amorez ezkontzea eta urrikitzea. O Pr 467. Urrikitu baitzitzaion gero bere leheneko garratzegi izanaz. SP Phil 318. Nahi eztudala sekulan ene hitzaz ukhatu edo urrikitu. Ib. 75. Beste motiboz urrikitzeko. OA 68. Ungi urrikituko zaitzu zeren haiñ ansikabe eta laxo izatu zaren. Ch I 23, 3. Beren gaizki guziez urrikiturik. Mb IArg I 118. Urrikitu zitzaion zeren egin zuen gizona. Lg I 27. Borratu beaut lur gañetik nik kriatu nuen gizona... ezi urrikiturik nago kriatuas. (189). LE-Ir. Jaunak zin egin du eta ez zaio urrikituko. TB He 7, 21. Ikustean Jesús sentenziatua zéla, urrikituik inás, itzuli zizkiote ogeita-amár zilar monedak. EvAN Mt 27, 3. Beldurrez eternitate oso bat izan dezagun urrikitzeko zeren ez garen huntaz baliatu. Jaur 173. Hala egiñaz hamar miller aldiz zaie urrikitu. Gy 83. Lau urte gabetanik urrikituko zaiote. Dv Lab 36. Zuri behaturik ez baitzait urrikituko. Laph 229. Urrikituko etzaiku / gero eriotzean. Auspoa 97, 126.
( s. XX) Ala urrikitu zaitzu / enekin esposatzia. Balad 85. Urrikitu baitzitzeien Jainkoari obediturik. CatJauf 26. Gazte maiteak, ikas zazue / nagusier obeditzen, / kontseilu onen segitzen, / behar delarik sofritzen; / gero ez da urrikitzen [impers.] . Etcham 192. Gero ez zaut urrikitu. Ib. 99. Dathozila Izpegitik edo Ainhoan-barna Gipuzkoako sarguia huntarat egun eder batez: etzaie urrikituko. JE Ber 43. Geroztik ez zaiote egundaino urrikitu. Lf Murtuts 2.
v. tbn. Volt 262. Arg DevB 100. Gç 101. Prop 1906, 17. Dih MarH 218. HU Zez 62. Ox 73. Barb Leg 127.
azpiadiera-1.1
(Aux. intrans. unipersonal).
"
Urrikitzen naiz egin ditudan hutsez
"
H.
Eginaz urrikiturik. LuzKant 20. Urrikitzen denari baizik ez diote barkatzen. Barb Sup 79. Iltzeko epaia eman ziotela ikusirik, urrikitu zan. Ir YKBiz 482. Faraon laster urrikitu zen Israelitak joaiterat utzirik. Zerb IxtS 35. Urrikitu banaiz ere. Bibl 2 Cor 7, 8.
Eginaz urrikiturik. LuzKant 20. Urrikitzen denari baizik ez diote barkatzen. Barb Sup 79. Iltzeko epaia eman ziotela ikusirik, urrikitu zan. Ir YKBiz 482. Faraon laster urrikitu zen Israelitak joaiterat utzirik. Zerb IxtS 35. Urrikitu banaiz ere. Bibl 2 Cor 7, 8.
azpiadiera-1.2
(Ejs. ambiguos en cuanto al aux.).
Urrikiturik gaude / joan dan aspaldiyan. FrantzesB II 63. Bainan huts ttipi hori, urrikiturik, zuzendu nuen. Larre ArtzainE 216.
Urrikiturik gaude / joan dan aspaldiyan. FrantzesB II 63. Bainan huts ttipi hori, urrikiturik, zuzendu nuen. Larre ArtzainE 216.
azpiadiera-1.3
(B, BN-lab; Dv)
Ref.:
Izeta BHizt2; Gte Erd 254.
(Part. en función de adj.). " Urrikitua, repentant, contrit" Dv. " Denak urrikituek " Izeta BHizt2. "Urrikitua naiz (BN-lab)" Gte Erd 254.
Urrikituari faltak diotzotzu barkhatzen. EZ Man I 20. Iainkoa ganako amorioz urrikitura mugitzean. Hm 203. Gizon perfeki urrikituari mundu guzia pisu zaio eta khiratz. SP Imit I 21, 4. Ezen eztuzu egundaiño arbuiatu bihotz egiazki urrikitu eta humiliatu bat. Ch III 52, 4. Artzaiña ikhusi gabe sobra egonaz urrikitua den ardi bat bezala. He Gudu 46. Ala ni kausitzen bainaiz ongi urrikitua. Monho 60. Ninivarrek, urrikituak aren predikazioekin, ite ute publikoki penitentzia. Echn ( in BOEans 95 ). Han sartzen dire emazteki urrikituak. Laph 240. Ansela, egundaino baino ukhituagoa eta urrikituagoa, eman zen berriz ere bere bekhatuen deithoratzen. Jnn SBi 76. Maria-Madalena bekhatoros urrikituarekin. Arb Igand 98. Bere ume naigabetu ta urrikittu aiek. Inza Azalp 73. Festa urrukitue, / beian direnak / igarobideak eraman dituek. (AN-larr) 'Arrepentidos de la fiesta' . CEEN 1971, 199.
(Part. en función de adj.). " Urrikitua, repentant, contrit" Dv. " Denak urrikituek " Izeta BHizt2. "Urrikitua naiz (BN-lab)" Gte Erd 254.
Urrikituari faltak diotzotzu barkhatzen. EZ Man I 20. Iainkoa ganako amorioz urrikitura mugitzean. Hm 203. Gizon perfeki urrikituari mundu guzia pisu zaio eta khiratz. SP Imit I 21, 4. Ezen eztuzu egundaiño arbuiatu bihotz egiazki urrikitu eta humiliatu bat. Ch III 52, 4. Artzaiña ikhusi gabe sobra egonaz urrikitua den ardi bat bezala. He Gudu 46. Ala ni kausitzen bainaiz ongi urrikitua. Monho 60. Ninivarrek, urrikituak aren predikazioekin, ite ute publikoki penitentzia. Echn ( in BOEans 95 ). Han sartzen dire emazteki urrikituak. Laph 240. Ansela, egundaino baino ukhituagoa eta urrikituagoa, eman zen berriz ere bere bekhatuen deithoratzen. Jnn SBi 76. Maria-Madalena bekhatoros urrikituarekin. Arb Igand 98. Bere ume naigabetu ta urrikittu aiek. Inza Azalp 73. Festa urrukitue, / beian direnak / igarobideak eraman dituek. (AN-larr) 'Arrepentidos de la fiesta' . CEEN 1971, 199.
sense-2
2.
(VP 91v, Lar, Añ (G, AN), VocCB, Dv (V, G)),
urrukitu.
Compadecerse.
"Apiadarse"
, "compadecerse", "condolerse", "dolerse, tener compasión" Lar y Añ.
Tr. Al Norte sólo hay algún ej., moderno.
Urrikitu zan Jauna Jakob Patriarkaren jatorria era onetan ekusirik. AA III 297. Urriki zaite pekatariaz. Echag 239. Ez diteke ere nitzaz / urriki berori. It Fab 224. Nik urrikiturik barkatu nian iri zor guzia. LE Urt 371 (ms. 133r urrikariturik). Urruki zaitez nizaz. Jauregui 242. Bidebasle aen buruzaria urrikitu zan gizon gizajo artaz. Zab Gabon 79. Urrikitu zan arren negarrakin. Ib. 81. Aditu zuan Santuak gizon aren keja, eta urrikiturik bedeinkatu zion mastia. Bv AsL 182. Ainbesteraño urrikitu zan gutaz. (Larráinzar, 1906). FLV 1988, 284. Zaitez urriki / Iainko antzo. Or BM 30. Errezatzen hari / zarate, gero nadin zuetzaz urriki. Arti MaldanB 224. Paristar aberats heiek gaixo emazteaz urrikitu ziren. JEtchep 34.
Urrikitu zan Jauna Jakob Patriarkaren jatorria era onetan ekusirik. AA III 297. Urriki zaite pekatariaz. Echag 239. Ez diteke ere nitzaz / urriki berori. It Fab 224. Nik urrikiturik barkatu nian iri zor guzia. LE Urt 371 (ms. 133r urrikariturik). Urruki zaitez nizaz. Jauregui 242. Bidebasle aen buruzaria urrikitu zan gizon gizajo artaz. Zab Gabon 79. Urrikitu zan arren negarrakin. Ib. 81. Aditu zuan Santuak gizon aren keja, eta urrikiturik bedeinkatu zion mastia. Bv AsL 182. Ainbesteraño urrikitu zan gutaz. (Larráinzar, 1906). FLV 1988, 284. Zaitez urriki / Iainko antzo. Or BM 30. Errezatzen hari / zarate, gero nadin zuetzaz urriki. Arti MaldanB 224. Paristar aberats heiek gaixo emazteaz urrikitu ziren. JEtchep 34.
azpiadiera-2.1
(Con dat.).
Ez dira urrikitzen / jende pobriari. JanEd I 90. Nire oñaze zorrotza dakusazunean, ene Yainkoa, urrukituko zakizkit! Or Mi 121. Urriki zakida; senda ezazu anima au. Or Aitork 78. Zuri aitortzen dizut, aitortu baiño len urriki zintzaidan Ori! Ib. 63.
Ez dira urrikitzen / jende pobriari. JanEd I 90. Nire oñaze zorrotza dakusazunean, ene Yainkoa, urrukituko zakizkit! Or Mi 121. Urriki zakida; senda ezazu anima au. Or Aitork 78. Zuri aitortzen dizut, aitortu baiño len urriki zintzaidan Ori! Ib. 63.
azpiadiera-2.2
"Quebrantar, mover a lástima"
Añ.
azpisarrera-1
URRIKITZEKO.
"Propre à causer du repentir. Urrikitzeko izanen duzu egiten baduzu hori, si vous faites cela, vous aurez à vous en repentir. Ez dut urrikitzekorik egin, je n'ai rien fait qui puisse me faire repentir" Dv.
Urrikitzeko izanen zutela errege berri baten azpian yartzeaz. Lg I 262. Tzarrer emanikakoa / bethi da urrikitzekoa. Gy 238.
Urrikitzeko izanen zutela errege berri baten azpian yartzeaz. Lg I 262. Tzarrer emanikakoa / bethi da urrikitzekoa. Gy 238.
urrikitu
-
1 urrikitu....
-
1. (G, AN-gip, B, BN-lab; Volt 113, SP, ...
-
(Aux. intrans. unipersonal). " Urrikitze...
-
(Ejs. ambiguos en cuanto al aux.). Urrik...
-
(B, BN-lab; Dv) Ref.: Izeta BHizt2; Gte ...
-
2. (VP 91v, Lar, Añ (G, AN), VocCB, Dv ...
-
(Con dat.). Ez dira urrikitzen / jende p...
-
"Quebrantar, mover a lástima" Añ....
-
URRIKITZEKO. "Propre à causer du repent...
<< txiki 0 / 0 1 urte >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
