Harremana

    OEH - Bilaketa

    639 emaitza ezti bilaketarentzat

    Sarrera buruan (50)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    peril.
    sense-1
    1. (L, BN, S ap. Lh ; Volt 70, SP, Ht VocGr 345, Lar, Añ, VocBN , Gèze, Dv, H (L, BN, S)), peil, perille .
    (Sust.). Peligro. " Perilla, péril, danger. Heriotzeko peril ageria, péril évident de mort" SP. "(En medio de muchos) peligros, perill askoren artean " Lar. v. arrisku, peligro. Tr. Bien documentado al Norte ya desde Dechepare. Al Sur, donde su uso es menos frecuente, se encuentra en el alto-navarro Amendux, y desde mediados del XVIII tbn. en textos guipuzcoanos y en menor medida vizcaínos. Tanto al Norte como al Sur su empleo decae notablemente desde finales del s. XIX y apenas se documenta en el s. XX. En CatLuz (16) se encuentra la forma peil; hay pellik (eztú pellik ) en Lizarraga de Elcano y perille en Kortazar (Serm 406). En DFrec hay 5 ejs. de peril, de Villasante.
    Othoi [Ieinkoari] begir'ezan peril guzietarik. E 15. Perileki baiezila ezin noake hargana. Ib. 134. Salba bano damnatzeko perileko punduian [gaude] . Ib. 37 (cf. infra PERILEAN). Lagungabe bide luzean peril asko pasaturik. Amendux 4. Gure bizien ere peril eta kalte handirekin izanen dela. Lç Act 27, 10 (He perill handitako ). Gu orai gabilza perilez inguraturik. Mat 300 (v. tbn. 85). Oren oro arras dugu erortzeko perilla. EZ Man I 61. Ezen zuk guardatu nauzu asko perilletarik. EZ Man II 34. Zer bide izanen da, peril handi hartarik eskapatzeko? Ax 371 (V 244). Eztiteke konpartimendurik jende bizios [...] hekin artean perillekin baizen. SP Phil 326 (He 328 hagitz da perilsu ). Baidaki Jaunak haren beldurtasuna dakharketenak perilletik atheratzen. He 2 Petr 2, 9. Perill orietatik ateratzeko. Lar SAgust 16. Munduko perill, arazo ta egiteko guzien artean ongiena bizitzeko. Mb IArg I 326. Eta arriz arri ta perillez perill <perellez perell> nere animaren ontzi erdi-urratu hau eraman oi zuten bagak. Mb OtGai I 33. Gure perill eta premia guztietan guri laguntzeko prest. AA III 299. Ostatura joatea dala orditzeko bide ta perill urkoa. Ib. 485. Andiak dira, ta asko, inguratzen gaituen bekaturako perillak. Perillak aurtasunean, perillak gaztetasunean, perillak zartzean. Perillak barrendik, perillak kanpotik. Ib. 329. Eriotzeko orduan / aditzen badizut, / egia diozula / sinistuko dizut; / orduan, nere perill, / ao orretatik, / Jainkoaren izena / adituko det nik. (Interpr?). It Fab 159 (v. tbn. 247). Perill txipienian / dizie bihotza galduren. Arch Fab 139. Lanbide au perill andikoa zan. Lard 164. Perill andiko gauza. Arr GB 119 (v. tbn. May202). Txakurrak eurak, zerbaiten perill gaiztoa sosmau balebe legez. Ag AL 27.
    v. tbn. Harb 390. Hm 194. Arg DevB 222. Tt Arima 8. CartUrruñ 134. INav 3. Gç 203. ES 111. CatBurg 24. Mst III 59, 4. AR 43. Ub 182. Gco II 16. Añ MisE 98. Añ CatAN 81. Jaur 410. IrunSerm 240. Aran SIgn15.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de comp.).
    Zaunkaz oi da zakurdia, / perill-ordu estuetan / erestun koblakaria. Ag AL 32. Peril-seiñaleari begiratu. Mde Pr 85.
    sense-2
    2. (Adj.). Peligroso.
    Segidan dire Ternuako arrutak [...] eta portuen ezagutzak [...] eta pillotuek iakin behar baitute leku perilletarik goardatzeagatik. INav 105.
    azpisarrera-1
    PERIL HANDIETAN.
    En grandes peligros.
    Zeiñ peril handietan / jartzen da gauaz presuna. Gç 58. Arkitzen ziran bizia neke-tormentuz galzeko perill andietan. Mb IArg I 271.
    azpisarrera-2
    PERILEAN (Urt I 311, Lar; perillan Añ).
    En peligro (de). "Peligrar, perillean egon " Lar (Añ perillan egon ). "Luego se abalanza al peligro, bereala perillean sartzen da " Ib. (s.v. abalanzarse ). "Arriesgar, irriskatu, perillean ifini " Ib. v. PERILETAN.
    Sekulan gure bihotzetan pausurik ezgenduke, zeren bethiere haién perilean baikinande. Lç Ins C, 2r. Fabore egiten enplegazak ahala, // perillean herori ere abillanaz geroztik. EZ Man I 126. Untzia bera galtzeko perillean dabillanean. EZ Man II 152. Perilean ibili nahi dena, galduko da. Ax 546 (V 351). Heriotzeko pontuan edo perilean ez egonagatik ere. Ib. 533 (V 342). Eta bere burua ezarten baitute asaldu handiren perillean. SP Phil 386. Perillean da ene arima. Ib. 463 (He 469 galzeko perillean da ). Perillean ezarten baigaituzte. Ib. 86. Bearren batean, tentazio ta perillean [ikusi] . CatBurg 11. Kondenatzeko peril edo arriskuan dago. Gco II 12. Illtzeko perillean arkitzen danean. AA I 478. Perillean bizi nai duana, perillean bukatuko da. AA III 611. Premia, tentazio edo perillean ikusten geranean. Añ CatAN 13. Gerlara ethorri ginean, / gure bizien perillean. (In Mg PAb 169 ). Zertako gu ere perilean <-loan> gare ordu guziez? TB 1 Cor 15, 30. Aurkitzen garenean beharra, tentamendu edo peilian. CatLuz 8. Diyo Elizako guraso batek M.S. eztubenak honratzen perillan aundiyan dagoala kondenatzeko. (Larrainzar, 1905). FLV 1988, 275. Dakhusazun bezala, perilean nago Euskal Herrian demokratek urde faxistatzat atxikiko nautela. Mde Pr 64.
    v. tbn. Lar Carta a Gandara 161. Cb Eg II 141. Ub 183. Zab Gabon 101. EE 1880a, 111 y 1881b, 59. Ag Serm 306.
    azpisarrerakoSense-2.1
    (Con determinantes). "(En gran) peligro está, perill-andian dago " Lar.
    Gure bizia peril handian uraren gaiñean dabilala. Mat 335. Bekhatu egiteko peril handian bere burua emaitea. Harb 159. Iakizu ezen peril handian bizi zarela. Ax 270 (V 180). Gaizki erorteko peril agerian da. SP Imit I 25, 7. Illtzeko perill urkoan arkitzen diranentzat. Ub 215. Kondenatzeko perill edo arrisku andian dago. Gco II 11. Arkitzen da bekatu askotan erorteko perill andi-urkoan. AA III 611. Eria perill andian arkitzen da. Ib. 561. Perill andian zaude or. It Fab 147. Ain perill-urkoan egoteari ondo derizkiotzu? Jauregui 239. Zure garbitasuna galbide eta perill andian dago. Arr May 17.
    azpisarrera-3
    PERILEKO.
    (El) que corre peligro.
    Ardiesten derauezula bekhatorei barkhamendua, eriei osasuna [...] perilekoei sokorrimendua. Harb 105.
    azpisarrera-4
    PERILETAN.
    En peligro. " Perilletan sartzea, se mettre en danger" SP. v. PERILEAN. Tr. Documentado sólo en la tradición septentrional antigua.
    Eta zergatik gu periletan gara ordu oroz? Lç 1 Cor 15, 30 (He perilletan eman; TB perilean <-loan> egon ). Badakusa ezen eria guziz gaizki dela eta periletan. Lç Ins B, 7v. Biziaren galtzeko periletan gaude. Mat 358. Periletan direnak sokorri itzatzu. Harb 387. Eztugu geroko segurantzarik, bethi gara periletan. Ax 59 (V 39). Zeren hartaraz gero, periletan iar zindezke. Ib. 194 (V 131). Haren saretan erortzeko periletan iarriko zara. Ib. 392 (V 256). Asko da gizon eta emazte izaitea periletan izaiteko eta egoiteko. Ib. 403 (V 263). Zure arima perilletan ezar dezaketen gauzak. SP Phil 386 (He 390 arimarentzat perilsu den gauzarik ). Perilletan eman gabe, / geure salbamendua, / denbora iragan gabe / billhazagun zerua. Arg DevB 169. Baldin bihotza hersten bazaik / eta nahasten dudetan, / edo baldin kausitzen bahaiz / arimaren perilletan. Gç 140.
    v. tbn. Tt Arima 75.
    azpisarrerakoSense-4.1
    (Con suf. de comparación).
    Zeren zenbatenaz eta halakoak periletanago baitabilza itsasoan, hanbatenaz Iainkoari gomendatzeko iratzarriagoak [...] behar dute egon. Mat 326.
    azpisarrerakoSense-4.2
    (Con determinantes).
    Perill handitan / bethi ene lagunak. EZ Noel 73. Danjer eta peril handitan bizi dira. Tt Onsa 169. Peril handi batetan ezarten du bere arima galzeko. Tt Arima 9. Zein peril handitan diren berriz erorteko. SP Phil 22. Zein peril handitan daudezin halako jendeak. Ib. 28. Yakin zazu nola nizen peril handitan. OiarAuz 49.
    azpisarrera-5
    PERILEZKO.
    Peligroso.
    Perillezko itsasoan egiguzu guardia. EZ Man II 30. Danzara edo perillezko beste jostaketara oiturik. Mb IArg I 293. Leneko beren ibiller galgarrira edo perillezkora itzulzea. Ib. 247. Ez da neke andizko lana baña bai perillezkoa. Mb IArg II 352.
    azpisarrera-6
    PERILIK GABE.
    "(A) mansalva, erraz, perillik gabe " Lar.
    azpisarrera-7
    PERIL IZAN .
    (Trans.). Tener peligro (de), correr peligro.
    Eztuzula beldurrik, eztukezu perilik. E 179. Eztut egin gaizkirik ukheiteko perilik. Ib. 181. Eta urez bethatzen ziraden eta peril zutén. Lç Lc 8, 23 (He hirriskutan baitziren ). Ez gauzák hala heltzeko perilik balu bezala baina [...]. Lç Decl ã 3v. Izanen da hain ongi enbalatua nun ezpaitu perillik bustitzeko. Volt 215s. Zeren [beirakiak] erortzearen peril badu ere, ez ordea eztu sukharraren edo zahartzearen perilik. Ax 61 (V 40). Batean eror eta bertzean iaiki dabillanak, peril badu ere galtzeko [...]. Ib. 539 (V 346). Nola anhitz mintzo denak peril baitu batean ezpada bertzean bere hitzetan huts egiteko. Ib. 263 (V 176). Baldin obraren akhabatzera utz bazinitza [zeure lurrean] peril bailluke akhometa liazazuten zuzen dutela lur haren gaiñean. Ib. 79 (V 53). Konzientzia gaixtoak perilik eztuenean ere, uste du peril duela. Ib. 449 (V 293). Etzinduen perillik, / herioz surprenditua / gertha zeiñtezen hillik. Arg DevB 147. Eztuguntzat perillikan, bethiko gau illhunaz. Ib. 17. Lehiatzen denak [...] peril du behaztopatzeko. SP Phil 243. Eztuzu perilik minik egin diezazun. Tt Onsa 38. Peril izanen duzu zoazen baxaren gaiñerat. INav 107. Eta orduban eztuzu izanen perillik Chacolleko bankubarentzat eta ez bertze garabenzat. Ib. 60. Ez dezu perillik, [...] Jangoikoak gordeko zaitu. Mb IArg I 368. Jesús Salbazále, Maria arieginzále dituénak bére álde, eztú pellik galdáien. LE Doc 143. Beldúr gara gáltzeas? Eztá pellík. LE ( in BOEanm 798 (v. tbn. LE-Ir (306)) ). Nerekin bizi dan ezkeroz ez du perillik izan. Moc Damu 28. Horrela ez duke [...] bustitzeko perilik. Lf Murtuts 33.
    v. tbn. ChantP 392.
    azpisarrerakoSense-7.1
    Pisako hiritik partitu ziren marinelak zuk [...] faboratu ezpazinitu, Areitango portura helzeko peril guti zuten, eta hala zure lagunzaz salbatu ziren. Harb 401s. Orduan baitute perilik gehiena. Ax 342 (V 228). Zeren ala ez izatera, utsegite askotan erortzeko perill andia duen. AA I 586.
    azpisarrerakoSense-7.2
    "(Au fig.). Jinen othe da? Ez duzu perilik, viendra-t-il? Il n'y a pas danger" Lh.
    azpisarrerakoSense-7.3
    (Intrans.; sólo aux. 3.ª persona sing.). Haber peligro (de). "(No hay) peligro, ezta perillik " Lar.
    Eta peril da ez solament gure gauza deskrida dadin, baina [...]. Lç Act 19, 27. Hala da bada peril, gertha dakigun guri ere, gerotik gerora gabiltzanoi. Ax 67 (V 44). Dabillan emaztea peril da eroria den. Ib. 392 (V 256). Peril da [...] huts egin dezan. Ib. 299 (V 199). Berdin oraino ezta hiltzeko perilik, sendo naiz, gazte naiz. Ib. 173 (V 117). Peril baitzen agaratzik iaten bazuten, mahats ere iateko gutizia pitz zezaten. SP Phil 85. Kasu hortan xoilki ezta perillik deskortez eta moldegaitz izaiteaz. Ib. 305. Ezta perilik ilhun dadin. Gç 29 (v. tbn. CatBurg 31 y AA II 69 perilik ). Bizitza zori onékoa [...] non eztén gaitzík ta ez gaitzarén perillík. LE Ong 76r. Ardi-errapeak / ez dek perill ler ditzan / geiegiz esneak; / beti jazten ari aiz. It Fab 185s.
    azpiadiera-3.1
    Heracleako ezti pozointsuak bertze ezti sendagarria dirudi: peril handia da nihork bata har dezan bertzea delako. SP Phil 299 (He 300 perilos da ). Oráño perill andirík eztelarík. LE Ong 71r. Hitz batean, baldin alde guzietara begiraturik, bekatuan erortzeko perill andia bada, orduan bekaturako bide eta perilla izango da urkoa. AA III 483.

    peril

    peril
    << paziente 0 / 0 pietatetsu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper