Harremana

    OEH - Bilaketa

    639 emaitza ezti bilaketarentzat

    Sarrera buruan (50)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    2 hazi.
    tradizioa
    Tr. En textos suletinos (y en Salaberry, Lafitte y Arradoy), aparece siempre sin aspiración inicial. La forma atzi se encuentra en fray Bartolomé, junto al más frecuente azi .
    sense-1
    1. (gral. (en BN-mix y S sin aspiración inicial); SP, Urt I 101, Ht VocGr, H; azi Mic, VP 2r, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H (V, G), VocB), atzi . Ref.: A; Bon-Ond 147; VocPir 545; Iz ArOñ (asi), Als, To, Ulz ; Etxba Eib ; Asp Leiz2; Elexp Berg.
    Semilla, simiente (usos prop. y fig.). "Graine, semence" SP. "Semence", "grain" Ht VocGr 422 y 368. "Sementera, aziak ereitea" Lar y Añ. "Graine" Gèze. "Semence" Arch VocGr, VocBN. "Semence, graine" VocPir 545. "Baie" Ib. 684. "Semence, graine" Dv. "Semence, tout ce qui se sème et qui germe: Haritz-heltzaur-belhar-baba... hazi. [...]. Se dit plus particulièrement de la semence de menues graînes: aza-bipher, tabako... hazia [...]. Absolument, il s'entend de semence de céréales" H. "Azi gaiztoa bera sortzen (S), la mala semilla brota por sí misma. Azi gaiztotik ezta khuia onik (S), de mala simiente no hay buena calabaza" A. "Azitik ozioa, trunkutik apurkin (R-uzt)" Ib. s.v. ozio. "Azitik ozia (ozitik berdura, gaineratzen dute zenbaitek)" A Aezk 218. "Azitik dator landaria, de tal palo tal astilla" Bera. "Baya del espino (Darric)" DRA. "Kipula azixa, Arabatik ekarri dogu" Etxba Eib. "Aziya eraiten, echando a voleo la semilla" Iz To162. "Letxuga azixa erosi biarrian nago" Elexp Berg. Cf. galazi, linazi, BELAR-HAZI.     Tr. General en todas las épocas y dialectos. En DFrec hay 49 ejs.
    Ogirik eztakusat bilzen hazi erein gaberik / Nork zer hazi erein [baitu] bilzen dizi komunki. E 13. Ilkhi zedin ereille bat bere haziaren ereitera. Lç Lc 8, 5 ( TB, Oteiza, Brunet, Dv, HeH, Or, Ol, Ker, IBk, IBe (h)azi; He bihi ). Mustarda hazi bihi bat. Lç Mc 4, 31 (He, TB mustarda hazi, IBk, IBe mostaza hazia, Ker ziape azi; Dv, Leon mustarda bihi ). Zuretako nik daukadan / guztia / ezta minkor, salbo / ezti-eztia; / zugan ereingo dan / ene azia, / ez bildurtu, eze / ezta gazia. Lazarraga B9, 1173v. Kharlo hazia. EZ Man I 33. Eztezazula permeti predikuen hazia / Alferrik den kadiratik aphezaz egotzia. / Bañan hala mobi zazu ene bihotz barrena, / Non geldi dakion hazi zure solasarena. EZ Man II 61. Eman zerauen mando, zamari, idi, hazi, diru, finean trabaillatzeko behar zuten guztia. Ax 27 (V 16). Gizon batek erein zuen bere landan hazi ona, ogi bihi garbia, baiña gero zenbait nahastekarik egotzi zuen gaiñetik hazi gaixtoa. Ib. 120 (V 79; v. tbn. hazi on en Monho 48, Mg CO 81, Añ LoraS 184, AA III 444, Etch 534 (hun), Oxald in AstLas 74, Ox 175, Ir YKBiz 175s., Xa Odol 119, Ardoy SFran 13; hazi gaixto en Dv Lab 32 y hazi gaizto en Egiat 232, Or Mi 35, Ibiñ Virgil 85 y Xa EzinB 90). [Koleraren] hazi haren hozitzetik, sorzetik eta bihitzetik begiratzea. Ib. 271 (V 181). Aziti bihia. " Le grain vient tel qu'était la semence" . O Pr 44 (tbn. (h)azitik bihia en Bela 184, Zby RIEV 1909, 108). Sori deia detxema primiziak egin beno lehen, frütietarik langilen pakatzia eta aziaren zerbait berheztia? Bp I 113. Belhar bere motaren arabera hazia dakharkena eta arbola fruitudunak bere motaren arabera fruitu dakharketenak. Urt Gen 1, 11. Luterok bere heresiaren hazi pozoatua Alemanian erain eta hedatu zuenean. ES 125. Ta bihi ta azi hau izanagatik berez bihirik eta azirik txikiena. Mb IArg I 209.
    (s. XIX) Alá óngi eramaník trabájuak dire Jangoikoaren amorearén señáleak, Jesus onarén márkak, eskojituen prendak, gloriarén áziak. LE Ong 16v. Ezin nik bakarrik jan nezake erein duten azia. VMg 25. Oek illta-ere geratuko da infernurako azia; ta azi au erneaz, eta zabalduaz joango da, eta eztakigu norañoko kalteak ekarriko dituan. AA III 473. Erein zuan ereille onek azi ederra, baña puska bat erori zan bidearen aldean. Ib. 438. Bere asko gisetako harrokeriez bertzeren bihotzetan bekhatuzko hazi madarikatu bat ereiten dutenak. Dh 162. Bostgarren egunian, edo istantian egin zituban Jaungoikuak uretan dabiltzan arrain jenero guztiak, ta egaan dabiltzan txori jenero guztiak. Ta emon eutseen Jaungoikuak onei guztioi, baita arbola ta bedarrai bere [...] ondorenguetara atzija iragoteko birtutia, beti munduban iraun dagijeen bitzi-dun guztiak. fB Ic I 11. Emeti datoz arako pekatu azi ugarijak, ta sustrai berenotubak. fB Ic III 275. Kristinau bat illten ebeenian arerijuak (diño Tertuliano jakintsubak) bere odol tanta bakotxa zala azi ugari bat legez. JJMg BasEsc 39. Eztabe obra onen azija erin nai. Astar II 20. Pagoaren ezkurrak, urrak eta aziak ur epeletan beratu bear dute. It Dial 105. Erne eragiten deutsa grazijaren azijari. Ur MarIl 88. Errex da ikustea, eskaldun hazia / Nonbait han [iguzki aldean] izan dela lehen arthikia. Hb Esk 9. Pizten dute zeruan eskolen argia, / Eta donuz hedatzen berthuten hazia. Ib. 176. Zerietako erresumak iduri du gizon bati, zoinek erein baitzien azi huna bere alhorrian. SalabBN Mt 13, 24 (He, TB, Dv, Ur, Echn, Hual, Samper, Leon, Or, Ol, Ker, IBk, IBe (h)azi ona, Ip azi huna ). Erain behar dira 56 libera hazi. Dv Lab 61. [Gizunak] begiratzen du hargatik Kreazaliak eman zeitzon sendimentü eraikien azia. CatS VIII. Laurden bat anisa hazi. ECocin 51. Legiaren kontrako / makiña bat etsai / azi txarrak banatzen / kanpuetan lasai. Xe 401 (v. tbn. hazi txar en Mg PAb 196, fB Ic I 314, Ag G 218, Kk Ab I 31, Eguzk GizAuz 17, EA OlBe 56, Gand Elorri 176, Vill Jaink 82, MAtx Gazt 6). Bide luzean zabaldu dedin / relijioko azia. PE 29. Hik, laboraria, / Eragin hazia / Eta bil bihia? / Abilarentzako huan ogi xuria. Elzb Po 213. Lur gaiztuan azia ereitia zala jende aeri Jaungoikuaren itza adiaraztia. Bv AsL 218. Euskaldun gara, ta Foru zale biotzetan, / Aitak ereinik dogu azi au erraietan. AB AmaE 460. Guk badakigu lurra badela Jainkoaz egina, eta lurrean ere, Jainkoaz emana onyoaren hazia edo gaia. Lap 7 (V 5). Mindegian nola haziak eta landareak, berdin Eskuaran hitz-gaiak aurkhitzen dire nasaiki. Arb Igand 15. Heldu ahal izan zen tokietan hazi ona erainik, bildu zituen 3.779 boz, 5.351 bozen kontra. HU Aurp 105. Ez, ez dugu utziko galtzera, ez eta gutitzera gure Eskual-herri maitean apeztasunaren hazia. HU Zez 31. Nastauta gariagaz / erein zan azia, / ta gero izerdiagaz / batu zan garia. Azc PB 331.
    (s. XX) Aste bat bera bakarrik eman balezote eskuararen irakasteari, dela ahoz, dela lumaz, zer haziak ez litzazkete gerokotzat eragin! JE Bur 180. Birraldaturik lore aiek, beren aziak gorde ta ereiñik, Mariatxoren loreak ugaritu ziran auzoera guzian. Urruz Zer 118. Euretan [bijotzetan] landara gaiztuak ain erraz ta ugari urteten dirala ikusirik esan leike azi barik berez jaioten dirala. Kk Ab I 31. Azitik dator landara. (V-gip). EZBB I 55. "Siñismenari eutsi ta egin nai dezun aña pekatu" esaten zion Luterok Melancktoneri. Nolako zitu edo frutuak emango ditu orrelako azi gaiztoak? Inza Azalp 97. Neguko xuxen bekigun belhar, hazia garbi eraina. Ox 74. Alde orotan erein / Jel-azi garbija; / Sortu dedin egizko / Euzko-mintegija. Enb 58. Eraiten duzunean / hazi baliosa, / Uzta bat heldu zautzu / hanitz aberatsa. Etcham 131. Maitetasuna dator azi izkutu batez, / guziok baitaukagu barnean yaiotzez. Ldi UO 54. Yesus da ereilea, Yainko-itzaren azia munduan zabaltzera etorria. Ir YKBiz 71n. Usta-alea (mostaza-azia). Ib. 290. Egiz, matxiñada aren aziak Voltaire eta onen lagunak erein ebezan prantzitarren gogo-biotzetan. Eguzk GizAuz 17. Sozialismoaren aziak indarra artzeko, gizartea ondo landuta egoan. Ib. 29. Gorputza sartu baiño lên, arbi-azi xurra / tiroa jalki eta jaurti diot purra. " Simiente de nabo (perdigón)" . Or Eus 47. Besainka botaz otoitzen hazia. Iratz 173. Ez baduzue erain nahi zuen ondokoentzat gerlaren azi pozoindatua. Lf Murtuts 51. Martirren odola, girixtinoen hazia. Zerb IxtS 115. Gaztaiñ eta pagoaren aziarekin. Munita 41. Zinez alpherrik hil zaretea? / Galdu zarete orozbat? / Ezin da... ezen zuen odola / date pagano-hazi bat. Mde Po 102. Ez al diok igarri [...] Piarresen arpegiak eztikala irearen antz-izpirik? Mattin berriz, ire berdiña duk, ire aziaren sorkia. Etxde JJ 7. Bularraren ondarretan sortu izan yakon zaletasun azia. Erkiag Arran 66. Ta anima egoki bat arkitzen ba du, gorputza ala ez izanik ere, erein bitza argan on-aziak. Or ( in Zait Plat 155 ). Eta egia dela arako erasia hura: "Omne vivum ex ovo": azirik ez baldin badago, eztela bizidunik sortzen, alegia. Vill Jaink 62. Lur hauta zen kontrabandist aziarentzat urarte hortako lurra. Ardoy SFran 271. Uzta ekar dezala erain den aziak, / zeruaz jabetzera herritar guziak / susta gaitzala zure sinesmen biziak. Xa Odol 134. Ene andriak azi gaiztuak / munduan baitu erainak. Xa EzinB 90. Eta guzti oiei bizia kendu eta oien ondakiñak dirala bide, asiko gera aberasten; Iainkoaren serbitzurakoa bait-da onelako azi txarra lurraren gaiñetik garbitzea. " Quitar tan mala simiente" . Berron Kijote 93. Ereiteko hazia eta jateko ogia ematen dituenak. IBk 2 Cor 9, 10. Emaguzu hazi [...] eta gure lurrak ez dira soilduko. Bibll Gen 47, 25. Orduan erein aziak frutua ekarri dau geroztik. Gaur munduan zortzireunetik gora dira karmeldar komentuak. Onaind STeresa 84. Tabako hazia erein eta ostoa sal. Etchebarne 41. Azi onak landara obiagoa atara daian. Gerrika 155. Hazia ereiten ari naiz. Larre ArtzainE 116. Arbi-lurrak preparatu, paotxa-azia, patata-lurrak, oiek pixkanaka preparatu egin bear. Albeniz 20. Ereiten ari den haziak emango du fruitu. MIH 121.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de compuestos).
    Lurrak eman beza belhar ferde hazi emaillea, eta arbola fruitukorra. E 172. Azi muetan guztietatik garau baliosoak oparo ematen. Izt C 180. Orobat egin daiteke bertze edozein hazi motarekin. Dv Dial 102 (Ur azi mueta; It, Ip azi ). --Eta zer diozu hazi aldatzeaz? --Batzuek diote hazia maiz eta maiz aldatu nahi dela. Dv Lab 46. Mintoian, xuri ta ugari, ernetzen azi pilloa. Gand Elorri 61. Azi-gordaillu ta errota. NEtx LBB 242.
    azpiadiera-1.2
    (V-gip ap. Etxba Eib; Dv, H). Germen, origen. "3. Il se prend pour tout germe destiné à se développer, soit au phys. soit au mor., comparé à la semence. Gorringoan dago arraultzearen hazia [...]. On dit encore su hazia (germe, semence de feu), pour les charbons, ou tisons que l'on couvre de cendre" Dv. "Bizi dan gauza guztiak dau bere azixa" Etxba Eib.
    Bekhatua baithan dire / Malezia guziak: / Hartan edireten dire / Doloreen haziak. Arg DevB 12s. Ai Ama triste Dolorosia / zeure peniaren azija / Kurutze orretan zeure Semiak / Emon biar dau Bizija. / Arbola batek ekarri beban / ain kalte negargarrija / Arbola orrek irabazi dau / galduta eguan grazija. Urqz 83 (Interpr?). Hala ardüra zorthü honaren azia dago gaitzaren pian gorderik. Egiat 251. Bekhatu guzien haziak edo erroak hemen tugu gure baithan. Jnn SBi 36. [Komuninoa da] betiko bizitzako azi eta ezaugarri ziurra. Itz Azald 109. Non, beraz, gaitza? Nondik iario da orrera? Non du erro eta non azi? Or Aitork 159. Irri horiek dute salatuko zonbat bozkario, zorion, goxotasun, / Kuraia eta fidantzia duten sorrarazi: horiek baitira frangotan / Obra miresgarrienen eta egitate ederrenen haziak. JEtchep 117. Pentsatzen dakianak ba-daki, gaiñera, bere baitan dituen konzeptu abstraktuok elkarrekin biltzen eta konbinatzen; [...] Eta ain zuzen, gaitasun ontan datza Jakintzaren azia. Vill Jaink 72. Neri bizia zorionaren / azia dala deritzat. Olea 121. Kurpilaren jirak ez dira gelditu, eta nekez geldituko. Gaurko askatzaileen artean baitago biharko menderatzaileen hazia. MEIG I 176.
    azpiadiera-1.2.1
    Raíz, origen, germen (de un mal, una enfermedad).
    Urtheko zonbeti hilabethez egiten dituen uri handiek [...] emaiten dituzte sukhar batzu, Europako jendeer bereziki kalte handia egiten diotenak. [...] Hiri hartarat orduko, bildua ginduen sukhar gaixtoaren hazia. Prop 1881, 40. Xartatzean pikotaik beiratzeko pikota-hazia emaiten den bezala, bota errabiari errabia-hazia . HU Aurp 77. Hilabete baten buruko, batzuetan lehenxago, gaitzaren hazi madarikatua muinako eremu ñimiño batean kokaturik gelditzen ohi da. JE Med 28. Zendako ez litzazke amaren odolak haurrari eman, mikrobiorik ez izanikan ere, mikrobioen haziak bederen edo hazien eskasean, mikrobioen geiak bederen? Ib. 115. Noizean behin, kokorreko paretetan koka ere ditazke [...] mikrobiorik gaixtoenak. Handik dute hasten beren lan galgarria. Hala nola difteriaren aziak. Ib. 50.
    azpiadiera-1.3
    (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, A). Semen. "Esperma" Lar. "3.º el semen (Añ)" A. "Oiñ betenaixuak ekartzen dau azixa, baiña len puestoko ixkua biar izate zan" Elexp Berg. (No incluimos aquí los ejs. de uso fig. de 'semilla'). Cf. infra HAZI-JARIO, HAZI-BOTATZE, HAZI-IXURTZE.
    Mudanza miragarria, / Kreatzaillea Gizon: / Gizonaren hazi gabe, / Gizon eginik egon. / Birjina baithan sorthurik / Digun Iainkotasuna. Hm 121. Oe atan amazazpi bider zeugaz amesetan itsurtsi azia. Ulib 125. Sarturik bere anaiaren emaztea gana, ixurtzen zuen lurrera azia, jaio etzitezen aurrak anaiaren izenarekin. Ur Gen 38, 9 (Ol, Ker, BiblE azi ). Aziaren jarioa daukan gizona, loia izango da. Ur Lev 15, 2 (Bibl jario, BiblE sexu jario ). Gizonak zeinari hazia ilkhiko baitzaio emaztearekilako eginbidean, bere gorphutz guzia urean garbituko du. Dv Lev 15, 16. Bada ere pozoin bat, jendearen baitan hazia bera hunki dezakena eta xarturik ezar: hazi hartarik atera haurrak berdin xarrak izan baititazke, sortzean berean eta ondoan. Hura da alkoola, arnoan izan dadien ala edari xurietan. JE MEd 153. Biak aragi bat izango dira, dio Jainkoak Idazti Deunetan, aitak amaren biotz-ondoan bere azia utziaz. MAtx Gazt 22. Denborarekin, azia eduki ezkero, badirudi batere ama gabe aurrak ekartzera ez ote dan iritxiko. Insausti 245.
    azpiadiera-1.3.1
    Zure barruko arrontzatxuen aziya yautsiko zala izortegira, eta nik isurtsi neuria eta zeuk zeuria, orduan biyok oraturik edo biyoena bat eginik [...] itzor geratu. Ulib 126.
    sense-2
    2. (BN-baig, R ap. A ; H).
    "Descendance, progéniture, race" H. "Casta, raza" A.
    Eztu Skripturak erraiten ezen Dabid-en hazitik, eta Bethlehemgo Dabid egoiten zen burgutik Krist ethorriren dela? Lç Io 7, 42 (Ol, Or, IBe Dabiden (h)azitik; He leiñu, TB, Leon, odol, LE jendaki, Ker, IBk jatorri). Nola emaztearen sabeletiko haziak sugearen burua porroskaturen eta zathituren zuen. Lç Adv ** 2r. Zeren hazi humanoa bere berez korrunpitua baita, behar zen konzepzione hunetan Spiritu sainduak obra lezan. Lç Ins C, 3v. Ezen hura izan dela formatu Maria birjinaren sabelean, haren sustanzia propritik, Dabiden hazi lizenzat, aitzinetik erran izan zen bezala. Ib. 3v. Eta haren humanitateaz den bezenbatean hura izan dela egiazko Abrahamen eta Dabiden hazia. Ib. G, 3v. Enganatu duenean Abrahamen hazia, / Gero laster emanen du berak lege nahia. EZ Man I 67. O Adamen hazi kalte / handian eroria: / berri onen entzuteko / idekak beharria. EZ Noel 29. Hala eginen zuela erran zeroen aitei, Abrahami eta haren hazitik ethorriei. EZ Eliç 270. Erraiten dio Noeri, [...] eta halaber animalia suerte guztietarik haziaren eta arrazaren gelditzeko, eginen duzu untzi bat. Ax 122 (V 80). Promes hau egin zerauen, / Abrahami lehenik. / Eta hunen hazikoei / Sekulakotz hurrenik. Hm 163. Orhoit zaite Jesukristo Jauna Dabiden hazitikakoa biztu izan dela hilletarik. He 2 Tim 2, 8. Au da zerurako direnen azia ta etorki noblea Kristoren odoletik. (368). LE-Ir. Utzi dut aiphatzeko gizon bat handia, / Seinalatu duena Eskaldun hazia. Hb Esk 160. Eta lo-eginen duzu harekin [aitarekin], begira dezaguntzat gure aitaren ganik hazia. Dv Gen 19, 34 (Bilb ondore bati bizi emanen dionagu). [Ithurrian] aztal beharri hantu batzuek, zainak beltz eta dena koropilo, agertzen dute ama familiakoa, mehar legunek, hazi oneko edo lanean guti nekatzen den andereska. JE Bur 35. Gure azitikakoak etzeratelako, gure sendietan sar zaiztezen guk eztegu nai. Lh Yol 32. Asko dira Gaztelan euzkel-abizena dabenak, euren artian gizon argi, ospatsu eta goilekuetan yarriyak ez gitxi, gaztela mutil zintzo areen azitik datozanak. Kk Ab II 184. Azi basati orrek [Camargako beorrenak] itsasondoa maite baitu. Or Mi 45. Ez da galduko ontatik sorgin beltzen azi. "La negra raza de las brujas" . Or Eus 287. [Âriak] ondotik utziko du azia iñolaz. "Y ha dejado indudable descendencia en pos de sí" . Ib. 29.
    sense-3
    3. Siembra. Cf. infra HAZI(A) EGIN.
    Orai gabiltza azian; tenpra dago anixko on eta lurra zazoin ontan eriteko. Mdg 127.
    azpisarrera-1
    HAZIA BOTA (G-to ap. EI 107 VP 2r, Añ), HAZIA ZABALDU (Añ). "Sembrar: (c) ereiñ, ereindu, azia zabaldu, azia bota" Añ. v. erein.
    Han hemenka, bi harrokaren artean erabiltzen du lur puxka bat, botatzen hazia eta altxatzen uzta jiten bada. Prop 1885, 55. Ikasiak zeuzkan lurrean azia botatzeko aro ta giroak. Ag G 132. Hazia bota zak ildoan, ez besainka barreatuz. Zub 35.
    azpisarrerakoSense-1.1
    (Uso fig.).
    Illunabarrean, [...] baserritar asko billatu nituan bideko ostatuetan, oiturazko atsedenak egiten, premia gabeko jan edanetan, beste dema batzuetarako azia botatzen ta ardoak ematen duen indarraz bertsoak eresitzen. Ag G 107.
    azpisarrera-2
    HAZI-ALDE. "(H)azialde, partie de la semence (Mc 4, 4)" Uhlenbeck RIEV 1909, 4.
    Eta eraiten hari zelarik, hazialde bat bide bazterrera zen erori. Dv Mc 4, 4 (Lç parte bat). Ereitean, azi-alde bat bide ondoan erori zan, [...]. Beste azi-alde bat toki arrizuan. Ir YKBiz 170s.
    azpisarrera-3
    HAZI-ALE. Semilla.
    Azi ori lurrean ereiten danean, lurrean diran azi-ale guzietan txikiena da; baña erein ta sortu danean, beste belar guziak baño aundiago egiten da. Ir YKBiz 179. Badizut nik beintzat azi-ale onen emakorrez itxaropenik asko. Ldi IL 7. Azi-ale pillak ondatzen dituen pipia. Ibiñ Virgil 73. Ereintzetarako azi-aleak [...] olio-ondakin beltzez bustitzen. Ib. 73.
    azpisarrera-4
    HAZI-BAKUN. "Monospermo (T-L)" DRA.
    azpisarrera-5
    HAZI-BOTATZAILE (G-azp, azibotazale AN-larr). Ref. EI 103. Sembrador. v. HAZI-EREILE.
    azpisarrera-6
    HAZI-BOTATZE (Añ A (a. botate)). Polución. v. HAZI-IXURTZE.
    azpisarrera-7
    HAZI-EGILE (G-bet; azigille G-azp-goi, aziegintzaille G-goi). Ref.: EI 103. Sembrador. v. HAZI-ERAILE.
    azpisarrera-8
    HAZI EGIN (G-goi ap. EI 107), AZIA EGIN. Sembrar.
    Tenpra digu on, azia egin digu nai digun gisa, eta gariak sortudra ongi. 'Hemos hecho la siembra a nuestro gusto' . Mdg 129.
    azpisarrera-9
    HAZI-EGUN. "Azegun (Vc), día fijado para la siembra" A.
    azpisarrera-10
    HAZI-EREILE (L-côte, azieille G-azp-goi, azille G-azp-to (tal vez estos dos últimos variantes de hazi-egile); SP). Ref.: EI 102 y 103. Sembrador. "Hazi ereillea, seminans, semeur" SP. v. HAZI-EGILE, HAZI-BOTATZAILE.
    Hazi ereillearen konparazionea. Lç Mt 13, tí. Una bein batean azi ereile bat atera zen ereitera. , Bon OOV III 231 (L, BN-mix hazi eraile, B azi ereile ). Egin zuan azi-ereilliaren eginkintza bera. Bv AsL 134. Azi erellea agertu zan eta Marxen eskuz ereindako aziok, langille askoren biotzetan erne dira. Eguzk GizAuz 29.
    azpisarrera-11
    HAZI-ERRAUTS. "Azi-erhauts, polen (T-L)" DRA.
    azpisarrera-12
    HAZI-GAI. "Gametos (T-L)" DRA.
    azpisarrera-13
    HAZI GATZATU (Lar, H). "Embrión, azi ziatua, gatzatua <-sua> "Lar. "Embrion, germe animal fécondé" H.
    azpisarrera-14
    HAZI-IRIN. "Azi irin, polen (T-L)" DRA.
    azpisarrera-15
    HAZI-ISURTZE (asisurte Lar, azi isurte Añ (G) A azi ixurte). "Polución, (c.) azi botatzea, (G) isurtea [...]" Añ.
    Orixe da legea azi-jarioari buruz, zikintzen daben azi-isurteari buruz, emakumearen ille oroko gatxari buruz. Ker Lev 15, 32.
    azpisarrera-16
    HAZI-JARIO (A), HAZI-JARIA. Gonorrea.
    Hazi jaria jasaiten duen gizona, lohi izanen da. "Fluxum seminis" . Dv Lev 15, 2 (Ur aziaren jarioa). Aziyarioz, legenarrez edo urguntasunez eritako [norbait] . Ol 2 Sam 3, 29. Azi-jarioz dagoan gizona, jario orregatik loia da. Ker Lev 15, 2 (Ol azi-yarioz).
    azpisarrera-17
    HAZI-JARIODUN, HAZI-JARIADUN (El) que padece gonorrea.
    Legentsu, hazi-jariadun eta hilikia ukiturik lohitu guziak. Dv Num 5, 2 (Ol azi-yariodun, Ker azi-jariodun).
    azpisarrera-18
    HAZI-KOTZARA. "Cesto pequeño y redondo de fleje que se utiliza principalmente para la siembra. Bai, garixa ereitteko esku ona bia zuan, lenaoko zarrak oittuta jezian olakotxe azi-kotzariakin, ereitten juen, girrrrrri, tirrrrri. Horrela definitzen du Don[ato Ibarguren]-k Zumitzezkua, eskulekua arkuan gaiñetik dabela, luzenkia. Metro erdi inguru luzenka, azi-kotzaria. Gain libria, eskulekua erdi-erditik, gaztaiñiakin eindda. Orain arrautzak partitzeko erabiltzen omen ditu" Elexp Berg. v. HAZI-OTZARA.
    azpisarrera-19
    HAZI-NAHASTE. Coito.
    Besterekin azi-nastez etzanik, loitua izan ezkero. 'Dormierit cum altero viro' . Ol Num 5, 13 (Ker beste gizon bategaz etzunik).
    azpisarrera-20
    HAZI-OTZARA (V-gip ap. Iz ArOñ). "Ereintzaldian azia erabiltzeko kirtendun otzara luzetxoa (V-gip)" Urkia EEs 1930, 45. "Así-otzara, cestita para llevar la semilla" Iz ArOñ.
    azpisarrera-21
    HAZI-PIKOR. Semilla.
    Beste [zuaitz] batzuk lurrean ezarritako azipikorretik ernetzen dira. Ibiñ Virgil 82.
    azpisarrera-22
    HAZI-SAKELA. "Saco en que se lleva la semilla que se siembra (T-L)" DRA.
    azpisarrera-23
    HAZI-SALTZAILE. "Qui vend des grains et graines: grainier" H.
    azpisarrera-24
    HAZITAKO. v. HAZITARAKO.
    azpisarrera-25
    HAZITAN (Estar, etc.) reservado para luego. Cf. HAZITARAKO.
    Izokin, amurraia, korrokoin, xarboa / Arrain maite hautatuz bethi yatekoa, / Erne direnek yakin nola har nazetan, / Utzi gabe guziak bertzentzat hazitan. Hb Esk 93. Zure lagun beharrak gorphutz ederra du; / Basoa errietan pare nihon ezdu; / Sosik gabe sakolan badabil bestetan: / Ezkontzak othe du dirurik hazitan? Ib. 178.
    azpisarrera-26
    HAZITARAKO, HAZITAKO.
    azpisarrerakoSense-26.1
    A) (Adnom.).
    azpiadiera-1.1
    a) (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg; Dv, H), HAZITAKO (Dv, H). "Berezi behar dugu hazitarako ogia, nous devons mettre de côté le froment pour semence" Dv. "Plante qu'on destine a donner de la semence" H. "Azittarakua. Lo que se selecciona de la cosecha para la siembra " Etxba Eib. "Ez artu berakatz buru orrek, azittarakuak die ta" Elexp Berg.
    Amarren-primiziak artez egin ezpadozuz [...]; azitakoa edo lubarriena atzeratu badeutsazu. Añ EL2 139. Errezibitia azitako artu(a) borz gaizuru. HerVal 224.
    azpiadiera-1.1.1
    (Fig.)
    azpiadiera-1.2
    b) "Azittarakua. Animal destinado a semental. Iru moxal dauzkau, bi okelarako ta bat azittarako" Elexp Berg.
    Zedorri ere azitarako / prenda eder bat etzera, / lotsik ez dezun gezurtia ta / mingaiñ gaiztoko saltsera. Tx B I 61.
    azpisarrerakoSense-26.2
    B) (Uso adv.).
    azpiadiera-2.1
    a) (Dejar. etc.) para simiente. "Estuasunik aundienian be, azittarako gordetakuari ez jako ikutzen" Etxba Eib. "Azittarako laga. Landare bat hazia eman dezan laga. Letxuga batzuk azittarako laga biako die, klase ona da ta" Elexp Berg.
    Azitarako azirik onenak gorde. EgutAr 2-10-1960 (ap. DRA ). Batek azitarako bear zuala, eta besteak ere bai; eta batek buru bat kendu, eta beste batek beste bat edo bi, eta akabo gure baratxuriak. Salav 51. Atzo egositako babarrunak ez dute azitarako balio. JAzpiroz 102. Azitarako mutur bat beti / soro-baztarrean utzi. Insausti 291.
    azpiadiera-2.2
    b) "Azittarako laga. Destinar a labores de reproducción. Ixko ori politta da ta azittarako lagakou" Elexp Berg.
    azpiadiera-2.2.1
    (V-gip; azitako G-azp). (Fig.). "Zu, zaran ederrakin, azittarako gordeko zaittue" Etxba Eib. "Inoiz adar-soinuan entzun izan da pertsonez ere: Soldauxkara ez oiala? Ez, zera, i azittarako lagako abe... Hazitarakoa hiltegitik libratzen den bezala, ba... soldadutzatik" Elexp Berg. "Hire ez haiz azittako geldittuko; hemen danak hiltzettuk lentxio edo gerotxio" ZestErret.
    Gizona egon arren / sasoi baten gordin, / eriotza etortzian / izaten da berdin, / alperrik esatia: / Emendik aldegin! / Ark pentsatutakua / azkar asko egin, / iñor azitarako / gelditu ez dedin. Uzt Sas 299. Kandela aitu ta batere purrustik gabe itzaltzen dan bezela itzali uan aita zana ere. [...] Ez dek iñor azitarako geratzen. Ataño TxanKan 128s.
    azpisarrera-27
    HAZI-ZABALTZAILE. "Azi-zabaltzallea da ori (AN-larr), nasketaria, bazterrak nasten dabillena". Inza NaEsZarr 206.
    azpisarrera-28
    HAZI ZIHOTU (a. ziatu Lar). Embrión.
    azpisarrera-29
    HAZIZKO. "Qui est composé de graines, de semences" Dv.
    azpisarrera-30
    HAZI-ZORRO. "Sementero, el costal de grano" Lar.

    hazi

    hazi
    << hazgarri 0 / 0 hazkada >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper