OEH - Bilaketa

576 emaitza esne bilaketarentzat

Sarrera buruan (96)


Sarrera osoan (480)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
katilu.
tradizioa
Tr. Documentado a partir del s. XVIII en todos los dialectos. Katil(l)u es la forma propia de la tradición occidental (gatilu en Aresti; cf. tbn. gatilu en Landucci). Al Norte se documentan únicamente formas con inicial oclusiva sonora; hay gat(h)ilu en Hiribarren, J.B. Elissamburu, Joannateguy, Zalduby, Prop (1898, 108 y 1906, 87), Othoizlari (1960, 269) y Lafitte; gat(h)ulu en autores suletinos (Archu, Etchahun e Inchauspe (gathüllü )), en el bajo-navarro Zubiri, en Prop (1876-77, 387) y en J.B. Etchepare; cf. gattulu, con palat. expresiva, en Larre. Hay gat(h)elu en ECocin, Hiriart-Urruty y J. Etchepare. Para autores navarros, hay katil(l)u en textos del s. XVIII de Goñi y Muruzabal, así como en el baztanés FamInst, katuli en Lizarraga de Elcano (Prog 120 y en LE-Ir (105)) y gatulu en el roncalés Mendigacha.
etimologikoa
Etim. De lat. catillu .
sense-1
1. (G-nav, B; H, VocB ; -illu V, G, AN-ulz-egüés-ilzarb-olza, B; Mic 6v, VP 22r, Lar; Añ y H (V, G)), gatilu ( -th- L; Lcc 120, Volt 76 (-illu), H; -thillu Urt III 20, H), gatelu (L, BN, S; -th- Dv, H), gateilu (L, BN, S; -illu Ht VocGr 354), gatulu (BN-arb-lab, R-uzt; -th- BN-baig, S; Arch VocGr , VocBN , H (S)), katulu (R), katelu (H; -ellu Lh), katuli ( (AN)), katillo (V-gip), gatillo (R) Ref.: Bon-Ond 163; A (katillu, gathelu, gatulu, katulu, gatillo); VocZeg 288; Lh (gatelu, gateilu); Lrq (gathülü); Garate Cont BAP 1949, 360; Iz R 403, Ulz, Als, ArOñ, To; Etxba Eib (katillo); Elexp Berg; ZestErret. Cf. kontakatilu .
Tazón, escudilla, cuenco, taza. "Taceta, olionzi bat, oliokatillu bat" Lar. "Cuchara, para sacar agua de las tinajas, sulla-katillua, burnikatillua" Ib. "Abahadas sopas, [...] eltzea edo katillua estali ta egiten diranak" Ib. "Escudilla" Lar y Añ. "Jatte" VocBN. "Bol" Dv. "Escudilla" A. "Gamella, cuenco" Ib. "Klakez autse zaitad gatulua (R)" Ib. (s.v. klak). "Écuelle, terrine en terre cuite, qui, il y a quarante ans, servait pour le potage" Lrq. "Katillu, esne ta salda artezko ontzi sakona (V-gip)" Urkia EEs 1930, 9. "Gátulu bat, un plato (bastante hondo)" Iz R 403. "Katillúe, la taza grande; katillú bet" Iz Ulz. "Tazón. Esne-katillua apurtu jat" Elexp Berg. Cf. Tx B 16: Batzuek arriya biltzen / Katilluzarko larrian, / ermita eder au egin ziguten / Txokolateren lurrian, y And AUzta 79: Arabarrak bazuten bide geiago ere. Bata Zurkuzko bidea [...]. Beste bat Katillu-iturrikoa, San Juanetik pasatuaz.
Artu nuen katillu bat eta arreki tiratu nion nere amari aurpegira (Goñi, s. XVIII). ASJU 1993, 930. Sukalde tresnak. Topiña, topin-estalkija, katillubak, erretilluba [...]. Mg PAb 135. Katillu eta platerakin; besteak eltze edo lapikoakin. AA I 572. Egiten badabee umiak katillu bat deskuiduan ausi. JJMg BasEsc 11. Isuri zitzaion zumua katillu batera artu zuen. Lard 128 (v. tbn. Ldi UO 44 sutatik ezin baitu / esnerik katillura / atzapar uts gorriez ar!). Emazu bi arroltze gorringo gathelu batean. ECocin 30. Edan hezaken azkar hortarik / gatilua, gatilua beterik. Elzb Po 207. Arturik katilu zokon bat abiatu zan otorduko garaian atez-ate eskian. Bv AsL 51. Katillua ustuta, aurrean kopea. AB AmaE 258. Argi illun bat, katillu baten olioaz jartzen zuana. Apaol 71. Katillu, erratillu ta tresna-enparauak garbituten. A BeinB 46. Ermithainari ebatsi zian zilhar gathüllia. Ip Hil 157 (157 y 158 zilhar gathüllü). Gopor edo gatelu. HU Zez 185. Gurean beintzat beti gagoz ituxuratan, da etxeko katillu-terriñak eztitut naikoa euria dan bakotxean. Ag Kr 174. Lurrezko katillu andia ta zurezko kollarea. Ag G 9. Mai luzeak antolatu zituzten bere kaiku, opor ta gatiloekiñ. Lh Yol 49. Erosi zian [...] barnez gatülü tarro baten heineko godaleta. Const 19 (Lh, citando a Const, traduce "grand bol"). Zurezko katillubagaz lurrian jo. Altuna 107. Urre-katilluan [edan]. Or Mi 78 (v. tbn. Eus 113). Esnez bete eziñik / eure katillua. Enb 161. Katillu ederretik zurrust egitten dogu edertosko, eskubak katillu bigurtzen doguzala. Otx 112. Arrizko katilluak ere baziran. JMB ELG 35. Burdinezko estalgi arin bat emaiten dio gatiluari. Lf Murtuts 9. Iberotar gatilu batean berak [Lafonek] irakurtu [du]. Othoizlari 1960, 269. Gomazko gathilu baten gainean. Osk Kurl 102. Katillua kafe-esnez beterik. Lab SuEm 178. Atsaldearen negarra! / Zerua auspez dagon katillu-barrua, / argi intziritan zijoak galdua. NEtx LBB 209. Gatilu handi batek ez du berenaz asetzen. EZBB I 122. [Buruak] badirudi gain azpi / dagon katillua. Insausti 267.
v. tbn. Astar II 51; -illu: Echag 95. Ur Ex 37, 16. Sor Bar 90. JanEd II 80. Kk Ab II 15. Enb 162. JAIraz Bizia 62. Bilbao IpuiB 193. Anab Aprika 72. BasoM 144. TAg Uzt 65. EZBB I 102. Zendoia 48. Katillo: Anab Usauri 104. Gatilu: Arti MaldanB 212; -th-: Hb Egia 15. Jnn SBi 55. Prop 1906, 87. Gatulu: Zub 106. JEtchep 102. Gathülü: Arch Fab 145.
azpiadiera-1.1
Nik bi senhar emazte / baditut hauzoan, / egun oroz goizetik / hasiak haroan: / Martin maiz ostatura / doakolakoan, / Katalin gathilutik / ari da xokoan.Zby RIEV 1909, 104. Ni naiz Donosti eder artakua, katillu zillarrezkua, parerik gabekua, munduan besterik ez bezelakua. Sor AuOst 87.
azpiadiera-1.2
(G-nav, B; -illu V-arr, G-azp, AN-gip-5vill), katillo (V-gip), gatuli (BN-arb) Ref.: Iz Als (anri); Etxba Eib (katillo); Gte Erd 193 .
Contenido de una taza. " Amarretan katillo bat ollo salda ardau zurixakin " Etxba Eib. " Katillu tiki bat kafe edan zuen (G-azp, AN-gip), gatuli bat kafesne edan dut (BN-arb), katilu bat bete esne edan dut (B), [...] katillu bat bete esne (AN-5vill), [...] katillu bete txokolate (V-arr, G-azp)" Gte Erd 193. v. katilukada, katilutara.
Saldu izan zion Esauek bere anaia Jakobi bere maiorazgo andia katillu bat illarrengatik. MurSerm 66. Katillu bat zukugatik. Mb IArg I 172. Katilu bat zuku. FamInst 891. Sabela berotzeko katillu bete ardo berotu. VMg 87. Katillu bat indidaar jaaten. JJMg BasEsc 75. Gathilu bat urre. Hb Egia 132. Bazkaitan, katillu bat / salda, ta sei baba. Bil 150. [Frantzesak] pikatxoian asita / lurrera auspez; / [...] egunian ezin ausi / katillu bana arri. Xe 214. Ito lezake katillu bat uretan ere. Apaol 49. [Begiraleek] ez zarokuten gathilu bat irris ere emaiten. Prop 1898, 108. Nai dezu katillu bat borraja loriak? Iraola 95. Katillu betena esne. Kk Ab II 160. Katillu bana kafe. TAg Uzt 76. Katillu bat lur alperrik ez eduki: gerra sasi ta elortegiai. Munita 14. Lamiñek ezne-katilluek artu zituezanean. Akes Ipiñ 30. Erritarrai katillukada ori gozagarri ezpa yaken bere, katillu ta erdi edan bearrean egozan. Erkiag BatB 84. Gero katillu bana esne. BBarand 35.
v. tbn. Osk Kurl 92. -illu: EEs 1917, 55. Tx B III 65. Ostolaiz 166. Gatulu: JEtchep 35. -th- Prop 1876-77, 387.
azpiadiera-1.2.1
Gatarro denian, [...] lore urareki nastekatruk edaten bada aldi bakotxian gatulu baten dina, laxatan dra burarrak.Mdg 131.
azpiadiera-1.2.2
" Umiák, eskauyozubei Santatriai, aginduyozubei katilu-gariya... Ta eskatu genduan; onutz etorzen zan beskin tamaten genduan-e katilu bat gari " Iz Als (s.v. anri). " Santatriá onutza eskea etortzen zanín katilu-gariyá " Ib. (s.v. aizegorriya).
Katillu-salda arduarekiñ / gorputza sano eduki. Xe 267. Gathelu-esne aski dugula dute xorta batekin. JE Ber 96. Katillu-esne on bat lez. Gand Elorri 35.
sense-2
2. (AN-ulz ap. Iz Ulz ).
" Belauneko katillue, la rótula" Iz Ulz (s.v. belaune). v. BELAUN-KATILU.
azpisarrera-1
BELAUN-KATILU, BEKOKI-KATILU, FRAIDE-KATILU. v. belaun, bekoki, fraide.
azpisarrera-2
KATILU BELARRIDUN. "Bi mota gathülü, mando ta gathülü beharriduna (S), dos especies de escudilla, grande y escudilla con asa" A (s.v. gatulu).
azpisarrera-3
KATILU MANDO (S ap. A). Escudilla grande. Cf. KATILU BELARRIDUN. Cf. Etch 320: Zieta nin sakho, / gathülia manddo, / kullera zurezko. 'Mon bol sans anse'.
azpisarrera-4
KATILUPEAN (AN-ulz) (Estar, etc.). Escondido, callado.
Eztik katillupean idukiko, ez. (AN-ulz) "No lo callará largo tiempo" . A EY III 256 (tbn. en Inza NaEsZarr 1399). Eta herrian geldituko balitz gaitzerdi, zeren denon lotsarako hor barna, mundua kurri, ez baita gelditzen gizarajoa. Ez zen ez kattillupean egoteko jaioa! Egunk 15-9-1993.
azpisarrera-5
KATTILU, GATTULU (Forma con palat. expresiva).
Ttanttak berak bazakien izaria. Eta gattulu xahar ezpain-zirrikatu harek ere bai. Larre ArtzainE 111.
azpisarrera-6
SU-KATILU. v. su.
katilu
<< kartilla 0 / 0 katilukada >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper