OEH - Bilaketa

286 emaitza dama bilaketarentzat

Sarrera buruan (3)


Sarrera osoan (283)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
kutun.
tradizioa
Tr. Lo hallamos en textos meridionales, además de en CartEsp (donde suelen aparecer rasgos más occidentales). En DFrec hay 14 ejs.
etimologikoa
Etim. v. gutun .
sense-1
I. (Sust).
azpiadiera-1.1
1. "(L?, BN?), carta" A. v. gutun.
Zure señoriaren kutuna nuen errezebitu. CartEsp 464. Nere ezagunai ta adiskideai bialtzen dioztedan kutunak. Lar Carta a Gandara 161.
v. tbn. It Fab 164.
azpiadiera-1.2
2. (V, G; Lar, , Aq 404 (G), H) Ref.: A; JMB AEF 1924, 167; Arin AEF 1955, 120; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg.
Amuleto. "Haciendo de ellos nóminas que las llaman kutunak, para con estas reliquias defenderse de los truenos, relámpagos y la piedra llovediza" IC II 47. "Relicario, bolsita de reliquias" Lar, . "Bolsilla cerrada que se trae al cuello con alguna cosa preciosa" Aq 404. "(Vc, ...), escapulario" A. "Amuletos de carbón" JMB AEF 1932, 104. "Papel con una invocación en latín [...] se sujeta de algún modo al cuello de la res enferma" AEF 1955, 165. "Bolsita que se llevaba al pecho con cosas bendecidas, ruda, apio, azentzio, urdiña..." Iz ArOñ. Cf. Ido DocInq 89: "Si las criaturas tienen cotunas, que son nóminas o reliquias, el demonio ni las bruxas no tiene poder para los llevar al aquelarre".
Atozea, eta erlikia oriek kutunen bat, edo zer dira? AA I 539. Done Simon buruzariari / eman izan zenion kutuna. Izt Po 50. Papar gañean Ama Mariaren kutun bustia. Ag G 359. Gaur ere gaitz batzuetan kutuntzat erabiltzen dira [gatzarriak] . Arzdi LEItz 86. Eiztariai laguntza eta adur ona lortzeko kutun batzuek. JMB ELG 49. Urte danean eukitzen zan kutun ori lepoan. And AUzta 67.
v. tbn. Gand Eusk 1956, 224 (V-gip).
azpiadiera-1.3
3. (V-gip ap. Etxba Eib ; Lar, , Izt, H, A (que cita a Apaol)).
Favorito, amigo predilecto, persona más querida. "Confidente, amigo estrecho" Lar, . "Favorita" Izt. " Ah nere biotzeko kutuna! " Etxba Eib. Cf. infra (II).
Teologo guzien gallurra, Fedearen obea, Eleizaren kutuna. Lar SAgust 4. Ez dago galdua [zure biotza] ; nerea izango da zure biotzaren kutun. (Interpr?). Ib. 15. Ama [...] Erregiñaren konfianzarik andieneko kutuna zan. Cb Just 19. San Josepe zorionekoa izango da nire biotzeko kutuna. LoraS 160. Beren gogo ta biotz guziarekin daude beren kutun ta adiskide laztan ardoagan. AA III 365. Gipuzkoatarrak izan ziran Erromako Aginde andiaren kutunik maiteenak. Izt C 276. Bere biotzeko kutuna. EE 1882a, 130. Inazio du orrek bere kutuna. Apaol 108. Neure iaun eta kutuna. Azc PB 172. Eladitxo zan lenengo aldiz / zure begiko kutuna. Echta Jos 232. Lotan dagoan kutunari maitaleak oi dion gisa. Ag EEs 1917, 211. Bere kutuna ninduke ta ondo serbituko neuskio. "Su privado" . Or Tormes 95. Bakaldunaren kutun ixatera eldurik. Otx 93. Solas gozo bigun sarkorra kutunarengan isurtzen. Erkiag Arran 101. Maitez nago iltear, / zer egiñen, kutuna? "Carillo" . Gazt MusIx 161. Amak kutun itxu / izango du beti. And Auspoa 52-53, 224. Musa atsegiñak, nere kutunak. Ibiñ Virgil 92.
v. tbn. AB AmaE 157. A BGuzur 108. GMant LEItz 71. Jaukol Biozk 51. Enb 50. Laux BBa 84. NEtx Nola 10. Amez Hamlet 66. Gand Elorri 211.
azpiadiera-1.3.1
(Con sociativo).
Baña, zelan egozan orduan etxean / ta Mari Antonigaz kutunak zirean. AB AmaE 416.
azpiadiera-1.3.2
Tesoro, objeto valioso; cosa apreciada, muy valorada.
Eta gau baten / kentzen deutso kutuna / ta eroaten. Zav Fab, RIEV 1907, 531. Garealako gaur illgo emen, / emon baño len / iñori gure erria, / kutun aiñ maitagarria. AB AmaE 371. Orain, orren lekurako, gurea ez dan piñu beltz ori zekartek [...]. Ori ditek emengo kutuna. Ataño TxanKan 94s.
azpiadiera-1.4
4. (V, G) Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg .
"(Vc, G), acerico, almohadilla de costureras en que se clavan alfileres y agujas" A. " Milla mesede egiten dau zerrautsak etxean, nai txiztu-ontzirako, nai kutunak egiteko (V-m), el serrín presta mil servicios en la casa, sea para la escupidera, sea para hacer acericos" Ib. s.v. zerrauts.
azpiadiera-1.5
5. (V-och ap. A ), kukun (V-arr ap. A ).
"Nuez pequeña que vale por toda la partida, en el juego de nueces llamado 'el castor'" A.
azpiadiera-1.6
6. "(S), principe, règle" Lh.
azpiadiera-1.7
7. Arra.
Orri aiek ez dute [...] Izpiritu Sainduaren kutunik. "Arrham" . Or Aitork 181s.
azpiadiera-1.8
8. Amante.
Nazala euskalduna, / gure berbetearen / laztan ta kutuna. AB AmaE 178.
sense-2
II. (Adj.).
azpiadiera-2.1
(V, G; ) Ref.: A; Iz ArOñ .
(Ref. a personas).Favorito, predilecto; muy querido, íntimo. "Íntimo" , "querido" Añ.
Marcelo bere adiskide kutunagatik. Cb EBO 5. Erregiña Katolika D.a Isabelen Dama kutun laztana. Cb SIgn 15. Adiskiderik kutunenak. EL2 32. Andretxo kutuna. Echag 117. Alboan dakus San Juan bere Apostolu kutuna. Lard 460. Adiskiderik kutunenaren eran tratatzen zuela. Aran SIgn 23. Oh lagun eta adiskide kutunak. Camp EE 1883b, 521. Zein dan niretzat jente / laztan ta kutuna. AB AmaE 359. Ene semetxu kutuna. A BeinB 42. Izeko kutun bati. Echta Jos 154. Oi neskuts kutuna! Laux BBa 84. Adiskide kutun, lagun zorigabe. Ldi BB 80. Ene asto jaun kutun ori. Otx 120. Nere seme kutuna zauritu izan banu. Goen Y 1934, 90. Simon Bolibar-en "aur kutun", Bolibi. Or Poem 531. Erregeren txakur kutuna. Lek SClar 114. Amazazpi urte auetan nere aizpa kutun izanok! NEtx Antz 92. Ikaslerik kutunena. Zait Plat 12. Koduru kutunarenak bezelako bertsuak. Ibiñ Virgil 51. Uste ebanez, bere alaba "kutuna" izango yakon zartzaroan euskai. Onaind STeresa 35.
v. tbn. Bil 97. Zab Gabon 50. Arr May 149. Apaol 114. Azc PB 195. Ag AL 16. Jaukol Biozk 93. Enb 125. FIr 132. Kk Ab II 72. Eguzk GizAuz 46. ABar Goi 66. EA OlBe 8. Zait Sof 161. SMitx Aranz 122. Erkiag Arran 168. Bilbao IpuiB 1. BEnb NereA 79. Gand Elorri 91. Uzt LEG II 144. Ataño TxanKan 234.
azpiadiera-2.1.1
(No ref. a seres animados). "Pasión, grina, kutuna" Izt (cf. el ej. de AA). "Griña kutuna (G), la pasión dominante" A (que cita a AA).
Zeren biotzik ez duen beren griña kutuna utzitzeko. AA CCErac 89. Txoill eder, kutun [zortzikoa] . Echag 268. Maiatzaren bosteko / o! egun kutuna! AB AmaE 181. Gure Arbola kutuna. Ib. 34. Lege kutun bat. Echta Jos 262. Sortetxeko ate kutuna. Ag G 227. Lora kutun au. Kk Ab I 36. Oroigai kutun. Jaukol Biozk 46. Mendexarrakin batasun eta anaitasun kutuna degulako. Eguzk RIEV 1927, 430. Ele kutun au. Enb 37. Bere il-arria zitzaion kutunenik. Or Mi V. Astigarraga uri kutun bat. Tx B 164. Betor plaz'aldera txuntxuna, / zeñ den gure soñu kutuna. Yanzi 64. Zeugan mosuba baxen kutun dot arrena. Laux BBa 46. Nere oroitzapenik kutunena. TAg Uzt 245. Nere abesti kutuna. EA OlBe 29. Bere gordairu kutun bezela erabilli oi zuan kartera edo toxatxo bat. Lek SClar 108s. Arrai-kaja eder maite ura beti aldamenean eukitzen zuan kutuna baño kutunago. Anab Poli 49. Neure baserri kutuna. BEnb NereA 140. Platonen aburu kutunenak. Zait Plat 48. Zeregin kutuna yakan. Erkiag BatB 35. Esangunea kutun dauka. "Mima la expresión" . Or ( in Gazt MusIx 50 ). Soñu kutuna. Uzt Sas 240. Bere komentu kutunera, Avilakora, joan nai dau atseden billa. Onaind STeresa 107. Euskal opera bat, hauxe du ametsik kutunena. MIH 157.
v. tbn. Gand Elorri 110. Olea in Auspoa 39, 141. Ostolaiz 63.
azpisarrera-1
KUTTUN. (Forma con palat. expresiva). En DFrec hay 5 ejs. A) (Adj.). Favorito, estimado.
Nere semetxo kuttun onek. A Ardi VI. Ta bere Yolanda kuttuna, bere bizitzaren izarra, betikoz galdua ote zeukan? lh Yol 46. Ez, elai kuttuna. Altuna 22. Nola galetsiko din bere alabatxo kuttuna? TP Kattalin 185. Zure seme bakar ta kuttuna. Ol Gen 22, 2 (Urt maite duana; tbn. maite izan en Ur, Dv, Ker, Bibl, BiblE). Izkuntza kuttuna. Basarri 68. Nere txoko kuttuna. Olea 21. Ene ametsik kuttunena. MIH 358.
v. tbn. JAIraz Bizia 23. Etxde JJ 136. Alt LB 22. Or Aitork 80. Insausti 277.
B) (Sust.).
a) Persona estimada, favorita.
Ez izutu ezertaz, zu, nere kuttuna. Lh Yol 37 (transcrito erróneamente kutuña). Ene kuttuna, lotxo egizu / ames gozoen altzuan. R. Bustintza in Onaind MEOE 758. Isabela neskamearen kuttuna zela. Mde HaurB 11. Nere kuttuna, gogoemazu [...] umore gabetzat artzen nautela. Lab SuEm 203. Nere kuttun Juana Gutierrez. Berron Kijote 91. Nere kuttunak ateetara jarraitu zidan. An goxo-goxo itz egin genduan gure bizi-modu berria nola prestatu. JAzpiroz 167. Minervaren kuttunek berezko duten goi-arnasa. MEIG VIII 33.
v. tbn. Etxde JJ 262. NEtx LBB 83.
Tesoro, objeto valioso.
Bai omen zuten etxean orretarako [erretrato] bat, kuttuna bezela gordeta zeukatena. Or SCruz 76.
Euskara bazuen ere bere kuttuna, kornubieraz ere zaletu zen. Mde Pr 256n.
b) (Con valor diminutivo). (AN-araq, B). Ref.: A; A Apend; Satr VocP. Acerico. "Alfiletero que se cuelga de la solapa" Satr VocP.
azpisarrera-2
KUTUN HARTU. Estimar, apreciar.
Oraintxe asi zaizkidan [lagunartean] esker ematen eta kutun artzen. Or QA 46.
azpisarrera-3
KUTUN-KUTUN. (Con reduplicación intensiva).
a) (Adj.).
Geure aiskide kutun-kutuna da. Kk Ab II 75.
Eta arako beste gertakari xamur ta kutun-kutun ura? Lek SClar 132. Auzotegi kutun-kutune. Akes Ipiñ 11.
Ama Euskalerriyak kutun-kutunezko lur-sailtxoan sartu du bere korputza. Inzag EEs 1925, 223. b) (Sust.).
Ezkonduriko kutun-kutunak / alkarregaz bizittera. Echta Jos 354.
azpisarrera-4
KUTUN-ZORRO (V-gip ap. Iz ArOñ). Bolsa donde se llevan las hierbas que sirven de amuleto.
kutun
<< 2 koral 0 / 0 lagundu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper