Harremana

    OEH - Bilaketa

    738 emaitza bertso bilaketarentzat

    Sarrera buruan (34)


    Sarrera osoan (498)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    galdetu.
    sense-1
    1. (G, AN-sept, L-côte, B, BN-arb, Sal; VP 49v, Lar, Mg Nom 66 (G), Añ (G, AN)) Ref.: A; Iz Ulz ( galdein ); EAEL 64; Gte Erd 43, 129 .
     Preguntar. " Galdetu du hor zirenez (BN-arb)" Gte Erd 129. " Galdetzeak ez du deus e galtzen (AN-gip), galdeuakin ez degu ezer galtzen (G-azp)" Ib. 129. " Onena nork bere baitan galdetzea (AN-gip)" Ib. 43. Cf. Etxba Eib: "En Eibar es conocida la voz por la literatura, pero comúnmente no se usa" v. itaundu, 1 galdatu, 1 galdegin (2). Tr. Propio sobre todo de las tradiciones septentrional (no suletina), alto-navarra (aparece en Lizarraga de Elcano, etc., pero no en Beriain, p.ej.) y guipuzcoana. Al Norte tiene una tradición constante desde Etcheberri de Ziburu y Axular hasta hoy. En guipuzcoano se encuentra en Ochoa de Arin e Irazusta, y desde 1800 la documentación es abundantísima. Aparece además en algún autor vizcaíno moderno (D. Agirre (AL 7)), pero sobre todo en los de la 2.a mitad del s. XX; Mogel y Arrese Beitia (AmaE 411) sólo lo emplean cuando escriben en guipuzcoano. En DFrec hay 154 ejs. Al Sur se encuentra con relativa frecuencia, si bien minoritariamente, el rad. verbal en imperativos tipo galde horri 'pregunta a ese' (además de los citados infra, v. tbn. Lar Cor 152, Cb Eg II 99, Añ CatAN 27, Lard 415, Xe 410, Urruz Urz 14, Arrantz 110, ArgiDL 5, Zait Sof 20, Or Aitork 257, Berron Kijote 83) y ante formas conjugadas de imperativo y subjuntivo (v. AA II 192, It Fab 158, JanEd I 95 (1892), ArgiDL 5, Tx B 77, Zait Sof 105, SMitx Aranz 43, Or Aitork 201, Anab Poli 93, Vill Jaink 117; tbn. con los aux. de egin: galde degizula (AA III 498), galde giozu (ib. 276), galde zegiola (Arr May 177)).
    Galdetu nio ene kontra atera den emendik mediante juramentu bat. (Echauri, 1598). ReinEusk 107. Herriko aphezei hoben hauk zein diren humillki / galdetu behar zaiela iakiteko segurk. EZ Man I 21. Behar duzu informatu, galdetu eta iakin ea nor den herrian probe, beharrik. Ax 231 (V 154). Nahi baduzu sosegu onean, eta haserretu gabe egon, ez sobera galde, ez sobera bilha. Ib. 311 (V 207). Etsaia bere kolpea egin eta, banatu baitzen, halako moldez non nihork ez baitzeakien norat galde. ES 115. [Konfesoreak] bere galdetzeko moduaz supliduko dio asko konzientziako examina. OA 134. Ez niri hori galdetu. CatBurg 20. Nora zijoan galdetzen zioten guziei erantzuten zien: Cotatara. Mb IArg II 353. Estudiorik zuen galdetu, ta etzuela esan zidan. Cb EBO 44. Ez niri galde: / asko dirade / enzun nautenak munduan. Cb Bast 12. Yudasek izan zuen atrebentzia galdetzeko Salbatzailleari hura othe zenez haren saltzaillea. Lg II 254. Badet zer galdetu. Mg CC 228. Nork santifikatzen ditu jaiak? galdetzen du dotrinak. AA II 50. Ongi aditzen ez dituen gauzetan ere, lotsatzen dirala besteri galdetzeaz. AA III 604. Aditzen ez dezuena galde bakoitzak bere artzaiari edo konfesoreari. Ib. 555. Batek baino gehiagok galde dezakete: baiña zer da fablea edo alegia? Gy V. Etzuen hargatik gehiago galdetu bazen Yainkorik. Hb Egia 19. Arara biltzen ziran [prailiak], [...], beren Aitari au edo ura galdetzera. Bv AsL 139. Norbaitek galdetzen badarotzu, aski duzu erratea ez dakizula. Elzb PAd 26.
    ( s. XX) Esan zezatela galdetzen zitzaietena garbi eta gezurrik gabe. Goñi 93. Aita bat orla faltatutzian / aurrak dira akordatzen, / mantaletikan amai elduta / noiz etorriko galdetzen. Arrantz 155. Gauza bat galdetu biar dizut. Alz Bern 73. Bazkari jaten ari zirala / bikariyuak galdetu: / Emazteari zer ingo ziñon / bazenduen arrapatu? Tx B I 148. Hurbildu eta, galdetu zion: "Zer ez duzu bada nahi?". Barb Leg 133. Nor-geren burueri galdetu dezaiogun... Gauza izango al giñake? Ldi IL 156. Galdetu gabe ere badakizkitzu zenbat ditudan. ABar Goi 23. Aspergarri zitzaion Balendini angoxe jarduna ta galdetubearra. TAg Uzt 216. So egin zion zerbait galdetu nahi izan balio bezela. Mde HaurB 38. Baiña auei zera galdetuko nieke nik, alegia: ea noren izenean jarri nai dioten gizonari ain lege gogor eta pisua. Vill Jaink 159. Ez deutse ezer galdetu. Erkiag BatB 170. Nitaz ez bahaiz fida, galde zok bere alabari. Larz Iru 50. Zergatik galdetuta, etzekien erantzuten. Ibiñ Virgil 104. Lau-bost bat etxetan galdetu ondoren, eskeiñi zioten lana. NEtx LBB 34. Galdetzeak etzuan kalterik. Ib. 69. Bata bestearen ondoren, ertzain talde bat, etengabe nere gaiñean euki det, galdetu ta galdetu... Ib. 116. Gure abizena nundik datorren galdetu zidaten. JAzpiroz 9. Ez da galdetu ere behar zein dagoen zabalduago. MIH 171. Galdetzekoa ere da ea orainago beste horrenbestekorik sortu ote den. MEIG IV 117 (v. tbn. VI 61).
    v. tbn. (Desde 1850 sólo citamos textos de dialecto no guip.): SP Imit III 3, 2. Ch III 31, 5. Iraz 20. Mih 119. Monho 104. VMg 84. Gco I 420. LE Ong 88r. Dh 169. CatB 18. It Fab 238. Izt C 232. Dv LEd 51. Legaz 7. Zby RIEV 1908, 213. Jnn SBi 28. Arb Igand 105. CatUlz 10. FIr 190. Etcham 217. Zub 61. Zerb IxtS 21. SM Zirik 114. And AUzta 78. Gand Elorri 80. Osk Kurl 68. Izeta DirG 57. Balad 57 (V-m). Etxba Ibilt 458. Alzola Atalak 54. Auspoa 77-78, 33. Xa Odol 99. Gerrika 177.
    azpiadiera-1.1
    Haurrak oro begiak harmaturik hari so zeudelarik, bati galde, bertzeari galde, jostatuz bezala argitzen zituen. HU Aurp 118. Galde ari ta galde oni, andik luzarora arte etzan jabetu begiratzailea, nork egin zun biurrikeri ua. Or SCruz 20. Jendarmak, ordea, emen galde, an galde, laister usai artu zioten Piarresen oñatzai. Etxde JJ 162.
    azpiadiera-1.2
    (Rad. en lugar de part.). Nótese su empleo en varios autores para agilizar las acotaciones al diálogo
    Orañ galde nai dizut: [...] nola bizi izan naiko zenduke? Cb Eg II 94. "Noren alaba zera?" / galdeaz berari. It Fab 234. Gaztek galde (artean / goxo baitzegon): / --Oera beartu / nai, dagoneko? Ldi UO 33. Ara danean, galde diogu / zer gerta dan Pagailletan. Or Eus 234. An daudenetan batek galde du nork bota dun sasira. Ib. 173. Egiñik nuken onezkero, zer egin bear dudan yainkoei lenik galde ez banien. Zait Sof 97. Kantauri itxasoari Ondarrabik galde / omen zion: [...]. SMitx Aranz 214. Zertan ari giñan?, maisuak galde. Or QA 141. Gaiztoa nor zan? Kaieko mutilleri galde. Anab Poli 29. --Eta, zer dala-ta dute orrelako elkar-eziñikusia bi jaun oiek? --Santxok galde. Berron Kijote 195.
    v. tbn. Urruz Zer 86
    azpiadiera-1.2.1
    "Zer-diozu"-ka, erriko ta arrotz / denek dute zer galdea, / igaz nola zan, aurten oraingoz / nola datorren urtea. Or Eus 228.
    azpiadiera-1.3
    (Acompañado de objeto no pronominal (ni afines, como gauza bat) ni oracional).
    Arrazoiña galdetzen baduzu, huna non den. Ch III 3, 3 (Mst arrazua galthatzen ). Gauzarik erraxenak galdetuz gutien dakitenei. CatLav A, 7r (V 8). Dotrina galdetzeko modua. Cb EBO 61. Galde, bada, egia au. Cb Eg III 216. [Konfesorea] asi zitzaion galdetzen bekatuak. Mg CC 125 ( CO 180 itanduten ). Galdetzen zioten bere iritzia. Izt C 485. Izena galdetu zion. Lard 42. Gauzak gertatu diran lekuan bertan galdetu bear badira. Goñi 84. Eriari galdetu daiteke bere ofizioko lan edo egin beharretako zerbeit. FIr 189. Emakumeai urteak galdetzea itsusia da. ABar Goi 23. Klasean eguneko ikasgaiaren zathi bat galdetu zioten. Osk Kurl 168. Bidea galdetu. Ib. 86. Gu ez gabiltza fenomenuen kausa urkoen billa, kausa atzena edo lehena galdetzen dugu guk. Vill Jaink 52. Tolosara joaten zan autobusa galdetzeko sartu nintzan tabernan. BBarand 148. Lg I 224. AA III 498. A Ardi 1. Azurm HitzB 46 y MEIG VII 133.
    azpiadiera-1.3.1
    Dendan askok galdetzen zuten mutillaren berri. Anab Poli 78. v. tbn. NEtx Antz 155
    azpiadiera-1.4
    (Acompañado de instr. o, menos frec., -(r)en gainean ). Preguntar por, preguntar sobre. " Nortaz - norentzat galdetzen duzu (AN-5vill), zeintaz galdetu du? (AN-gip), lagunaz galdetu (G-nav, AN-gip-5vill), Ferminez galdetu du (G-nav, AN-gip-5vill), zutaz, artzaz galdetu (AN-5vill), hartaz ez galdetzeko erran zuen (AN-5vill)" Gte Erd 129.
    [Medikuak] aren biziera, umore, osasuna, ejerzizio ta orrelakoaz galdetu zuen. Cb Eg III 330. Or-emen billan zebillela, anaiaz galdetu zion gizon bati. Lard 48. Galde zazu Sigifredo Kondeaz. Arr GB 74. Galdetzen bazioten zerbait hartaz, etzuen nihoiz xuxen ihardesten. Hb Egia 68. Galdetu omen ziyoten bere bigarren deituraz. Sor Bar 81. Porrotek sarritan galdetu izan zion zerbait Artoberori erdararen gañian. Urruz Urz 33 (v. tbn. -en gainean en Arti Tobera 277). Jabeaz galdetuta esaten badizu eztuala jaberik. Inza Azalp 32. Onelako jende nagusiak iretzaz galdetzeaz bakarrik, pozik bear uke. Lab EEguna 95.
    v. tbn. Bv AsL 45. Goñi 109. Ir YKBiz 347. Or Eus 192. Etxde AlosT 84. Txill Let 50. Vill Jaink 20. Basarri in Uzt LEG I 305.
    azpiadiera-1.5
    (Acompañado de -tik ). Preguntar por.
    Erregutu ezozu [konfesoreari] galdetu dagizuela banaan mandamentuetatik. Mg CC 179 (v. tbn. 108).
    azpiadiera-1.6
    (Acompañado de -gatik ). Preguntar por. " Zeñengatik galdetu du? (G-azp-goi), harengatik ez galdetzeko (G-azp-goi), [...] zureatik galdeu deu (G-azp)" Gte Erd 129.
    Begiratu zion andre Joxepari, galdetuaz bezela Martiñengatik. Zab Gabon 40.
    sense-2
    2. (AN-5vill, L, B, BN, S; Urt I 229, VocBN (sg. A, pero sólo encontramos galdatu ), H) Ref.: A; EAEL 269 .
     Pedir, demandar, exigir, reclamar. Tr. Propio de la tradición septentrional (no suletina); documentado ya en Etcheberri de Ziburu, es más frecuente y está más extendido que la acepción anterior. Se documenta tbn. ocasionalmente en autores guipuzcoanos y alto-navarros populares (Echagaray, Xenpelar (319), Txirrita, Yanzi (181), etc.), y en el siglo XX en algunos autores cultos, como Orixe (Eus 51, explicado con eskatu ), F. Irigaray (186), Iraizoz (YKBiz 285), S. Mitxelena, o Villasante (Jaink 168)).
    Bakhotxari galdetzeko bere obren kontua. EZ Man I 85. Nekearen golardotzat deus eztiat galdetzen. Ib. 5. Ardiatsi ez badut galdetua. EZ Man II 11 (v. tbn. 189). Jainkoaren argien galdetzeko othoitza. Ch III 23, 7 (SP eskatu, Ip galthatü ). Arrazoinak edo okasioneak hala galdetzen duenean. Ib. I 9, 3 (SP, Mst nahi, Ip manhatü ). Gureganik galdetzen duen gauza bakharra. He Gudu 45. Etzuela aurkhitzen gizon haren baitan fitsik punimendua galdetzen zukenik. Lg II 271. Dabitek galdetu zuen Abigail ezkontzan. Ib. 287. Sobra galdetzen othe zait? Brtc 238. Jan ongi, barrenak galdetzen duen eredura. Dh 54. Bitarte ipiñirik / Birjiña Maria, / biyotzetik galdetzen / diyogu graziya. Echag 66. Zorren galdetzeko. Hb Egia 3. Nabukodonosor erregeak galdetzen du oro khurtzea haren urrezko itxuraren aitzinean. Ib. 26. Permisua galdetu / alkate jaunari. EusJok II 21. Axaleko xoriaren ikhusteko galdetzen niola bere liburua. Elzb PAd 20. San Antonio hasi zitzaion galdetzen eta galdetzen idek zezola athea. Jnn SBi 116. [Alemanek] Belgicatikan galdetu zuten / lendabiziko pasua, / jakiñik nola zeguen Parisa / andik bide erosua. Tx B I 103. Ohe bat galdetzen du gauaren iragaiteko. Barb Leg 136. Galdetu baimena eman zioten. Zerb IxtS 35. Otoitz egile handia, langile presta... eta Biriatuko xokoak galdetzen duen bezala, hein bat bederen kontrabandixta naski! Zerb Azk 84. Erratzun permisionea galdetu zion ango juraduari bertso batzuk botatzeko. Auspoa 77-78, 232.
    v. tbn. Harb 36. Gç 106. CatLav A 6r (V 7). Mih 98. Monho 90. Bordel 88. Gy 71. HeH Mt 7, 9 (He galdetu; Lç, Echn, Hual eskatu, TB, EvL, SalabBN galdegin, Ip galthatü, Dv, Leon galdatu). ChantP 238. Zby RIEV 1908, 604. Elsb Fram 146. Arb Igand 179. Zub 59. Etcham 230. Iratz 134. SMitx Aranz 33. Mde Pr 63. Mattin 36. Xa Odol 303. Lazkao in Xa EzinB 134. JAzpiroz 193.
    azpiadiera-2.1
    (Rad. en vez de part.).
    Senperek ez galdeko laguntza nihori. Hb Esk 120. Zumalakarregiri, Etxarri-Aranan, / Xapelgorriek galde hartzea harmadan. Ib. 163.
    azpiadiera-2.2
    (Part. en función de adj.).
    Othoiztu zaitudan arren, Iongoiko indarsua, / eztarotazu laudatu ontasun galdetua. EZ Man II 22.
    azpiadiera-2.3
    (Acompañado de sintagma nominal en caso absoluto indet.).
    Abisu / aphezari galdetzeaz eztuk behar gorritu. EZ Man I 27. Fabore galdetzeko othoitza. Harb 91. Konseillu galdetu. Ch I 5 (tít.). Sokorri galdetuko darotzuna. Mih 53. Kontu galdetuko zaio ordu artean eraman duen denboraz. Brtc 125. Asperkhunde galdetuko du. Dh 138. Galdetu dut berri, eta erran dautet predikari handi batek behar zuela mintzatu. Hb Egia 21. Sos galdetzen hari direla. Elzb PAd 19. Goraxago egin huts batez barkamendu nahi diotegu, orai berean, galdetu. Zerb Azk 99.
    v. tbn. Lg I 351. Zby RIEV 1908, 295. Jnn SBi 169. Larz Senper 132.
    azpiadiera-2.4
    (Acompañado de sust. verbal con suf. de alativo). Pedir de.
    Emazte hark miretsi zuen Jesusek hari galdetzea edaterat. Lg II 136 (v. tbn. edaterat galdetu en Zerb IxtS 21).
    sense-3
    3. (Aux. trans. bipersonal). Llamar, reclamar. " Nor galdetu du bear duela? (B), nagusia galdetu du (B)" Gte Erd 129.
    [Samuel] goan zitzaion Heliri, ustez hark galdetzen zuen. Lg I 252. Oso-osoa galdetzen zaitu zure Jainkoak. Brtc 198. Guazen, guazen, galdetzen gaitu / Ama Birjinak Lurdera. Zby RIEV 1908, 291. Jainko Jaunak galdetzen gaitu denak bere zerbitzura. Jnn SBi 171.
    sense-4
    4. "(V-m), averiguar" A.
    azpisarrera-1
    GALDETZEKE.
    Sin preguntar.
    Eta bizidunaren aurrean nola egon gure buruari galdetzeke: Zergatia, Sustarra? Vill Jaink 58.

    galdetu

    galdetu
    << gaizki 0 / 0 galdu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper