(L-ain; Hb, Dv), bidekurtze (V-arr-ger-gip), bidekurutxe (-khürütxe S), bidekurutze (V-gip; -kh- BN; H), bidekurutz, bidekurutza (G-nav), bidekutze (V-gip), bidekutz (V-gip), bidagurutz (A DBols), bidagurutze (Aq 1190→A), bidakurtze (V-gip), bidakurutze (H), biregurutze, birekutze (V-gip) Ref.: A (bide-gurutze, bidekurtze); Lh (bidekhurutze); Iz ArOñ (bidakurtzietan, bidékurtze) Als (kurutza); Elexp Berg (bide-kurutze) .
Encrucijada (sentidos prop. y fig.). "Bide-gurutze, carrefour de routes" Dv. "Bide]a[ kurutzea, carrefour, chemins qui se croisent" H s.v. bide. "Bidakurtzietan animak eta olixo-usaiña eoten da... Paternosterra errosau biada" Iz ArOñ. "Bide-kurutze baten gare abertzaliak" Elexp Berg. "Kamioi batekin txoke eiñ i dau birekutze baten" Ib. v. BIDE-BURU. Tr. Documentado en autores tanto septentrionales como meridionales, desde principios del s. XIX; las formas en bida- son menos frecuentes en los textos. En DFrec hay 9 ejs. de bidegurutze .
Botatzen badira bidagurutzean ollo beltzaren lumak. Mg in BOEg 2445. Zer ote dira pamerial oek? [...] Zer geiago bidakurutzeak (encrucijada) bestelako bide eta tokiak baño? Id. ib. 2445. Bere oia [...] errejistraitia gaitzkinaren billa, eta an begitandu eta figuraitan iaten gauzak apartau eta bidakurtzetan erretia. msOñ2 82r. Zoazte beraz bide khurutzetarat, eta kausituko ditutzuen guziak gonbida zatzue ezteietarat. TB Mt 22, 9 (Ur, SalabBN, Echn, Or, IBk, IBe bidegurutze; Lç, He bide kantoin, Dv, Ip, Ol bide buru). Bide-gurutze batean irten zitzaion alarguntzako soñekoen ordez, alaiak janzi, eta mantuarekin estalirik. Lard 50. Landetako basarretxe ondora, oraiñ Urrestilla ta Tolosarako bide-gurutze egiten dan tokira. 'Hoy casería de Landeta, encrucijada para Urrestilla y Tolosa'. Aran SIgn 77. Bidegurutze onetan gelditzen dira neskatx gaztea eta bere lagun maitagarria. Otag EE 1882c, 580. Arrizkoak [kurutzeak] bide-kurutzetan ipiñi ei zituen, burdiñazkoak mendi-gaillurretan da argizarizkoak ate ta leioetan enplata. Ag AL 65. Errebide bazterrean utzi nintuen, bide kurutze batean. StPierre 18. Zalburdia bide gurutzean artuko det. Alz Ram 56. Alako batean begiztatu omen zuten kotxe bat, Oñatira ta Elgoibarrera asten dan bidegurutzean. Or SCruz 41. Pizti gaixtuen igesi juana / arbol azpira usua, / eiztariaren bire-gurutzera / lenengo pasaizua. Tx B I 268. Bide kurutzeraño ordu erdiko tartea bazan. Anab Usauri 71. Bitxabalaren ertzian ibilten da, bide-kurutzen urrian. Kk Ab II 90. Barriro eldu ziranian Txorokilletako bide-kurutzera, an egozan gizon bi. Ib. 92. Arkitu zuten, arek esan bezela, astokoa zutik, ate aurrean loturik bide-gurutzean. Ir YKBiz 375. Doniban aurreko arratsean etxe ondoetan eta bidegurutzetan suak egitea. JMB ELG 80. Izan ere, illak bidegurutzetan agertzen dirala uste dute askok. Ib. 89. Andabidean zear gorpua daroenean bidekurtze guztietan errespontsu bat esaten dau abadeak, bakoitzean bat (V-arr-gip). A EY I 214. Joan ziren beraz eta asto umea kausitu zuten kanpoan, bide-kurutze batean athe baten ondoan estekatua. Leon Mc 11, 4. Alper-uste ori bide-gurutze ez-ezaguna da; bidez doanak ez baitio errez igerriko nondik artu: batetik, alperkeri goxora pasatzen ote dan; bestetik, anima geiegi zirikatuz, aspertuko ote dan; atzera egiñez beste bide bat artuko ote dun. Or QA 143. Bide-gurutzean atxeman zituen Angelesak. Zerb Azk 35. Bide kurutxe bati ohartu zen, hiru karrika elgarretarat juntatzen ziren toki hura behar bezalakoa zela harentzat. JEtchep 114. Bidekurutzera joan, eta andik igaroaz joan zeintekean edonori, "geldi or ta eskuak gora!" dei egiteko gertu. Erkiag BatB 21. Malacca? Erran zitaken Xinaren punta [...]. Hango azantzak! Hango mintzairak! Hango haroa! Zer bide kurutzea! Ardoy SFran 183. Bihotzean hildura. Bidekurutzetan / ikusi dizkiat gizonak bakanduak, / mutu geldiak. Lasa Poem 95. Babiloniako erregea bidegurutzean gelditu da, bide biak banantzen diran tokian. Ker Ez 21, 26. Bidexigor bateko bidagurutzean. Berron Kijote 141. Arruako bide-gurutze artatik Zumai aldera joan zan. Alkain 79. Guadalupera igotzeko bide-gurutzean, odoletan illa ikusi det. Ataño MLanak 139. Bide-kurutz batean utzi genituan. BAyerbe 148. An be, beste bidegurutz bat sortzen jakun: baserritarrok onako aldaketakin ez dogu susmo onik geienetan, baña kurtsilloetan barritze onen alde egoan jokera guztia. Gerrika 150. Aspertu egiten dute maiz bide zuzen eta zabalek: bihurgune izkutuak nahi ditu, gora eta beherako aldapa zorrotzak, ustekabeko bidagurutzeak. MEIG II 57.
v. tbn. Onaind STeresa 92. AZink 61. Bidegurutz: Zendoia 124.