OEH - Bilaketa

84 emaitza albait bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
laster.
tradizioa
Tr. Laster es la forma más extendida en todos los dialectos (salvo en guipuzcoano) desde los textos más antiguos. En autores guipuzcoanos se documenta laister en alguna ocasión en Guerrico e Iturriaga, y su uso aumenta (en detrimento de laster) desde finales del s. XIX, seguido con menor frecuencia de laixter y laxter, y alternando varias de estas formas en algunos autores. Hay tbn. laister en Eguiateguy (249), Lizarraga de Elcano (junto a laixter sg. LE-Ir), Enbeita (197), B. Enbeita (NereA 181), Alzola, y en la ed. de Labayen de los poemas de Elizanburu; laxter en un ej. de Axular (168 (V 114)), y laixter en Maister y Mattin (en todos ellos junto al frec. laster). Se documenta lauster en Chourio y Haraneder (Gudu 121, etc.), en ambos junto a laster, y algún ej. aislado de Larreguy (I 324), y la(i)ste en algunos bersolaris guipuzcoanos: Udarregi, Noe, Uztapide, Lazkao Txiki (in Xa EzinB 137 laste; tbn. en Mattin), Zendoia (76), y un ej. de EusJok; hay además, salvo errata, ejs. aislados de lazter en Mihura, Moguel, Duvoisin e Iturzaeta, y de laizter en Goñi. En DFrec hay 218 ejs. (35 septentrionales) de laster, 56 de laister y 2 de laixter.
etimologikoa
Etim. Para la explicación de las formas con diptongo (laister, lauster...), v. FHV 488s.
Onom.: Johan Lasterra. (1100) Arzam 319. Sancha Lasterra. (1265) Ib. 319.
sense-1
I . (Adv.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; Lcc, Volt 3, Mic 5r, SP, Urt I 11, Ht VocGr 310, VP 18r, Lar, Añ, Izt 28r, VocBN , Gèze, Dv, H, VocB , A Apend ), laister (G; Dv (G), H (G)), lauster (H (G, L)), laixter (G-bet; H (AN)), laxter (H (S)), lazter, laiste, laste Ref.: A (laster, laister); Etxba Eib; Gte Erd 209; Elexp Berg .
Pronto, enseguida. "Presto", "prestamente" Lcc. "Abreviadamente" Mic 5r. "Laster egitea, faire vite" SP. "Citatim" Urt V 157. "Abortiri, [...] lasterregi erditzea" Ib. I 37. "Tôt, bientôt, d'abord", "promptement", "vite" Ht VocGr. "Lasterrago, plutôt" Ib. "Luego, de aquí a un poco", "prestamente" Lar. "(No le) esperábamos tan presto, uste ez genduen ain laster" Ib. "(En un) pie de tierra, txit laster, biziro" Ib. "(En fin, por) abreviar, digo que, azkenean laster esateagatik, diot ezen" Ib. "Presto, luego", "prontamente" Lar y Añ. "Brevemente", "puntualmente" Añ. "Laster yaki bearra naz, soy de condición o genio de ponerme luego a mayores" Izt 28r. "(Adv.), vite, promptement. Zato laster, venez vite" Dv. "Zato ikhusi bezain laster, venez aussitôt que vous l'aurez vu" Ib. "2. [...] Dans peu de temps. Laster egin duzu harat-hunata, [...]; 3. vite, avec précipitation. Lana laster egiten duenak ez ohi du ongi egiten, [...]. Vite, inconsidérément. Ez laster hitz eman: lasterregi hitz emanari maiz urrikia darraiko, [...]. 4. suivi de bezain il signifie aussitôt que. Ikhusi bezain laster, aussitôt après avoir vu" H. "Pronto, luego, enseguida. [...] Laster bildua, laster histua (S), la fortuna que se ha recogido pronto, pronto se disipa" A. Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos.
Nik prometietan deutsut eze laster osatu zatezkeala daukazun gaxaesun orretarik. Lazarraga A, 1151r. Konde andiorrek juntadu ditu laster / Donostiako irian. CantBret 7s. Laster emaiten dauenak birretan emaiten du. "Quien presto da" . RS 258. Lasterrago eskua aora ze ez burukora. "Más presto" . Ib. 184. Hezurrak xehatu arren, laster dira osatzen. EZ Man I 111. Eskribuz ematzitzue / guztiak paperean, / eta dietzadatzue / laster bidal postean. EZ Noel 48. Lasterregi aserratu naiz eta pazienziarik eztut izan. EZ Eliç 149. Laster etorri nadin gurako al dozu / il baino leenago zakuskidan zu. CancAmV 15s. Laster bildua, laster urratua. O Pr 638. Ezdeusera makhurtzen zara, laster erortzen, laster benzutzen, laster asaldatzen. SP Imit III 4, 2. Dozena bat errugo ogi eta baba, eta otoi egiten dizut despatxa detzatzun arren laster. CartVera 265. Laster jaioko da Jesusa niganik. Acto 107. Mundu huntan zureak egin duke lauster, ikusazu zertan zaren. Ch I 23, 1. Fite eta laster eta gustoreki egitea Jangoikoaren gauzak. El 85. Eskuak nihori ez diotzatzula lasterregi pausa. He 1 Tim 5, 22 (Dv berehalakoan ). Eritzen ziranak asi ziran eritu ta laster Elizako gauzak eskatzen. Mb IArg I 188. Gois gorri, laster euri. Mg PAb 122 (CO 18 lazter). --Almorzau daigun orain. --Laster nas, ta artietan ixio egizu suba. Ib. 69. Laster alabaña zabaldu zan idolatria. AA III 282. Mundu huntako atseginak histen dire denborarekin, batzutan laster ere bai. Dh 178. Beti jaaten ta edaaten egon biar baleu, laster aspertuko litzaateke. fB Olg 15. Adiskidiak [...] sinistuten dau [...] [lagunagatik] esaten dan ona, eta ez ain laster dinuen txarra. Astar II 181. Zorijonekua, Jaungoikuaren deijari laster erantzuten deutsana! Ur MarIl 89. Laster ikhusten du iñorant ba dela. Gy 199. Kristobal Colomb [...], duela laster hirur mende eta erdi Amerikako leihorra deskubritu zuena. Ib. 255n. Egun onen ondoren laster, bein batean agertu zitzaien. Lard 474. Bere laster il bearra ezagutu zuenean [...]. Ib. 63. Toki batzuetan arbolak lasterrago hazkartzen dira bertze zenbaitetan baino. Dv Lab 331 (173 lazter). Laster jausten dirala guzurra ta errena. AB AmaE 307. Jeikitzeko garaian laster eta nagitasun gabe jeikitzea. Arr May 9. Hain laster galtzekotz, zergatik behar zintudan ezagutu? Jnn SBi 119. Errepublikak behar ditu, ahal bezain laster, erorarazi berrogoi mila Frantsesen buruak. Elsb Fram 133. Hek koleran laster; gu, irriz laster! Zer orhoitzapena? Ib. 167. Laster ahantzi zituen orroitzapen kirets guziak. HU Aurp 110. Ill? Aiñ laster? Zer izan dau bada? Ag AL 92. Arin, lazter eta pozik egin behar dira [gurasoen esanak] . Itz Azald 95.
( s. XX) Ez deie jandarmei aski laster lana egin arazi. HU Zez 128. Laster hedatu baitzen berria auzo herrietarat. JE Bur 23. Ta loak artu bezin laster asi nintzan amesetan. Ag G 208. Amabiyak dira laister. Moc Damu 25. Pilar-ek bere lanari jarraitzen dio. Laster Pantxikak [...] antsi larri bat egiten du. Alz Ram 65 (57 laister). Laister ditute mendean. "Pronto las dominarán" . Or Eus 330 (v. tbn. Aitork 190 laister). Danielek laster asmatu zuen egia. Zerb IxtS 69. Lurreko batasunek ez badute bethi irauten, zenbeit laster ere suntsitzen badituzte barneko eta kanpoko haize gaixtoek [...]. Ib. 99. Zato laster, zato Ama! / Senda gaitzazu. Iratz 191. --Ia iru-lau maillukada emoten deutsazakan. --Bai laster be, ori baño ezpada! Bilbao IpuiB 34. Giza-ilkorrei ere egunik onenak lasterren iges egiten die. Ibiñ Virgil 95 (77 laister). Larogei urte laister betetzeko. Alzola Atalak 78. Ez da harritzeko amodio horrek laster kotsatu bazuen Frantsesen izaite guzia. Ardoy SFran 296. Laster jakin zan dana. Etxabu Kontu 135. Laster ziran ama-alabak bakarrik sukaldean. TxGarm BordaB 15 (ib. 43 laister). Laister gure gizonari beste iru lagun bildu omen zitzaizkion. JAzpiroz 106. Hamar urteren buruan! Laster esaten da hori. MEIG VII 161. (v. tbn. MEIG I 42 y 43 laister, en unos versos escritos en dialecto guipuzcoano)

v. tbn. (Para var. distintas de laster): Laister: FrantzesB I 140. It Fab 255. Afrika 42. Bil 134. Aran SIgn 70 (23 laxter). Elzb Po 210. Zab Gabon 40. Apaol 95. Xe 185. Noe 18 (89 laste). AzpPr 130. Ud 139 (162 laiste). Goñi 62 (33 laizter, 44 laixter, 40 laxter). Iraola 17. Urruz Zer 20. EusJok 106 (135 laiste, 95 laixter). ArgiDL 61. Muj PAm 9. Jaukol Biozk 96. Lek EunD 44. Tx B II 42 (I 174 laixter, II 151 laxter). MendaroTx 248. Lab EEguna 68. Ldi IL 28. TAg Uzt 149. EA OlBe 76. Zait Sof 69. Mde Pr 79. Munita 103 (109 laixter, 25 laxter). SMitx Aranz 213 (49 laixter). Etxde JJ 59. Txill Let 129. Izeta DirG 121. And AUzta 122. Vill Jaink 182. Basarri 190. MAtx Gazt 14 (8 laixter). NEtx LBB 159. Uzt Noiz 30 (52 laiste). Xa Odol 93. Laixter: JanEd II 136. EusJok II 153 (159 laxter). Lh Yol 33. ZArg 1954, 89. JAIraz Bizia 121. Ugalde Iltz 62. Mattin 74. Salav 50. Ostolaiz 130. Laxter: A Ardi 125. Inza Azalp 95. Alz Burr 29. Ir YKBiz 305. JMB ELG 63. Olea 55. Ataño TxanKan 216. Gerrika 171. Laiste: Auspoa 39, 98. Insausti 351.
azpiadiera-1.1.1
Laster-fite urera eraman ta ere [...]. Mb IArg I 279. Kaleko zurrumurrua laster arin jaso eban [Iñesek] . Erkiag BatB 165 (v. tbn. BatB 61).
azpiadiera-1.1.2
(V-arr, G-azp-goi, AN-5vill, B ap. Gte Erd 209 ; , H) .
(Tras ablativo, principalmente tras formas de demostrativo del tipo handik, hemendik, hortik... ). "(De) allí a poco: (c.) piska bat garrenean, andik laster " . " Eritu zen armadan sarthu zenetik laster, il tomba malade bientôt après qu'il fut entré dans l'armée" Dv. " Hantik laster ioan zen, il s'en alla vite après" H. " Handik laster " Gte Erd 209. v. LASTERREAN (b), LASTERRERA. Tr. Documentado desde mediados del s. XVII en autores de todas las épocas y dialectos. La expr. handik(an), arik laster es con diferencia la más frecuente.
Handik laster ethorriko dira irri ixilak. SP Phil 289. Andik laster ill ta [...]. Mb IArg I 131. Emendik laster ez nazue ekusiko zuek. Ib. 315. Ta arik laster zikindu ta loituten dira barriro. LoraS 33. Andik laster Isabelek semea egin zuen. Lard 364. --Ordutik laster errira joango intzan. --Bai. Zab Gabon 38. Oeratu giñanetikan laister, ikusi nuan nere aita. Apaol 79 (36 andik laster). Urten genduan gaberditik laster Berriotzeko basoan goizalderako egon bear gendualata. Ag AL 144 (53 andik laster). Andikan laister jarri zituzten / eskola erderazkuak. Tx B II 169. Baiñan andik laister / berri gaiztoak jo ninduan. (Canc. pop. in Or Eus 117 ). Handik laster alargundu eta berriz ere ezkondu. Lf Murtuts 40. Hortik laster hasi nintzan kantu euskalduneri ere ohartzen. Xa Odol 29 (143 handikan laster). Horra nun handik laster arrañatzen dutan etxe xahar bat. Etchebarne 93. Emendik laster zan San Isidro eguna be. Gerrika 269. Fetxa artatik laster beste apustu koskor bat. Albeniz 152.
v. tbn. CatLav 258 (V 130). He Gudu 124 (laus-). Lg I 217. Cb Just 69. Mg CC 206 (CO 98 arik laster). VMg 66.AA III 491. Izt C 115. Ur MarIl 73. Gy 208. Hb Esk 119. Laph 173. Aran SIgn 79, 76 (laix-). Zby RIEV 1908, 212. HU Aurp 177. Arr May 41, 29 (lax-). AB AmaE 346. Elsb Fram 95. Jnn SBi 129. Ip Hil 125. Urruz Urz 16. Bv AsL 96. Azc PB 245. Goñi 39 (laix-). Echta Jos 93. Iraola 17 (lais-). CatJauf 30. Noe 98. StPierre 17. Const 43. Barb Leg 66. JE Ber 96. Lek EunD 15 (lais-). Ir YKBiz 406. Zerb IxtS 71. Mde Pr 208. Etxde AlosT 98 (lais-). Bilbao IpuiB 21. Anab Poli 56 (lais-). Salav 58 (lais-). NEtx LBB 162. Ardoy SFran 56. Uzt Sas 212 (laste). Berron Kijote 126. Etxabu Kontu 173. Ataño TxanKan 172 (lax-). Onaind STeresa 60.
azpiadiera-1.1.2.1
(Dv).
Cerca. " Handik laster da hiria, la ville est à peu de distance de là" Dv.
Mondragoitik laster, Bergara baño lenxeago, Deba izeneko ibai ertzean. Ag G 320. Deskargatikan laister dagoen / pagotxo baten onduan. Tx B I 70. Alkurruntzen (Amaiurtik laister). JMB ELG 65. Minkiu ibaia Alpeetan sortzen da, Mantuatik laster. Ibiñ Virgil 53n. Kurutze-bidiak nire arrebie dagon lekutik laster asten dira. Gerrika 252.
azpiadiera-1.1.3
(Con reduplicación intensiva). "Brevísimamente, txit lasterkiro, laster laster " Lar.
Laster, laster karrika hustu zen, bai eta bortha leihoak zerratu zituzten! Elsb Fram 138. Entzun ta jakin bezin laster, antxe zan [...] laster-laster kristau-ikasbidea erakusten. ZArg 1955, 313.
azpiadiera-1.1.4
(Antepuesto al aux. y al part., en forma de pretérito y sentido de futuro). "Hay, caso singular, un adverbio de tiempo que también tiene fuerza para desarticular los grupos verbales de infinitivo y auxiliar. Es laster 'pronto'. [...] En vez de laster etorriko naiz, laster ilgo da ori, laster eroango dogu, que también se usan, decimos en V laster naiz etorri 'pronto vendré', laster da ori il 'pronto morirá ése', laster dogu ori etxera eroan 'pronto llevaremos eso a casa'. En la fábula 20.º de Zabala se lee laster zan bai gizendu Mixotxu gure 'pronto engordó, si, nuestra Mixotxu (el gato)'. La acepción verbal no es aquí de futuro" A Morf 759. " Laster da emen, laster da etorri, llegará pronto" A Apend. Cf. ejs. tbn. con sentido de futuro, construidos con part. det. o part. + -ta/-rik: Urtara maiz dijoan jarroa laster da ausia. RIs 85. Iges egiten ez badau eurakganik [...] laster da galduba. Mg CO 278. Aizez gizendua / laster da galdua. / Igoten duenak goregi / jo bearko du beregi. VMg 40. Orduan bai daukala Olandarrak poza / usterik laster zala Okendo goituta. AB AmaE 99. Laster dozu bijotzoi josirik arantzaz / jarraitzen bozu orko "fariseoakaz". Enb 58. Jausi ta jagi, badoia aurrera, / gorputza indargetuta / obenen erruz laster da Jesus / kurutze baten josita. BEnb NereA 151.
Beti har detzagun / aingeruak lagun; / holako lagunekin / laster da desegin / Satan gaixtoa. 'Il sera vite défait' . Monho 94. Kadera baten ganean / bizi zara Anton Julian! / laster da akabau / eta egingo dau. Azc PB 248. Ez bildurrik ixan; / laster da ori berbixi. Enb 67. Agur "Lizardi"! Laister naiz eldu / zu juan zeran Errira. Ib. 149. Egon lasa, ama, laster naz etorri ta. Otx 157. --Zuk esan dozunez, laster dira etorri guraso ta emparadubak, ezta? --Bai; gexu baten. Ib. 81. Eta iru egunian goxetan [...] kañabera-baltza emonaz, laster dozu mutil ori taketa bera baño senduago jarri. Ib. 164. Naturaren altzo utsean murgilerazi bear izango luke nork bere burua bere biziko azkena ta xedea irixteko, ta laster da ori il, bat eginik. Zait Plat 45. Bi [nobia] badozak, laster aiz / bape barik lotu. FEtxeb 129.
azpiadiera-1.2
2. (Madar 108r, Mic 5v, Lar, Añ, H). Deprisa, rápido. "Apriesa, karran, laster " Mic. "Aceleradamente" Lar. "Aprisa" , "ágilmente", "ligeramente", "(a buen) paso" Lar y Añ. "Correr [...] (c.) laster joan " . v. lasterka. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. Algunos ejs. (Mg PAb 60, Añ LoraS 103, fB Ic II 183, Ch I 3, 6...) podrían interpretarse tbn. como correspondientes a la primera acepción.
Karrerea laster eroean Erbitegi ganean. EZarate 16. Zeñagana joan zidin laster Dorido. Lazarraga A, 1152r. Zeinzuk utra laster ta erroitu andiaz eroan zituan florestati beera. Ib. A, 1153r. Hoa laster baratxexe. "Vete de presto pasito" . RS 173. Nola ua hain laster? Igurikak, banua hirekin. "Comment cours tu si vite?" . Volt 276. Argia gero bitzten da laster nola xixmixta. EZ Man I 104. Ezen etsaiak darraizkit / laster eta khexarik. EZ Eliç 301. [Arrau eta belekin] arintkiago eta lasterrago dohazi untziak. Ax 495 (V 320). Irabazia aphurragatik nekhatzen gara eta laster gabiltza haren ondoan. SP Imit III 44, 2 (Ch bagarabiltza lausterka). Laster zihoan xirripa bat / itsasoaren aldera. 107. Haizea baño lasterrago. Ib. 162. Prudenzia handia da egitekotan ez lasterregi goatea. Ch I 4, 2. Oi zein laster doan munduko loria! Ib. 3,6. Eztaiela errosarioa errezau [...] laster edo arin, deboziñork bapere baga. Urqz 23. Lausterregi dabillana, hirriskutan dabilla maiz erortzeko. He Phil 245 (v. tbn. Gudu 140). Atozte laster ni libratzera. Cb Eg III 313 (v. tbn. en contexto similar AA III 321 laster). Zoaz ariñ sulla edo erradara ta laster txarrotik aoa bete ur garbi arrezazu. Ib. 371. Ordu bi, nai baño lasterrago igaro ziranak. Cb Eg II 179. Iraganen dire urtheak, egunak [...]; eta helas, zein laster ez othe dohaz! Brtc 129 (v. tbn. en contexto similar Mb IArg I 321, Jnn SBi 156, Zav Fab RIEV 1907, 530 laster). Ekartzu laster trago bat. Mg PAb 60. Begira ze laster ustel-kirastuten dan. LoraS 103 (EL2 172 zatoze zuek laster). Lasterregi edo presaka eta modu bage jaten danean. Gco II 58. Miina, lasterregi edekita, berbaren bat gaiski-esan ez daigun. fB Ic II 183. Denbora laster / igarotzen da lanean. Echag 118. Zoiñek lasterrago kurri / desafio zion egin. Gy 57 (273 zatho laster). [Xakhurra gizona baino] lasterrago dabila. Hb Egia 4. Oreiña laster dua horen aitzinian. ChantP 152. Sartu daiguzan txalupan laster / itxaron barik gizonai. Azc PB 64.
( s. XX) Beha zoin laster doan [Gaxuxa] karrika behera. Ox 163. Laster etorri zaite, eguneroko otoitzak astera guaz ta. Alz Ram 134 (v. tbn. 59). Eri-handiengana apeza laster edo zaluiki deitzen dutelarik, [...]. FIr 190. Bai laister zoala ontzixka ur dirdaitsuetan! Or Mi 129. Zoaz laster iriko karrika ta plazetara eta ekarri onera eskaleak. Ir YKBiz 296. Berriketan asi ziran ezkero, nai bezin laster eraman zun alkarrizketa bere saillera. TAg Uzt 210. Gain zabal hoitaz mozkor, hoa laster pottoka. Iratz 51. Begitartea gorrituxerik zedukan ez [...], lasterregi ibili zelakotz baizik. Mde HaurB 50. Laister dijoa denbora, laisterka bezin ixillik. Txill Let 93. Apostu edo nor-geiagoka laster zoanez, jendea urduri yegoan. Bilbao IpuiB 268. Laster dabil Matxin, untzitik legorreratuta, [...] adiskidea idoro nairik. Erkiag BatB 196. Zaltegitik igesitako kuadrigak are lasterrago dioaz zabaldietan barrena. Ibiñ Virgil 80. Untzia joan zadin edo lasterrago edo emekiago. Ardoy SFran 246. Laister joan nintzan da bai laister ekarri ere. JAzpiroz 211. Laster atera nintzan oietik. BBarand 109. Plaza haundia laster iragaiten ginituen goitikoan, berant aire bat bildua baginuen. Larre ArtzainE 103. Lasterrago baitabil beti gogoa begia baino. MEIG VIII 44. Gure gurasoek baino [...] lasterrago gabiltza. MIH 327.

v. tbn. It Fab 193. Arch Fab 161. Elzb Po 216. Const 21. Barb Leg 128. Laister: TxGarm BordaB 187.
azpiadiera-1.2.1
(En exclamaciones). "Abrevia, date prisa, lasterregizu, ea agudo, ea laster, biziro " Lar. "Acaba, fórmula de dar prisa, acaba, vete, si has de ir, ea laster, ea bada, oa joan bear badek " Ib. "Ea, vamos pronto: (c.) ea laster, agudo, prest " .
Laster, laster! diote, oleazioa eman bekio. Cb Eg II 91.
azpiadiera-1.2.2
Jausten banas, diñot, laster laster, milla bider laster ta bertati arin egingo dot konfesorearen oñetara. LoraS 155.
azpiadiera-1.3
3. (En frase negativa). Durante mucho tiempo.
Ardi atrebituak / atsegin heietan, / etzuen laster iraun, / sartu zen penetan. Etcham 134.
sense-2
II . (Adj.).
azpiadiera-2.1
1. (G-azp, AN, L, BN, S, R; Ht VocGr, Lar, Añ, Izt, Dv, H) Ref.: A; Gte Erd 295 .
Rápido, veloz. "Citatior, [...] agudoagoa, lasterragoa " , "citatissimus, [...] agudoena, lasterrena" Urt V 157. "Prompt" Ht VocGr. "Activo, vivo, pronto" , "aligero, alado", "arrebatado, veloz", "expédito, expedido" Lar. "Acelerado. [...] Txit da lasterra hitzegitean, ibiltean " Ib. "Ligero, veloz" , "puntual", "rápido", "ágil", "diligente", "liberal, pronto" Lar y Añ. "Activo" Izt. "(Adj.), prompt, vite. Esku lasterra, main preste, léger. Mihi lasterra, langue prompte" Dv. "1. [...] Oreñ, zaldi lasterrak, cerf, cheval vites. 5. [...] Langile lasterra, ouvrier actif" H. "Presuroso, corriente" A. " Pauso lasterrean hasi zen (G-azp)" Gte Erd 295. Cf. BIDE-LASTER, ESKU-LASTER, UR-LASTER. Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. La mayoría de los ejs. del s. XX corresponden a autores meridionales cultos, siendo escasos los septentrionales.
Ganboar seme lasterra / are bere lasterrago / Abendañuje motela. Mondr 47ss. Eta orduan oraino bizi diratenak, resuszitaturen dituke Iainkoak mirakuloski erran den muthatze laster harzaz. Ins C, 8r. Aldi txaburra lasterra bada, egun astia baño obe da. " Si el tiempo corto es apresurado" . RS 29. Begira adi ur bareti, nihaur niaitek lasterreti. Saug 16. Pintura duk begiaren zuhurtzia lasterra. EZ Man I 29. Lehen baño lehenago itzultzeko eskerrak / zeren darozkiguketzun eman aire lasterrak. EZ Man II 147. Lan lasterra, lan alferra. O Pr 297. Zein ur, geldia ala lasterra? Ax 38 (V 23). Haragiari kontra egiteko [...] bide ona da eta lasterra [...]. Ib. 369 (V 243). Nola baitoaz arriberak [...] / itsasoaren kausitzera / bere kursu lasterrean. Gç 207. Gatharraren erremediorik lasterrena da [...]. Mong 588. [Eskuararen] agudotasuna hain da bizia, zorrotza, agudoa eta lasterra, non [...]. ES 191. Gisa hunetan deklinatzen dira velox, ocis, agudoa, lasterra. Ib. 210. Haiñ lasterra asarratzeko. Ch IV 7, 2. Erremedia lausterrak eta efetuzkoak. He Gudu 55. Amuriua laster da, egiati, debot, ezti eta maithagarri. Mst III 5, 7 (SP lasterra ). Gogoan erabilatzue haren fedearen bizitasuna, obedienziaren lehia lasterrak, humiltasunaren beheramendua. Mih 12 (Harriet traduce: "le zèle empressé"). Aiñ aserrekorrak eta benganzarako aiñ laisterrak. Gco I 438. Gu eskátzera báño lasterrágo dágo béra barkátzera. LE Ong 102v. Etzaitez lasterra izan edozein gauza esaten, begira bein eta birritan zer dinozun. Astar II 110. Ain daukat jenijo bizija, ain lasterra, eta erria, ze berbertatik iragoten naz. Ib. 104s. Ez othe da [...] izpiritu hertsi edo mihi laster derrakenik [...]. Gy VIII. Nik ere dudan pozoiña / da horrena bezaiñ lasterra eta fiña. Ib. 229. Egiten da orobat ongarri lasterra gisu berriarekin, menaslora uraren ordez ezarririk. Dv Lab 162. Begiratu gabe bere biurtze lasterragatik jendiak esan zezakenari [...]. Bv AsL 33. Birtutetsuak izateko biderik lasterrenak billatzen. Ib. 191. Bai besain, bai besazpi, / bai punpa lasterrak. Zby RIEV 1908, 90 (v. tbn. en contexto similar JE Bur 28 punpe laster, Osk Kurl 168 punpa-laster ). Borondate lazter eta bizi bat daukenak [...] egiteko. Itz Azald 201.
( s. XX) Zergaitik munduko egun guztiak beti lasterrak diran. Ag Serm 181. Hiriko xoko-moko guzietarat itzuli laster bat egin-araz zezadala. Zerb Metsiko 250. Negar eragiten eustan [...] etorkizuneko eriotz lasterrak. "Mi cercana muerte venidera" . Or Tormes 67. Aize-pirrinta laisterra. Or Mi 130. Agotik yaurtitzen ditu itz laisterrak. Ib. 81. Zein da ixan lettekian gauzarik laster ta ariñena? Otx 13. Agur laisterra egin alkarri eta bakoitzak bere bideari ekin zion. TAg Uzt 254. Dirdir laisterrak argitu ziozkan begininiak. Ib. 243. Zeramazkin oinkada laisterrak geldiagotuz. Ib. 6. Moxal lasterrak. 'Rápidos corceles' . Zait Sof 30. Itsasoaren aldera zebiltzan, isilik, urrats lasterrean. Mde HaurB 97. Gogo guren eta ezin esan alakoa da bakarrik, asmo lasterrez ludi osoa zear oldartzen dana. Zait Plat 78. [Beorrak] lasterragoak omen ziran zaldiak baiño. Ibiñ Virgil 80n. Ibai lasterrak. Ib. 101. Uretan, naiz geldia izan naiz lasterra [...]. Ib. 108. Ase baino gehiago, gosea haunditu irakurtze laster horrekin. Larre ( in Xa Odol 11 ). Poliki dabilena maiz heltzen dela ibiltari lasterragoa iristen ez den lekuraino. MEIG II 133. Nondik du argiak A-tik B-ra biderik lasterrena? MEIG I 128.

v. tbn. Volt 212. Lg II 158.
azpiadiera-2.1.1
"(V), precoz, (cosa), temprana" A, que cita a Moguel.
Lino mueta bi dagoz: batari deritxo agorra ta bestiari lina beria; a ugarijagoa, au obiagua ta lasterragua. Mg PAb 138.
azpiadiera-2.1.1.1
Indiako fakiren landareen laster-ernera ere beste psikokinesis bat bide da. Mde Pr 340.
azpiadiera-2.1.2
Fluido (ref. a la lengua).
Hizkuntza bizia eta lasterra du liburu honek. MEIG III 46. Euskara erraz, laster, malkarrik gabeko batean esaten du. MEIG II 123.
azpiadiera-2.2
2. "Breve en tiempo" Lar, .
Ordu laisterretan. "En las breves horas" . Izt D 147.
azpiadiera-2.3
3. (Dv, H).
(Nudo) corredizo. " Sokha lasterra, nœud coulant" Dv. " Koropilo, soka, khorda lasterra, nœud coulant" H (s.v. korapilo). "Coulant, en parlant de corde, de nœud. Korapillo lasterra, nœud coulant. Sokha lasterrez aratxea estekatu zuenak, itho zuen " Ib. v. LASTER-KORAPILO, LASTER-KORDA, KORAPILO-LASTER, KORDA-LASTER, SOKA-LASTER.
sense-3
III . (Sust.).
azpiadiera-3.1
1. (AN-ilzarb-olza, BN; SP, Arch VocGr, VocBN, Gèze, Dv, H), laister (AN-egüés) Ref.: A; Bon-Ond 152 .
Carrera; curso. " Egizu laster bat etxeraino, allez en courant jusqu'à la maison" Dv. " Lasterrari eman zen, il se mit à courir" Ib. "1. course, action de courir. Lasterrari eta ihesari eman zen, il prit (se donna à) la course et la fuite; 2. cours, cours des astres (Mst)" H. "Carrera, andanza, curso" A. "Marche, concours" Lh. Cf. HAIZE-LASTER, ASTO-LASTER. v. lastergo, lasterka (3), lasterketa, lasterraldi. Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga; al Sur se encuentra en Sandailia, Mendiburu, Lizarraga de Elcano, Moguel, Zavala, Iztueta, Mendigacha, Orixe, N. Etxaniz (LBB 53) y Anabitarte (Aprika 82 laister ).
Laskauarroen iesetako lasterra! 'Como corrían huyendo los de Lazcano' . Sandailia 14. Konstantki garreitzan proposatu izan zaikun lasterrari. He 12, 1 (He karrerean, IBe lasterketari ). Zure etxera nik ordañez egiñen dut lasterra / dohain ardiatsiaren itzultzeko eskerra. EZ Man II 118 (v. tbn. Man I 9 y Eliç 321 lasterra egin ). Iguzkiak lasterretan bideak / zure manuz egitentu arratseko luzeak. Ib. 12. [Ezta erraz urak] hartu duen usantzaren, abiaduraren eta lasterraren gal arazitzea. Ax 86s (V 59). Iokariaren lasterra, gora-behera. " La course d'un joueur est tantôt en haut, tantôt en bas" . O Pr 269. Bekatoreak eztira hegaldatzen Iainkoa baitara, aitzitik bere laster guziak egiten tuste lurrean eta lurrarentzat. SP Phil 4 (He 4 ibiltze edo pausu guziak ). Gugati zonbat urhats, zonbat iauzi eta laster egin dian gure Iaunak. Tt Onsa 115. Ezta iagoiti gelditzen, lasterrez doa, haren izatia oro lasterrian da, consistit in continuo fluxu, fluit semper et fluet . Ib. 99. [Filosofo bat zuñek] zelüko izarren lasterrak goguatzen beitütü. Mst I 2, 1. Otsoak gaitzik egin dezon beldurrez, ematen dio artzai txar onek lasterrari. Mb IArg I 309. Zure lasterrak eta zure bertutian aitzinatziak. AR 64. Zer laistérrak elizará aitzeagátik explikázioa? LE Prog 116. Jokalariaren lasterra; [...] / goratzea egi erdiraño / beheratzea ondarreraño. Mg PAb 172 (en boca del bajo-navarro). An tzan lasterra, / ta txakurrak lau oinka, / basauntzak ega. Zav Fab RIEV 1909, 28. Laisterrak edo karrerak egiten dirade modu onetan. Izt D 124. Lasterra hartü etxerat hoien kopiatzeko. 'Je pris la course vers la maison' . Etch 324. [Kalexa] ximiztan doa [...] aitzinduz eta gorriraziz, lasterrean, burdin bidetako hegastinak. Hb Egia 145. Mari-Santzen lasterra / Bost-Mendietan behera! (Cantar de Berterretch). ChantP 214. Eskualdun zalhu zailak ziren / hoberentzat berexiak. / Nekhe, laster, jauziak / haurretik hala ikhasiak. Zby RIEV 1909, 399. Norat oha laster hortan? Jnn SBi 63 (cf. infra LASTER BATE(T)AN). Eman zen berehala lasterrari. Ib. 115. Muthil gazteak plazara dohazila [...] eta omore onarekin ibil nahi bezenbat laster eta jauzi. Arb Igand 141s.
( s. XX) [Zorriak erran zaun:] Lasterra dian llabur eta txiker; korrengatik biar dian txerkatu leku non laster txikiz biar duan altxatu. 'Mi corrida es pequeña y corta [...], donde me podré esconder a poco correr' . Mdg 164. Zaldiaren laster eta putarrak orduan! Erhotzen zen, bi zangoak airaturik [...]. JE Bur 20. Oi Dariusen lasterrak, Katalin tarrapatan jin zitzaiolarik. Barb Sup 69. Zer lasterrak egin ditugun! Ufa! Ib. 57. Lasterra ezin aski zalu eginez, etxerat [...] bazoazin jendeak. Ib. 141. Iguzkiaren garrak / egin ditu lasterrak... / urhean daduzka mendien bizkarrak. Ox 165. Ekiten dio lasterrari. Or SCruz 31. Nimesko laister-apustua. Or Mi 13. Laisterrari utzi gabe, gibelera beatzen diat. TP Kattalin 182. Gureganatzen da nolazpait, lasterra emekitzen dugunean bederen guk. JE Ber 90. Ihizekan egiten zütian lasterrek, eta han hartzen zütian akidüra eta izertaldi handiek [...]. Const 36. Haizea bezain zalua / baderama lasterra. Etcham 66. Eguzki lasterrari eta illargiaren aldi negurtuei erne baldin bazaude [...]. "Solem ad rapidum" . Ibiñ Virgil 78. Urdatxeko herrialat / lasterrak egin ditzaien. Casve SGrazi 154. Lasterra(r)i eman, eta agudo geldi. (AN-5vill) 'Ain bizi asi, eta bereala geldi' . Inza NaEsZarr 1668. Jo berriz lasterrari eskolako bidetik beste alderat. Larre ArtzainE 23. Beldurrak harturik, lasterrari ekin zioten. MEIG IX 104. Berrizaleek eragin duten iraultza ez da sorterrian [...] atertzen. [...] Ibiliaren lasterra ez da gainera geroztik gelditu. MEIG VI 52.

v. tbn. Elzb PAd 45.
azpiadiera-3.2
2. (Arch VocGr).
Velocidad; celeridad, prontitud. "La vitesse" Arch VocGr.
Erhokeri handiagorik badeia eziez mündiaren laisterra baratü nahiaren egarria? Egiat 167. Bere laxterra gutxitu. "Minorar su velocidad" . Zink Crit 77. Tarte onek ez du laisterrik. "Este intervalo no tiene velocidad" . Or Poem 556. Ez dut ixilduko [...] Zure errukiaren arrigarrizko lasterra. "Celeritatem" . Or Aitork 221. Trenean idazten dut au [...]. Laisterrean nabaitzen da aldakuntza: 140 kilometro bai orduan onek. Txill Let 111. Denboraren lasterra! MEIG IX 91. Daramagun lasterra neurtzea ez da erraz. Ib. 58. Munduak azkenaldi honetan daraman lasterrak [...]. MEIG VIII 83.
azpisarrera-1
HAIN LASTER.
azpisarrerakoSense-1.1
a) De repente, enseguida.
Zure eskuek iauna, egin naute eta inguru guztian moldatu naute, eta halarik hain laster buruz behera etxatzen nauzu. (Iob 10, 8). EZ Eliç 313 (BiblE eta, orain, suntsitu egiten nauzu! ). Gauza guziak eskuetarat dohazkote; nahi izaitea aski eta hekien nahi guziak, hain laster betheak dire. Lap 44 (V 24). Oiu ta irrintzi batzuk aditu izan ziran, ta aiñ laixter [...] plazan sartu ziran [...] itsas-gizonak. Lh Yol 33.
azpisarrerakoSense-1.2
b) Tan pronto (como).
Enintzan Amagaz aiztu / ez iñok ori sinistu; / eun ogerleko / lenengo urteko / azkena ain laster eldu zan / etxera agindu nebazan. Azc PB 197.
azpisarrera-2
HAIN LASTER... HAIN LASTER .
azpisarrerakoSense-2.1
a) HAIN LASTER... ETA HAIN LASTER (H, que cita a Astar).
Tan pronto... como (tan pronto).
Ikusten dodala ene Ama Santa Teresa maitia zelan ibiliko zan. Ain laster koruban, ta ain laster botikakua artuten. Ain laster lege barrijak egiten ta ain laster ordenak emoten. Ain laster [...]. fB Ic II 297. Orain mosuka, gero siñuka, ain laster barreka eta ain laster laztanga. Astar II 201. Dabil batetik bestera; ain laster Bizkaijan, ain laster Gipuzkuan, ain laster Araban [...]. Ib. IX. Zori gaizto au [...] / aditzera eman dit / zeruak askotan, / ain laster arte latza / tximistakin joaz, / ain laster beltzurrari / kanta-arazoaz. It Fab 177. Ibaian [...] añ laster arraunean, añ laster aize-oialtxoa jasoaz, potiñ orren azkartasunak erakusten. Ag Kr 152. Arranondoko astodunak [...] añ laster [...] Antiguako Amari arrenez, añ laster alkarregaz agiriketan. Ib. 70. Kantauriako itsas bardinbagea [...] aiñ laster urdiñ [...] aiñ laster gaisto. Ib. 138s.
azpisarrerakoSense-2.2
b) "Hain laster atzeman, hain laster urkhatu, sitôt pris, sitôt pendu" Dv.
azpisarrera-3
HAIN LASTER... NON, HAIN LASTER... NOLA, HAIN LASTER... ZEIN.
azpisarrerakoSense-3.1
a) (En frases negativas). Tan pronto como. "Etzen hain laster mintzatu non ordukotz han baitzen, il n'eut pas plus tôt parlé que déjà il était là" Dv.
[Hitza] ezta ahotik hain laster kanpora, non berehala iraungia baita. ES 151. Gizonak ez du haiñ laster gutizia desordenatu bat bere baitan garaitzerat uzten non khexatzen [...] baita berehala. Ch I 6, 1 (SP noiz ere zerbaitez guthiziatzen baita [...] ). Etzen ordean hain laster heldu atheraino, non erori baitzen han berean hil gogorra. Lg I 238 (18 hain lauster ). Jesus etzen hain laster barkuan sarthu Piarresekin non yabaldu baitzen haizea. Lg II 164. Berri ikharagarri hori ez zuan hain laster barraiatu [...] non arpegi guziak goibeldu baitziren. Elzb PAd 60.
v. tbn. MarIl 99.
azpisarrerakoSense-3.2
b) Tan pronto... como... v. HAIN LASTER... HAIN LASTER.
Errejentek erakutsi deikeienian bere lenguajiaren hañ laster irakurten nula bestetan trebatzen beitütie. Mst X. Errejentek erakutsi deikeienian bere lenguajiaren hañ laster irakurten nula bestetan trebatzen beitütie. LoraS 52. Ain laster zirudien / zillarra, urrea, / non perla, esmeralda, / non diamantea. It Fab 70. [Dabidek] izurria aututzen du, zeren ain laster Erregeari nola mendekoari ukitzen dion. Lard 205.
azpisarrera-4
LASTER ARI IZAN. Correr, ir corriendo. "Laster ari (BN, S; O), actif [sin duda por error]" Lh. v. LASTER EGIN.
Zu nahiz batu / eta minzatu [...] / bazterrez bazter, / bethiere laster / ari naiz zure hatzean. 'Je ne cesse [...] de courir d'un côté à l'autre' . O Po 13. Bago erorira egurkari guziak laster ari dira. "Tout le monde court" . O Pr 64.
azpisarrera-5
LASTER ARIN. Rápidamente.
Arrain-talde ugaria nun agertuko itxaroten dagoan kaioaren antzean, gero, zaust! bere oparikizunari laster arin erasoteko. Erkiag Arran 96. Laster arin egin eban erri osoan ibillaldia. Erkiag BatB 62.
azpisarrerakoSense-5.1
Pronto.
Kaleko zurrumurrua laster arin jaso eban Iñese etxekandra zuurrak. Erkiag Arran 165. Alabea etxera zanean, laster arin oeratu zan ama. Ib. 59.
azpisarrera-6
LASTER ARTE (Fórmula de despedida). Hasta pronto.
Agur --esan eutsan Riktrudisi-- laster arte. Ag AL 154. Denbora gutxi barren etorriko naiz; Laster arte, Maria! Ill Testim 20. Laster arte, Burde. NEtx Antz 29. Agur da laister arte, zuen Iñaxiok. TxGarm BordaB 107.
v. tbn. Erkiag Arran 83. Ataño TxanKan 140.
azpisarrera-7
LASTER ASKI. Bastante pronto. v. LASTER ASKO.
Artuko du zeruko bidea, ta zerurako da laster aski ango atseginz garbi andian [...] bizitzeko. Mb IArg I 207. Joan zen laixter aski berarengana eta esan zion: [...]. Goñi 50. Oraiko aldi untan, sendakinek laster aski gaitza berexten dute. FIr 170 (v. tbn. 187). Laster aski ohartu nintzen. MEIG IV 87.
azpisarrera-8
LASTER ASKO (V-gip). "Bien pronto. Gorra izan arren, laster asko entzutzen dau berari komeni jakona" Etxba Eib. v. LASTER ASKI.
[Ene zaurien] urriña eta busteltasuna estrañioak baitire, laster asko erremedioa ekharri faltaz. 45. Bera nor [...] zan laster asko bere bizierak agertu zuen. Arr May 192. Gizonik andienen izen ta entzutea laster asko utsera etortzen dan era berean. Ag G 12. Norbait ezer esatera aurreratzen zanian laster asko ixilduko eban. SM Zirik 125. Latinezko causa 'causa, motivo' ez ezik, 'asunto, cuestión' ere bazela, laster asko res-en ordezko bihurtzekoa. MEIG VII 84.
v. tbn. Kk Ab II 187. NEtx Antz 137. Erkiag BatB 64. Laister asko: PE 75. AZavala in Goñi 17. Vill Jaink 89. Salav 98. Laste asko: Mattin 38.
azpisarrerakoSense-8.1
( lasterrik asko ).
Nere gogaraz, laisterrik asko, ta laister ere baño pozikago utziko diot nik. Ldi IL 95.
azpisarrera-9
LASTER BAI LASTER. Inmediatamente.
Zuk hura laster bai laster atherako duzu eta konsolatuko. SP Imit III 45, 2 (Ch lauster, Mst berhala).
azpisarrera-10
LASTER BAINO LASTER. Inmediatamente.
Lurreko [...] ondasunak laster baño laster, oraintxe, oraintxe; [...] bizitza on bat artu, gero, gero. JJMg BasEsc 267.
azpisarrera-11
LASTER BAINO LASTERRAGO. Inmediatamente.
Banitate bat da laster beno lasterrago igaraiten den gaizaren maite ükheitia. Mst I 1, 4 (Ch haiñ laster iragaten diren). Zoazte laster baino lasterrago aitarenganat. Zerb IxtS 29. Laster baño lasterrago urten aditte Jerosolindik. Arriand Act 22, 18 (Ker laster eta arin). Laster baiño lasterrago dakiz erakusten bere belarri ta begitarte iguingarriak. Erkiag Arran 154. Laster baino lasterrago lanerako prestatzera. MEIG III 51.
azpisarrera-12
LASTER BATEAN, LASTER BATETAN.
azpisarrerakoSense-12.1
a) Rápidamente.
[Ozaetako jauna] laster baten igaro zan / uraz alde bestea[n]. Mondr 40s. Ohetik jauz ta laister batetan bere alhaba ikhusi nahia zelarik [...]. Egiat 173. Etorri aizen tokira oa laster batean, mutil. [...] oa tximista bezala. Or Mi 108.
azpisarrerakoSense-12.2
b) Pronto.
Laster batean oi lirazuket / beste mundura bidea. Lazarraga A24, 1196v. Ekusiko dozu laster batean / nola zorretarik urten dokean. EgiaK 89.
azpiadiera-2.1
(Tras ablativo). Al poco de.
Eta ortikan laster batean / Durango galdu genduan. FEtxeb 23.
azpisarrera-13
LASTER BATERA. Pronto, al poco tiempo.
Laster batera agertu eban nor zan ezkutuan eukan lagun aundi ori. Gerrika 96. Laster batera jakin eragin euskuen ez ego ala testigantza biarrik. Ib. 181.
azpisarrerakoSense-13.1
(Tras ablativo). Al poco de.
Gurian esku ezarri eutsenetik laster batera, bere aita eta ama etorri ziran. Gerrika 181.
azpisarrera-14
LASTER BATEZ (SP, Dv). Rápidamente, corriendo. "Laster batez, d'une course" SP. "Laster batez gibeletik atzemanen du, vous l'atteindrez en courant après lui. Laster batez, marque une course à petite distance" Dv.
Gelditzen naiz zankez eta gero, laster batez itzultzen nere ganberalat. Barb Sup 13.
azpisarrera-15
LASTER-BEHAR. Premura.
Azkeneko bi bertsoak [...] bi aldiz esan oi dirala, [...] lengoan aipatu nizuten arako laster-bear-apur polit arekin. Lek SClar 126s.
azpisarrera-16
LASTER EDO GERO. Tarde o temprano.
[Berbea] bein emon ezkero / betatu bear dala / laster edo gero. Azc PB 143.
azpisarrera-17
LASTER-EGILE (Urt). Corredor, (el) que corre; mensajero. "Aquipes, [...] oñez ungi dohana, lasterkalari ona, lasteregille ona" Urt II 232. "Antecursor, lastergillea" Ib. II 135. v. lasterkari.
Igorriak ziren lasterregileak, higitzen ziren erregeren manuaren bethetzera. "Cursores" . Dv Esth 3, 15. Deitzen da oruña, laster egile aundia. FamInst 691. Edozoin pestaren usainera laster egileak. HU Aurp 175. 'Plet' erraten zakonak arrapatzale izan bear zuen eta besteak laister-egile. (Sal) "Las demás, habían de correr y escaparse" . A EY IV 284. Pilotari zitakela ez dugu frogarik, bainan bai laster eta jauzi egile hauta. Ardoy SFran 89.
azpisarrera-18
LASTER EGIN.
azpisarrerakoSense-18.1
a) (gral.; SP, Urt I 71, Añ, Lecl, Izt, Arch VocGr; lasterregin Lar, Dv, H (+ laus-, lais- laix-, lax-); lasterrin AN-ulz-egüés-ilzarb-olza). Ref.: Bon-Ond 157; A; Lrq; Iz Ulz (lasterriñ), R 309. Correr; apresurarse, darse prisa. "Corro, laster egitendót" (Voc. de Marineo Sículo, 1533). TAV 3.2.4. "Laster egitea, courir" SP. "Correr", "acelerar, apresurar", "antuviar" Lar. "Abrevia, date prisa, lasterregizu, ea agudo, ea laster" Ib. "Darse priesa: (c.) laster egin, maneatu" Añ. "Huir. Laster egin Jaungoikoagana, huir al Señor, a donde esté el Señor" Izt. "Courir, fuir à toutes jambes" Arch VocGr. "Courir, se hâter, accourir. Lasterregin du zure bidera, il a accouru au-devant de vous. Norengana lasterreginen dut, Jauna, ez bada zuregana? À qui recourrai-je, Seigneur, si ce n'est à vous?" Dv. "Laster egitea, faire vite, ne doit pas se confondre avec lasterregitea, ordinairement écrite en un seul mot et signifiant: courir, accourir. Zakee, lauster egizu, iautsi zaite, Zachée, faite vite, [...] (He Lc). Lauster egizu eta fite ilkhi zaite Ieusalemetik, hâtez-vous et [...]" H. "Apresurarse" A. v. LASTERKA EGIN, KORRIKA EGIN. Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga; al Sur (donde se documenta ya en el voc. de Marineo Sículo) aparece en Cardaberaz, Aguirre de Asteasu (III 327), Echagaray (52), Arrue (Bearg 165, ap. DRA ), Orixe (laister-gite ) e Ibiñagabeitia (Virgil 43).
Eztakizue ezen stadioan laster egiten dutenék guziék laster egiten badutela, baina batek prezioa hartzen duela? 1 Cor 9, 24 ( TB, Dv, Bibl laster egin; He lausterka hari, Ol atxintxi egin, Ker arin egin, IBk, IBe lasterka egin ). Eta laster zegian fama hunek lur hartan guzian. Mt 9, 26. [Bertze] erremedio molde batzuetara laster egiteaz [huts egiten dute] . Mat 108. Laster egik manamendu saiñduen urriñean / haukin kontra eztukela solasik ezpaiñean. EZ Man I 16. [Kanpoan] perilak eta asalduak dituenak laster egiten du etxera, pausatzera. Ax 428 (V 277). [Denbora] gaixtakerian gaizki enplegatu duguna, orai ontasunean doblatuz eta laster eginez behar dugu koberatu. Ib. 169 (V 114). Eiheran dadinak egonegi, bidean laster begi. "Doit courir en chemin" . O Pr 129. [Ihes egiten dugu] berzeek laster dagitentzat gure ondoan. SP Phil 206 (He 208 jarraiki dakizkigun). Zelütik jiten enzün zien azanziala laster egin zien. Bp II 71. Orazioniaren ajütiala laster egin ükhen zian danjeretarik [...] libratü izateko. Mst III 38, 2 (Ip laster egiten; Mst III 3, 2 laixter egin). Laster egizue ordean, menturaz gero ez da muga izanen. Mih 6. Berehala penitentziarat laster egizu; horra salbatzeko egin behar duzuna. Brtc 145. Sarrasiak hebetik / laster eginen düzie. Xarlem 372. [Erbi-zakurrak] era duanean laster egingo du arrastoaren billa. AA I 400. Zer lehiarekin ez dugu laster egin behar Birjina maitagarri haren aintzinera? MarIl 94. Otso bat agerturik, / arres saldoak laster du egiten. Arch Fab 139. Bero baten ondotik uria heldu bada, laster egiten duzu arbola baten azpira. Dv Lab 311. Destenorea zela ohartu zenean laster egin zuen eskolarat. Laph 88. Habil! Laster egik! Eta errok nere partez [...]. Elzb PAd 84. Muthilak laster egiten du eta bere gizona hatzemaiten. Arb Igand 119.
( s. XX) Agertzen dira hats-hantuak, laster egin dutelakotz. Ox 46. Haren aitzinian belarikatü gira; laster egin dezagün orai haren ondotik. Const 31. Gure bidasotarrak bidean gelditu ziren bitartean, eken lagunek meatze zulo urbilena jo zuten igesari laster eginez. FIr 143. Muthil gazteak bezen zalu laster egiteko. Barb Leg 128. Beste ikasle arek Pedro baño ariñago laster egin zuen ta aurrena iritxi zan. Ir YKBiz 519. Ertz eta erdi zanpatu arte / laister-giterik ez dago. "No pueden correr" . Or Eus 337. Ahal bezain azkarki laster egin zuen. Mde Pr 92. Plazarat laster egin zuen. JEtchep 40.

v. tbn. Harb 229. Gç 139. ES 175. CatLav 35 (V 25). He Mt 27, 48. Lg I 277. AR 306. Monho 114. Dh 85. Etch 338. Hual Mt 27, 48. UNLilia 9. Ip Hil 256. Jnn SBi 59. ArmUs 1900, 69. JE Bur 191. Lh Yol 38. PierKat 61. Egunaria 12-8-1961 (ap. DRA).
azpiadiera-1.1
(Con determinantes).
Lehiatzen denak, dio Salomonek, peril du behaztopatzeko: beti laster aski egiten dugu, ongi egiten dugunean. SP Phil 243 (He 245 bethiere aski egiten dugu). Egizue hain lauster, non golardoa atzeman baidezakezue. He 1 Cor 9, 24 (IBk egizue lasterka zuek ere, irabazteko eran ). Laixter geigo egiten du dabillen bareak, erbi geldiak baño. (AN-larr) 'Geldi dagonak ez du aurreratzen, eta ez du irabazten aposturik' . Inza NaEsZarr 454.
azpiadiera-1.2
(Con sust. vbal. en alativo). Correr a, apresurarse a.
Laster egin zezaten haren diszipuluei deklaratzera. Mt 28, 8 (TB, Dv y SalabBN laster egin con alativo). Iabearen laudatzera ez aizela marranta. / Laster egik kantatzera hik ere podoreaz. EZ Man II 17. Egizu zuk ere laster / ene faboratzera. Arg DevB 229. Laster egizu ene laguntzera. 46. Laster egizu ene sokorritzera. Ib. 54. Ea, anima santa, laster egizu zure gorputzari laztan estu estu bat betiko ematera. Cb Eg II 146. Horak hasi zeizkün xanphaz berhala / laster egin günian bertan gordatzera. ChantP 378.
v. tbn. Lauster egin: He Gudu 115.
azpiadiera-1.3
(Con aux. trans. tripersonal).
Presuna hiltzen den bezen laster. Hel zaizkote, Jainkoaren Sainduak, laster egiozue, Jaunaren Aingeruak, hartzazue hunen arima. JesBih 463. Zato, arima saindua, laster egiozu zure gorphutzari, bat-tasun hestu batean iratxik zakizko. Dv LEd 259 (Cb Eg II 146 con sust. vbal. en alativo; v. supra).
azpiadiera-1.3.1
[Eztakid nola entelegatan daitadan] eren ezbaitakid eskribitan onki eta plumak ere laster egiten daitad zomait letra isaribge. Mdg 133.
azpiadiera-1.4
(Con egin elidido).
Zure etxea [...] izatu da euskaldunen etxea [...]. Guztiek zuregana laster. 'Todos acudían presurosos a ti' . Ax 5 (V 2). Bekhatu eginez gero, Iainkoarekin behar da iharduki, hara laster, han fida. Ib. 146 (V 96). Eihera batian ezin eho dezanak, berzerat laster (baldin harri). Saug 94. Phixtako ardi eta kabalen üsantxa / Españako hegilat laster zuin lehenka. 'De courir à qui mieux mieux' . Etch 616. Deitzen tu bere sehiak: / Hots! Laster zuhaiñ tegira. Gy 90. Jainkoak deithu eta erhoak bezala nik debruagana laster! Dv LEd 229. Laster, gizonak, Jainkoaren hasarretik laster. Ib. 206 (Cb Eg II 114 laster gizonak, Jainkoaren aserretik iges laster). Etxekoak, laster alhorren gainerat! / Iguzkiak gaitu galdatzen lanerat. Ox 166. Horra gure lehoina so eskuin, so ezker / [...] orotarat laster, / artetan hari dela orroaz bazterrer. Ib. 130. Laister, laister, maite, ez nauk beiñere atzemanen. 'Cours, cours!' . Or Mi 39. Erdu, laister, ega. "Acude, corre, vuela" . Gazt MusIx 101.
azpiadiera-1.5
Hacer correr. v. LASTER ERAGIN.
Aberen hartzez, harekei formaz edo berze faizoiñez, harmeki laster eta presa eginez. Etchart 1.1v.
azpisarrerakoSense-18.2
b) (Con compl. directo). Recorrer.
Eta laster egin zutenean inguruko komarka hura guzia, has zitezen ohetan erién ekharten. Mc 6, 55 (He kurritu, Dv gaindi ibili ).
azpisarrera-19
LASTER EGINARAZI. Hacer correr.
Mandua zen anitz eultzilari gaxto eta etzauken iork ere laister eginaraz baizik nik. ZMoso 45.
azpisarrera-20
LASTER-EGINTOKI. "Carceres, zamari lasteregintokia, zamari lastereragintokia" Urt IV 231.
azpisarrera-21
LASTER-EGITE.
azpisarrerakoSense-21.1
a) (H). Acción de correr.
Egizue laster, atrapa dezakezuen bezala. Eta hunela, laster egite eta atrapatze haur [...]. Ax 459 (V 298).
azpisarrerakoSense-21.2
b) "Aceleración, lasterrera, lasteregitea" Lar.
azpisarrera-22
LASTER ERAGIN (Urt I 200). Hacer correr.
Fidanzia gehiagorekin harenganat guri laster eragiteagatik. CatLav 364. (V 176) --Elizak zergatik Besta hek ordenatu ditu? [...]. -- [Sainduen] arartekotasunera guri laster eragiteagatik. Ib. 149 (V 76).
azpisarrera-23
LASTER-ERAGINTOKI. "Carceres, zamari lasteregintokia, zamari lastereragintokia" Urt IV 231.
azpisarrera-24
LASTER ERE LASTER. Inmediatamente.
Laster be laster, / azkatuko da Euzkadi. Enb 63. Urrutizkiñez azaldu eben laster be laster euren egoera. Erkiag Arran 164.
azpisarrera-25
LASTER ETA BERTAN. Inmediatamente.
Aberats nahiz izan / laster eta bertan. "Pour avoir voulu trop tôt être riches" . Arch Fab 175.
azpisarrera-26
LASTER ETA LASTER (H). A todo correr. "À toute course, aussi vite que possible" H.
Bere manuak eman zituenean, berriz ere ethorri zitzaidan laster eta laster. Prop 1904, 228s. Laster eta laster badoa soldadoa. "Le soldat s'en va tout courant" . Barb Leg 135. Eta bi xahatoak harturik, laster eta laster eskapatzen da. Ib. 144. Ta laister ta laister, ara yo zun zuzen. Or Mi 120.
azpisarrera-27
LASTER-JOSTE. "Laster iostea, coûture à points longs, espacée, faufilure" H.
azpisarrera-28
LASTER-KORAPILO. Nudo corredizo. v. KORAPILO-LASTER.
Gure etsaiaren laxter-korapilloan eroririk, aren mendean geunden. Inza Azalp 62.
azpisarrera-29
LASTER-KORDA. "(L), nœud coulant" Lh.
azpisarrera-30
LASTER-LAN. "Laster lan, alfer lan, ouvrage tôt fait, ouvrage inutile (Prov)" H. Cf. supra (II, 1) ej. de O Pr 297.
azpisarrera-31
LASTER-LASTERRA.
Rápidamente.
Amerikanoak, laster-lasterra: -Bai, jauna. Zerb Artho 165.
azpisarrera-32
LASTERRAGOZ.
Laisterragoz elkar uki. "Apresurándose los danzantes se tocan el uno al otro" . Or Eus 163.
azpisarrera-33
LASTERREAN.
azpisarrerakoSense-33.1
a) (V ap. A Apend). Corriendo; rápidamente.
Zure urrin onak gaitu, / lasterrean ekharri. Hm 91. Rakelek, lasterrean etxera joan eta Labani esan zion zer ikusi zuen. Lard 36. Hainitz aitzindarien buruan zen sarthu, / Behar zela Franzia lasterrean hustu. Hb ( in BOEl 53 ). Lasterrian, biak eltu zen beinkoan. Mdg 169s. Agur, Mirele, laisterrean zera? Anab Usauri 63. Abian ezik, laxterrean asi zitzaion. Ib. 31. Ekarri ala errez saltzen zan [egaluzea] kanporako [...] ta baita errirako be, lasterrean jateko. Erkiag Arran 113. [Errekan esandako] esakera likitsak lasterrean zabaldu ziran errian. Ib. 150. Emoi gozagarria dakartsan iturburua agortu egingo ete yaka lasterrean? Erkiag BatB 158. Erdi laisterrean joan niñunen, neska. JAzpiroz 92. Oroiteraz ditzadan lasterrean bederen: [...]. MEIG VI 147.
azpiadiera-1.1
( Lasterreon ).
Erre dezagun Mondragoe. / Lasterreon sar gaiteza[n] / kantoeko zarzaikeran. Mondr 25ss.
azpisarrerakoSense-33.2
b) (Tras handik, arik o part. + -eta ). Enseguida, al poco tiempo. v. LASTERRERA.
Andik lasterrean, [...] eman zion. Arr May 119. Jesus ill eta lasterrian juan zirian judegu borreru batzuk Pilatosgana. Canala Jesucristo 31 (ap. DRA ). Arik lasterrean jakieban [...]. Echta Jos 274. Galdu zittuzan arik lasterrian jaio biar eben antzar kumak. Otx 138. Arik lasterrean, Gernikeko Batzarrak kendu egin eutsien eskubide ori. Akes Ipiñ 7. Andik lasterrean, deitu deutse. Erkiag BatB 188.
azpisarrerakoSense-33.3
c) (Tras ablativo). Cerca.
Lanbreabeko Zubietati Muñegirantza doian errekan, ezker aldeati, Zubietati lasterrean, erreka ertz-ertzean errenkadan dagozan atx-bitarteak. Akes Ipiñ 28.
azpisarrera-34
LASTERREKO, LASTERKO.
azpisarrerakoSense-34.1
a) Inminente.
--Zer jazoten da [pekatuben] neurri au bete ezkero? --Lasterko eriotza deunga bat, edo Jainkuaren jaramonik eza onelako pekatariei. CrIc 155. eillatu goietatik [...] [afal-aurreko sutaldiaren] ke biribilduak igoten eben [...] etxekoentzat lasterreko batzar-deiaren [...] seiñale ona. Erkiag Arran 11. Ogetabat urte mugara eldu zanean, agintarien mezu ta deia jasoteko unea orduko, eta lasterrekoa zan, aren [...]. Erkiag BatB 26.
azpisarrerakoSense-34.2
b) Inmediato, inmediatamente posterior. (Tras eta ).
Ez berba egiteko ez barre egiteko argituten jako gogua gaixuari gatxak itxita lasterreko egunetan. [...] Gatxak gorputz guztia [...] makalduta itxi deutsalako. fB Ic III 273. Nik ezagutu nituan lenengo auteskundeak [...], errepublikea etorri ta lasterkoak izan ziran. Etxabu Kontu 64.
azpisarrera-35
LASTERREN.
azpisarrerakoSense-35.1
a) (Añ, Dv (que cita a AB)). (Forma de superlativo, en exprs. del tipo hainbat lasterren, ahalik (eta) lasterren...). "(Con la brevedad, con el cuidado) posible haré, harás, etc.: (c.) al dodan lasterrena, [...] zeinbat lasterren, ainbat lasterren" Añ. "Antes con antes: (c.) [...] zeinbat lasterren, ainbat, etc." Ib. v. LASTERRENA.
Ainbat lasterren [egin bear da penitenzia] . Arz 53. Damu andiyagaz ainbat lasterren konfesau gaitiala. Zuzaeta 50. Komulgadu biarko da ainbat lasterren. Astar II 228. Yagi zaitekez albait lasterren. EL2 9. Agindu zion al zezakean agudo eta lasterren zijoala. Arr GB 91 (107 alik lasterren ). Erabagi eben ainbat lasterren ezkondutea. Echta Jos 134. Kendu itzak bizar oiek ainbat lasterren. Ag G 117s. Onik aurrea esango'zuze / nongoak diren idiak. / Pinukuak ziren altuengoak / arik lasterren nireak. EusJok II 111. Bete egixube ziatz eta alik lasterren. Otx 89 (v. tbn. 150; 132 albait lasterren ). Alik lasterren / itzul nai det sorterrira. EA OlBe 10. Bere atzean abiatu zen ahalbait lasterren. Arti Ipuin 27 ( MaldanB192 ahalik lasterren ). Buruan darabillen asmoa egi biurtuko da, al dan lasterren. Onaind STeresa 62. Zenbait ohar ipini nahi nituzke hainbat lasterren. MIH 337. Ahalik lasterren buka zezala. MEIG II 89.
v. tbn. Hainbat lasterren: Mg PAb 168. VMg 62. fB Ic III 337. JJMg BasEsc 69. Xe 351. AB AmaE 83. Apaol 38. Itz Azald 148. Kk Ab I 48. Altuna 67. Enb 67. Bilbao IpuiB 226. Ahalik eta lasterren: Alz Ram 34. Zait Sof 186. Mde HaurB 40. Ahalik lasterren: SMitx Aranz 156. Erkiag Arran 126. Osk Kurl 74. Ahal bait lasterren: AB AmaE 462. KIkV 87. Eguzk GizAuz 159. Zait Sof 48. Lehen bait lasterren: Apaol 76.
azpisarrerakoSense-35.2
b) "Lo más pronto: (c.) lasterren, zeinbait len" Añ (s.v. prontitud).
Indazu Jauna eskua [...] urrindu nadin lasterren [...] gal-bide okerretatik. EL1 186. Eldu zaitezeela lasterren konfesiño santuko garbitegira. LoraS 115.
azpisarrera-36
LASTERRENA (Forma de superlativo det., en exprs. del tipo ahalik (eta) lasterrena, ahal den lasterrena...). "Ahalik lasterrena, plus vite qu'il se peut" SP. "Au-plutôt, ahalik lasterrena" Ht VocGr 330. "(Con la brevedad) posible [...] al deban lasterrena" Lar. "(Con la brevedad, con el cuidado) posible haré, harás, etc.: (c.) al dodan lasterrena, [...] zeinbat lasterren, ainbat lasterren" Añ. v. LASTERREN.
Ekhar dietzadazu ahalik lasterrena. Volt 207. Zuri komendatzen dizut dagizula salzeko delienzia albaitik lasterreena. CartBasa 130. Khendu behar dire ahalik lasterrena lohikeriari darontsaten gogoeta guziak. Lg II 146s. Biurtu behar da ahal-dan lasterrena. Ub 181. Al zeban lasterrena [...] joan ta ezkillaren sokari itsatsirik ekin zitzaion danba danba. Izt C 316. Jakin dezazun / alik lasterrena. Bil 114. Aurrari bizia kentzia al zuten lasterrena. Bv AsL 40. Ez badu siñelatzen al daiken lasterrena. CatUlz 43.
v. tbn. Ahalik lasterrena: CatLav 138 (V 72). SP Phil 411. Mb IArg II 290. He Gudu 65 (laus-). Hb Esk 61. Dv Lab 371. Jnn SBi 126. Ahalik eta lasterrena: Barb Leg 26. Lf Murtuts 35.
azpisarrera-37
LASTERRENIK. Lo más pronto; lo más rápidamente.
Gonbidatu ditut sei ingles, berririk neon denean lasterrenik sentitzen duenetarik. CartEsp 457. Gehienik Iuduz eta Turkoez erresuma / hedaturen du hain handi daite hekin bilduma. / Lasterrenik biek dute onhetsiren legea. EZ Man I 67. Noiz eta [...] lasterrenik baitoazi, orduan berean, edo eritasunez edo inkontruz [...] bidatz-erditan gelditzen direla. Ax 114s (V 76). Ez dezazula ordean uste izan orduan lazterrenik ainziñat ziñoazela. Mih 125. Zeren zauriak orduan estaltzen baitira lasterrenik. Dv Lab 356. Orduan nintzen ohartu lehen aldikotz, emaztekiaren baitan zintzotasuna eta grazia gaient ditazkela edertasunari berari; batek ala bertzeak bizkitartean edertasun doi bat dutela eskatzen lasterrenik gizonaren bihotzerako. JE Ber 94.
azpisarrera-38
LASTERRERA (Tras arik, handik o part. + -eta). Al poco tiempo. v. LASTERREAN (b).
Eta andik lasterrera [...], kanpai oiek izango dira eramango duenak [...] zuen ill berria. Ag Serm 364. Arik lasterrera barriro: [...]. Akes Ipiñ 34. Eta andik lasterrera agertu ziran mutiko biak. Erkiag Arran 55. Andik lasterrera, bere txandia arturik, morroiak diño: [...]. SM Zirik 29. Andik lasterrera argi zuriak agertu ziran goialdetik. Alzola Atalak 42 (67 laisterrera). Penitentzia egiten asi eta lasterrera, iru bider tentau ei eban demoniñuak. Ib. 36. Andik lasterrera, badator bat lista bat eskuen dabela. Gerrika 91.
v. tbn. Bilbao IpuiB 80.
azpisarrera-39
LASTERRETAN. Corriendo, deprisa. v. LASTERREAN.
Konfesorea / bakardae lasterretan. Lazarraga A25, 1197r. [Su hark] berekin eramanen tu lasterretan zikhiñak / ifernu itsusiaren ondarrera ariñak. EZ Man I 80.
azpisarrera-40
LASTERREZ. v. lasterrez.
azpisarrera-41
LASTERRIK. "Presto, aparejado, lasterrik, aparejaduik" Lcc.
azpisarrera-42
LASTER-SU (SP y Lh (que citan a Oihenart)). "Flamme éphémère, feu de paille" Lh.
Lasto-su, laster-su. "Feu qui passe vite" . O Pr 298.
azpisarrera-43
LASTERTXE (Forma con suf. -xe, de valor aprox.).
Bestek eruan daragiskubenaz lartertxe ala gara ta andesten dogu. Arriand JEL 1908, 306. Txabolatzarran sartzen da, eta lastertxe urteten da. Arriaga Lekob 41. Lastertxe arrotza, janzki barrijakin, sukaldian eguan. BAizk Ipuin 18. Ezkontza ori, ordea, nola burutu zanez, laistertxe esango diat. Zait Sof 134.
azpisarrera-44
SALDA-LASTER. v. salda.
laster
<< 1 larre 0 / 0 lastertu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper