Harremana

    OEH - Bilaketa

    240 emaitza ahalik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (14)


    Sarrera osoan (226)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    oroitu.
    tradizioa
    Tr. La forma más extendida es or(h)oitu . Or(h)itu se encuentra en textos suletinos, algunos bajo-navarros (Dechepare y el catecismo de Laneufville) y salacencos (CatSal 39, Orreaga 103). Tartas usa en alguna ocasión orhoitu (Onsa 27), frente al habitual orhitu (Onsa 128, et passim ). En Eguiateguy sólo se encuentra la forma oroitü . Ohitu aparece en algún texto suletino moderno (Mde Po 47) y oitu en un catecismo salacenco del s. XIX y en la versión de Ulzama de Orrega (59). Hay orrhoitu en Chourio (I 1, 4), Haraneder (Gudu 116), Larreguy (II 148), Laphitz (26), Oxobi (146), Mattin (63) y Xalbador (Odol 140), y orroitu en Voltoire (233), Argaignarats, Haraneder (Io 12, 16), Larreguy (in Iraultza 122), Hiribarren (Esk 19), Etchamendy (108), Iratzeder (22), Lafitte y Etchebarne; tbn. se lee orroitu en Monho y Hiriart-Urruty, aunque en ambos el editor ha sustituido un orh- original. Oraitu y oreitu aparecen en textos navarros: oraitu en un viacrucis de Ibero de principios del s. XIX (FLV 1988, 152) y en un texto en el subdialecto guipuzcoano de Navarra (Orreaga 43); oreitu en MurSerm (87), en OrorbSerm (100), en un texto del Valle de Guesálaz del s. XVIII (FLV 1973, 386), en CatAe (38) y en un sermón de Ulzama de 1906 (FLV 1988, 276). Hay, sin embargo, oroitu en Juan de Amendux, Aldaz (99) y en autores de mayor importancia como Beriayn, F. Elizalde (94) o Lizarraga de Elcano. La forma oroi, usado como participio, se encuentra en Orixe (Eus 410) y N. Etxaniz (LBB 262). En DFrec hay 29 ejs. de oroitu (1 septentrional) y 16, sept., de orroitu.
    etimologikoa
    Etim. Para su posible origen último en lat. collectum (tomado quizá a través de un gasc. ant. *coréit ), v. FHV 106n.
    sense-1
    I. (Vb.).
    azpiadiera-1.1
    1. (G, AN, L, B, BN, Ae; Lar, Mg Nom 68, Añ (G, AN), Izt 5r, Dv, H, VocB ; -rh- SP, Arch VocGr, H), horoitu (BN), oritu (BN, Ae, Sal, S; -rh- VocS 142, VocBN , Gèze, H), ohitu (BN-ciz-mix), oitu (BN-baig; Dv (AN-ulz)), oraitu (AN-ilzarb), oreitu (AN-olza, Sal), orotu (AN-5vill), orroitu (Ht VocGr), oilotu (BN-baig), oretu (L-sar) Ref.: Bon-Ond 159; A (oroitu, orhoit, oritu, ohitu, oreitu, oilotu); Lh (horoitu); Echaide Nav 290-291; Iz Ulz ; Izeta BHizt ; Gte Erd 133, 139, 281, 246, 302.
    (Con aux. intrans., y como complemento un sintagma nominal en caso instr. o sociativo, una oración completiva o una interrogativa indirecta). Acordarse. " Amaz orhoituago da orain (BN-ciz-arb)" Gte Erd 133. v. gogoratu, gomutatu. Tr. General en la tradición septentrional, alto-navarra y guipuzcoana; tbn. aparece en Lazarraga (en el texto B, en una poesía de rasgos más orientales) y ya en el s. XX en algunos autores vizcaínos como Enbeita (182), Lauaxeta (BBa 94), B. Enbeita (NereA 224) o Gandiaga (Elorri 169); cf. además con aux. trans. en Erkiaga y T. Etxebarria.
    Guk ere hala behar dugu harzaz unsa orhitu. E 13. Nigar begi bapederak bere aldias oroiturik. Amendux 10. Iauna, orhoitu gaituk nola [...] erran zezan. Lç Mt 27, 63 (He, TB, Dv, Ur, Echn, Ol, Leon, IBk or(h)oitu, Ip orhitü, Samper oritu; Ur (V) gomuta, Hual guartu, Or gogoan eduki, Ker gogoan izan, IBe gogoratu). Amore lindeaz oroitu. Lazarraga B27, 1204r. Oroit bedi dagola Iaungoikoaren aurrean. Ber Trat 44r. Orhoit adi herioaz, orhoit iuiamenduaz. EZ Man I 17. Urkhabeaz orhoitzen den guztiaz, urkhatzen bezala da. Ax 432 (V 281). Noiz ere bainaiz hauzaz orhitzen. O Po 17. Bethiere orroitua / azkeneko istantaz. Arg DevB 147. Orhoit zaite bi grazia suerte egin darozkitzula. Gç 35. Orhitü behar da Jesüs-Krist barrüki batetan sorthü dela. Bp II 17. Bere pekatu guziez oroitzea. OA 69. Ikharatzen naiz orhoitzen naizenean ene perpausak zure juiamendura ethorri behar duela. ES 197. Urtean beiñ [...] Birjiñaren doloreaz oroitzen diranak. Lar SermAzc 54. Orhoit zaite nolako gerla hasi duzun. He Gudu 149. Bethi orhitzen delarik bere inikitatiaz. Mst III 21, 6. Oroituko zarazte zuekin len bizi ninzan denboran esan nizuela. Mb IArg I 292. Onezaz oroitu, ta lutoz biotza betetzen zat. Cb Eg II 70. Ahantzi zitzaion, ordu hartan, errege zela; etzen orhoitzen bere gaixkiaz baizik. Lg I 307. Jinkuaren presenziaz orhitüz. CatLan 109. Oroitu santifikátzeas jaiegúna. LE Prog 104. Behar zare maiz orroitu / Jainkoa leku guzietan / present dela egiazki. Monho 148. Oroitzen dira nola ezkutatzen ziran gurasoetatik. Mg CC 113. Oroi gaitezen zer erakusti digun Jesus onak gai onetan. AA II 115. Gu Jainkoaz hain guti orhoitzen gare! Dh 275. Oroitu dala Irunez / errege Fernando. FrantzesB II 68. Hiltziaz orhitü. Etch 652. Jauna, zure erreinuratzen zeranean, nizaz oroitu zaite. Lard 461. Eta zertako dago kan? --Gu oit giten gatik Zeruan dagonaz. (1857). BOEsal 196. Aita batek orhoitzeko luke bere haurrez. Dv Lab 334. Oroituaz bere biotzeko guraso eta Inazio maitearekin. Apaol 94. Bere güphidestiaz orhitürik. Ip Hil 79. Orroitu dire beren buruzagi ohiaz. HU Aurp 65.
    ( s. XX) Bizi nizano orhoituko naiz ene herriko itzegileaz. JE Bur 58. Etxeaz oroitzean, bere kopeta leuna zimurtu oi zitzaion. Ag G 148. Oritürik Haritchabaleten enteligentziako gizonak bekan zirela. Const 20. Frangotan huts ohiez orhoitzen ere niz. Ox 145. Sendatu denean ez dela deusetaz oroitzen. FIr 188. Ez diodala ezer esan, oraintxe oroitzen naiz. Lab EEguna 66. Oroituko zerate [...] atzo aipatu nizuena Kantaren azkeneko kopla oni buruz. Lek SClar 122. Bere arpegiaz zeatz oroitzen ez naizela. Txill Let 37. Betbetan orhoitu naiz. Larz Senper 38. Orroituz Hardoy pastoral-errient famatuaz. Lf ( in Casve SGrazi 16 ). Ez niz oritu [ardiak] kontatzra. ZMoso 53. Orroitzen niz Henrik nola erran zautan. Etchebarne 37 (ib. 136 oroitu). Gero oroitu ditezen / aitona Joxekin. Insausti 344. Andregaiaz berandu xamar oroitu dena. MIH 311.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con dat.).
    Heben ene penatzera zaidanian [Iangoikua] orhitu. E 241.
    azpiadiera-1.1.2
    (Part. en función de adj.).
    Baiña usatzeaz [haragia] bethi ernatua, iratzarria eta orhoitua egoiten da [opuesto a ahantzia]. Ax 386 (V 253).
    azpiadiera-1.1.3
    (Aux. trans.). Recordar.
    Nehork orhoitu eta othoitztu eztuena, da kasta. Ax 350 (V 232; Harriet transcribe orhitu). Oroi zezala antziñakoen esakera jakintsua. Ag G 126. Leena berriz oroituz. Ldi IL 127. Iainkoa maitaro oroituz alik luzaroen egotea. Or QA 146. Guztietan geien oroitu ditudanak auetxek dira. Anab Aprika 7. Itzak oroit al banentza! Ibiñ Virgil 60. Oroituko ebala zigortuak bere bizi guztian Iñuzente eguna. Etxba Ibilt 470. [Gauza batzuk] atzo goizean gertatu balira bezela oroitzen ditugunak. AZink 13. Baña oroituko zaitut / arimaren indarrez. Gerrika 94. Oroit dezadan hainbeste argitaraldi izan dituen Euskara, hire laguna . MEIG IV 111.
    v. tbn. Lab EEguna 64. Yanzi 210. SMitx Aranz 168. Erkiag Arran 183. Ibiñ Virgil 85. Ataño TxanKan 142.
    azpiadiera-1.2
    2. (Lar; -rh- SP, Urt I 384, H), orroitu (Ht VocGr).
    Recordar, hacer acordarse. "Faire souvenir" SP. "Rappeler" Ht VocGr 413. "Acordar [...]. Acuérdamelo, oroit nazazu " Lar. v. oroitarazi.
    Falta guztiez orhoitzen zaitu [konzientziak] . Ax 438 (V 286). Humiltasun ahantzia / zuk zinduen orhoitu. EZ Noel 174. Orhoitezazu zure burua eskergabetasun hartaz. SP Phil 44 (He 45 pensa ezazu). Orhoitzen zaitut [...] elkharren kontrako xedeak eta nahiak dituztela. Ib. 498. Gerriederrek muxar-eizea / atsegiñez dio oroitzen. Or Eus 87.
    azpiadiera-1.3
    3. (Aux. intrans. bipersonal). Acordarse, venir a la memoria.
    Examina prudente orretan oroitu zaizkan pekatu aek. OA 132. Pekatu bakoitza edo okasioa oroitzen dijoakan bezela. Ib. 134. Oroitu edo akordatuko zitzaizkola nere bekatuak. Mg CC 124. An oroitzen zitzaien / etxeko txokua. Echag 269. Orhoit bekizu oren bakhar bat segurik ez duzula. Dv LEd 219. Oroitzen zitzaizkon bere bizitzako gertaera guztiak. Ag G 204. Aztutako oben astunen bat oroitzen zaionak zer egingo du? KIkG 71. Oroitu zitzaidan hil zena gurutzean. Arti MaldanB 205. Une guzitan neri / oroitzen zaidana. Uzt Sas 32.
    v. tbn. Bil 127. NEtx LBB 372.
    azpiadiera-1.4
    4. (Lar, Añ (G)).
    "Mencionar" Lar, Añ. "Nombrar, hacer mención" Añ.
    azpiadiera-1.5
    5. orhitu. Darse cuenta. v. ohartu, OROIT IZAN (b).
    Bena orhiturik hala eginez gure heuskararen ara edo ethorza anitz pundutan bortxatzen zela [...] deliberatu dizit [...] zenziaren ahalik klarkiena heuskarala itzultzera. AR 7. Orhitu zenian zertan zen. Ib. 360.
    azpiadiera-1.5.1
    (Part. en función de adj.). "Judicieux, atün huneko, orhitü " Lh Eusk 1919-20 (II), 80.
    azpiadiera-1.6
    6. (Aux. intrans. bipersonal). Ocurrirse.
    Malentxo moja zijoala. Moja! Nori oroitu? Nori baña? Ag G 330. Garai onean oroitu zaio bideak egitera joatea. Ib. 46.
    azpiadiera-1.7
    7. (AN-arce; -rh - BN-lab), oritu ( -rh - BN-bard), oraitu (Ae) Ref.: EI 342 .
     Considerar.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    (orottu AN-ulz ap. EI 369). Recordatorio. (El testimonio no es muy seguro)
    azpisarrera-1
    EZIN OROITUZKO (-rh - Dv). Inmemorial.
    azpisarrera-2
    OROITU ERAGIN. Recordar, hacer acordarse.
    Guri oroitu edo akorda eragiteko nolako honra, diñatasun eta noblezi altura [...] altxatu gaituan. Gco I 411.
    azpisarrera-3
    OROITU-NAHI. Deseo de recordar.
    Begiz bezala oroitu-nai ori alde batera utzirik. Or QA 161.
    azpisarrera-4
    OROITZEKE. Sin acordarse.
    Bere oin-aulkiaz aserre-egunean oroitzeke. Ol Lam 2, 1. Gau berantari iges egitea oroitzeke. Ibiñ Virgil 56.
    azpisarrera-5
    OROITZEKO. "Orhoitzeko, mémorable. Orhoitzeko hitza, parole mémorable" Dv.
    Zer eguna! Orhoitzekoa segurki. Zerb Gerlan 89. Ez dakigu nola, menturaz tiroka, oroitzeko ongi-etorria egin! Zerb Azk 16. Ze pozaldia artzen gendun guk / oroitzeko da benetan. FEtxeb 95. Oroitzekoa izan zen Parisen izan zuten ongietorria. Larre ArtzainE 246. Bi kargudunek oroitzeko mintzaldiak egin zituztela. Ib. 310.
    azpisarrerakoSense-5.1
    Logroñoko gudu sekulan orhoitzekoan.Zby Pel 29.
    azpisarrera-6
    OROITZEN.
    Orain oroitzenak gero gogora badetzat. "Quod haec reminisci nunc potui" . Or Aitork 260.

    oroitu

    oroitu
    << ongi 0 / 0 ospetsu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper