OEH - Bilaketa
31 emaitza abantzu bilaketarentzat
Sarrera buruan (3)
Sarrera osoan (28)
goiburua
igorri.
tradizioa
Tr. De uso general en la tradición septentrional; lo emplean tbn. autores navarros como Beriayn (Trat 20r) o Lizarraga (Prog 98); también Mendiburu (IArg I 131). En el siglo XIX lo hallamos usado por el guipuzcoano Serafín Baroja (FrantzesB II 122), y en el XX se encuentra en algunos otros textos occidentales. De un modo general se puede afirmar que la forma egorri la emplean sobre todo autores labortanos hasta mediados del s. XIX y es especialmente frecuente en los autores de la zona de Azkain y la costa (Etcheberri de Ziburu (Man II 146), Mihura (35), Chourio, Haraneder (Gudu 75), Goyhetche (204) e Hiribarren), mientras que igorri lo emplean Leiçarraga, Axular (una vez egorri ), Harizmendi (158), Pouvreau (Phil 41), Etcheberri de Sara (152), Duvoisin (LEd 277), etc. En suletino y bajo-navarro igorri es casi de uso general ya desde Dechepare, aunque se documentan tbn. ejs. de egorri, que aparece ya en CartEspBN (449). La forma igorri es prácticamente la única documentada al Sur, pero hay egorri en CartVera (265), en un texto salacenco del s. XVIII (ZarSerm 167), en Z. Moso (40) y en una carta del s. XVII de autor vizcaíno dirigida a un labortano (CartBasa 131), así como en unos Serafín Baroja (FrantzesB II 122). Oihenart empleó la forma fuerte nigorra (Po 56); hay tbn. digorte en Lauaxeta (BBa 38). En DFrec hay 55 ejs. de igorri (31 septentrionales) y uno de egorri .
sense-1
1.
(AN, B, L, BN, Ae, S; SP, Ht VocGr , Lar, VocS 133, Añ (AN), Arch VocGr, VocBN , Dv, H),
egorri
(L, BN, Sal, S; Urt V 85, Lar, VocS (s.v. licencier), Añ, Lecl, Hb, H). Ref.: Bon-Ond 158; A (egorri, igorri), Aezk 119; EI 146; Lrq; AtSac 64; Iz Ulz (arríke); Izeta BHizt; EAEL 272.
Enviar, mandar; despachar, despedir, expulsar. AxN explica igorik (380) por igorri. "Arríke igorri du, lo ha mandado a pedradas" Iz Ulz. Cf. egorritu. v. bidali.
Manamendu igorten du mundu guzietarik / jende oro bat dakion Iosafaten bildurik. E 49s. Ez naiz neure buruz ethorri, baina hark igorri nau. Lç Io 8, 42. Igor dezagun gure erregearen komisioniaren kopia. MRos 15a.1r. Eta gero igorri zituen lanera. Ax 27 (V 16; v. tbn. egorri ib. 597 (V 384)). Haur da Bethiereko Bizitzia, zihaur ezagüt zitien Jinko egiazko eta Jesüs-Krist zük igorri düzüna. Bp I (en la portada; egorri en un texto mecanografiado --¿por Urquijo?--; la portada original falta en el ejemplar utilizado en la ed. de Davant; sg. comunicación personal de Pello Agirre, se conserva un ejemplar con portada, donde se lee claramente igorri). Jainkoak egorri zuen uholde handia lurrerat. Ch III 31, 4. Igorri izan du Jainkoak zuen bihotzetarat bere Semearen izpiritua. He Gal 4, 6 (Mt 2, 8 egorri). Erregiari / gure gorainziak igorri. Xarlem 546. Ihesi egortzen zituen etsaiak. Hb Egia 75. Igorri zuen urdezain bere bazterretxera. Dv Lc 15, 15. Katiximarat igor zitzaten haurrak. Laph 200 (19 egorri). Gero igorri zian penitenta erranez: orit hadi [...]. Const 29. Bere emaztea etxetik igorri ta Herodiade orrekin ezkondu. Ir YKBiz 204n. Sorginaztiak urkamendira edo surtara igortzen ditu. Mde Pr 309. Postaz igorriko dautazu zenbat zor dautzudan. Mde HaurB 85. Gero egorriren dauzkizugu zuri. ZMoso 74. Neskatoa igorri behar izan zuela ez-untsaz etxera. Etchebarne 144.
v. tbn. (Sólo autores meridionales): TP Kattalin 186. Ldi IL 99. Ir YKBiz 197. Or Eus 118. Zait Sof 78. Etxde JJ 235. Anab Aprika 71. Izeta DirG 107. Osk Kurl 17. Onaind in Gazt MusIx 204. Vill in Gand Elorri 12. NEtx LBB 289.
v. tbn. (Para la var. egorri): Volt 212 (200 igorri). Seinich 157 (igorri en el mismo texto). Harb 392. INav 130. Arg DevB 243. CatLav 66 (V 42; 402 (V 193) igorri). Lg I 192. Egiat 200. Monho 62 (104 igorri). TB Mt 10, 16. Kantika Izpiritualak 1826, 43 (ap. DRA). Jaur 176 (187 igorri). SBaroj in FrantzesB II 122. Elzb PAd 33 (Po 183 igorri). JEtcheberry 10. Lap 106 (V 50). Arb Igand 194 (105 igorri). Barb Leg 68 (68 igorri). Zerb Azk 67 (102 igorri).
"Mander par lettre ou envoyer; ordonner. Egorri zion egun bat-barru ager zedilla bere aurrera" H. "Faire dire, annoncer" Lrq. "Igorri diot ez dadila ethor, je lui ai fait dire de ne pas venir" Lh.
(Part. en función de sust.). Enviado, apóstol. "Apostolua, igorria, enbaxadorea" Lç Decl Mm 3v. "Apóstol, ainbat da nola bidalia, igorria, mandataria" Lar.
Eman zioten apostoluen izena, erran nahi baitu, igorriak. Dithurbide 158.
Enviar, mandar; despachar, despedir, expulsar. AxN explica igorik (380) por igorri. "Arríke igorri du, lo ha mandado a pedradas" Iz Ulz. Cf. egorritu. v. bidali.
Manamendu igorten du mundu guzietarik / jende oro bat dakion Iosafaten bildurik. E 49s. Ez naiz neure buruz ethorri, baina hark igorri nau. Lç Io 8, 42. Igor dezagun gure erregearen komisioniaren kopia. MRos 15a.1r. Eta gero igorri zituen lanera. Ax 27 (V 16; v. tbn. egorri ib. 597 (V 384)). Haur da Bethiereko Bizitzia, zihaur ezagüt zitien Jinko egiazko eta Jesüs-Krist zük igorri düzüna. Bp I (en la portada; egorri en un texto mecanografiado --¿por Urquijo?--; la portada original falta en el ejemplar utilizado en la ed. de Davant; sg. comunicación personal de Pello Agirre, se conserva un ejemplar con portada, donde se lee claramente igorri). Jainkoak egorri zuen uholde handia lurrerat. Ch III 31, 4. Igorri izan du Jainkoak zuen bihotzetarat bere Semearen izpiritua. He Gal 4, 6 (Mt 2, 8 egorri). Erregiari / gure gorainziak igorri. Xarlem 546. Ihesi egortzen zituen etsaiak. Hb Egia 75. Igorri zuen urdezain bere bazterretxera. Dv Lc 15, 15. Katiximarat igor zitzaten haurrak. Laph 200 (19 egorri). Gero igorri zian penitenta erranez: orit hadi [...]. Const 29. Bere emaztea etxetik igorri ta Herodiade orrekin ezkondu. Ir YKBiz 204n. Sorginaztiak urkamendira edo surtara igortzen ditu. Mde Pr 309. Postaz igorriko dautazu zenbat zor dautzudan. Mde HaurB 85. Gero egorriren dauzkizugu zuri. ZMoso 74. Neskatoa igorri behar izan zuela ez-untsaz etxera. Etchebarne 144.
v. tbn. (Sólo autores meridionales): TP Kattalin 186. Ldi IL 99. Ir YKBiz 197. Or Eus 118. Zait Sof 78. Etxde JJ 235. Anab Aprika 71. Izeta DirG 107. Osk Kurl 17. Onaind in Gazt MusIx 204. Vill in Gand Elorri 12. NEtx LBB 289.
v. tbn. (Para la var. egorri): Volt 212 (200 igorri). Seinich 157 (igorri en el mismo texto). Harb 392. INav 130. Arg DevB 243. CatLav 66 (V 42; 402 (V 193) igorri). Lg I 192. Egiat 200. Monho 62 (104 igorri). TB Mt 10, 16. Kantika Izpiritualak 1826, 43 (ap. DRA). Jaur 176 (187 igorri). SBaroj in FrantzesB II 122. Elzb PAd 33 (Po 183 igorri). JEtcheberry 10. Lap 106 (V 50). Arb Igand 194 (105 igorri). Barb Leg 68 (68 igorri). Zerb Azk 67 (102 igorri).
"Mander par lettre ou envoyer; ordonner. Egorri zion egun bat-barru ager zedilla bere aurrera" H. "Faire dire, annoncer" Lrq. "Igorri diot ez dadila ethor, je lui ai fait dire de ne pas venir" Lh.
(Part. en función de sust.). Enviado, apóstol. "Apostolua, igorria, enbaxadorea" Lç Decl Mm 3v. "Apóstol, ainbat da nola bidalia, igorria, mandataria" Lar.
Eman zioten apostoluen izena, erran nahi baitu, igorriak. Dithurbide 158.
sense-2
2.
Arrojar, lanzar, echar.
Igorratzü zure armak. "Emitte sagittas tuas" . Mst III 48, 5 (Ip igor; en contexto similar Balad 262). [Bigarren basoa] ere zintzurra behera egorri lehenbizikoaren ganat. Elzb PAd 33 (39 egorri). Behako bat igorri deie gain behera infanteri guziari. HU Zez 130. Gogoratzen zaut hiltzean Rolan gaitzak igorri deidarra. Ox 29. Labe gorriek igortzen dute bildotx errakien khea. Ib. 74. Ez nezaken burutik igor [...] ikusia niola errege Salomonen denborako soin bat ferdea. Barb Sup VII. Tiro bat igorri zion Ganix Handiari. Zerb Azk 102. Bera balinbada, igortzen dut ba airez aire antzara ferratzerat. Larz Senper 40. Odola ahotraka igortzerainokoan. Ardoy SFran 306. Surat egorriko du / fruitu gabeko arbola! Mattin 105.
v. tbn. Lf in Casve SGrazi 14.
Igorratzü zure armak. "Emitte sagittas tuas" . Mst III 48, 5 (Ip igor; en contexto similar Balad 262). [Bigarren basoa] ere zintzurra behera egorri lehenbizikoaren ganat. Elzb PAd 33 (39 egorri). Behako bat igorri deie gain behera infanteri guziari. HU Zez 130. Gogoratzen zaut hiltzean Rolan gaitzak igorri deidarra. Ox 29. Labe gorriek igortzen dute bildotx errakien khea. Ib. 74. Ez nezaken burutik igor [...] ikusia niola errege Salomonen denborako soin bat ferdea. Barb Sup VII. Tiro bat igorri zion Ganix Handiari. Zerb Azk 102. Bera balinbada, igortzen dut ba airez aire antzara ferratzerat. Larz Senper 40. Odola ahotraka igortzerainokoan. Ardoy SFran 306. Surat egorriko du / fruitu gabeko arbola! Mattin 105.
v. tbn. Lf in Casve SGrazi 14.
sense-3
3.
Dejar, aplazar.
Ezetare gerualat igor zure salbamentia. "Diferas salutem" . Mst I 23, 5.
Ezetare gerualat igor zure salbamentia. "Diferas salutem" . Mst I 23, 5.
sense-4
4.
(S; Gèze, Dv, H),
egorri (H)
Ref.:
A;
Lrq
.
Emplear; malgastar, dilapidar. " Laster igorri du bere onthasuna [...]. Alferkerian igorri ditu bere urtherik ederrenak [...]. Lau urthe igorri ditu bere etxearen egiten " Dv. " Zertan igorten duk denbora? En quoi emploies-tu le temps?" H (s.v. egortzea). "Prodigar, gastar" A.
Ezdakienak gauzak zer dire gostatzen, / ditu errexkienik, yostetan egortzen. Hb Esk 179. Betan igor ontasuna. "S'être ruiné en peu de temps" . Hb GH 1929, 83. Mothiko errenbesa arrunt ezaxoltü zen, bere sos buxia desohoragarriki [...] igorriz. GH 1932, 403. Gure etxalde txipi eijerra abantzü dikün igorri. Casve SGrazi 108.
Emplear; malgastar, dilapidar. " Laster igorri du bere onthasuna [...]. Alferkerian igorri ditu bere urtherik ederrenak [...]. Lau urthe igorri ditu bere etxearen egiten " Dv. " Zertan igorten duk denbora? En quoi emploies-tu le temps?" H (s.v. egortzea). "Prodigar, gastar" A.
Ezdakienak gauzak zer dire gostatzen, / ditu errexkienik, yostetan egortzen. Hb Esk 179. Betan igor ontasuna. "S'être ruiné en peu de temps" . Hb GH 1929, 83. Mothiko errenbesa arrunt ezaxoltü zen, bere sos buxia desohoragarriki [...] igorriz. GH 1932, 403. Gure etxalde txipi eijerra abantzü dikün igorri. Casve SGrazi 108.
azpisarrera-1
EZIN IGORRIZKO.
"Que l'on ne peut envoyer, renvoyer" Dv.
azpisarrera-2
IGOR ERAGIN.
"Circummittere, inguru inguru [...] egoreragin" Urt V 85.
igorri
-
igorri. Tr. De uso general en la tradici...
-
1. (AN, B, L, BN, Ae, S; SP, Ht VocGr , ...
-
2. Arrojar, lanzar, echar. Igorratzü zu...
-
3. Dejar, aplazar. Ezetare gerualat igor...
-
4. (S; Gèze, Dv, H), egorri (H) Ref.: A...
-
EZIN IGORRIZKO. "Que l'on ne peut envoye...
-
IGOR ERAGIN. "Circummittere, inguru ingu...
<< hullan 0 / 0 jan >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
