OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gorritu.
sense-1
1. (gral.; Lcc, Volt 113, SP, Urt IV 189, Ht VocGr 419, Lar, Añ, Lecl, Gèze, Dv, H, VocB ) Ref.: A; Lrq; Etxba Eib; Gte Erd 24; Elexp Berg; ZestErret .
Enrojecer, poner, teñir de color rojo; sonrojar(se), ponerse colorado por efecto de una emoción, avergonzarse. "Bermejecerse" , "enrojar" Lcc. "Carmesi: gauza gorrisaiten debena " Ib. "Rougir" SP. "Ponerse colorado" Lar. "Sonrojar, sonrosar, sonrosear" Ib. "Barroso semblante, odolpikortaz gorritua " Ib. "Alchermes, gusano que sirve para teñir de grana [...] oialak gorritzeko " Ib. "Sonrojarse, quedarse sonrojado" . " Ahalkez gorritzea, rougir de honte" Dv. "1. odolez athorra gorritua, chemise rougie de sang. Leiho gorritua, fenêtre peintée en rouge. 2. prendre une couleur rouge. Mahatsa gorritzen hasia da, le raisin a commencé à rougir. 3. rougir, monter en couleur, de honte, de surprise, de modestie" H. " Gauzia aitxatziaz bat gorrittu zan. Pintxuriakin gorrittu zittuen ormak " Etxba Eib. " Keixak gorritzia, San Juan inguruan " Ib. " Bera ikustiaz batera gorrittu nintzan " Elexp Berg. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. Con el sentido de 'avergonzarse' y sin que le acompañe ningún complemento como lotsaz, ahalkez , etc., se encuentra sólo en algunos autores septentrionales y Villasante.
Abisu / aphezari galdetzeaz eztuk behar gorritu. EZ Man I 27. Begira adi eskuak / odolez gorritzetik. EZ Eliç 102. Gure alfertasuna aithorturik [...] ahalkhez gorritu. SP Phil ã 4r (v. tbn. ahalkez gorritu en EZ Eliç 237, Ch IV 14, 1, Jaur 400, Const 40, Zait Sof 27; lotsaz gorritu en AB AmaE 311, Azc PB 250, Altuna 63, Enb 46, Ir YKBiz 290, Eguzk GizAuz 14, Mde HaurB 20). Hek bere odolaz Errümeko Eliza gorritürik. Bp II 120. Bentzutua izateaz ahalkatua eta gorritua. He Gudu 158 (v. tbn. en contexto similar Ch III 3, 3, Mih 50, Hb Egia 346). Ahalka eta gorri zaite zure gogourritasunaz. Ib. 266. Piper ta azapraez gorrituriko saldaak. Mg PAb 112. [Alkandora latzak] gorritu ta sumindurik itxi [aragi guztiak] . Ib. 117. [Otarraina] egostean gorritzen da. It Dial 19 (Ur, Dv, Ip gorritu). Begiak gorritu ta odoldutzeraño. Bv AsL 43. Garai baten ordez bestian botatzen badira [arbolak] zura gorritu egiten da. Sor Bar 94. Hitz eman baitaroiat nere hitztorioaren dena den bezala erratea, nere ile bakhar, luxe eta xuriek gorritu behar badute ere. Elzb PAd 19. Pello ari da begi-gorritzen. AzpPr 85. [Makhila] gisuz gorritu. (Interpr?). Arb Igand 44. Arrautza-perretxikoak bezelaxe gorritzen, esan zion [...]. A Ardi 94. Ispilluari beiratuz, ezpainak gorritzen asten da. TP Kattalin 186. Matelak gorrituak, [...] zainak antuak. Zub 98. Garoak gorritzen asiak. Lek EunD 12. Elbi batek gorritzen dun Mirenengana. JAIraz Bizia 24. Gorritzen asi dira [odeiak] . Txill Let 33. Arpegiko koloreak gorrituta. Erkiag Arran 105. Juduekin [...] egin direnak basatiak eurak ere gorritzeko beste izan dira. Vill Jaink 84. Alkarreri musturrak gorritu, ta begi ondoak baltzitu be bai. Etxabu Kontu 172. Ordu laurden batean irakiten iduki masa ori gorritu arte. Ostolaiz 14. Gorritzen hasiko ziren marrubi heientzat. Larre ArtzainE 14. Begia gorrituta. Insausti 183. Aurpegia suminez gorritu zitzaion. MEIG IX 106.
v. tbn. Arbill 221 (IV 14, 3). Gç 86. Lg I 369. Egiat 261. Monho 60. Añ NekeA 246. fB Olg 67. JJMg BasEsc 206. Lard 130. Arr GB 42. Elzb Po 208. Zby RIEV 1908, 285. Ud 106. JanEd II 115. HU Aurp 208. Jnn SBi 8. Ag AL 118. Jaukol Biozk 51. FIr 192. JE Ber 31. Ldi UO 54. Or Mi 102. TAg Uzt 272. Lf Murtuts 46. Munita 40. Anab Poli 135. Osk Kurl 108. JEtchep 60. Auspoa 39, 31. MAtx Gazt 46. Etxba Ibilt 477. Ibiñ Virgil 83. Lab SuEm 214. Alzola Atalak 55. NEtx LBB 142. Uzt Noiz 116. Gerrika 261. En DFrec hay 13 ejs.
azpiadiera-1.1
(Part. en función de adj.).
[Begi] gorritubak [...] bekarrez betiak. Mg PAb 72. Arien larru gorrituak. Ur Ex 25, 5 (Ol, Ker gorritu; Dv gorriz thindatuak). Horra nun lauetakoa egiten dion [...]: xingar eta arroltze, ardi-gasna gorritu, arno on, kafe eta ondoko. (Interpr?). Lf Murtuts 40. Lano gorritua. Lasa Poem 101. Inudearen aurpegi gorritu eta nahigabetuari. MEIG IX 110. Illea gorritu edo rubioa nai badu. Ostolaiz 89. Bere mendi gorrituen kolorekoak ditu herriak [...] harresiak. Larre ArtzainE 311.
v. tbn. JanEd II 17. Alzola Atalak 78.
azpiadiera-1.2
Poner al rojo vivo. " Labe gorritzea, chauffer le four" Dv. "Rougir, porter à la chaleur rouge: Gerren bat suan gorritzea, chauffer jusqu'au rouge une broche au feu" H. v. 1 goritu. Tr. Documentado exclusivamente en autores septentrionales.
[Burdina] suan emanik, [...] guzia gorritzen eta suztatzen baita. SP Imit II 4, 2 (Mst, Ip gorritu; Ch goritu, Leon gorri-gorria jartzen). Etxekandrea ari zen / [...] labe gorritzen. Etcham 204. Talo burdina suan gorritu. Zerb Azk 96. Nun burdin hura orduko oren bat hartan gorritua izaiten baitzen. Etchebarne 45.
v. tbn. Jnn SBi 151. Ox 167. Barb Leg 24.
azpiadiera-1.2.1
(Part. en función de adj.).v. 1 gori.
Labe gorritu batean erretzera. Dv LEd 243 (v. tbn. labe gorritu en JesBih 461, Zub 98, Zerb IxtS 69). Emazu sukria [...] eta phala gorritua pasa. ECocin 10. (v. tbn. 27) Urez betetako ontzi bat ekarri ta burni gorrituari jaurtiki zioten. Lh Yol 12. Phertz gorritu batean sartu. Zerb IxtS 76.
v. tbn. JE Bur 58. Zub 112.
azpiadiera-1.3
" Garia gorritu, aneblarse los trigos" VP 33v. Cf. gorri (II, 3).
azpiadiera-1.4
Dorar, tostar (la comida al fuego). v. gorrastatu.
Bota iru tipule tajada [...] eta oik tostatzen diraden orduan edo gorritzen diradenean. BerastAzer 129. Gorri zazu tipula urin puxka batian. ECocin 14. Emazu kullera bat irin, utz zazu gorritzerat. Ib. 31. Utz zazu gratina gorritzerat. Ib. 18 (v. tbn. 12, 44 et passim).
azpiadiera-1.5
(Precedido de urrez ). Dorar, dar el aspecto del oro.
[Liburutxoa] azal zuriakin, ertzak urrez gorrituk. ArgiDL 170. (v. tbn. Iratz 28 urrez gorriturik)
azpiadiera-1.6
Egunabartzen, zeru-gorritzen, / argiagotzen dijua.SMitx Aranz 157.
sense-2
2. (V-gip, G-goi-azp-to-bet, S) Ref.: Arin AEF 1960, 58; Zt; Iz ArOñ, To; VocS 140; ZestErret.
Dejar un lugar sin vegetación; roturar. "Gorritue significa roturado" (G-goi) Arin AEF 1960, 58. "Gorrittúta: que han dejado las ovejas la tierra sin vegetación ninguna" Iz ArOñ. "Lurra gorrittu ariakiñ: quitar las hierbas de la heredad con el rastrillo" Ib. "Gorrittu (lurra), quitar la hierba antes de labrar la tierra" Iz To. "Oraingo zuberoeran [...] fruta ta baratzekiak xu(r)itü, [...] mendiak, basoak thipiltü, gorritü" VocS 140 (nota del ed.). "Roturar" Zt. "Lurrazala goldez, aitzurrez, etab. laborantzarako harrotu" ZestErret.
Eskuñetara lurra gorriturik zedukan. 'Le sol foulé autour de lui' . Or Mi 68. Mahasti aitzurletan baditu bi mota: batzu axalez ari direnak edo "gorritzera" erraiten den bezela, [...]; bestiak aldiz barnarik. GH 1931, 460. Baso-sail aundiak atera, gorrituta, garia ereiteko edo mastiak jartzeko. Munita 16. Jakintzaren eremuetan sail asko dauzkagu gorritu gabeak. Vill Jaink 10. Gaien aldetik, berriz, gorritu gabeko lurretan, goldenabarrean aritu bear izan dut. Ib. 11. [Aideplano bonbarderoak] inguru aietako mendi-muturrak jartzen zituzten patata egiteko moduan gorrituta. An izaten ziran soñuak, keak eta autsak! Salav 89. Bost zoiean, autsi edo eten, asten giñanean gu, bazterrak laxter gorritzen genizkin. Ataño TxanKan 202. Sail aundiak egiten baitziran, eta danak laiaz gorritu ere. BAyerbe 24.
v. tbn. BBarand 141.
azpiadiera-2.1
" Lurra gorritu (fig.), morir, cavar fosa. Aspaldion eztogu lurra gorritu, desde hace tiempo no ha muerto ninguno de los nuestros, no hemos tenido entierro (V)" DRA .
sense-3
3. Ajar (una prenda de vestir).
Oraindik ogeita amar urte besterik ez da ezkondu giñala, eta daguaneko esposariyoko arropak gorritu ditu. Moc Damu 16. Erosi diyo prenda-etxe batian frak bat, zerbait gorritua baña ez aiñ txarra. Iraola 24.
sense-4
4. "Fam. boire avec excès" Dv.
sense-5
5. gortu. "(Sal?), pelar la piel del ganado ovejuno" A.
sense-6
6. " Logaleak gorritu, caerse (litm. enrojecerse) de sueño (R)" A EY III 339.
azpisarrera-1
AHALKE-GORRITU. v. ahalkegorritu.
azpisarrera-2
GORRI-GORRI EGIN (G-azp, AN-gip-5vill ap. Gte Erd 24). Enrojecer; sonrojarse. "Begiak gorri-gorri egiten zaizkit" Gte Erd 24. v. GORRI-GORRIA EGIN (s.v. gorri).
Lotsaz gorri-gorri egindda. Altuna 58 (v. tbn. en contexto similar Ldi IL 85, Bilbao IpuiB 158, Izeta DirG 121, Zait Plat 103). Gorri-gorri eginda geratu zan andria zer erantzun ezekijala. Kk Ab II 22. Arpegia asarrearen berotasunez gorri-gorri eginda. Etxde JJ 31. Gorri gorri eginda etorren, arnasea ezin birarurik. Erkiag BatB 12. Urrengo goizerako beatz-muturrak gorri-gorri egin ta aunditu, azkureka asiko niñun. Ataño TxanKan 72.
azpisarrera-3
GORRITUXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). a) Enrojecer.
Gorrituxe egin zitzaizkion emazteari masailak. A Ardi 69. Hango tiro eta zalaparta guziekin oraikotz itsasoak berak gorrituxea behar zukeen. Zerb Metsiko 344. Begitartea gorrituxerik zedukan. Mde HaurB 50 (v. tbn. 25). b) Pelarse, perder la vegetación.
Arkaitz zuriak gorrituxerik. Gand Elorri 213.
azpisarrera-4
LARRU-GORRITU. v. larrugorritu.
gorritu
<< gorri 0 / 0 gose >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper