Harremana

    OEH - Bilaketa

    248 emaitza urri bilaketarentzat

    Sarrera buruan (30)


    Sarrera osoan (218)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 urri.
    tradizioa
    Tr. Mucho mejor documentado en la tradición meridional, salvo en las acepciones "lento" y "lentamente". En DFrec hay 49 ejs., todos meridionales.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; SP, Lar, Añ, Izt 46r, VocCB ( Dv), H (+ h-), Zam Voc). Ref.: A; ZestErret .
     Escaso. "Escaso" Lar, Añ. "Corto" Añ. "Escaso, raro" VocCB . "Ian hurriarekin lan guti" H.
    Buruko andia ta jate urria. RS 17. Urrieteak urri gauzak, ta urri dira aren bearrak. Ib. 149. Ezen zure ontasunak dirade hain ioriak, / itzultzen zaizkitzularik ezagutza urriak. EZ Man II 14. Okhasinoak ere lehen bezala, edo maizago presentatzen eta gerthatzen; gogoa urri, aldatzen errax. Ax 372 (V 245; cf. gogo-urri). Frutu gitxi, urri ta meatzak emongo ditu. Añ LoraS 184. Dago urri garija. Astar II 165. Ta eguneko yanaria / urri da astoarentzat. Zav Fab, RIEV 1907, 530. Kupelagille, perratzalleak / bearra urri bakana. Echag 184. Euskaraz kanpora, Bria / txit dala soil eta urria. Izt C 17s. Zuen artean [liburu au] txit urria eta bakana dalako. Lard III. Suteoa deituten jako, baña ain da urrija ze guztiz gitxik euki oi dabe. Ur Dial 20 (It bakan, Dv bakhan, Ip bakant). Biharamunean nahi du sangratu eta yanhari hurrian egon. Dv Dial 76 (It urribizan, Ur janurrijan, Ip jangabian). Üzta ürriak aberats heltü. SGrat 18 (Harriet traduce: "les mois de Juillet et d'Octobre on été riches"). Jornalak daude urriyak. Xe 234. Talentuz urriya. Ud 76. Topatutzean urri ta txikiak [intxaurrak] . AB AmaE 286. Bazkari urri eta txar batek. Arr May 29. Euskaldun askon edo geienen buruan urria da [euskera] . A Ezale 1897, 41b.
    ( s. XX.) Hurriagoa da gizonarena [adimendua] . JE Bur 103. Peru-Fermiñen adimen urri ta landugabeak. Mok 19. Artu begi, arren, yauna, eskiñi urri au. Or Tormes 5. Betirako gorazarre bat, naiz urria, euskerari eskeintzea. Ldi IL 103. Aloger urri ta murrixegia dala-ta. Eguzk GizAuz 174. Lan-saria ere urriagoa izango litzaieke-ta. EAEg 3-3-1937, 1194. Diru urria ta lanik eza. Or QA 83. Hondakin urriekin. Mde Pr 259. Erromak beretu ez zituen Europako lurralde urrietarik bat delakotz. Ib. 225. Osasun urriz zalako. Zait Plat 125. Urdailla bete dau, orraitiño, lauzuriko urri aen laiñean. Erkiag BatB 140. Jantzi urri ta estuak. MAtx Gazt 79. Jentien txalo urri batzuen artean. Alzola Atalak 71. Aize urri ta usai txarren artean. NEtx LBB 33. Nere memori urriak. Uzt Sas 321. Idazkera eskasekoa [kondaira], eta burubide urrikoa. Berron Kijote 18. Orain bere berezko edertasuna, urri etzana, ederragotzen ziarduan ardura aundiz. Onaind STeresa 23. Jana, beti urria eta eskasa. Gerrika 95. Etxepareren bizitzaren berri urri bezain zehatzak eman dizkigute. MIH 282. Liburua urria da, laburra. Ib. 286. Greziako filosofoekin ihardun urria izan dugu, eskola ere urria eman baitziguten. Ib. 139. Oraingoz euskarak duen indar urria. Ib. 122.
    v. tbn. AzpPr 32. Ag Serm 495. Imaz in FrantzesB II 139. Tx B I 99. Kk Ab II 156. SMitx Aranz 33. Munita 142. Etxde JJ 183. Anab Poli 91. Arti MaldanB 233. Gand Elorri 38. Lasa Poem 83.
    azpiadiera-1.1.1
    (V-gip, G-azp). Ref.: Iz ArOñ; Gketx Loiola; Elexp Berg.
     Pequeño. "Billotz urríxa, cordero pequeño" Iz ArOñ. "Ganadu atze-urria, de cuartos traseros pequeños" Gketx Loiola.
    "Oso urrixa geratzen da perretxikua sartaiñera botatakuan" Elexp Berg. "Espinakak oso urria ertetzen du, egosi ta erdira etortzen da" (G-azp, comunicación personal)
    azpiadiera-1.1.2
    Arren ondoan erritar neskatxarik aukeratuenak, urri, ziztrin ta itxusi agertzen ziran. Ag G 169.
    azpiadiera-1.1.3
    (V-gip, G-azp, S-saug; H). Ref.: Lh; Etxba Eib; Gketx Loiola.
     "Bizitze hurri bat eramatea, mener une vie pauvre" H. "Phunpa ürri dizügü, notre pompe donne peu d'eau" Lh. "Escaso, de poco rendimiento. Iturri au da urrixa udako denboran" Etxba Eib. "Urte urria, año de malas cosechas" Gketx Loiola.
    Frutu ugarien itxaromena euki danean, geiago sentietan da abustu eskas urria. Añ LoraS 9. Sendirik ugarienak eta urrienak alkarrekin jo ezkero, eredutzat artu dogun lau-bost umedun sendira datorz. Eguzk GizAuz 181. Ta lenengoa [alaitasuna] antzu ta urri bada bururapenetan, aberats eta oparo da bigarrena [tristura] . Txill Let 74s.
    azpiadiera-1.2
    2. "Pressé, serré. Bihotz urria, cœur serré" SP.
    azpiadiera-1.3
    3. (gral.; h- Dv, H). Ref.: A; Lrq; Gketx Loiola; Elexp Berg.
     (Acompañado de lan). (Trabajo) difícil, costoso. "Lan hurria, travail lent, qui ne peut être fait que petit à petit" Dv. "Lan hurri bat dugu, guti irabaztekoa" H. "(Travail) qui ne peut se faire vite" Lrq. "Lan urria (gral.), el trabajo escaso" A. "Escaso, poco vistoso, trabajo en que se avanza poco. Lan au baño urriagorik! (de mampostería)" Gketx Loiola. "Lan urrixa da ieteixakin gari-ebaitzia" Elexp Berg.
    Ez akhit hain behar nola ürri den lan saintü hontan. "Pénible". Bp I 25. Misionesten lana urria eta dorphea izanen da. Prop (ap. Dv). Lan urria, urrea balio zuen. "Minutieux". Ardoy SFran 241. Aurrerapenik ez dan lekuan / beti lantegi urria. Olea 107. Ebakitzeko itaia eta / jotzeko berriz arria, / ondo pentsatzen jarri ezkero / uraxen zan lan urria. Uzt Sas 74. Ura lan nekosoa ta urria! BAyerbe 24.
    azpiadiera-1.4
    4. (V, G ap. A ; Lar, Añ, H, Zam Voc).
    "Parco" Lar, Añ. "Miserable, tacaño" A. AxN explica goithatu (36) por urri.
    Ea bada, Jauna: Zu eskas, ta urri etzera: ta ondo eskatzen zazun guzia eman nai dezun, ta ematen dezu. Cb Eg II 31. Adiskidia izan arren, urrija ta zekena bada. fB Ic I 62. Ez naz izan urria al dodana egiten Iesusen izena ezagutua ta maitetua izan dediñ. Ag AL 70. Zelai gizenean arloa mugatu baldin baduzu, [matsondoak] landa itzatzu sarri (alkarren ondoan); sarrian etzaizu urriago izango Bak. Ibiñ Virgil 88.
    azpiadiera-1.4.1
    Sobrio. "Ian edanean hurria da, il est sobre dans le manger et le boire" H.
    azpiadiera-1.5
    5. (L, BN, S ap. A ; VocBN , Gèze (ü-); h- Ht VocGr 379, Dv, H).
    Lento. "Oinkari hurria, marcheur lent" H.
    Idia azienda dorphea eta urhats hurrikoa dela. Dv Lab 237. Elean hurri aire bat zuelakotz, baziren uste zuketenak ez zela zen bezen buru onekoa. HU Aurp 179. Buru ahulak eta ikasle hurriak eztitasun berezi batekin, kexatu gabe. Ib. 118. Urhatsa duela urri. Ox 88. Urratsak herremel eta hurri. Zub 21. Gure otoen hararatze hurrian. JE Ber 55.
    azpiadiera-1.5.1
    (gral.; h- H). Ref.: A; Lrq; Etxba Eib.
     "Lent, qui avance peu dans le travail" H. "Langile urria (gral.), el oficial que trabaja poco" A. "Dallari ürria" Lrq. "Fraisko, langille ona baña urrixa" Etxba Eib.
    azpiadiera-1.6
    6. Débil, pusilánime.
    Juanes ordea, bere nausitasun eskubideari itzala gordeazteko gizon urria zen. Etxde JJ 68.
    azpiadiera-1.7
    7. "Mutill urrixa baña alegiñzallia, muchacho corto pero voluntarioso" Etxba Eib (s.v. aleginzallia. ).
    sense-2
    II. (Adv. y predicativo).
    azpiadiera-2.1
    1. (V-gip; Lar, Añ, H (+ h-)). Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg; ZestErret .
     En escaso número o medida. "Limitadamente" Lar. "Acudir bien o mal el año, el trigo, la manzana, &c., ser abundante o escaso, urtea, garia, sagarra, &c. ugari etortea, edo urri" Ib. "(Al buen) entendedor pocas palabras, aditzalle onari, hizketak urri" Ib. "(Del) mal el menos, gaitzetik urri" Ib. "Escasamente" Lar, Añ. "Bihia aurthen hurri dugu, [...] le grain peu abondamment. [...] Hurri izartzen dauku, il nous mesure court" H. "Oraiko egunean langile onak hurri dira, [...] les bons ouvriers sont en petit nombre" Ib. "Urri etorri" Iz ArOñ. "Barriketia ugari eta formalidadia urri" Elexp Berg. "Oso urri dago lotsia" Ib. "Aurten baba urri deu" ZestErret.
    Urri edo gutxizko nagusiak zeritzan bereari. Cb Eg III 337. Laboria gustiz urri ibiliko dana. Astar II 173. Berbaak urri egin. Añ EL2 47. Neke askorekin da txit urri ta eskas gauza guzietan zebiltzala. Aran SIgn 92. Kalean kosetxak urri. Arrantz 79. Tripak asko biar da / patrikadan urri. AzpPr 85.
    ( s. XX.) Beste askotan, urri dabillenean [arraña] . Ag Kr 38. Azaltzen da gure artean otsokotarren bat edo beste; baña [...] ez urietan bezela maiz ta ugari, baizik noizean bein, urri, bakan, iñoiz edo berriz. Ag G 65. Txindijaz, baña, urri dabiltz-ta. Enb 42. Guk nai baño urriago ditu elerti-gai utsezko idazlanak. Markiegi (in Ldi IL 12). Gauzea ugari ala urri dagoan be aintzat artzekoa da. Eguzk GizAuz 54. Negualdean belar ondua urri dabillenean. TAg Uzt 291. Jakiz urri gabiltz. EAEg 13-2-1937, 1054. Negu gorrian egurrez urri ibiltzea. Etxde JJ 55. Herriko hizkuntza [...] oraino darabilaten idazleak, geroago eta urriago ageri dira. Mde Pr 236. Motzegi izan zait erauntsia, luze xamarra izan arren; eta urri oñaztarriak, askotxo izanda ere. Txill Let 50. Udako legortez ura urri-samar ebillela-ta. Erkiag Arran 137. Una libreak urri dituen bizi-modu estu baten sarturik. SM Zirik 6. Txori asko ta kabiak urri / daude gaurko egunean. Basarri 183. Euskeraz, ordea, urri itz egin eta idatzi oi dutena. Zait Plat 120. Aurreko ahapaldietan etzun ba erabilli urri baizik izen-lagun ta abar. Onaind (in Gazt MusIx 154). Jantziz arin eta urri dabiltzanakin ez dantzara joan. MAtx Gazt 70. Dirua urri egon oi dan gauzea da. Etxabu Kontu 196. Duan etorten zan, da gañera naiku ugari, garbanzu, arroz, lenteja... Gañerako onurak, oso urri. Gerrika 60. Kexu ginen lehen Hollywood-eko pelikulak ugari eta bestetarikoak urri genituelako. MIH 327. Holakoak ez dira urri hazi gure artean. MEIG VIII 116. Erdaraz ugari bezain euskaraz urri idatzi zuen Larramendik. MEIG VI 60.
    azpiadiera-2.1.1
    "Sobriamente" Lar, Añ. "Hurri bizi da, il vit pauvrement, économiquement, chichement. Hurri iaten du, il mange sobrement, peu, frugalement" H.
    Senarra bizi zanean urri bizi bazan, alargunta urritea garrazki ugaldu zitzaion. Elizdo EEs 1913, 103. Ez oso eskas ta urri [bizi gera] . Tx B I 75. Baitaki urri naiz ugari bizitzen. Or Aitork 412. Mojak ain urri ta aldrebes ikusiaz. Onaind STeresa 86.
    azpiadiera-2.1.2
    "Ceñirse en el gasto [...], urri ibilli" Lar. "Parcamente" Añ.
    Jesusekin ain urri, zikotz ta zeken dabillenak, zer itxaron dezake? Mg CC 232. Ibilliko zintekee eskas ta urri beragaz? Añ LoraS 62.
    azpiadiera-2.2
    2. (Dv).
    Lentamente.
    Urri daramatza urhatsak. Gy 58. Lana urri doa. Prop 1882, 239. Hurri ari denak egiten du biziki. Herr (ap. DRA ). Iguzkitarat halere hurri neraman urhatsa. Ox 24.
    sense-3
    III. (Sust.).
    azpiadiera-3.1
    1. Escasez. "Carestía" Añ.
    Edozertan edozertarako azia nago, ase ta goserako, ugari ta urrirako. Or Aitork 412. Ba-nengoan, begira, / beeko mardora baiño, / altuko urrira. Gand Elorri 183. Gaiaren larriak eta astiaren urriak orobat eraginik. MEIG VII 47. Euskararen alde txarrak eta debekuak, zenbaiten iritziz, bere eskas eta urritik omen datoz. MEIG II 128.
    azpiadiera-3.2
    2. Delgadez.
    Aren luzeak-etenbearra, aren urria ta meetasuna, aren bizkarrezur-utsa. "Tan atenuado y flaco". Ldi RIEV 1929, 209.
    azpiadiera-3.3
    3. Poco, pequeña cantidad. "Eman, ekarri du urri bat, il en a donné, porté un peu" H. "Nada, ni pizca. Errespetoaren urririk ez du horrek" Asp ANaf.
    azpisarrera-1
    AHALIK ETA URRIENA.
    Lo menos posible.
    Lana gogor egiñaz eta biziari ahalik eta urriena opaz, zazpi urteren buruan zorrak kittatu zituzten. Etxde JJ 214.
    azpisarrera-2
    URRIDUN.
    (Lo) que tiene escaso(s) (...).
    Agin urridun aoa. A La Abeja 1890 (1), 56. Zergatik beldur zerate, siñeste urridunok? Ol Mt 8, 26 (Lç xipitako, Dv aphurreko, Ur gutxiko, Leon ttipiko, IBe txikiko).
    azpisarrera-3
    URRIRA ETORRI.
    "Ceñirse en el gasto" Lar.
    azpisarrera-4
    URRIXE. (Forma con suf. -xe, de valor aprox.). "Zure neurria hurrixe da, votre mesure est un peu petite" H.

    urri

    urri
    0 / 0 2 urri >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper