OEH - Bilaketa

201 emaitza sarrera bilaketarentzat

Sarrera buruan (13)


Sarrera osoan (188)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ondoren.
tradizioa
Tr. Usado por autores meridionales desde mediados del s. XVIII; tbn. aparece en una canción recogida por Azkue en la Baja Navarra (CPV 136) y en algunos pocos septentrionales modernos como Mattin o Lafitte. En DFrec hay 925 ejs., todos ellos meridionales.
etimologikoa
Etim. v. ondorean.
sense-1
I . (Adv. o posposición).
azpiadiera-1.1
1. (V-gip, G-azp; Lar, , Izt 36v, Zam Voc) Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 238 .
Después, a continuación; detrás. "Resultar una cosa de otra, [...] ondoren etorri " Lar. "Seguirse, subseguirse unas cosas a otras, (c.) ondoren, jarraian etorri " . " Ondoren zer etorriko dan, orixe iñok ez dakixana, lo que ocurrirá después, eso es lo que no sabe nadie" Etxba Eib. " Oin ondoren berriak emango ditugu (G-azp)" Gte Erd 238. Tr. Documentado en la tradición guipuzcoana desde Ochoa de Arín. No hay ningún testimonio de autores vizcaínos hasta el s. XX. Al Norte se encuentra sólo en Mattin (65).
O momentu, eternidade guztia ondoren dakarrena! Cb Eg II 97. Zer egin bear da komunioko denboran, eta ondoren? AA I 457. Entregatua izanen naiz [...] eta ondoren illen naute. LE Urt 98 (ms. 34v ta ondórean ). D ta O aurrena, / L eta berriz O / eleren urrena, / R ta E ondoren, / S bat azkena. Bil 114. Andre Joxepa jetxi zan lasterka bere semea laztantzera. An ziran ondoren beste emakumeak ere. Urruz Zer 45. Sarri, ondoren, alkarri oratuta, lotsagarrizko burrukea egiten eben. Kk Ab I 33. Inpernuetan erre bearra [...] / lendabiziko illea eta / ondoren berriz bixarra. Tx B III 97. Egileor aurretik, / bestiak ondoren, / gaztedi guztijak lan / eiten dau pozarren. Enb 128. Ondoren ordea, geldiro-geldiro aberezai egin ziran. JMB ELG 63. Mendi-gain bakoitzean / txabola txikia, / artalde bat ondoren, / gero... gurutzia! EA OlBe 63. Dirukoikeriz erne dan pozak / ondoren beti galena. Ib. 80. Ondoren, Oidipuk [...] esan zun: [...]. Zait Sof 151 (v. tbn. Plat 149). Ezkongaietan danak onak; ondoren banakak. EgutAr 8-8-1959 (ap. DRA ). Goazen beruntz, esan zion ondoren. Etxde JJ 191. Ondoren, aberearen barruak urratzea izan zan. Erkiag BatB 56. Lenengo aulkietan gurasoak; ondoren, Zarautzko erri osoa. Basarri 21. Guzti orrek ez din uzten ondoren, [...] kezka besterik. MAtx Gazt 33. Asi zaite Dameta, eta zu ondoren, Menalk. Ibiñ Virgil 39. Zenbaiten hutsegiteak auzitara baino lehen nabariak izaten dira; beste batzuenak, ordea, ondoren bakarrik azaltzen dira. BiblE 1 Tim 5, 24. Ondoren, izeba Maria Josefa il zan, gripe-epidemian, 1918an. JAzpiroz 48. Jaunartzen be asko be asko urreratu ziran. Ondoren, jaiak. Gerrika 220. Modu berriak [...] berekin dakarte zaharragoak baztertzea lehenik eta zaharragoez atzentzea ondoren. MEIG IV 128. Aurrekoak atzekoa nahi-ta-nahi-ez dakar ondoren. MEIG IX 121 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Gco I 394. Echag 240. Lard 82. Arr GB 8. AB AmaE 21. Alz STFer 130. Bv AsL 158. Ill Pill 7. PE 41. EusJok II 151. ArgiDL 65. Moc Damu 33. Inza Azalp 156. Alz Ram 81. Lab EEguna 115. Ir YKBiz 492. ABar Goi 34. Or Poem 541. Munita 150. Txill Let 67. Gand Elorri 164. Anab Aprika 80. SM Zirik 96. Gazt MusIx 147. BEnb NereA 139. Etxba Ibilt 467. NEtx LBB 183. Uzt Sas 150. Berron Kijote 188. Etxabu Kontu 152. Ataño TxanKan 66. Onaind STeresa 68. BAyerbe 105. Ayesta 105.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de gero ).
Gero ondoren datorren adbertimentuak. OA 141. Diru biltzailla baldin bazera, / beti biltzen ibilli ta, / gero ondoren zer datorkizun, / egon zindezke etsita. And AUzta 150. Alperrik dira gero ondoren / egindako alegiñak. Ib. 119. Batetik bat, eguneroko muxilarro edo zirin-bederrak, estegarbigarri; gero ondoren, eta ugari, edari garratz nazkagarriak. Onaind STeresa 46. Gero, ondoren heldu ziren zinetako askatasun mendeetan [...]. In. MEIG VI 33.
azpiadiera-1.2
2. (V-gip, G-azp-goi ap. Gte Erd 179, 238 ; Lar, ) .
(Precedido de gen.). Tras, después de. "Subintrar, bat besteren ondoren sartzea " Lar. "Uno tras otro, bata bestearen [...] ondoren " Lar. "Arreo, sucesivamente, [...] bata bestearen ondoren " Ib. "(A) vueltas de eso, [...] orren ondoren " Ib. (tbn. en Añ). "Después que, o de, (c.) ezkero, ondoren " . Tr. Documentado en la tradición meridional desde mediados del s. XVIII.
Eta onen ondoren egin zuan Jainkoak lenbiziko argia. Lar SAgust 8. Ill beharrak dira gure ondoren biziko diranak ere. Mb IArg I 59. Itz bateko superlatiboa izen bakoitzari en bere ondoren eransiaz egiten da. Cb EBO 34. Eriotzaren ondoren, jaunaren juizioa. Cb Eg III 318. Ezin artu ditezke [ordena] guziak batetan, ezpada banaka, ta bata bestearen ondoren. Ub 218. Jangoikuak beste gauza guztien ondoren egieban gizona. Mg PAb 184. Ta konfesinua konfesinuaren ondoren ta biurtute [...] gitxi. Mg CO 259. Zeinbat dagoz aserreren baten ondoren berbarik bere egin baga. Ib. 27. Eta Aita gurearen ondoren Amen esaten degunean [...]. Gco I 451. Gizakume edo emakume gaxoa edanaren ondoren ainbesteraño irabiatzen, mudatzen [...] eta moteltzen danean [...]. Gco II 60. Eskola onaren ondoren, ipiñi bear dira mutillak lankintzaren batean. AA II 82. Jausiko dira alkarreen ondoreen infernuko lezara. JJMg BasEsc 81 (186 ondoren ). Garaipen onen ondoren bereala, Israeltar guziak Saul Erregetzat ezagutu zuten. Lard 157. Eta onen ondoren lo gozo batek artu zuen. Arr GB 21. Gizon bi, San Inazio martxa joaz [...]; aien ondoren [...] Anjel. Apaol 122s. Ta ondatu ziran, bata bestearen ondoren, ur-azpiko illoi sakonean. Ag Kr 199. Aurrean, zaldizko gerra-gizonak [...]; oien ondoren, jendea. Goñi 110. Gabaren ondoren eguzki garbia ziok, nekearen ondoren zoriona. Ag G 361. Ai, au mundua! Pozik aundienaren ondoren atsekaberik aundiena. Urruz Zer 69. Tolosako gelunean Leaburutar-mordoxka bat, apaiz ta alkatearen ondoren agertu zitzaizkigunean [...]. A Ardi 58 (v. tbn. BeinB 67). Gogoeta onen ondoren, maindire zuri tartetik yauzi egin du. Or Mi 98. Gosete ikaragarria etorri zan orren ondoren. Ldi IL 167 (v. tbn. 103). Zeramakin bidearen ondoko baserrietan parre-karkara [...] ugari uzten zuan bere ondoren. TAg Uzt 212 (v. tbn. 23). Meza nagusiaren ondoren. Anab Poli 86 (v. tbn. 111). Pagoda askoren ondoren [...] ba omen zegoan beste bat tontor-tontorrean. AZavala ( in Goñi 13 ). Arnasa estu ta luze baten ondoren, juan zan Jaungoikuagana. Etxba Ibilt 488. Zaldun apañ aren ondoren erabiltzen zittuan begixak. Ib. 475. Trumoi ikaragarri baten ondoren, elur-maluta asi zan bideak galtzen. NEtx LBB 65. Len pozik banintzan, bertsoaren ondoren txoratua zearo. Alkain 79. Orren ondoren gustatu jakon / beste andre bat benetan. Ayesta 103. Literatura baten loraldietan itzulpenak berez datoz, gorputzaren ondoren isatsa datorren bezala. MIH 83. Azkueren hiztegiaren ondoren. MEIG VII 125.
v. tbn. CatBurg 6. Zuzaeta 80. VMg 22. Añ LoraS 29. Astar II 209. Izt C 9. Ur MarIl 96. Aran SIgn 77. AB AmaE 65. Sor Bar 89. Azc PB 17. Bv AsL 31. Iraola 128. JanEd II 17. KIkV 43. Muj PAm 10. Altuna 113. Inza Azalp 79. Enb 196. Alz Ram 81. Kk Ab II 144. Mde HaurB 27. Munita 49. Etxde AlosT 65. Erkiag Arran 94. Gand Elorri 148. And AUzta 73. Gazt MusIx 65. Zait Plat 48. Basarri 9. Salav 20. Ibiñ Virgil 42. Lab SuEm 179. Mattin 55. Lasa Poem 108. Berron Kijote 166. Etxabu Kontu 106. Ataño TxanKan 90.
azpiadiera-1.2.1
(Precedido de tema nominal nudo). " Meza ondoren (AN-gip), pezpe ondoren (AN-gip)" Gte Erd 238. Tr. Documentado en autores meridionales desde el s. XIX.
Neke ondoren dantzatzen / dirade penak aztutzen. Echag 119. Prozesiyo ondoren kotxia zai nekarren ta atera nitzan. Sor Bar 68. Ebanjeliyo ondoren. KIkV 119. Konsagrazio ondoren. ArgiDL 66 (tít.). Gau baltz ondoren / agertuko da eguna. Enb 70. Negu ondoren udea dator. Ib. 138. Meza nagusi ondoren ongi aldatorkizute? Lab EEguna 80. Emen euriarena, bi urte luzeko legorte ondoren. SMitx Aranz 57. Ezkontz asmoak guda ondoren betetzeko utziz. Etxde AlosT 39 (v. tbn. Jaukol Biozk 76 guda ondoren, Munita 65 gerra-ondoren, Vill Jaink 181 gerla ondoren ). Meza ondoren itxarongo dizut. Etxde JJ 34. Aleluia ondoren [...] / jatsi deutsez kanpaiak, banan-banan, beera. Gand Elorri 215. Bazkari ondoren arrioa zabalketan zan. And AUzta 70 (v. tbn. bazkari ondoren en Gand Elorri 152). Sokrateren eriotza ondoren idatziak zituen. Zait Plat 11. Gau ondoren eguna dator. Onaind ( in Gazt MusIx 149 ). Beasko mojategian, espetxealdi ondoren, Kalbarioko eremutegira bide. Gazt MusIx 162. Meza nagusi ondoren, gazte-jendea an zebillen. NEtx LBB 148. Txapelketa ondoren zerbait kantatzeko. Alkain 25. Batzar ondoren, beti legez, sari batzuen banaketarako zozketa. Gerrika 270. Gerra ondoren ere bai [gauzak franko aldatzen dira] . MEIG IV 67.
v. tbn. JMB ELG 119. BEnb NereA 56. Ibiñ Virgil 58. Lasa Poem 95. Etxabu Kontu 181. Ataño TxanKan 102. Onaind STeresa 75.
azpiadiera-1.2.2
(Tras sintagma nominal det.).
Lurralde atsegiña ondoren, onaa, [...] beste bat, itun, bakarti, idorra. Ldi IL 44. Alkar-izketaren lenengo galde erantzunak ondoren [...] aita yarriarazten du. Zait Sof 103. Lenengo aapaldia ondoren, [...] olerki osoa iragarkizun da. Gazt MusIx 67.
azpiadiera-1.2.3
(V-gip, G-azp, AN-gip; H) Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 238 .
(Precedido de part.). " Onela esan ondoren, ondorean, ayant parlé, dit ainsi" H (s.v. ondoa ). Tr. Documentado en la tradición meridional, principalmente guipuzcoana, desde mediados del s. XIX.
Eta idortu ondoren, jotzen dira almerizean. It Dial 17 (Ur sikatu ezkero, Dv idortu ondoan, Ip idortü direnian ). Ongi etorri guzizkua egin ondoren, eman zien jaten. Bv AsL 145. Pazko-afaria amaitu ondoren, otoitz [...] yakin batzuek esaten ziran. Ir YKBiz 452n. Geldinune laburra egin ondoren, berriro ekin zioten [...] lanari. TAg Uzt 158. Erortzen diran emakumeak, edan ondoren erortzen dira erdiak. MAtx Gazt 79. Ateak etxi ondoren, igan zen bere bizitokira. Izeta DirG 26. Gure Jauna artu ondoren. Onaind STeresa 95. Kontu kontari saio bat egin ondoren, alde egin zion. BBarand 54. Aztertu ondoren, galdera bat dator berez gogora. MEIG I 234.
v. tbn. Lard 118. Zab Gabon 65. Moc Damu 34. Ag G 143. Kk Ab I 116. KIkG 21. ArgiDL 162. Altuna 92. Inza Azalp 8. Muj PAm 45. Jaukol Biozk 74. Enb 33. Alz Ram 110. Ldi IL 102. Lab EEguna 90. Lek EunD 23. Or Eus 195. Eguzk GizAuz 67. JMB ELG 64. Zait Sof 27. SMitx Aranz 168. Mde Pr 44. Etxde AlosT 21. Munita 31. Txill Let 25. Erkiag Arran 13. Ugalde Iltz 32. Anab Poli 112. Bilbao IpuiB 109. Arti Ipuin 67. Basarri 69. SM Zirik 21. And AUzta 73. Vill Jaink 19. Gazt MusIx 129. BEnb NereA 96. Salav 44. Ibiñ Virgil 103. NEtx LBB 17. Alzola Atalak 69. Uzt Sas 353. Lasa Poem 106. Lf ELit 218. Etxabu Kontu 168. Ataño TxanKan 106. Gerrika 295.
azpiadiera-1.2.3.1
(Precedido de part. + (e)ta ).
Nola erregutu bear zuten erakutsita ondoren barauaren gañean itz egin zien. Lard 383. San Esteban ilda ondoren [...]. Ib. 500. Pelegrinoak beren Donostiara etorreran, egiñ eta ondoren Santiagoko promesa. Echag 258 (tít.). Amerikara joan da ondoren / burruke aldiya Habanan. EusJok II 153. An egonaldi labur egin ta ondoren, goan ziren beren etxera. Izeta DirG 61.
azpiadiera-1.2.3.2
(Precedido de frase relativa).
Jesus il zan ondoren Jesusen ezagun guziak [...] antxe galdittu ziran. Inza Azalp 71. Hobe da, noski, Góngora edo Joyce irakurtzea bestek aztertu, barrendu eta adierazi dituen ondoren. MEIG I 197.
azpiadiera-1.2.3.3
(Precedido de rad.).
Au begira ondoren / nola ederrets lurbira-itxura. Gazt MusIx 109. Erdi ondoren kumeetan iarri bear duzu arreta guztia. Ibiñ Virgil 97.
azpiadiera-1.3
3. (V, G, AN; Lar, , H), ondoreen Ref.: A; Iz ArOñ; Gte Erd 30 .
(Precedido de gen., con verbos como ibili, joan, etorri, abiatu... ). (Ir, andar...) tras. "Tras, en seguimiento, ondoren, ondoan. Zure ondoren nabil, tras ti ando" Lar (tbn. en Añ). "Pos, en pos de algunos, norbaiten ondoren " Ib. "(Andar a) caza de gangas, ezerezen ondoren ibilli " Ib. "A continuación, en pos. [...] Baneuko ta balitz alkarren ondoren dabilz (Vc) [...], es decir, las hipótesis no se llevan gran ventaja una a otra" A. " Poliziak aien ondo(r)en joan ziran (G-azp)" Gte Erd 30. Tr. Documentado en autores meridionales desde mediados del s. XVIII.
Ar beza bere gurutzea ta bebill nere ondoren. Mb IArg I 154. Ta andik deitzen digu goazela beraren ondoren. Ib. 350. Orien ondoren, orien billa ibiltzea, zer neke ta banidade utsa. Cb Eg II 175. [Anaiak] bere burua, ganaduen ondoren bakarrik ikusi zuenean: bere garbitasuna eziñ erraz gordeko zuelako [...] kezka estu batek eman zion. Ib. 181. Eragabeko nere gogoen ondoren bizi guzia igaro dedana. Cb Eg III 278. Pedro zetorren / bere ondoren, / bañan au ere urruti. Cb Bast 10. Amorio andi onek / parerikan ez du [...] / Orrek ardiak zaitzen / ipiniko zaitu / ta orrek aien ondoren / ekarriko zaitu. GavS 26s. Bizi dira nasai ta ardura baga munduko atseginen ondoren. Mg CO 99. Oneen artekuak dira konfesore nasai ta kontu gitxikuen ondoren dabilzanak. Ib. 76. Nere ondoren etorri nai duenak, uka beza [...] bere burua. Gco II 55. Erriz erri dabiltza gerrarien ondoren. AA II 230. Adanen umeak [...] asi ziran atsegin lotsagarrien ondoren. Ib. 42. Ezagutzen dezu orrela apaindurik irteten bazera, urlia edo sandia, zure ondoren dabillen ura [...] eroriko dala bekatuan. AA III 551s. Bereala irten zan suiaren ondoren ta atxiturik esan zion oni: [...]. Ib. 631. Kazaan ebillela, pistija baten ondoren urreratu zan baso illun batera. JJMg BasEsc 282. Bere seieun gizonekin Amalektarren ondoren abiatu zan. Lard 179. [Irureun gizonak] ipiñi zituen etsaiaren ondoren. Ib. 131. Dama begi alai, / zure ondoren dabil, / makiña bat galai. Bil 101. Atsegiñ-kontentu debekatuen ondoren dabillenaren errukarria! Arr GB 142. Iztari asko zure / ondoren dabiltza. Xe 186. Joan zan lasterka aren ondoren, eta atxitu zuanian [...]. Bv AsL 27. Mendian eizean larrabere baten ondoren eta bere artan pentsatzen zijoala [...]. Arr May 52. Baoian bere ondoren, amaren atzetik umeak ioaten diran legez. Ag AL 61.
( s. XX) Ijitoak ezer ostutzen badiote, ez joan aien ondoren. Urruz Zer 125. Aitzakiren baten ondoren zebiltzala. Goñi 71. Gauza asko dakizki [...] bere artaldeen ondoren dabillen artzaiak. Etxeg ( in Muj PAm 29 ). Zeure ondoren jarraitu nairik. Enb 111. Neskatillen ondoren ezkondu ta gero. MendaroTx 223. Joan artzaiak lenballen [...] / ardi txurien ondoren. SMitx Aranz 29. Bere nai osoarekin amiltzen da on orren ondoren. Vill Jaink 113. Ez gaituzte asetzen eta segitun abiatzen gera beste zerbaiten ondoren. Ib. 127. [Senarra] ebillen, astoratua neskamian ondoren. Etxba Ibilt 456. Lau mutil dabiltza / nexka orren ondoren. NEtx LBB 396 (v. tbn. en contexto similar TAg Uzt 141 -(r)en ondoren ibili ). --Zer ba? -- [Neskatxa] Endrikeren ondoren asia data. Ib. 137. Eta an joan zan nagusi berriaren ondoren, onen etxera. Ib. 39. Erreka, bere amasei urterekin, artalde gutxituaren ondoren ateratzen zan geienetan. Ib. 96. Biotz-gogor desaidana, ez betor nere ondoren. Berron Kijote 161. Bataren ondoren ibilli ta bestea arkitzea ba liteke. Ib. 175. Olagor bat ikusi zuala-ta, aren ondoren atera zan. TxGarm BordaB 95. Orixeren ondoren orpoz orpo ibiltzea bestetara jo gabe. MIH 266.

v. tbn. CrIc 164. VMg 54. AB AmaE 61. ArgiDL 42. Balad 203 (V). Gand Elorri 180. SM Zirik 125. Salav 23. Ataño TxanKan 81.
azpiadiera-1.3.1
(Precedido tema nominal nudo).
Erbi ondoren luzatu zait arratsaldea ta oraintxe ninjoan etxeruntza. NEtx LBB 23. Irrati arraioa! Eztu betarik ematen nexka-ondoren biotza bialtzeko ere. Ib. 198. Jai-arratsaldeetan joaten giñan [ardiai] aita ondoren ikustaldia ematera. AZink 18.
azpiadiera-1.3.2
Begiok zabal, gogor, / zerbaiten ondoren. Gand Elorri 170.
azpiadiera-1.3.3
(V-gip, G-azp).
" Ondoren ebillen, baña alperrik, andaba tras la cosa, pero en vano" Etxba Eib. " Neska ori beti ondoren dabilkit (G-azp)" Gte Erd 30.
Zure ardi galdu au infernuko otsoak bazeramanten ta Zu ondoren ta billa joan ta [...]. Cb Eg II 139. O atsegin labur betiko atsakabeak ondoren dituztenak! Ib. 210. Ondoren dituela / Longa eta Mina, / basoan galdu ei dau / bere espadina. FrantzesB I 125. Baña ondoren jarraiturik, atzitu zuten. Lard 121. San Pedro itxitik irtenda, Aingeruari ondoren bazijoakion. Ib. 503. Ondoren dabill orañ, len urruti zebillena eta igesi. Bv AsL 38. Zezena ondoren jarraika bazuten bezela. Urruz Urz 21. Anjel iltzen bada, laster jarraituko ziok ondoren [Don Josek] . Apaol 67. Ondoren dituztela / aukeran galaiak. MendaroTx 241. Mutil bat zebilkiok ondoren. TAg Uzt 104. Apaiz eta agintariak ondoren dituztela [sartuko dira] . Eneko Kondea denen atzetik. NEtx Antz 68. Lepa-oriak ondoren dizkiat. Ezin nauk ibilli, ta ezkuta-nazak. Ib. 138. TONI, ero bat bezela ondoren dijoakio. NEtx LBB 105. Interpol osoa ondoren dabilkit. Ib. 116. Onek ondoren ebizan eiztarion tiruei igesi eutsen. Gerrika 155.
v. tbn. Uzt Sas 321. Berron Kijote 161.
sense-2
II . (Sust.).
azpiadiera-2.1
1. (V-m-gip, G; H, Zam Voc) Ref.: A; Elexp Berg; Gte Erd 202, 239 .
Consecuencia, resultado, fruto. " Pekatuaren ondoren gaiztoa, le mauvais suite du péché (Mg)" H. " Ondoren txarrak ekarrikoittu aurtengo sikutiak " Elexp Berg. " Nere oker guztien ondorena " Gte Erd 239. v. ondorio. Tr. Documentado en autores meridionales desde mediados del s. XVIII. En DFrec hay 32 ejs., meridionales.
Lurreko gauz-ondasunen ezer-eza onen ta ondoren galgarri amurragarri gogorraren ezaguntzak [...] eskurako du, bai, erotu ez den edozein zenzakor. Mb IArg I 64. Zenbat gau onetan, ura orduan bezala, infernuko illiti izango dira? O ondoren ikaragarriak baña egiazkoak! Cb Eg III 323s. Begira ezazu nolako ondorenak etorri oi zaizkan bekatariari komunio gaiztoetatik. AA I 431. Onelako birtutiak ezin zezakian ondoren txarrik eman. Bv AsL 31. Guztijori ikusi eragiteko zelako ondorenak dakazan azikera gaiztuak. Kk Ab I 40. Ondoren ori iristeko. KIkG 15 ( KIkV 22 elburu ori ). Gaitz bideetatik / arrizkoetatik / beti ondoren gaiztua. Balad 236 (Cb Bast 20 Ezta besterik / okasiotik / ateratzen dan pagua ). Gerra luziak ondoren onik / sekulan ez du ekarri. Tx B I 187. Egiaren ondorenik ondarrena ere egi [...] zitekelakoa oartuz. Markiegi ( in Ldi IL 10 ). Esanak aski dira, ondoren batzuk ateratzeko. Ldi IL 164. Nola zuzendu nezazke arinkeriaren ondorenak? TAg Uzt 126. Marxek ortik atara ebazan ondorenak [...] zeintzuk dira? Eguzk GizAuz 61. Ugazaben joko txar onek ondoren izugarriak ekarriko ditu. Ib. 62. Bere lanen ondorena [...] Burukideari aurkeztu bearko dizkio. "Resultado de sus gestiones" . EAEg 9-2-1937, 1027. Egiteko dan batzar aundiak / ondorenak eman ditzan. Basarri 2. Gazte galdua izan ziñalako, ara zer ondoren! MAtx Gazt 43. Berak egiñiko amarrukeriak alperreko ta batez bere ezer ondorenik edo irabazirik bakoak izango ete ziran beretzat. Erkiag BatB 103. --Kontu orregaz! Ostu egin dau-ta! --Eta Nikanor-ek, bere kontrarako ziran deadar aen sustrairik ez ondorenik susmau orduko, sekulako kankarrekoa artu eban. Ib. 29. Aundikeriak ondoren onik ez. BEnb NereA 167. Ez eban izan luzero ondorenan zaiñ egon biarrik. Etxba Ibilt 473. Ainbeste illabete ta ezkontza-ondorenik ez? Errain legorra ekarri ote zuten ba etxera? NEtx LBB 24. Iñori on egiteak [...] zer ondoren ekartzen duan. BAyerbe 121. Oso aldakuntza baketsua izan zan, naiz eta andik urte gitxira ondoren baltzak ekarri. Gerrika 47. Badakigu ere zer ondoren izan zuten bere ahaleginek. MEIG V 69.
v. tbn. Mg CC 226. It Fab 173. Xe 191. Ag AL 134. JanEd II 110. Zink Crit 29. Mde Pr 312. Munita 19. Lek SClar 110. Etxde JJ 170. SM Zirik 120. Anab Poli 32. Zait Plat 31. Uzt Sas 101. Xa Odol 312. Berron Kijote 218. Ataño TxanKan 39. Onaind STeresa 110. AZink 48. Insausti 140.
azpiadiera-2.1.1
Moraleja.
Baña azkenean irakurririk ipuiaren aterakizun ta ondoren ederra [...]. VMg XI.
azpiadiera-2.1.2
Apaiza lasatu zan orduntxe, ta bai ondorenak arek esan bezela gertatu ere. Or SCruz 138.
azpiadiera-2.2
2. Sucesor, continuador. "Assecla, [...] jarrailea, ondorena " Lar.
Obispo Jaunak dirade berriz Apostoluen ondorenak. Mg CC 195.
azpiadiera-2.2.1
Descendiente.
Zuen bidea jarraitzen dute / familiko ondorenak. / Ta mereziak dauzkate, noski, / zorionik beroenak. Basarri 118.
azpiadiera-2.2.2
Sucesor, que viene después. "Malo vendrá que bueno me hará, ondoren gaiztok onduko nau " Lar.
azpiadiera-2.3
3. "(V-m), rastro" A.
Godo-odolaren aspaldiko ondorenak. "Reliquias antiguas" . Berron Kijote 199.
azpiadiera-2.4
4. "(V), convalescencia" A.
azpiadiera-2.5
5. Posteridad; descendencia.
Ondorenik balitza binaka ergirik [...]. "Si tuviésemos novillos a pares en descendencia" . Or Eus 146. Piarresek berak diñonez ondorenari utzitako olerki eder batean: [...]. Etxde JJ 226.
azpiadiera-2.6
6. (Tras gen. o tema nominal nudo). Continuación, lo que sigue a.
Peri-egun baten ondorenak. (In Ud 159 (tít.) ). Beren artu-emanak igandeko meza nagusiaren ondorenerako uzten dituzte. Anab Usauri 5. Gorago lagatako ariari barriro elduaz, azkenengo oporraren ondorenagaz berba egin bear dot. Etxabu Kontu 27. Joxepari au esan dio meza nagusi ondoren batean. TxGarm BordaB 98. Ortan uztera noa Azpeitiko apustu ondorena. Albeniz 170. Nere gaixoaldiaren ondorena. Ib. 221.
azpiadiera-2.6.1
(Tras -ko ).
Euskal poz-giroak, jatorduko ondorena ta kea lagun dituanean, ustegabeko xelebrekeriak sortu oi ditu. NEtx LBB 121.
azpisarrera-1
ONDOREN HARTAN.
Después, luego. v. ONDORENEAN.
Ondoren artan lengo tokitik / Azpeitira zan aldatu. JanEd II 85. Ba, ondoren artan bereala Aia errira joan ziran nere billa. Albeniz 43.
v. tbn. Zendoia 54. Insausti 201.
azpisarrera-2
ONDOREN ARTE .
(Precedido de part.). Hasta después de.
Isillik gordeko dudala berorren egunak igaro ta ondoren arte. "Hasta después de los días de vuestra merced" . Berron Kijote 183. Ni il-ondoren-arte, sekretu au [...] gordeko duzula. Ib. 183.
azpisarrera-3
ONDORENDIK.
Después (de), detrás (de).
Egin zaizue gerla / biotzez ta gogotik; / gu ere elduen gera / zuen ondorendik. Mg PAb 169s (en boca del de Baigorri). Iñork eztaki eriotzia / nundikan nola datorren, / ta gutxiago ondorendikan / zer justizia dakarren. Arrantz 144.
azpisarrera-4
ONDORENEAN.
azpisarrerakoSense-4.1
a) Después, luego; a continuación.
Prostetzat egiñgo dituzu ardo-sopak, eta ondorenean artzeko, ekarri biar dezu ontza bat kape. Moc Damu 7. Erreumak eta oek ondorenean ekarri oi dituzten biotzeko gaxoak. " Las cardiopatías consecutivas" . Aran-Bago ManMed 204. Gizon batzuek ixillak dira / ardua edan artian, / ondorenean asitzen dira / danak izketan batian. JanEd II 105. Ez daukagu zer esanik, / okasiyuak ondorenian / ez du ekartzen gauz onik. Tx B I 219. Nola ori? Ondorenean ematen ditugu gure azalpenak. Txill Let 73. Emakume ta gizon jatorrik nai badegu ondorenean lagundu egin bear diegu [gaztetxoei] . (In MAtx Gazt 7 ). Alare emen daude / txarrerako griñak, / Jaunak ondorenian / baditu ordaiñak. Uzt Sas 299. Ondorenean, Bordaberriko mandio zabalean bazkari bikaña. TxGarm BordaB 187. Garai artan, Agustin Landarbide korrika asko egiten zuala jarri zan. Eta ondorenean zenbat mejoratu zan! Albeniz 235.
v. tbn. PE 19. EusJok II 67. Anab Usauri 76. And AUzta 150. Etxba Ibilt 486.
azpisarrerakoSense-4.2
b) (G-azp ap. Gte Erd 238 ) .
(Precedido de gen. o tema nominal nudo). Tras.
Udabarriko / euri ederren / ondorenian / eguzki dizdizariak [...]. Enb 175. Meza-ondorenean eguneroko zeregiñai [lotu] . TAg Uzt 110. Ordulaurdeneko izketaldiaren ondorenean [...]. Ib. 178. Esakun au, Arantzazuko erreketaren ondorenean, [...] idatzia dezu. SMitx Aranz 159n. Ta elizkizun-ondorenean [...]. NEtx Antz 111. Gau illunaren ondorenian / nola jartzen duan argi. Uzt Sas 322. Ekaitzaren ondorenean eguzkia izaten da. TxGarm BordaB 39. Gerra ondorenean, garia eiotzera Leitzeko Azpiko-errotara joaten nintzan. JAzpiroz 34.
azpiadiera-2.1
(Precedido de ablativo).
Beste aziyo bat egin dirate / andikan ondorenian. PE 151 (v. tbn. andikan ondorenian ib. 86). Saio artatik ondorenean / pasa dira ainbat urte. Insausti 208.
azpiadiera-2.2
(Precedido de part.).
Erio beltza eldu zitzaion / bazkaldu ondorenean. Basarri 88. Lan egin ondorenian, / eguna amaitzen danian. BEnb NereA 139. Urtebeteko ixillaldia / igaro ondorenean. MMant 105. Apaldu ondorenean, danak oieratu. TxGarm BordaB 129.
v. tbn. Enb 143
azpiadiera-2.2.1
(Precedido de part. más eta ).
Ark aldegin da ondorenian / ni ere etorri nitzan. PE 150. Asko edan da ondorenean / ez dira lenagokuak. JanEd II 106. Vitorin egun batzuk pasa ta ondorenean [...]. Salav 78. Ala, parean jiratxoren bat / eman da ondorenean [zeruan sartu] . Olea 216. Aur bat jaio ta ondorenian / oso txikia da soiñez. Uzt Sas 184.
v. tbn. Tx B II 84. Albeniz 74.
azpisarrera-5
ONDORENERAKO .
(Precedido de part.). Para después de.
Kapea artu ondorenerako ekarriazi ostalariyari ardo-aundiya ta pastelak. Moc Damu 25. Jaunartu ondorenerako abestiak. ArgiDL 133.
azpisarrera-6
ONDORENGO (V ap. EI 173 ; Lar, , Dv (G), H).
azpisarrerakoSense-6.1
A) (Adnom.).
azpiadiera-1.1
a) Siguiente, consiguiente, posterior. "Siguiente" Lar, . " Ondorengo egunak, les jours suivants" H. Cf. ondorengo.
Ta an egin oi diran edo ondorengo beste gauzekin [...]. Mb IArg I 377. Zer dan pekatua, bere efekto edo ondorengo kalteetan ezagutzeko konsiderazioak. Cb Eg III 224. Damu egijazko baga egiten dirian konfesino ta ondorengo komuninuak dira sakrilejijotzarrak. Mg CO 94. Baña utsegite oriek ondorengo kalte andirik ekarri oi eztue. Gco II 16. Abrahani agindu zion Jaunak, marka zezala bere burua, baita ondorengo semeak ere zirkunzisioko [...] epaiarekin. AA I 8. Bere bekatuen, eriotzaren eta ondorengo kontuen oroipenak alako eran tristuraz [...] betetzen du non [...]. Ib. 541. Ezagututen eban bide onen edertasuna ta ondoreengo sarijak. JJMg BasEsc 164. Lenengo urtean garia artu eta ondorengo bietan [...]. Izt C 30. Pazkua garaizumakotik asi ta ondorengo illabete ta erdian. Ib. 175. Bazter au zan Adan eta ondorengo Patriarkak bizi izan zirana. Lard 12s. Eta goseteak iraun zuen ondorengo bost urteetan. Ib. 61. Ondorengo egunetan an bertan egon bearko ziran. Ib. 87 (v. tbn. en contexto similar Arr May 108, Moc Damu 7, EusJok II 58, JAIraz Bizia 20, SM Zirik 85 ondorengo (...) egunetan, Munita 31 ondorengo urteetan, Uzt Sas 105 ondorengo egunian ). Zerbait janda, bizkortu zan, eta ondorengo egun batzuek [...] Damaskon egin zituen. Ib. 495. Emango zaizkate ondorengo sari oek. EE 1880, 43. Eta eskerrak eman ondoan, egiñ bear dira ondorengo aktoak. Lenen [...]. Arr May 140. [...] esan eta bota zuan ondorengo bertso au. Urruz Zer 114. Sagardotegi batean izaten dute askari-legea ta ondorengo egonaldi atsegiña iñularrarte. TAg Uzt 36. Epailletza Bereziak auzi-arazoak tajutuko dituanean, eman bezaizkio Bilbaoko Auzitegiari, ondorengo lan eta erabakiak bete al izan ditzan. EAEg 20-12-1936, 598. Uste oker au, ondorengo euskaldunoi buruan oso sartua utzi digute. NEtx Nola 4. Gure etxekoandre agurgarria: Ez dakizu zenbaterañoko samintasuna daukadan zuri ondorengo egi au esateko. JAIraz Bizia 122. Gaztetasunak ez dau ikusten / ondorengo arriskurik. BEnb NereA 56. Ondorengo au da orri orrek diñoana. Gerrika 197. Da gero lanak ura ordaintzen / ondorengo lau urtetan. Insausti 63. 18, 311 eta ondorengo orrialdeetan. MIH 283.
v. tbn. Ub 108. fB Ic III 323. Aran SIgn 96. ArgiDL 35. Anab Usauri 70. SMitx Aranz 125. Etxde AlosT 95. Bilbao IpuiB 36. Mde Pr 311. Onaind in Gazt MusIx 149. Zait Plat 36. Etxba Ibilt 471. Ibiñ Virgil 100. Etxabu Kontu 175. Ataño TxanKan 67. AZink 38.
azpiadiera-1.1.1
Burniren batzuekin eta ondorengo diran oñaze-miñakin [anka luzetuerazi] . " Y el tormento consiguiente" . Aran SIgn 10.
azpiadiera-1.2
b) (Precedido de gen.). Siguiente a, consiguiente, que viene detrás de, posterior a. "Subintración, besteren ondorengo sarrera " Lar.
Ez ukatu, arren, nai ezpadezu ori bera zurekin dagiten zure ondorengo beste guziak. Mg IArg I 258. Lenbizian apostol jaunak eta gero orien ondorengo [...] predikari onak. Ib. 345. Bere ondorengo aideak. Cb Just 11. Eriotzaren legea guzientzat ta pekatuaren ondorengo pena dala. Cb Eg III 317s. Dabiden ondorengo erregea izandu zan haren seme Salomon. Ub 42. Noeren ondorengo gizonik geienak, aurrekoak baño gaiztoagoak baziran ere [...]. Ib. 17. Komunioaren ondorengo esker umillakin irabazten dirala ondasun asko. AA I 462. Eman zien Apostoluai eta oen ondorengo apaizai sakrifizio bera egiteko [...] eskua. Ib. 494. Adanen umeak, ujaldeen ondorengo denboretan [...]. AA II 19. Biziko ziran eurak ta eureen ondoreengo gizon gustijak munduban bake [...] andi baten. JJMg BasEsc 30. Tribu bakoitzari nori bere ondorengo patua adierazo zion. Lard 106. Pazkoaren ondorengo zortzi egunetan. Ib. 456. Jakoben ondorengo alaba bat, birjiñatasuna galdu gabe, ama egin eta [...]. Ib. 363. Leku guzietatik etorritako Abrahamen ondorengo gizon on asko. Ib. 481. A. Larramendi [...] eta oien denborako ta ondorengo beste batzuek. Aran SIgn 200s. Ori bera egin bear dute gero bere ondorengo Aita Sanduak [...] kristau guziekin. Ir YKBiz 447n. Ezkutatu dan unearen ondorengo berrogeitazortzi orduen buruan. EAEg 29-12-1936, 676. Bere ondorengo iñork ondamendirik etzezan, gaztelua [...] itxi egin zun. Etxde AlosT 105. Ia, bada, gure ondorengo gazteok! Aztertu ongi [...]. Or ( in Gazt MusIx 46 ). Esan zetsan ustez izorra zala eta onen ondorengo illetaren bat ebala. Etxba Ibilt 478. Gure gerra onen ondorengo ibillerak. Gerrika 122. 250gn. eta ondorengo orrialdeetatik hartzen dugu. MEIG I 219. Egiune horren ondorengo Espainiari [eragin nahi zioten Unamunok eta Barojak] . MEIG III 144.
v. tbn. Gco I 456. fB Olg 80. Arr May 170. Or Mi 46. NEtx LBB 77.
azpiadiera-1.2.1
(Precedido de tema nominal nudo).
Oeratu ziranean, orratik, gure pakea! Yosapat-zelaiean epai-ondorengoa zirudiken. Ldi IL 19. Altsasua, gerrate ondorengo ixil-unea. Lasa Poem 95. Heriotz ondorengo / zerbaiten irritsean. Azurm HitzB 28. Meza ondorengo kontuak nola izan ziran. BAyerbe 155.
azpiadiera-1.2.2
(Precedido de part.). De después de, posterior.
Ill ondorengo zenbait gertaldi. Bv ASL 412. Jaunartu ondorengo otoitzak. ArgiDL 47. Zerri guziak il edo sendatu ondorengo agiria. EAEg 5-12-1936, 462. Agurtu ondorengo bere lenen itzak. Etxde AlosT 42. Bere emazte Euridike galdu ondorengo atsekabe gorria negartzera. Ibiñ Virgil 50. Bapo jan-edan ondorengo bidea askoz luzeagoa da. EZBB I 58.
azpiadiera-1.2.2.1
(Precedido de part. más eta, -ta ).
San Esteban ilda ondorengo esetsi gogorrean guzia galdu zutelako. Lard 501. Gertaera lengo lekuban, amar illabete igarota ondorengo igande batean. Moc Damu 21. San Jose eguna pasa eta ondorengo egunak ziran. Albeniz 58.
azpiadiera-1.2.2.2
(Precedido de rad. vbal.).
Onuntza etorriko lirakela pozik, ezkon ondoreneko ibillaldi ori egitera. TxGarm BordaB 176.
azpisarrerakoSense-6.2
B) (Uso adv., tras part.). Para después de.
Ni il-ondorengo, lantxo bat utziko diet gizajoei. NEtx Antz 109.
azpisarrera-7
ONDORENGOAN.
La próxima vez.
Galdu duenak nola artu / orain pazientzie? / Ondorenguan kontu obian / jokatzen al dire. EusJok 117.
azpisarrera-8
ONDORENGOETAN.
Más adelante, pasado un tiempo.
Arri urdiñ biribill / lenbizikoetan / atzo sartu dirade / plaza-kantoietan, / paper eta dirubak / frasko ederretan, / noizbait jakin dediyen / ondorengoetan. Echag 49. Ondorengoetan, gaztelua bota zanean [...] eleizatxo agiri bat egin zan. Aran SIgn 9.
azpisarrera-9
ONDORENGO GUZIAN.
A partir de entonces.
Eta aldatua oso, beste bat zala ondorengo guzian, bere [...] ongilleaganako guziz esker-onekoa [...] bizi izandu zan. Aran SIgn 72.
azpisarrera-10
ONDORENGO SEME
[Oitura zan] ondorengo semeai aitona lenagokoen batena ezarritzea. 'A los hijos menores' . Aran SIgn 4 (ref. al primer apellido).
azpisarrera-11
ONDORENIK .
(Precedido de gen.). Después de, tras.
Itzaldijaren ondorenik an / ibilgun deuna egin zan. Enb 85. Eztabaida askoren ondorenik, autetsi eben [...] euren alkate-geia. Erkiag BatB 85.
ondoren
<< okzidente 0 / 0 ordu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper