OEH - Bilaketa
198 emaitza isil bilaketarentzat
Sarrera buruan (39)
- isil
- ISIL-ISIL (isil)
- GALDE ISIL (galde)
- HAUR ISIL (haur)
- HITZ ISIL (hitz)
- IRRI ISIL (1 irri)
- ISIL-ANTZA (isil)
- ISIL-ANTZEAN (isil)
- ISIL ASKORIK (isil)
- ISIL-ESKANDALOSO (isil)
- ISIL-GAUZA (isil)
- ISIL-GORDE (isil)
- ISIL-GORDEAN (isil)
- ISIL-HABIA (isil)
- ISIL-HIZKETA (isil)
- ISIL-ISILA (isil)
- ISIL-ISILEAN (isilean)
- ISIL-ISILEKO (isilean)
- ISIL-ISILIK (isil)
- ISIL-ISILIK (isilik)
- ISIL-ISILKA (isilka)
- ISIL-ISILKI (1 isilki)
- ISIL-ISILTXO (isiltxo)
- ISIL-ISILTXORIK (isiltxorik)
- ISIL-KONTU (isil)
- ISIL-MISIL (isil)
- ISIL-MISILEAN (isil)
- ISIL-MISILEAN (isilean)
- ISIL-POLTSA (isil)
- ISIL-POLTSA (poltsa)
- ISIL-SAKELA (isil)
- ISIL-SAKELA (sakela)
- ISIL-ZISKU (isil)
- ISIL-ZISKU (zisku)
- KARRAKA ISIL (1 karraka)
- LIMA ISIL (lima)
- MANDATU ISIL (1 mandatu)
- MEZA ISIL (meza)
- ZINE ISIL (zine)
Sarrera osoan (159)
- 1 adi
- aholkari
- 1 ai
- akalde
- 2 aldarri
- amatxi
- antzu
- argizagi
- arnasa
- 1 arte
- asmo
- atera
- atertu
- atseden
- atsekabe
- azal
- azotetxo
- bakartu
- bake
- baretu
- barne
- barraban
- barreiatu
- barru
- 1 behatu
- belarri
- berbategi
- berbeta
- berezitasun
- berresan
- 1 berriketa
- beti
- bidelari
- bigunbera
- bihotz
- bihozkoi
- bina
- biraoka
- biribil
- bitzuk
- burutaldi
- buruzuri
- disimulu
- eragin
- erremuska
- eskulan
- exil
- farre
- gabonil
- galde
- gauza
- geldi
- geroxe
- giltzape
- gogo
- gose
- gupera
- haiek
- haizatu
- handi
- hasi
- hasiberri
- haur
- hausnartu
- hauspo
- 1 hil
- hitz
- honenbeste
- honerean
- hurren
- igarri
- ilun
- inarrosi
- 2 inka
- iretargi
- 1 irri
- isilaldi
- isilarazi
- isilean
- isileko
- isilgordeka
- isilik
- isilka
- 1 isilki
- isilmandatari
- isilmandatu
- isilostuka
- isiltxo
- isiltxorik
- isilune
- itzurkor
- ixil
- ixilsari
- izil
- jakitun
- jaramon
- jaungoiko
- kaiku
- kalles
- 1 karkaza
- 1 karraka
- katedra
- 1 kontu
- 1 kopla
- lehor
- lima
- 1 lo
- 1 mandatu
- marmario
- mazal
- 2 mende
- meza
- 1 mila
- mintz
- 1 motel
- mugon
- mutiriarazi
- 1 nagi
- ohe
- oihan
- 2 ondo
- ongura
- otzan
- pausoka
- pintzel
- poltsa
- poltsatxo
- 1 punta
- puztu
- sakela
- samurtasun
- susmur
- sutu
- takela
- 1 tanga
- teila
- 1 tranpa
- txalu
- txapel
- txigortu
- txirriporro
- 1 txito
- 1 txoko
- 1 txukun
- txunditu
- txutxumutxu
- txutxumutxuka
- urdanda
- zarata
- zeinutegi
- zerbait
- zimeldu
- zimur
- zine
- zisku
- ziurtasun
- zurrumurru
- zurrustada
- 1 zutik
goiburua
txigortu.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición septentrional desde comienzos del s. XVII. Al Sur sólo hay testimonios del s. XX. La forma xigortu la emplean Etcheberri de Ziburu, Duvoisin, Irigaray, Echeverria y Orixe (este último junto a txigortu y txidortu ), y txigortu T. Agirre, Zaitegi, Erkiaga e Ibiñagabeitia.
sense-1
1.
(G; Lar, Añ (G, AN)),
txikortu (V-m),
txigartu (Lar, Añ (G)),
txiurtu (G-goi),
xigortu (G, B; SP, Urt IV 229, Ht VocGr 368, Dv, H, VocB
),
xiortu,
zigortu (B; Urt II 479),
ziortu,
ziurtu (G-goi)
Ref.:
A (txigortu, txikortu, txiurtu, xigortu, zigortu, ziurtu);
Izeta BHizt2 (xigortu)
.
Tostar(se), asar(se), achicharrar(se). "Xigortzea, griller, rôtir" SP. "Ille xigortua, poil frisé" Ib. s.v. ille (tomado seguramente de EZ; la trad. parece errónea). "Tostar", "achicharrar" Lar y Añ. "Griller, rôtir, torréfier" Dv. "Eguzkitan ibillita umea txiurtua dago, el niño está tostado por haber andado al sol" A. "Ogia pizka bat ziurtu ta ardotan bustita, aguardinta baiño obea da gosaritzat, el pan algo tostado y mojado en vino [...]" Ib. "Xigortu, requemar, tostar demasiado. Paratzik bizpairu arto-zerra xigortzen, pon a tostar dos o tres rebanadas de borona" Ib.
Illea du xigortua [kondemnatuak], bethazalak gorriak. EZ Man I 98. Ai nola erretzen, egosten, frijitzen, xigortzen nagoen! Dv LEd 220s. Emotzu ogi axalak xiorturik eta gorri zazu sukre erriarekin. ECocin 14. Erreak bezala edo xigortuak. FIr 192. Zelaieko txitxarren mintzak belar beroan txigorturik, atertu bage ari zuten beren maratil mintzobakarra. 'Grillait' . Or Mi 101. Oriek oso isil dirala / gaztaiñak dira xigortu. "Asadas" . Or Eus 91. Txigortzen danean zitzi, / zartai-barrenak igurtzi. 'Tuesta' . Ib. 280. Au da sargoria! Au da sua! Au da txigortu bearra! TAg Uzt 81. Garra zerioten burnizko eltze gorietan txigortu. Zait Plat 101. Gari aleak surtan txigortu eta arrien azpian eio. Ibiñ Virgil 75. Askotan sutan ziortu ogi-pusketa aundi bat, gorri-gorri tostatu, gero ardoa bota ta ura jaten aritzen zan. BasoM 131.
Tostar(se), asar(se), achicharrar(se). "Xigortzea, griller, rôtir" SP. "Ille xigortua, poil frisé" Ib. s.v. ille (tomado seguramente de EZ; la trad. parece errónea). "Tostar", "achicharrar" Lar y Añ. "Griller, rôtir, torréfier" Dv. "Eguzkitan ibillita umea txiurtua dago, el niño está tostado por haber andado al sol" A. "Ogia pizka bat ziurtu ta ardotan bustita, aguardinta baiño obea da gosaritzat, el pan algo tostado y mojado en vino [...]" Ib. "Xigortu, requemar, tostar demasiado. Paratzik bizpairu arto-zerra xigortzen, pon a tostar dos o tres rebanadas de borona" Ib.
Illea du xigortua [kondemnatuak], bethazalak gorriak. EZ Man I 98. Ai nola erretzen, egosten, frijitzen, xigortzen nagoen! Dv LEd 220s. Emotzu ogi axalak xiorturik eta gorri zazu sukre erriarekin. ECocin 14. Erreak bezala edo xigortuak. FIr 192. Zelaieko txitxarren mintzak belar beroan txigorturik, atertu bage ari zuten beren maratil mintzobakarra. 'Grillait' . Or Mi 101. Oriek oso isil dirala / gaztaiñak dira xigortu. "Asadas" . Or Eus 91. Txigortzen danean zitzi, / zartai-barrenak igurtzi. 'Tuesta' . Ib. 280. Au da sargoria! Au da sua! Au da txigortu bearra! TAg Uzt 81. Garra zerioten burnizko eltze gorietan txigortu. Zait Plat 101. Gari aleak surtan txigortu eta arrien azpian eio. Ibiñ Virgil 75. Askotan sutan ziortu ogi-pusketa aundi bat, gorri-gorri tostatu, gero ardoa bota ta ura jaten aritzen zan. BasoM 131.
azpiadiera-1.1
(AN-5vill; Lar, Añ (G)),
txiortu (AN-gip),
xigortu (SP, Urt IV 228, H),
xiortu (BN-arb),
zigortu (G-azp),
zigertu (B),
txiurtu (A)
Ref.:
Gte Erd 289
.
(Part. en función de adj.). Tostado. " Ogi xigortua, pain rôti" SP. "Carbonella, karbonada, haragi xigortua, haragi erréa " Urt IV 228. "Achicharrado" Lar. "Flaón, plato regalado, esnasi txigortua " Ib. "Tostón, garbanzo tostado, garbanzu txigortua " Ib. "Tostada, [...] ogi txigortua " Lar, Añ.
Han bustiko zuten artho zerra xiortua, bai eta handik hartuko beren xingar trantxa. Elsb LehE 10. Hiru xerra ogi xigortu. Lf Murtuts 9. Gure haur denboran berreskeiluz jaten ginuen... gasna barnean kukumarroa eta lorietan edaten... sagar xigortuz egin pitar karatxa. Etcheb MGaric 152. Hor nuen ixtanteko bero-berorik [kafesnea], bere bi xerra ogi-xigortuekin. Larre ArtzainE 111.
(Part. en función de adj.). Tostado. " Ogi xigortua, pain rôti" SP. "Carbonella, karbonada, haragi xigortua, haragi erréa " Urt IV 228. "Achicharrado" Lar. "Flaón, plato regalado, esnasi txigortua " Ib. "Tostón, garbanzo tostado, garbanzu txigortua " Ib. "Tostada, [...] ogi txigortua " Lar, Añ.
Han bustiko zuten artho zerra xiortua, bai eta handik hartuko beren xingar trantxa. Elsb LehE 10. Hiru xerra ogi xigortu. Lf Murtuts 9. Gure haur denboran berreskeiluz jaten ginuen... gasna barnean kukumarroa eta lorietan edaten... sagar xigortuz egin pitar karatxa. Etcheb MGaric 152. Hor nuen ixtanteko bero-berorik [kafesnea], bere bi xerra ogi-xigortuekin. Larre ArtzainE 111.
sense-2
Oihanik ez den tokian; belharrak xiphiltzen dira, lurra xigortzen eta hirrikatzen da. Dv Lab 312. Belar ebaki-berri-tartean / txigortu diran aiek. "Disecadas" . Or Eus 319. Txigortu bear ditu legorteak zearo gari-saillak-eta, ekin dioe baserritarrak lurrari urrezko jantzi aberatsa erazten. TAg Uzt 77. Goizetik gabera maskildu ta txigortu daikezun eden zitala? Erkiag Arran 155.
azpiadiera-2.1
(G-nav ap. A Apend
),
txigoldu (Lar, Añ→A, H),
txigoli (Lar, Añ, H),
txidortu. (Part. en función de adj.).
"Castaña pilonga, gaztaña txigolia, txigoldua " Lar. "Castaña [...], pilonga, (V) gaztaña igarra, (G) txigolia, goldua " Añ. " Gaztaina, gaztaña, gaztena txigolia, txigoldua <ch->, châtaigne séchée au four" H.
Bai, oliaran txidortua, bai, gabez nexkak lo daudenean. 'Noix vide' . Or Mi 75. Lertu-zorian dira oraintxe baba-leka txigortuak. TAg Uzt 277. Gerrialdeko orri txigortuak banaka kimatu ta xortatan bilduko diozka. Ib. 290s.
"Castaña pilonga, gaztaña txigolia, txigoldua " Lar. "Castaña [...], pilonga, (V) gaztaña igarra, (G) txigolia, goldua " Añ. " Gaztaina, gaztaña, gaztena txigolia, txigoldua <ch->, châtaigne séchée au four" H.
Bai, oliaran txidortua, bai, gabez nexkak lo daudenean. 'Noix vide' . Or Mi 75. Lertu-zorian dira oraintxe baba-leka txigortuak. TAg Uzt 277. Gerrialdeko orri txigortuak banaka kimatu ta xortatan bilduko diozka. Ib. 290s.
azpisarrera-1
TXIGOR ERAGIN,
XIGOR ERAGIN (Urt II 479),
ZIGOR ERAGIN (Urt V 394).
"Assare facere" Urt II 479.
azpisarrera-2
TXIGORTZEKO,
XIGORTZEKO (Dv, H (s.v. xigorkai)).
"Rôtissoire. On dit ordinairement ogi xigortzekoa, artho xigortzekoa, rôtissoire pour le pain, rôtissoire pour le maïs" Dv.
txigortu
-
txigortu. Tr. Documentado en la tradici...
-
1. (G; Lar, Añ (G, AN)), txikortu (V-m)...
-
(AN-5vill; Lar, Añ (G)), txiortu (AN-gi...
-
2. txigoldu (Lar, H
), txigoli (Lar... -
(G-nav ap. A Apend ), txigoldu (Lar, Añ...
-
TXIGOR ERAGIN, XIGOR ERAGIN (Urt II 479)...
-
TXIGORTZEKO, XIGORTZEKO (Dv, H (s.v. xig...
<< txapel 0 / 0 txirriporro >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
