Harremana

    OEH - Bilaketa

    985 emaitza inor bilaketarentzat

    Sarrera buruan (8)


    Sarrera osoan (500)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gaiztatu.
    tradizioa
    Tr. De uso general, salvo en vizcaíno, donde sólo lo encontramos en Añibarro, f. Bartolomé y Enbeita. Aparece en textos septentrionales desde Leiçarraga, y al Sur desde mediados del s. XVIII. La variante más empleada al Norte es gaixtatu; hay gaixtotu en Oihenart y, junto a gaxtotu, en Maister; gaistotu en Eguiateguy (265); gaxtatu en Duhalde (116) y, junto a gaixtatu, en Haraneder. Al Sur, la forma predominante es gaiztotu; hay gaixtotu en J.I. Arana (SIgn 206) y Berrondo, gaistotu en f. Bartolome y Añibarro. Los autores alto-navarros modernos, en cambio, emplean gaiztatu : hay tbn. gaistatu en Mendiburu (IArg I 143) y, junto a gaixtatu, en Lizarraga de Elcano. En DFrec hay 4 ejs. de gaiztotu y uno de gaixtatu .
    sense-1
    1. gaiztotu (V-gip; VP , Lar, Zam Voc), gaixtatu (SP, VocBN , Dv, H), gaistatu (Lecl, VocBN →A, VocB ), gaistotu (AN-larr, S; Lar, Añ, Foix), gaxtatu, gaixtotu (SP (sin trad.), H), gaxtotu (S) Ref.: Lh (gaistotü); Lrq (gaxtotu); Asp Leiz2 (gaistotu); Etxba Eib y Elexp Berg (gaiztotu).
    Volver(se) malo, malear(se), pervertir(se). "Corrompre, rendre ou devenir méchant. Ezta gaixtatzen gaitza, il n'est pas difficile à corrompre" SP. "Prestua bada ere, behartzen dugu gaixtatzea" Ib. s.v. behartu. "Depravar" VP 34v y Lar. "Egun oroz gaixtatzen hari da haur hori, cet enfant devient de plus en plus mauvais chaque jour" Dv. "Dépraver" Foix. "Zartzara, oso gaiztotu zan bere buruan zoritxarrerako. Diru gosiak dakar gaiztotutzia gizona. Aren gaiztotzia izan zan, lagun txarregaz ibilltzian ondorena" Etxba Eib. "Gaistotu, hacerse, volverse malo (moralmente). Eztakit zer erakutsi dioan Donostin; dena gaistotua itzuli de" Asp Leiz2. "Gure mutikua asko gaiztotu da aspaldixan" Elexp Berg. v. gaizkitu, gastatu (2).
    Bere spirituan itsuturik eta bere bihotzean gaixtaturik, galdu ukhan du integritate eta perfekzione guzia. Lç Ins G, 2v. Prestuen balsan dut bizia hobeturen / eta gaixtoen artean halaber gaixtaturen. EZ Man II 39. Konzientzia gaixtoa eta eria eztu ontzen eta ez sendatzen nehoren laudorioak, eta ez ona eta sendoa ere gaixtatzen eta ez eritzen gaizki erraiteak. Ax 444 (V 290). Bekhatuak ilhuntzen du adimendua, flakatzen du memorioa eta gaixtatzen du borondatea. Ib. 83 (V 57; Añ GGero 67 gaistotu). Naturaleza hura lehenbiziko gizonaren bekhatuaz gaixtatua eta pozoatua izatu da. Ch III 55, 2 (Pi gaiztotuta; Mst gastatü, Echve 369 biziatua). [Haurrak] lagunak gaixtatzen hariz edo berze zenbait huts eginez hala mortifikatzea merezi dutenak. CatLav A, 5v (V 6). Gizon hau aurkhitu dugu gure nazionea gaixtatzen duela, eta debekatzen tributua Kaesari pagatzetik. He Lc 23, 2. [Amurio propia] gizonen bihotzetan sartzen beita, hen obra hun uste dütienen gaixtotzeko. Mst XVI. Deabru bera baño bekatari gaisoen etsai agitz gaiztoagoa; ta etsai, errerik ill zen batek bere ondorengoei baño ondoreko gaiztatu dituenei testament gaiztoagoa uzten diena. Mb IArg I 143. Salomon emakoia gerthatu zen: emaztekiek gaixtatu zuten haren bihotza. Lg I 336. Batzuek beti iraun zuen onean; baña besteak gaiztotu ziran. Ub 8. Gaiztotu dira oitura edo kostunbreak. AA III 294. Zelan gogortu, lotsagaldukotu, ta gaistotu dirian seme alaba orreek. fB Ic I 311. Gizonak nola ziran / denboraz ioritu, / eta ioriturik / bait-ziran gaiztotu. It Fab 225. Ongi azitako alaba bat orren laster gaiztotzen ezta. Arr GB 90. Iru gauza oien kontra ai dira ta aiko ere Euskalerria doakabetu, gaixtotu ta ondamendi izugarrian amildu-azitzeko. Aran SIgn 206. Emaztea etzen baitezpada gaixtoa, nahiz adin batetaraz geroz emazte gehienak gaixtatzen diren. HU Zez 53. Atera gaitzala gorputza ta anima orain gaiztatu ta gero betiko galduko lituzkenetatik [gaitzetatik] . Inza Azalp 152. Lenago ona etziñan baño gaiztotu zera gogotik. Tx B II 255. Gaizto batek aunitz gaiztatu, on batek guti ondu. (B). A EY III 200. Bestea zuzendu bearrean geiago gaiztatu egin lezake. Ir YKBiz 135. --Yesus! Olako gauzak ekarri zetuan Errepulikak. --Ez, aurra, ez; orduko gaiztatua zunan Naparroa. Or QA 82. Zorrozgarri bik gaiztotzen bazuten bere auzia, alegia, gabez eta aurre-asmoz bere erailketa egitea. Etxde JJ 168. Zurrut geiegiak gaiztotua, ajola gabe jarria, lotsa galdua, edozeiñi erasotzeko ausarditsu. Ataño MLanak 122. [Liutenanta] berriz leizorra bezala gaixtatu zen. Eta geroztik beti gibeletik zuen nun arrapatuko zuen hutsean. Etchebarne 127. Hazibide txarrak gaiztotu dituen gaizkileentzako. MIH 321.
    v. tbn. FIr 169. Gaixtatu: Hm 179. Brtc 213. LE Doc 49. LuzSerm 275. CatJauf 32. Prop 1908, 11 (ap. DRA). Gaiztotu: Gco I 387. Lard 361. Xe 251. Ayerb EEs 1912, 180. Enb 93. Anab Poli 30. Zait Plat 103. Uzt Sas 232. Gaxtotu: Mst III 56, 1.
    azpiadiera-1.1
    (Part. en función de adj.).
    Gizonaren naturaleza gaixtatuaren eskasak. SP Imit I 22, 2 (Mst gastatiaren). Jentil itsu gaistatuaren animan. Mb IArg II 329.
    azpiadiera-1.2
    (Precedido de sust., en composición).
    Ez gaitezen izit ez gogo gaixta, baina begira gauden pazientki rebelazioneko egunerano. Lç Ins C, 8r. Bijotz-gogortuteko, lotsa gaistotuteko ta pekatarituteko. fB Ic I 325.
    gaixtatu (Dv), gaistotu (VP). Estropear(se). "Malear" VP 36r, Lar, Añ. "Untziak gaixtatu du zure arnoa, la lutaille a rendu votre vin mauvais" Dv.
    Dupina emendatuz gaixtotzen da. "L'augment d'eau gâte le potage". O Pr 121. Uliek [...] unguentaren gozoa gaixtatzen dute eta hiltzen. SP Phil 81.
    Batzutan ardandegiaren arnoak nahasten dire, alentatzen eta gaixtatzen. Ib. 276. Ez dakizue lebami guti batek gaixtazten duela orhe guzia? He 1 Cor 5, 6 (Dv galdu). Kanpo ederra eta barnea gaixtatua duten fruituak bezala dire. Lg II 234.[Exzesoak] gaistatzentú humóreak, itxekitzendú odóla, turbatzendú búrua. LE Prog 112.Nahiz idiei, nahiz behiei, damu horrek histen diote gogoa. Ezaxolatzen dira, gaixtatzen ere, eta ez dute etxean haziek bezalako gozorik. Dv Lab 255. [Eskoletxetan gazteak] sineste hertsi batzuetan gaixtatzen dituztenetz. JE Bur 45. Odola loditzen delarik, gerruntzeak gaixtatzen dira, eta hortik gerta ditake, minez eta dolorez konkortzea. Lf Murtuts 37. Sala bateko aizea gaixtatua delarik. Herr 2-10-1958, 1. Lorek saluna alegeratzen, zonbaitek haatik airea gaixtatzen. EZBB II 49.
    azpiadiera-1.3
    (G-to, AN-gip-5vill, L-sar, BN-baig; VP ), gaixtatu (Dv), gaxtatu (Urt), gaistatu (AN-larr), gaiztotu (V-gip, G), gaistotu ( VP ) Ref.: A (gaiztatu, gaiztotu); Asp Leiz2; Elexp Berg (gaiztotu); ZestErret (gaiztotu).
    Enconar(se) (una herida); agravar(se) (una dolencia). " Gaiztotu, empeorar" VP 33r. " Llaga gaistotu, enconarse la llaga" Ib. 55r. "Collabefactare" Urt. " Onthu behar bidean zauria gaixtatu zaio, au lieu de s'améliorer sa plaie s'est envenimée" Dv. "Enrojecerse o enfurecerse una herida" A. " Gaistatu, empeorarse una herida. Besoko zaurie gaistatu zait " Asp Leiz2. "Zauri batek okerrera jo. Iltza bat sartu jakon eta gaiztotu eta gorrixak ikusi zittuan " Elexp Berg. . v. gaizkoatu.
    Ilar xehe baten heineko botoin gaixto bat agertu zitzaion eskuneko begiaren azpiko aldean; handitu, gaixtatu emeki emeki. HU Aurp 182. Egunetik egunera gaiztotuz zijoan [belauneko] aunditasuna. TAg GaGo 97. Bigaramonean gaiztotu eta pasmoak jo zuan. JAIraz Bizia 123. Artatik gaiztatu zekizkionan [zangoak], aragia usteltzeraño. Or QA 193. Gaueko intzak zauria gaixtotu lezaizuke. Berron Kijote 140.
    azpiadiera-1.4
    Afectar (la bebida).
    Bera zen holakoa. Edanak etzuen ez gaiztatzen, ez eta ere tzartzen. JEtchep 97. Arrietako Joxe Joakin mozkortu egin uken. Gaiztotu bai beintzat. TxGarm BordaB 62.
    sense-2
    2. Sublevar(se), (hacer) rebelarse. " Langileak usinan jazarri egin dira (BN-ciz), oldartu dira (BN-arb), gaiztotü (S)" Gte Erd 264, s.v. protestan. v. gaiztu.
    Gizon hau aurkhitu dugu gure nazionea gaixtatzen duela, eta debekatzen tributua Caesari pagatzetik. "Subvertentem gentem" . He Lc 23, 2 (DV makhurrarazten).
    azpiadiera-2.1
    [Higuintzen duzun presunaren] obra guziek bihotza gaxtatzen edo erreboltatzen baitarotzute. "Ti infastidisce e ti turba." He Gudu 108.
    azpiadiera-2.2
    Bi langilek urez betetako ontzi bat ekarri ta burni gorrituari jaurtiki zioten. Orduan berriz labea gaiztatu zan. Asi zan marrakaz eta irrintziz, ke zuti nasaibat aotik zeriola. Lh Yol 12.
    azpisarrera-1
    GAIZTATZEKO. Capaz de volverse malo.
    Berekauten ta bakarrian deungatutekua ta gaistotutekua inor izan balitz. fB Ic I 312.

    gaiztatu

    gaiztatu
    << gaizkitu 0 / 0 gaizto >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper