(S ap. Lrq /bitóia/; Urt I 177, Lar, Hb, Gèze, Dv), biktoria, bitorio.
Victoria. "Adipisci palmam, bitória irabáztea, ardiéstea, atzemátea, azarkátzea " Urt I 177. En AxN se explica garaitia (212, 460) por bitoria. v. garaipen. Tr. Mucho más frecuente entre los autores septentrionales; en la tradición meridional es más usual en autores de léxico poco cuidado. Los escasos ejs. del s. XX son de autores septentrionales. Al Norte biktoria es la única forma documentada hasta el s. XVIII; sus dos últimos testimonios recogidos son de mediados del s. XIX. Bitoria, que se encuentra entre los septentrionales sólo a partir de Etcheberri de Sara, se impone desde mediados del s. XIX; al Sur aparecen ambas var. desde los textos antiguos: bitoria ya en el Cantar de Bretaña, y biktoria en CancVizc (368), RomBasc (25) y, alternando con la anterior, en Beriain. Hay ejs. de bitorio en Jauretche, JesBih y MarIl . En DFrec hay un ej. septentrional de bitoria . Hallamos bi(k)toria irabazi 'vencer, conseguir la victoria' en Leiçarraga, Haramburu, EgiaK, Axular, Tartas, Gasteluçar (96), ZBulda, Iraultza (118), Lizarraga de Elcano (b. iragazi ), Xarlem (708), Añibarro, Guerrico, J.J. Moguel (BasEsc 178), Astarloa, Uriarte, Hiribarren (Esk 64), Arrue y Joannateguy; bi(k)toria eraman (oereman ) en Pouvreau, Tartas (Arima 47), Gasteluçar, Haraneder (Gudu 91), Maister (III 19, 4), Larreguy, Baratciart (174), Monho, Xarlem (279), JesBih (394), MarIl, Jauretche (146) y Goyhetche (300); biktoria ükhan en Leiçarraga, biktoria ükhen en Xarlem; biktoria izan en Beriain, Haramburu, Axular y J. C. Echeverria (Imit III 19, 4); biktoria erdietsi en Axular, biktoria ardiatsi en Gasteluçar (121), bitoria ardietsi en Haraneder (Gudu 165), y bitoria jardietsi en Maister; bitoria alkanzadu en Capanaga; biktoria atera en J.J. Moguel; cf. infra BITORIAREKIN ATERA.
O ifernua, non da orain hire biktoria? Lç Adv ** 8r. Deabruaren, bekhatuaren eta gure haragiaren guthizién kontra biktoria dukegun bezala, batailla ahal gaitezenzát. Lç Ins B, 1r. Biktoria bethea ukhanik. Ib. A, 4r. Baina esker Iainkoari, zeinek biktoria eman baitrauku Iesus Krist gure Iaunaz. Lç 1 Cor 15, 57. Dragoinaren kontra Mixelek biktoria irabazi. Lç Apoc 12, tí. Degiola eman konde laztanari / Bitoria andia gaiztoen kontra. CantBret 16s. Neure arimaren etsaien [...] kontra beti bitoriareki atratzeko. Ber Trat 75v. Izanen dugula demonioen kontra biktoria. Ib. 43r. Zuri gelditu zitzaitzun / biktoria osoa, / hirur etsaiei ahalke / eta mesprezioa. EZ Noel 153. Iesus bathaiatzea, barurzea, tentatzea eta desertuan biktoria izaitea. Harb 50. Konbatitu behar dela eta gero pagamendu gozoa izaitea gatik behin biktoria irabazi behar dela. Ib. 151. Lurrean biktoria, zeruan gloria / irabazi dozu, Domingo Hegia. EgiaK 90. Hartan dago garaitia eta biktoria. Ax 460 (V 299). Ea nola erdietsi eta irabazi zuen hanbat biktoria. Ib. 77 (V 51). Biktoria famatu hura errege Darioren gaiñean izan zuenean. Ib. 394 (V 257). Benzietarren da bitoria alkanzeetarren. Cap 69. Elizaren biktoria gaixtoen laidotan. Hm 167. Biktoria seinalaturik eraman balu bere etsaietarik. SP Phil ẽ, 4r. Errege handi hark egun batez biktoria handi bat irabazi zian. Tt Onsa 15. Zuk emanen darotazula / Sekulako biktoria. Gç 121. Herioari zerk daramo / Haiñ biktoria ederra. Ib. 138. Infielen kontra irabaziriko bitorijaitik. ZBulda 20. Nekhearen saria da sosegua, eta guduaren golardoa biktoria. Ch III 19, 4. Eriotzien bitoriagaz. Urqz 60 (='con el triunfo sobre la muerte'). Bitoria Jaiñkoaren aldera eror arazteko. He Gudu 82 (He 1 Cor 15, 54 biktoria ). Ezta ihur triballü gabe phausiala heltzen, ezetare güdüka gabe bitoria ihurk jardiesten. Mst III 19, 4. Ea, bitoria, bitoria, gereaz irten gera. Cb Eg II 106. Eraman zituen bi biktoria handi filistindarren gainean. Lg I 300. Garaitus tentázioak, ta iragázis biktória. LE Prog 114. Goregi kantatzen baduk / Ereman bitoria. Monho 44. Jaunak, azkenekoz / ükhen düt biktoria. Xarlem 535. Eztala irabazten bitoriarik pelea baga. Añ LoraS 171. Betiko gerra onetan garaia edo bitoria irabazteko. Gco I 444. Sarri indar gitxiago daukeenak ateraten dabee biktorija burruka, ta okasinoe txatxarretan. JJMg BasEsc 173. Eta aragijagandik irabazi zitubezan goitute edo biktorijakgaitik. Astar II 52. Azkeneraino guduan irauten duenak, harrek eramanen du bitorioa. MarIl 37. Hek dire haren bitorioaren seinale loriosak bekhatuaren, herioaren eta ifernuaren gainean. Felizita dezagun bere bitorioaz. Jaur 165. Kristinauak Turkuai irabazi eutseen garaitza edo bitorija miragarrija Lepanton. Ur MarIl 50. Biktoria laster beretzeko. Gy 179. Marrumaka diotelarik: bitoria! bitoria! Dv LEd 192. Galdu balute bitoria. Hb Egia 91. Bitoriya arrapatu dizuna dala Bradamanta. Bil 163. Baza eta biktori andiak irabazita. Arr GB 122. Bitoriari darraikon saria. Laph 5. Bere bitoria madarikatuaz gozatzen. Lap 282 (V 128). Baduzu aski guduka jasanik eta aski bitoria irabazirik. Jnn SBi 152. Emozu bitoria / Aita Sainduari. Zby RIEV 1908, 290. Hel, Sokorriko Maria! / Emaguzu bitoria! Ox 61. Radikalen bitoriaz ez da nehor harritu. Herr 15-5-1958, 1. Zorigaitzez, etzuen luzaz iraun Nafartarren bitoriak. Ardoy SFran 78.
v. tbn. Mih 75. Brtc 174. Iraultza 107. FrantzesB I 34. Arch Fab 103. Afrika 54. LuzKant 118. Larre ArtzainE 141. Bitorio: JesBih 394.