OEH - Bilaketa

53 emaitza garrantzi bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zakar.
tradizioa
Tr. Documentado en textos de todos los dialectos. No hay prácticamente ejs. septentrionales de uso adjetivo. En DFrec hay 44 ejs. de zakar, meridionales.
Onom.: Toda la tierra que es de Çacarrola. (1425) Arzam 459.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (AN-gip, L, B, BN, S; Lar, H, VocB ; -kh- SP, VocBN , Gèze, Dv, H), sakar (SP) Ref.: A; Lrq; Satr VocP; Elexp Berg .
Costra; pústula. "Croûte de gale, teigne" SP. "Costra, lakatza, zakarra " Lar. "Croûte d'un mal" Dv. "Costra de cicatrización. Hur irakituak zaurtu lekhuan zakharra egin zait (BN-baig)" A. "Croûtes de la peau, produites, surtout sous les cheveux, par une maladie de peau quelconque" Lrq. "Postilla de las heridas" Satr VocP. .
Iob saindiaren gorpitza, aztalian hasirik haren buru tinira draño, ezkabia, tiña, hazteri, zakhar lodi batek hartu zian eta beztitu. Tt Onsa 52. Gure larrü gañera biltzen dien zikhinkeriak kanbiatüko dira zorri eta zakharretara. " Ulcères" . Arch Gram 35. Azazküliez eramaiten dira zakhar hazteriztatüak. " Parties empreintes de gale" . Ib. 123. Min tzar hetarik erori zen zakhar puska zikhin bat. Jnn SBi 81. Estalia [xakhurra] zaragarrez, / lakhastaz eta zakharrez. Zby RIEV 1909, 104. Bazen han gerlako zaldi hetarik andana gaitza, dena zakar eta plapu, kankail hutsak, doidoia xutik zaudenak. StPierre 24. Zauriak azalekoak izanezkero, laster sikatu ta kortikaz edo zakarrez estalduten dira. DRA.
azpiadiera-1.1.1
Cicatriz. "Cicatricare, [...] kolpeari, pikoari zakharra egitea " Urt V 19s. "Cicatricosus, [...] zakharrez bethea " Ib. 20.
Nere bihotzeko zauriak zakharrak dauzka gordeak. GH 1969, 339. (ap. DRA)
azpiadiera-1.1.2
" Haritz garbi zakharrik gabekoa, chêne net, qui n'a sur son tronc aucune difformité ou protubérance" H.
azpiadiera-1.2
2. (V-m-gip, G-azp, AN-gip-araq, R), sakar (V-gip). Ref.: A (zakar, sakar); Etxba Eib (zakarrak); Elexp Berg; ZestErret. Basura, desperdicio, residuo. "2.º broza, desperdicios; 3.º (AN-gip), restos que trae el mar a la playa" A. "Sakar (V-gip), escombros" Ib. "Zakarrak, basuras. Generalmente plural. Zakarrak, onena erretzia" Etxba Eib. "Basuras, desperdicios. Zerbaittek errekara botatzeittu zakarrak. Pluralean beti" Elexp Berg.
Erre bear dituela an bertan bilzen dituen larrak eta beste zakarrak. Mb IArg I 357. Penagarria billatu zuan / zakar tartian zetzala, / gorputz guztia sendatu zion / lenago zuan bezela. Ud 116. Kale bazterretako paper, zotz, zakar, lasto, buruko ule ta maluta galdu guztiak. Ag Kr 12. Atx tarte orreitara jaurti oi ditu itxasoak [...] egur, mallasto, abere-ill da sakar guztiak. Ib. 139. Iturriko ura bere sortokian argi ta garbia sortzen da, baña beruntz dijoala, zakarrik topatu ezkero bereganatzen du. JZ 1921, 186 (ap. DRA ). Eskobarekin zakar / kalekuak biltzen. MendaroTx 250. Arrantza zeñen egoki egiten duten Orinocok araño bialtzen ditun zakarretara biltzen diran arraietan. JAIraz Bizia 36. Orain artean zakarraren pare niñuten Etxahunian. Etxde JJ 276. Mendi bat zakarra ebakitzen genduana. Salav 10. Ganaduaren azpitarako zakarrik etzuten. Ib. 31. Gu sortu giñan lekua ere / estali dute zakarrez. Uzt Sas 39. Ulia menditik zakarretan azpigarria ekartzen zebiltzala. BAyerbe 139.
azpiadiera-1.3
(L, Sal, R ap. A; -kh- H), sakar (SP). Pequeño residuo. "Bale de blé (O)" SP. "Ogiak haizatzean egoizten duen zakharra, les ordures que rejette le froment au van, au crible" H. "5.º (L, R), cañamiza, agramiza, broza de lino, [...]; 6.º (Sal, R), cascabillo, envoltorio del grano de trigo" A.
Aizez ta galbaiez bere zakar-etik [gari-ale utsak] berezten dituen aldian. Mb IArg I 205. Gelditzen dira galbai berean arri koskorrak eta beste zakarrak. Ib. 203.
azpiadiera-1.4
"Zakarra, [...] la mota (del ojo) [...] (G-to)" Iz To.
Ama Birjiñari begian zakarra sartu omen zitzaion. Ayerb EEs 1916, 173n. Euskerak eztuela begiko zakarrak baiño garrantzi geiagorik. Ibiñ Virgil 22. Ukalondoaz neurtzen iñoren begiko zakarrak; geureak neurtzean, oztopo dagigu sudurrak. EZBB II 122.
azpiadiera-1.5
"La hierba que se arranca en las piezas antes de sembrarlas" Asp Leiz.
azpiadiera-1.6
"Sakárrak, las inmundicias del parto" Iz ArOñ.
azpiadiera-1.7
Oa noiz-nai ardandegiz ardandegi: beti arkituko dituk beterik. Oa ostikoketa-zelaietara: an ere yendea zakarra bezela. Ldi IL 104.
azpiadiera-1.8
Sartu zen aren alor ereinian gizon etsaia ta gari erein tartean ereñi zuen belar gaiztoa ta zakar galgarria. Mb IArg I 201.
azpiadiera-1.9
3. (A), sakar (V ap. A ).
"Pus. Parece que se distingue de zorna, en que este es el pus que mana fácilmente, al paso que sakar es más profundo y más apegado a la herida" A.
azpiadiera-1.10
4. Ez dot loraik artuko, / ez ni piztien bildur, / zakarrez ta mugaz andik nabilke. "Pasaré los fuertes y fronteras" . Onaind ( in Gazt MusIx 203 (no está claro si traduce literalmente) ).
azpiadiera-1.11
5. (G-azp).
Dinero. " Zakarrik ba al daukak? " (G-azp, comunicación personal) " Kotxe berriya erosi dula? Zakarrare ondo zake orduan " ZestErret.
sense-2
II. (Adj.). Tr. Al Norte sólo se documenta en Inchauspe y Saint Pierre.
azpiadiera-2.1
1. (V-gip, G-azp; H) Ref.: Iz LinOñ; ZestErret .
Tosco; áspero. " Neskatilla ikasigabeak lenengotan egiten zuten ari zakarra zan [kuku-arixa]; edo-ta arigai oso zakarrakin egiten zan aria " Iz LinOñ (s.v. kuku-arixa).
Edozein soñeko zakar, erdi urratu edo zarturen billa. Mb OtGai II 155. Soñeko zakar-lakatz bat besterik gabe. AA III 614. Aretuaz berar zakar itsaskin kaltarkitsu guztiak arras galdu. Izt C 28. Zakarra da guziz, eta ezin geiagoraño elkorra, eta neretzat ere urria [ogi zatia] . Arr GB 24. Kendu zuan gerriko larruzkua, ordaintzen du au soka zakar batekin. Bv AsL 57. Izan ere, nere esku zakarretan ibiltzia orlako gauza primoriak! Alz STFer 128. Oial lodi zakar arabakinduagaz egiñiko jaka zarra soñean. Ag Kr 87. Bere mai zakarrean. Ag G 325. Zapi zakarrez ate aurrera / erdu da txirotasuna. Laux BBa 80. Ondo dakit gai zakarrez egiña dana [neure semetxu au] . "Di materia grossa" . Otx 114. Mendibide-lokatzak abarka zakarrez gaindu ondoren. Markiegi ( in Ldi IL 9 ). Yende xeea, agian, azkazal zikin ta atzapar zakarrez aritze'aal-litzake. Ldi IL 36. Lur-ontziak, zakar xamarrak. JMB ELG 60. Artillezko oialki zakar bat. Etxde AlosT 14. Ote zakar beste gabe zeuden mendiak. FLab ( in Munita 9 ). Goroldio pixka bat eta belar zakar batzuek. Munita 69. Jan zakarrak, bear bezela antolatu arte, zaku aundian egoten dira. Oñatibia Baserria 76. Iñongo lasto zakarrak. Basarri 129. Lastategi zakarrean egiten izan dau lo. Erkiag BatB 135. Nor zaitut? Eskalea, bizar zakar orregaz. Ib. 120. Eta elorri zakarrak amomu (lore bat) bekarkio. 'Rubus asper' . Ibiñ Virgil 40. Amar minutu baño len an da [ardia] / larrerik zakarrenian. Uzt Sas 61. Lau ool zakar. "Mal lisas" . Berron Kijote 173. Ogi zakar bat. Ib. 203. Zakar xamarra [perdigoia], baña xoxotarako aproposa. Ataño TxanKan 194. Guk galtzerdi-paltik ez genduan izaten, baiña zakarrak. BAyerbe 48. Zur zaintsuak bere ale zakarra gordea du. MEIG IX 128. (en colab. con NEtx)
azpiadiera-2.1.1
(Ref. al camino, al terreno, etc.). " Zer bide zakharra! (L), ¡qué camino tan fragoso!" A.
Bide okerren eta zakarrenetik abereak artu zuen. 'Más escabroso' . Aran SIgn 19. Plazatik atera ta / gaztelura arte / bide zakarra dago / bastante aparte. Xe 207. Amabost bat metro era onetan leku zakar askian penitentzia egiñaz ibilliaz. Goñi 46. Arkaitzik zakarrenen artean izkutu. SMitx Aranz 34. Arantzazuko eskualdea [...] erroitz zakarrena antziña. Ib. 85. Azala lakarra, / eztarri zakarra, [...] / zartzia iñorentzat / ez da ederra! Auspoa 91, 107. Ez ditu oiek asko izutu / orko aldapa zakarrak. Basarri 93. Lur zaillak eta muiño zakarrak. Ibiñ Virgil 86. Berok mendi-bide zakar oietan ibilliko al dira, ba? NEtx LBB 59. Batere biderik gabeko lekuetatik, malda zakarretan eta aldrebesetan pasa bear izaten zuan. BasoM 103. Mendi zakarretan elurrarekin da beroarekin da danakin oitutzen. Ib. 103. Txoritokietako aldapa zakar oetan gora. Ataño TxanKan 208.
azpiadiera-2.1.2
Naiz eta belarri zakar edo landubageek ezin aditu izan. Zait Plat 59. Bere idazkera zakar ta leorra. " Dureza y sequedad de su estilo" . Berron Kijote 79. Axalekoak dirudite [Oihenartenak] Detxepareren hitzen ondoan. Honenak, soilagoak eta zakarragoak izanagatik, kementsuago iharrausten gaituzte. MIH 248. Inguru guzia, leku hutsa besterik ez da; eta han erabiltzen da, zalantzarik gabe gaiaren erabakitasun zakarra. MEIG IX 122 (en colab. con NEtx).
azpiadiera-2.2
2. (V-m-gip, G, L, B; H, VocB ) Ref.: A; Iz ArOñ (sakar); Elexp Berg; Gte Erd 212.
Rudo, brusco, tosco; brutal. "Gizon zakar, hombre malo en procedimiento" VocB. "Torpe, tosco, rudo" A. "Brusco, de modales bruscos y rudos. Ama izan eta eztakitt umiekin ain zakarra zela izan leikien" Elexp Berg.
Konfesorea aiñ zakar anima gabea baliz-ere. AA III 528. Ain zakarrak, ain moldakabeak eta jakiñezak, non fede gauzak-ere sinistuko ez dituen, bere uste eta usanzaren baten kontra badira. Ib. 423. Jagola dozu gero beste bein Guzman azkarra, / eragozteko zugana sartzen mauru zakarra. AB AmaE 444. Ara gizon motz, zakar bat. Urruz Urz 22. Patxi zan geroago eta zakarragoa. Apaol 61. Mendiolakuok eta mendeko morroi zakarrok. Ag AL 95. Esku gogor da izketa zakarrekoak izanarren. Ag Kr 20. Ondasun asko bai, baña bestetik arro, zakar da tentel batzuk. Echta Jos 66. Atzerria otso zakarrez betea dagon erria da, euskaldunarentzat. EgutTo 15-1-1918 (ap. DRA ). Medel orren petrala, orren lotsagabea, orren zakarra, orren errepublikanoa izatea nik ezin sinetsi. A Ardi 74n. Jin zitzautan soldado bizardun kankail zakar bat. StPierre 38. Ume gaxuak jekitzen dira / aita zakarran otsera. JanEd II 108. Baña batzutan aditzen dira / itz zakar batzuk tartian. Ib. 105. Ameriketan entzun izandako gaztelani eme, leun eta gozatsu aren aldean, zer da beste izkera zakar, trakets, latz eta motz au? Mok 17. Iende zakarra maiz otz. FIr 159. Zakarragoa naizela, konprome. Lab EEguna 97. Bere eskuko utzi zuen mutil zakarra. Or Mi 60. Ortik ikusten dozu ixurri zakarra / seintxubak amakandik aldendu gurarik. "Peste cruel" . Laux BBa 22. Kirikiñua baño latzagua dozu au eta morokilla bera baño zakarragua [mutil au] . Otx 116. Daramagun uztarpe latzean, zintzo guzien biotzak mingozturik... Min orrek yotzen ez dun zakarra, zu. Goen Y 1934, 184 (¿errata por bakarra?). Zenbat eta geiago begiratzen nion emazteari, orduan ta itsusi ta zakarragoa arkitzen nuen bere senarra. Ura aberia! ABar Goi 16. Gogorrean, Pellorekin ez zegon... zakarra zan da. JAIraz Joañixio 13. Ain zakar, latza ta biotz-ondorik gabea biurtu zaigu? Etxde JJ 76. Oso zakarra izan zera nerekin azken bolara onetan. Txill Let 112. Erakutsi nien mehatxuz ukabila, / ahotik hitz zakarrak zitzaizkidan irten. Arti MaldanB 196. Negarretan urtuta dauden emazte ta semeei ematen dizkien aolku zakar eta gordin xamarrak. Zait Plat 83. Basurde zakarrak. "Acris" . Ibiñ Virgil 63. Erriaren ertzetan oso oitura zakarrak eta nolabaiteko jendea biltzen zan. NEtx LBB 39. Gizonak zakarragoak ziran Peillorekin. Ib. 177. Zailla, zuurra, pixka bat zakarra ere bai batzuetan. Alzola Atalak 115. Xalbadorrek ez zuen egiten / ateraldi bat zakarrik. Uzt Sas 279. Zaldun zakar-alena. "Descortés" . Berron Kijote 58. Izketan zakarra zan. JAzpiroz 51. Oso zakar jarri zitzaidan gizona. BAyerbe 174. Nere jokabidean zakar samarra naizela? MEIG IX 84.
v. tbn. Lh Yol 19. TP Kattalin 186. Anab Poli 59. Gand Elorri 168. Erkiag BatB 65. Ataño TxanKan 220.
azpiadiera-2.2.1
(Precedido de gen.).
Oi amorruaren gordiña, aserre biziaren zakarra, eriotzaren beltza! Galarraga Elezar 54.
azpiadiera-2.3
3. (B ap. A ; H).
Impuro, licencioso. "Licencioso, poco recatado" A.
Amorio zakar onek artzen du birtute gutxi, aldakorra, ta erraz konfiantza galtzen duenaren biotza. Echve Dev 447. Amoreakatik arima garbienek probetxuekin irakur ahal dezaten Axularen liburu ederra, garbitu, leuntu eta aphaindu ditugu lekhu harro, zakhar eta gordinegi zirenak. Ip ( in AxIp IX ). Itz zakarrak, lizunak aittu ta erran ttuten. (Ulzama, 1906). FLV 1988, 283. Taberna ta dantza zakar / oietara juan azkar. Olea 241.
azpiadiera-2.3.1
Ama zakarraren semearen moduan portatu bazen ere, barkatu egiten diodala niri gaizki egina. Arti Ipuin 82.
azpiadiera-2.4
4. Turbio, oscuro.
Begi makar-jario / ondikoz zakarra: / iritxi, bi dirala / argi bat bakarra. Izt Po 66. Gipuzkoako ur garbiak naspillatu nai ez dutela beñere, erbesteko belubi zakar loitsuakin. Izt C 110.
sense-6
(Con laino ). " Laino zakarrak, los nubarrones" Iz Als.
azpiadiera-2.5
5. "(G), fort, vigoureux" Dv. Cf. VocNav: "Zacarro significa también fuerte, recio, duro (Pamplona, Montaña y Zona Noroeste)", aunque en el caso de Duvoisin tal vez se trate de la traducción no del todo exacta de algún texto.
azpiadiera-2.6
6. "(AN,...), quebrantado de salud" A.
azpiadiera-2.7
7. Grande.
Arkitzen zen [...] arroka zakar bat, iru zulo aundi bat bestearen gañean zituela; lenbizikoa eta aundiena lurrean zegon, etxe baten ate bat bezela [...]; beste biak txikiagoak onen gañean zeuden. Goñi 24s. Artzakur buru-zakarra. "Mastín de gran cabeza" . Or Eus 341.
azpiadiera-2.8
8. (V-gip, G-nav, AN, BN-baig), sakar (V-gip) Ref.: Ond Bac; Satr VocP; Iz ArOñ (sakar), Ulz; EAEL 217.
Feo.
Pankorbo zeritzaion erri zakar batean. Ag G 113. Erderakada zakar au. Ib. 247n. --Orrek [erespatz, abespatz] dozak itz zakarrak ostera! --Zakar egiten yatzuz barrijak edo ezezeunak diralako zuretzat. Kk Ab II 124. Baña, amets-goi urdiñetik be arre-zakarrera amildu-bearrik gera, enuzkero. Ldi IL 72. Azkenerako garbi dezate / beren pekatu zakarra. "Feo pecado" . Or Eus 183. Etxe aundi, zabal eta zakar baten aurreraiño eldu zan. Erkiag BatB 17. Bigantxarik onena, betoker, buru zakar, lepa sendo ta kokotz-azpia aztaletaraiño zintzilika daukatena. "Turpe caput" . Ibiñ Virgil 95.
azpiadiera-2.9
9. Pesado.
Zama zakarra eziñ jasorik. Ag G 328. [Arri] kubiko ta biribil / beste bi zakarrak, / probatzen dituztenak / baten atzaparrak. Insausti 275.
azpiadiera-2.10
10. (V-arr-gip, G-azp, AN-gip-5vill ap. Gte Erd). (No ref. a personas). Fuerte, violento. " Atzo bezalako haize zakarra, harroa dabil " Gte Erd 148 (junto a harroa, handia, tzarra, etc., de otras zonas).
Orruka itsas zakarra. Jaukol Biozk 44. Olatuak zakarrak / aizian indarrez. MendaroTx 347. Ema itzek ugiñak, itsaso zakar! Or Mi 82. Bero zakarrak maiz eraginda. Or Eus 341. Nolako ugin zakarrak. Ir Y 1934, 175. Aizealdi zakarrak bezela. TAg Uzt 252. Aize-erauntsi zakar bat zioan mendiak iraultzen. Ol 3 Reg 19, 11 (Ker zakar, BiblE zakar indartsu; Dv handi muthiri ). Batzuk bultza ta besteak tira / beren indar zakarrean. Baxurko Jesus 64 (ap. DRA). Eguzki, aize zakar / maiz arturikua. BEnb NereA 208. Ur zakarrak irauli dute "Guipuzcoana" izeneko autobusa. Basarri 103. Itsaso-ekaitz zakarrean. Zait Plat 93. Ezta ain usu neguko zurrunbillo zakarra itsasoan oldartzen. Ibiñ Virgil 103. Neguburu zakarrak euriak mugatu arte. Ib. 74. Izotza ere zakarra zegon. (In Uzt Noiz 52 ). Nabaritu zuan Don Kijotek kolpe zakar aren astuna. Berron Kijote 105. Eguraldi gordiña eta zakar xamarra zan. Alkain 116. Gero ta min zakarragoa sumatzen dau biotzean. Onaind STeresa 46. Alako bero zakarra gertatu zan. Albeniz 96. Haize-erauntsia edo olatu zakarra datorrenean. MEIG I 145.
v. tbn. SMitx Aranz 92. Munita 60. Etxde AlosT 40. Ataño TxanKan 196. Insausti 67.
azpiadiera-2.10.1
Kezkaren goibela; / burauste zakar / guzik bai azkar / banatu kea bezela! EA OlBe 70. Iakintzaren alorrean eztuzu atematen aldaketa zakarrik, ezta bizidunen artean ere. Zait Plat 25.
azpiadiera-2.11
11. (V-gip, AN-larr) Ref.: Asp Leiz (irangitu); Iz ArOñ (lanbíde) .
Duro, penoso (trabajo, etc.). " Gaurko lan zakarrakin, besoak irangitu zaizkit " Asp Leiz. . " Lanbíde zakarra da ikaskintzaia " Iz ArOñ. .
Itzul-iraulka lorik egin ez, / egunez arlo zakarra. "La tarea del día es pesada" . Or Eus 213. Gogoratzian aldegin dula / lantegi zakar artatik. Uzt Sas 120. Gurasuak an arkitzen ziran / lan zakarrakin etsita. Ib. 120. Uri arresitua lagaz ta goitik beera bide zakar samarra egiñez. Onaind STeresa 29. Lau lan zakarrenak oiek ziran: karobia egitea, ikazkintza, zerraketa eta laiaketa. BAyerbe 32.
v. tbn. Ataño TxanKan 243. Insausti 119.
azpiadiera-2.11.1
Zuk bere, aldi onetan, langille zakarraren eskuak baiño legunagoak daukazuz. Erkiag BatB 149.
azpiadiera-2.11.2
Hauzi zakar hau ezta konponduko legez. Arti MaldanB 220.
azpiadiera-2.11.3
Lau urteko gudate zakar arek baño askoz geiago garbitu omen zin gaitz orretxek bakarrik. Ataño TxanKan 170.
azpiadiera-2.12
12. (Ref. a sonidos). Estridente.
Maitearen pakea urre-tintin zakarrez autsia. Ldi IL 107. Orroaldi zakarrak datortz noizbeinka urrunaldetik. TAg Uzt 130. Burdiñots zakarra entzun-erazo ostean. Erkiag BatB 87. Abarrots zakarra entzuten da. Ibiñ Virgil 77. Zarata aundi bat eta musika zakarra aidean. NEtx LBB 179. Atari-txakurrak bere zaunka zakarra jo zuan. Ib. 59. Nere mintzoaren oiartzunak zakarrak balira. Berron Kijote 154.
azpiadiera-2.12.1
Otsaren zakarrez izu-ikara nintzan. " La aspereza del rumor" . Ldi BB 162.
azpiadiera-2.13
13. [Zangurru ta karramarruaren] ibilkera zakarraren oñatzakaz buruba naspilddu egin ixan yakelako. " Extravagante" . Otx 60. "Extravagante." Otx 60.
azpiadiera-2.14
14. Vil, bajo, despreciable.
Beste [ontzi] batzuk, ostera, edozelango zeregiñetarako ta oikuntza zakarretan erabiltteko. "Vili e negletti" . Otx 55.
azpiadiera-2.15
15. (Ref. al sueño). Malo, desagradable.
"(BN-baig). Lo zakar, sueño torpe; noche desasosegada" Satr VocP. .
azpiadiera-2.15.1
(Con amets ). Españiko matxinadaz ez mundu guziko gudaz etxunat amets zakarrik batere egin. Or QA 101.
azpiadiera-2.16
16. (Ref. a olores). Fuerte, desagradable.
Usainik zakarrena kanporantza dator. Arti MaldanB 216. Illurren ta illondoko kirats zakarra. Erkiag BatB 52.
azpiadiera-2.17
17. (Ref. a sabores). Desabrido, desagradable.
" Zakárra, [...] de sabor desabrido" Iz ArOñ (s.v. sakar).
sense-3
III . (Adv.).
azpiadiera-3.1
1. Bruscamente, ásperamente.
Emagun Martin zakar xamar aritu zala keñuarekin. Anab Usauri 43. (Zakar). Geiegi ausartu zerala uste det. Lab EEguna 106. (Oso zakar). Zu ni aña? Zuk neri agindu? ABar Goi 63. Nik zakar eta bide dan baño areago agintzen dudala. Zait Sof 25. Dolorcitas zakar tratatzen zun. Etxde Itxas 79s. Agur motz bat esan diot [...] aal nuen eta zakarrenik. Txill Let 44. Erantzun zion zakar xamar aitonak. Ugalde Iltz 39. Ez dezu itz egin zakar. Uzt Noiz 26. Zure lepotik aiñ zakar jolas egin dutenak. Berron Kijote 193.
azpiadiera-3.2
2. Toscamente.
Agiri oek arri gogorrezko tresna batzuek, otaarri eta olloarrizkoak batik-bat, izan oi dira. Zakarxamar tajutuak. JMB ELG 15.
azpisarrera-1
XAKAR .
(Forma con palat. expr.).
azpisarrerakoSense-1.1
A) (Sust.).
azpiadiera-1.1
a) (AN, L, B, BN, S; -kh- VocBN, H). Ref.: A; Izeta BHizt2. "Xakhar, petite crôute sur la peau" VocBN. "Costra" A e Izeta BHizt2. "Baizu xakar bat kopetan" Izeta BHizt2. "Xakarra buruen; dena xakarrez betea" Ib.
azpiadiera-1.2
b) "(G-to), desperdicio" A.
azpiadiera-1.2.1
"La mota (del ojo); xakar bat" Iz To (s.v. zakarra).
Noiz edo noiz begietan xakarra sartu bazaizu jakingo dezu zeñen txarra dan. EgutAr 1934, 171.
azpisarrerakoSense-1.2
B) (Adj.).
azpiadiera-2.1
a) "(B), persona grosera, de modales poco distinguidos" A.
azpiadiera-2.2
b) "(B), persona de piel rugosa" A.
azpiadiera-2.3
c) "Xakarra, lo feíto" Iz Als.
azpisarrera-2
ZAKAR-HARI. Línea de desperdicios que deja la marea.
Urak gora igoeran egindako zakar-aritik zear, lau oñean, narras, itxasoak ekarririko pitxien billa. Ag Kr 63.
azpisarrera-3
ZAKAR-BATZAILE.
" Zakar-batzalle, zakarra edo zaborra biltzen aritzen dena" ZestErret .
azpisarrera-4
ZAKAR-BILTZAILE. Basurero.
Al den nai galai, Kontxa, / mutill langillia? / Diñat kalietako / zakar-biltzallia. MendaroTx 249.
azpisarrera-5
ZAKAR EGIN. "Cicatricare, [...] zakhartu, zakhar egitea" Urt V 19s.
azpisarrera-6
ZAKAR-IPURDI.
azpisarrerakoSense-6.1
a) "Zakarripurdi, baldragas (G-nav, AN-larr)" Inza RIEV 1928, 154.
azpisarrerakoSense-6.2
b) Brusco, grosero.
Erraldoi-belaunekoak danak arroak eta zakar-ipurdiak izanagatik. " Soberbios y descomedidos" . Berron Kijote 35.
azpisarrerakoSense-6.3
c) Gesto o expresión brutal, desagradable.
Zure illoba gaixo orrek bein asmatu zuan aita esaten eta zakarripurdi bat egiñik iges egin zion. JAIraz Bizia 111.
azpisarrera-7
ZAKAR-JASOTZAILE (G-azp). "Basurero" YAzp (comunicación personal).
azpisarrera-8
ZAKAR-KAJA (G-azp). Cubo de basura.
azpisarrera-9
ZAKAR-KAROBI. Horno de cal alimentado con broza.
Bi karobi-klase izaten dituk: bat "arraoa" deritzaiona ta bestea "zakar-karobia". Guk zakar-karobia egiten genin. TxGarm BordaB 17. Zakar-karobiak, berriz, dana zotza ta otea. Ib. 26.
azpisarrera-10
ZAKAR-META. Montón de escombros.
Zakarmeta biurtuko da / ta aren iriak erreak izango dira. Ol Ier 49, 2 (Ker muiño soil biurtu, BiblE hondakin-pila bihurtu).
azpisarrerakoSense-10.1
Montón de broza.
Arto-sail aundiak egiten ziran, eta belar eta zakar-metak ere asko egiten giñun. Salav 28.
azpisarrera-11
ZAKAR-PILA. Montón de broza.
Zakar-pilla bezala amildu da, zezenaren laisterka burrundarekin. 'Vile râtelée' . Or Mi 50. Zakar-pila isasten dun aizealdiak bezala. Ib. 135. Tolare-gain ortan egundoko zakar-pillak egin zizkiteken besteak; karobirik etzutela erre urteak baiziran. Ataño TxanKan 159.
azpisarrerakoSense-11.1
Montón de escombros.
Ni une artan jarri bainitzan / samintasunez beterik, / ikusitzian an [baserrian] etzegola / zakar-pilla bat besterik. Uzt Sas 41. Zakar-pilaz, krakaz, izuz eta nahigabez orakatua agertzen digun hiri hartan. MEIG I 196.
azpisarrera-12
ZAKARREAN.
azpisarrerakoSense-12.1
a) Bruscamente.
Onek ez du sartu nai, baña lepotik zakarrean eldurik, bultzaka eramaten du. MAtx Gazt 46.
azpisarrerakoSense-12.2
b) "Gure gizona zakarrean dago, nuestro hombre está de mal humor" Asp Leiz2.
azpisarrera-13
ZAKARRETARA (Tirar) a la basura.
Irakurtzen asi ta zakarretara bota ez dezazun nere lan au. NEtx LBB 101. Biotza zakarretara, ustel-gai, / jaurti nian. Ib. 246.
azpisarrera-14
ZAKARXEAGO. Un poco más áspero. "Belarra zakarxégo? --Lodixágo, lodixágo" Iz Ulz 420.
azpisarrera-15
ZAKAR-ZAKU.
Baiña alde aundia orratio zaldi-gaiñean zaldun joan edo gaiñean trabeska zakar-zakua bezela. "Costal de basura" . Berron Kijote 170.
zakar
<< ukigai 0 / 0 zelanahi >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper