OEH - Bilaketa

227 emaitza esaera bilaketarentzat

Sarrera buruan (6)


Sarrera osoan (221)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
jale.
sense-1
1. (S; SP, Dv, H; y- VocBN ), xale (Ae, R-uzt), xanzle (R-is) Ref.: A Aezk (zale); Lrq; Iz R 294 y 313.
Que come. "Mangeur" SP, VocBN, Dv. "Xále bágez garidún, tener trigo por faltar quien lo coma (esaera bat)" Iz R 294 (v. tbn. 313).
Zematuok ogien jala. RS 23. Betidanik badaki / jale dela gizona. Aldaz 85. Non zu izanen baitzara bianda eta ni ialea. Harb 199. Otsoa dela haren etsaia eta haren ialia. Tt Onsa 136. Aingürien ogiaren jaliak. Mst III 14, 1 (SP iaten zutenak, Ip jaten zienak). [Plat beraren] gisa bakotxak baidituzke bere zaleak eta yaleak. Gy V. Jaleagandik janaria irten zan. Lard 141. [Beorrak] galdu baleza joale, / biamonean pagadietan / lasago lebilke jale. Or Eus 327. Har jalea fruituan den bezala. Mde Pr 371. Irabazi gutxi ta jale asko. Ataño TxanKan 200.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 540. Elizdo EEs 1925, 215. TAg Uzt 112. Arti Ipuin 27.
azpiadiera-1.1
Urte on dalarik ere, / aurrera dira ainbat jale. "Comensales". Or Eus 279. Jatetxean arkitzen diran jaleak. "Los clientes". EAEg 19-2-1937, 1108. Ihizia hil aintzin / jaleik ez gomita! Mattin 109.
azpiadiera-1.2
(AN-gip-5vill, L-ain, BN-ciz; Urt II 19, VP, Aq (AN), VocBN, Dv, H, VocB, T-L), jala (V-gip), jaala (V-gip), xale (R-uzt) Ref.: A (xalepel, xalegatx); Iz ArOñ; Asp Gehi (errepexa); Gte Erd 143.
(Con adj.). "Jale haundiak" Urt II 19. "Jale andia, glotón" VP 49r. "Abstinente, parco, jaleurria" Aq 853. "Martin yale handi bat da" VocBN. "Iale arrunta, qui mange également des choses les plus ordinaires; id. qui ne laisse rien et mange tout" H s.v. arrunta (v. tbn. jale arronta en Dv). "Jalemaleta, que de ordinario es milindre, mal comedor o sin ansia, vicioso" VocB. "Xalepel (R-uzt), inapetente, de poco comer" A. "Xalegatx (R-uzt), inapetente" Ib. "Jale-milizka (L-ain)" Ib. "Sobre, jale-ttipi, jale-xuhur" T-L. "Jaála aundixa, comilón" Iz ArOñ. "Jala kaxkarra, de poco comer" Ib. Jale errepexa, eskaxa, mal comedor, de poco apetito" Asp Gehi. "Jale mirgilla da (AN-5vill) [...] jale ona da (AN-gip) [...] jale miliska (BN-ciz)" Gte Erd 143.
Horra gizon bat jale eta edaille handia, publikanoen eta jende bekhatorosen adiskidea. He Mt 11, 19 (Lç gizon gormanta, Dv jale bat ). Jale erruzua eta edale berdiñik etzuana. Zab Gabon 75. Txoritxo jale aundi batek bestiai etzion jaten uzten. Bv AsL 183. Bi italiano, alferrak eta jale handiak. StPierre 23. Lo ondo egiten du [zakurrak] / ta jale garbiya. Yanzi 54. Eztu esan nai Uitzi yale bizkorra eztanik. Ldi IL 45. Jale ona izanik / euskaldun arraza. Olea 208.
azpiadiera-1.2.1
(Con adv.). " Eiz baratx-jale, bena bai luzaz-jale (Sal), tú no comes despacio" A.
azpiadiera-1.3
(G, AN, B, BN, R; Urt II 19, VP , H), jala (V), jaala (V-m), xale (Sal, R) Ref.: A (jala, jaan, xale) .
Comilón, glotón. " Jalea, comilón" VP 48v. "Comedor" , "glotón", "voraz", &c. Lar y Añ.
Nola bat bedera anhitz iateaz eta anhitz edateaz ialeago eta edaleago egiten baita. Ax 386 (V 253). Gaiski juzgau dabe, ta dinue: jaalia ta edaalia da. fB Ic II 222. Ez du iñork ikusi / alako jalerik. It Fab 36s. Dozenaka tragatzen / zituen aleak, / maskatu ere gabe / tripazai jaleak. Bil 124.
v. tbn. DicM (ed. 1877), 64. AB AmaE 203.
azpiadiera-1.3.1
(Ref. a animales).
Zenbat urte dituan, jalea dan [zekorra] . AA I 601. Banda osua tragatzen dute, / izugarrizko jaliak [mazopak] . Tx B II 97. Begi argia du ta / berezko jalia [ardia] . Uzt Sas 92.
azpiadiera-1.4
(Usos figs.). " Min ialea, mal rongeur, cancer" H.
Eztate hura [Musde Chaho] handi, nuble, gure jale hen ahalke. 'Ceux qui nous dévorent' . Etch 582. Asko tokitan orai diren bezalako ostatuak deus onik ez dira, baizik ere [...] elgarren jale, eta bertzen galgarri. HU Zez 28. Hitzaren jale. Ib. 109 (tít.). [Denboraren joan-etorria] gauza guzien xeetzaille ta jale izanik. "Devorador y consumidor" . Berron Kijote 107s.
azpiadiera-1.5
(Como segundo miembro de compuestos).
Artzain ardi-jalea dantzari. Iraultza 85. Ah! zer etxe jalea / hartu hintudan, hi! Zby RIEV 1909, 105. Nehon diren judu eta alfer mandrineria jende-jale guziak bildu ziren sosaren usainera. HU Zez 45s. Bera soñeko beltzak! bera argizai jaliak! Ag G 355. Arrek kitakume deitu niauk, ta nik berriz bare-yale. TP Kattalin 179. Errak, to, apez-jalea, / mokoa duk xorroxko! Etcham 52. Dorregarai santu-jalearen alabarik zaarrena. Erkiag BatB 105. Zuria zera ta itz-jale. "Falsa y desleal" . Berron Kijote 67. Antzar elbarria, arrautz-jale garbia. EZBB I 35.
v. tbn. MendaroTx 95. LuzKant 25.
sense-2
2. Murmurador; crítico, que ataca de palabra. " Ez izan aintzinetik jazarle, ez eta gibeletik jale, ne soiez pas agresseur par devant, ni détracteur par derrière" Dv. v. gibeljale.
jale
<< izaera 0 / 0 jan >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper