(G, AN, BN, S ap. A ; Dv, H, Lh).
Subordinado; súbdito. "Sujet sous-ordre, administré" Dv. " Pekoak bere beharretan laguntzea, aider ses inférieurs dans leurs besoins" H. "1.º súbdito; 2.º (G?; Ub), esclavo" A. Cf. beheko. v. mendeko. Tr. Documentado al Norte en autores suletinos y bajo-navarros y, desde mediados del s. XIX, tbn. en algunos labortanos. Al Sur lo emplean Mendiburu, Lizarraga de Elcano (Matr5 301 pékoak ), Azkue y algunos autores modernos (cf. tbn. infra ejs. de J.A. Mogel y T. Etxebarria en las exprs. pekoan y pekora, aunque es posible que tuvieran un origen distinto).
Ienkoa ezin date nehoren ere peko, nehoren muthil ez baixal. Tt Onsa 119. --Nork eman ditzake indüljenziak? --Aita Saintiak Elizako orori, eta jaun Apezpiküek bere pekoer. Bp I 55s. Zeren Jinkoaren legiak ikhasirik, haren zerbütxari hobe baitirate, hanbatenaz emiago eta bere peko baitüküyie. Ib. 25. [Ehün egünen indüljenzia] eskola bürzagi edo bürzagisa astegünez bere peko güzier [...] hura erakatsiren deriener. Ib. 26. Mündü huni üdüritzen beitzeion [saintiak] mesperetxiaren peko zirela, eta kasi bizitzia etziela merexi. Mst III 47, 3. Konstantinoplako enperadore Maurizio ta aren peko anitz. Mb IArg I 232. Erregen eran bizi ziran orien pekoak. Mb OtGai I 153. Zoin dira süperiorrek bere pekuen alderat ditüzten eginbidiak? CatLan 91. Pekoen gonbidatzera / erregeren gaztelura. Gy 175. Baditut halere soldaduak ene peko. SalabBN Mt 8, 9 (He, Dv ene / neure azpiko, TB neure azpian, Ip ene pian, Leon ene menpekoak). Lege miragarriak, buruzagia eta pekoa batasunik hertsienean atxikitzen dituztenak. Laph 182. Sazumako buruzagiak [...] baimena eman zion haren peko ziren herri guzietan fedearen predikatzeko. Ib. 215s. Manatzen zuen pekoek nagusieri jauspen eta ohore bethi ekhar zekiotela. Arb Igand 57. Haren khorpitza arimaren peko zen. Ip Hil 52. Ororen bürüzagi dügü: / Aingüriak, erregiak [...] / beraren peko dütü. UNLilia 18. Sacramenton bizi dan emakumea, peko (esklabo) izatekoa ezpada [...]. A Ardi 57. Elguebarne, Goihenetx eta Ardatx, hiruak elizako kantari lehen herrokakuak ziren: Elguebarne bürü, bestiak haren peko. Const 39. Arrotzen peko eta zatitan daukigun Aiten lurrari [...]. Iratz 106. Iñoren azpian izatekotan, ordea, gizonaren peko aritzea obe duk; eta orrela, emakumeak baño aulagotzat ez gatxiate iritziko. Zait Sof 180. Hobe dute hiltzea ni bezala, etsaien peko izaitea baino. Lf Murtuts 51. [Erregeak] erlisionearen araura, druiden peko zeuden. Mde Pr 228. Usu gazteak etxekoen peko dira; hek errana egin behar dute. Gazte 1957 (8), 3. Harri xuri bat merexi die pekoek, Pariseko muda berri arhina ez beitie jarraikiten. Herr 9-6-1960, 3. Mezperak meza ederrari eman ziren, gizonak eta pekoak sekülako eskaidian beitziren. Herr 28-7-1960, 3. Ez dela burua mundu huntako herstura eta nahigabeen peko jartzerat utzi behar. JEtchep 59. Paperño batekin itzuliko zitzaizkun andere infirmiertsa baten peko ginen aprendizeri. Larre ArtzainE 177.
v. tbn. Etch 478 (tbn. en Etxde JJ 271). CatS 47. Lap 83 (V 41). Gazt MusIx 97.