OEH - Bilaketa
392 emaitza azpiko bilaketarentzat
Sarrera buruan (24)
- AZPIKO (azpi)
- azpiko
- ATE AZPIKO (1 ate)
- AZPIKO ALDE (azpi)
- AZPIKO ARROPA (arropa)
- AZPIKO ARROPA (azpi)
- AZPIKO GALTZA (azpi)
- AZPIKO GONA (azpi)
- AZPIKO GONA (gona)
- AZPIKO JANTZI (azpi)
- AZPIKO JOKO (azpi)
- AZPIKO PISU (1 pisu)
- AZPIKO ZAMARI (zamari)
- ITSAS AZPIKO (1 itsaso)
- JURAMENTUAREN AZPIKO (juramentu)
- KOKOTS-AZPIKO (kokots)
- KOTILLUN-AZPIKO (kotillun)
- MANTAL-AZPIKO (mantal)
- mihi-azpiko
- OGI-AZPIKO (ogi)
- ohe-azpiko
- OINAREN AZPIKO (oin)
- ORRIALDE-AZPIKO (orrialde)
- ZAIA-AZPIKO (azpi)
Sarrera osoan (368)
- abere
- adaxka
- agure
- ahul
- aitalehen
- aitzinatu
- aitzindari
- aitzurketa
- 1 aitzurtu
- aldatu
- aldatza
- aldendu
- alderdi
- aldi
- amildu
- amore
- andana
- anpolai
- antzina
- apalarazi
- apar
- apurtu
- arantza
- ardo
- 1 aria
- arku
- arraildu
- arras
- arrasatu
- arren
- arropa
- 1 arte
- arto
- asentu
- asko
- aspaldi
- 1 ate
- aterabide
- atorra
- 1 atze
- atzealde
- aulkitxo
- aza
- azpi
- azpialde
- azpiango
- azpijoko
- azpikoetariko
- azpikotu
- azpildu
- azpiratu
- aztertu
- 1 balde
- banitate
- barru
- barruko
- batbedera
- batzuk
- baxu
- baztertto
- begiratu
- behartasun
- 1 behatz
- behe
- behere
- behin
- belztu
- bentsu
- berdindu
- bereizkuntza
- berotasun
- berri
- bertsoaldi
- besazpi
- betazal
- betiere
- bezalatsu
- bidexka
- bigarren
- bikote
- 1 bilarazi
- bilau
- bildu
- bilo
- bizkor
- bizpahiru
- bodegoi
- bokater
- 2 bonbatxo
- 1 botoi
- brinbel
- britainiar
- burdina
- burrundara
- buru-arin
- 2 buruazpi
- buruko
- burutu
- buzo
- 1 dar-dar
- defuntu
- demorrio
- denbora
- deus
- dozena
- ea
- eguzki
- eho
- ekilibrio
- erabili
- errauts
- 1 erreka
- erretore
- errota
- eseritegi
- eskailera
- 1 esku
- 1 eskudantzia
- etorartetu
- etxazpi
- etzan
- ezdeus
- Faraon
- ferradura
- 1 gai
- gain
- gainalde
- gainerako
- gaitzazpiko
- gaiztatu
- gantz
- garitxa
- garraiatzaile
- 2 gasa
- gastatu
- gauero
- gehien
- gero
- 1 gibel
- gobernu
- gogo
- 1 goi
- gona
- gonazpiko
- gorde
- gorte
- goxo
- gozatu
- grazia
- gurutzatu
- haitz
- haize
- halaxe
- halere
- hamahirugarren
- handi
- harri
- harro
- 1 hartu
- hartu-eman
- hats
- 1 hego
- herbal
- heriotza
- 1 hil
- hilohe
- hoben
- honenbat
- 2 hur
- huskeria
- hutsalkeria
- hutsune
- iduritu
- igo
- ikuspegi
- 1 ilar
- ile
- 1 inausi
- inausketa
- inguru
- inoizka
- insignis
- inspektore
- irabazi
- itaxur
- 1 itsaso
- jantzi
- 1 janzki
- jaso
- jaun
- jauzi
- jendarme
- juramentu
- jurisdizio
- kanore
- kargudun
- karrak
- 1 karraka
- kasu
- kefa
- kikerazpiko
- kimatu
- kizkurtu
- koipetsu
- kokots
- kolpe
- koroa
- koroadura
- kotillun
- kuradore
- kutsatu
- kutxare
- 1 labe
- laburtu
- langa
- 2 lapa
- 1 lau
- lauhazka
- lauringo
- laurkain
- laztu
- lege
- legepeko
- lehengo
- leize
- lepada
- lepo
- 2 lerra
- listafin
- lohitu
- 2 lokatu
- lotsari
- lur
- luzara
- 1 makatz
- makulu
- 2 malo
- mantal
- 1 manu
- maskor
- mehats
- mendi
- meneko
- metal
- meza
- mintzaera
- miriñake
- mokor
- moldatu
- 1 mugitu
- multzo
- muntadura
- mustatxodun
- 1 nabar
- nagusi
- nahasi
- nahas-mahas
- nahigai
- neskaño
- ofiziale
- ogi
- 1 oharka
- ohazpiko
- ohazur
- ohe
- ohol
- oin
- oinaulki
- oinazpi
- oinazpiko
- ojale
- oker
- 1 on
- 3 ondo
- ondoren
- ontsa
- ordena
- orri
- orrialde
- osorik
- 1 ospe
- 3 oto
- pago
- papar
- paraje
- 1 pare
- 1 peko
- pena
- pezoin
- 1 pikoi
- pintura
- 1 pisu
- pitxer
- pixt
- plegatu
- pola
- poliki
- printza
- putrustu
- 1 sabai
- saihets
- 1 sail
- salba
- seinale
- sendo
- sentiarazi
- sineskorkeria
- solomo
- 1 sortu
- sudur
- sujet
- superbiarazi
- 1 tapa
- ternera
- trabailarazi
- traka-traka
- tren
- tributari
- ttipileria
- tutore
- txingar
- txita
- txupatu
- urdai
- urdaiazpiko
- uretza
- 1 urte
- urtezahartu
- usaingabeko
- uzkurtu
- uztarri
- 1 uztarrika
- xeila
- xoil
- xuhaxkaño
- xukatu
- zabal
- zabaldu
- zaiazpiko
- zalapartari
- zaldi
- zaldizko
- zamari
- zango
- 1 zapi
- zartaginkada
- 2 zati
- zatitto
- zehar
- zein
- zelai
- zerbitzari
- zeru
- zetabe
- zikatriz
- zilatu
- zintzilik
- zintzurreztun
- zipotz
- zizt
- ziztatu
- 1 zohi
- zorabiatu
- zorrozki
- zubi
- zuhaitz
- zulo
- zurubi
goiburua
bilau.
sense-1
1.
(-ll-
VP
92v, Lar, Añ),
bilaun (SP, Lar, H, A).
Plebeyo, villano, de origen no noble. "Vilain, roturier, païsan" SP. "Villano" Lar. Tr. La forma bilaun se encuentra en Leiçarraga, Oihenart y, en textos modernos, Lafitte. En los meridionales sólo se documenta -au; tbn. usa billau Etcheberri de Sara, y bilau se lee en los Refranes de Sauguis.
Billau au il egidazu. IC I 563 (frase atribuida a Pedro de Abendaño). Bilau sakreak. (Urraúl, 1564). ReinEusk2 102. Gu flaku eta zuek sendo, zuek noble eta gu bilaun. Lç 1 Cor 4, 10 (He, TB mesprezatuak, Dv arbuiagarri, Ker kaskar, IBk gaizki ikusiak, IBe gutxietsiak, Bibl desohorean). Hik billauori zer nai duk orai? (Bacáicoa, 1601). ReinEusk2 150. Gortia jaikiz geroz, bilauaren razoinak. Saug 21. Billau dirus [...] aita onensemetuak. "Villanos hechos hidalgos por dineros" (Valdorba, 1653). ReinEusk 144. Ongi egiten duenak bilaunari, bere ongia du esteialtzen, eta eskarnio egiten kapareari. O Pr 367. Kapare da bilaun eztena, ez eta xoil aitoren seme, bana bien arteko, Españan hidalgoa den bezala. Ib. 367n. Bilaunaren eskerra, pokerra. Ib. 496. Ehun urthetan ikhus dirok jauna bilaunturik eta bilauna jaunturik. Ib. 688. Batzuek eta bertzeak bere meneko eta azpiko trebutari eta billau eragin nahi izan zituen. ES 113. Utzi, utzi, Gaztelako hitzera txoralda horri: Mairu kutsu, judu kirats, beltz eta billau usai geiegi dabil erri horietan. Lar Cor 153. Nik billautzat neukan, ta nere kriadu serbitzarien artean artuko ez nuen. Cb Eg II 152. Gaur Enperadore andi ta biar esklabo billau ikusten ziran. Cb Eg III 332. Zeruko gloriaren deretxoa galdu degu: zure eta gure etsairik andienari, deabruari, atsegin egin diogu: aren mendeko billauak egin gera. Gco I 397. Bada diruaren esklabo, katibu edo menpeko billau bat egiten da. Gco II 32. Zu zera Frantziako / enperadorea, / eta mundu guztiko / endredadorea, / kristandade galtzalle, / billau, traidorea. FrantzesB I 139. Beren nai izatez Luzifer gaiztoaren morroi ta mendeko billau egiñik. Jauregui 239. Erriaren osasunagatik bosteun agure iltzen ikusteak zukaratz gogorra eta ikara gorria sartuko die agindupeko billau orien biotz anyeretiai. Arr EE 1882c, 552s. Sortzetik ezerez eta billauak ixanik. Otx 99. Zaldun ala bilaun, langile ala arlote, deneri ohore zitzaien josteta hortan baltsatzea. Lf in Casve SGrazi 9. Zuk bai, zuk ikusiko zenituan, billau-artekoa zera-ta, oietakoren batean jaio ta azia. Berron Kijote 227. Nik ez diodala iñolaz ere ezpatari elduko, ez billauaren ez zaldunaren aurka. Ib. 165.
Plebeyo, villano, de origen no noble. "Vilain, roturier, païsan" SP. "Villano" Lar. Tr. La forma bilaun se encuentra en Leiçarraga, Oihenart y, en textos modernos, Lafitte. En los meridionales sólo se documenta -au; tbn. usa billau Etcheberri de Sara, y bilau se lee en los Refranes de Sauguis.
Billau au il egidazu. IC I 563 (frase atribuida a Pedro de Abendaño). Bilau sakreak. (Urraúl, 1564). ReinEusk2 102. Gu flaku eta zuek sendo, zuek noble eta gu bilaun. Lç 1 Cor 4, 10 (He, TB mesprezatuak, Dv arbuiagarri, Ker kaskar, IBk gaizki ikusiak, IBe gutxietsiak, Bibl desohorean). Hik billauori zer nai duk orai? (Bacáicoa, 1601). ReinEusk2 150. Gortia jaikiz geroz, bilauaren razoinak. Saug 21. Billau dirus [...] aita onensemetuak. "Villanos hechos hidalgos por dineros" (Valdorba, 1653). ReinEusk 144. Ongi egiten duenak bilaunari, bere ongia du esteialtzen, eta eskarnio egiten kapareari. O Pr 367. Kapare da bilaun eztena, ez eta xoil aitoren seme, bana bien arteko, Españan hidalgoa den bezala. Ib. 367n. Bilaunaren eskerra, pokerra. Ib. 496. Ehun urthetan ikhus dirok jauna bilaunturik eta bilauna jaunturik. Ib. 688. Batzuek eta bertzeak bere meneko eta azpiko trebutari eta billau eragin nahi izan zituen. ES 113. Utzi, utzi, Gaztelako hitzera txoralda horri: Mairu kutsu, judu kirats, beltz eta billau usai geiegi dabil erri horietan. Lar Cor 153. Nik billautzat neukan, ta nere kriadu serbitzarien artean artuko ez nuen. Cb Eg II 152. Gaur Enperadore andi ta biar esklabo billau ikusten ziran. Cb Eg III 332. Zeruko gloriaren deretxoa galdu degu: zure eta gure etsairik andienari, deabruari, atsegin egin diogu: aren mendeko billauak egin gera. Gco I 397. Bada diruaren esklabo, katibu edo menpeko billau bat egiten da. Gco II 32. Zu zera Frantziako / enperadorea, / eta mundu guztiko / endredadorea, / kristandade galtzalle, / billau, traidorea. FrantzesB I 139. Beren nai izatez Luzifer gaiztoaren morroi ta mendeko billau egiñik. Jauregui 239. Erriaren osasunagatik bosteun agure iltzen ikusteak zukaratz gogorra eta ikara gorria sartuko die agindupeko billau orien biotz anyeretiai. Arr EE 1882c, 552s. Sortzetik ezerez eta billauak ixanik. Otx 99. Zaldun ala bilaun, langile ala arlote, deneri ohore zitzaien josteta hortan baltsatzea. Lf in Casve SGrazi 9. Zuk bai, zuk ikusiko zenituan, billau-artekoa zera-ta, oietakoren batean jaio ta azia. Berron Kijote 227. Nik ez diodala iñolaz ere ezpatari elduko, ez billauaren ez zaldunaren aurka. Ib. 165.
sense-2
2.
(-ll- V, G, AN ap. A; Añ).Vil, ruin, villano.
"Despreciable, ruin, vil"
Añ.
"Desleal, villano, ruin (muy usado)"
A.
Gorrotoa, billau uts. "El odio, villana cosa" . RIs 42. Juzgatua ta kondenatua izateko gizonik infame billauenakin. Cb Eg II 143 (Dv LEd 255 bertze gaixtagin guziekin). Zure ezereztasun billau-prestueza. Añ EL1 14. Bakust enasala, ezpada lurreko ar zantar billau, prestuez bat. Ib. 120. Seme billaua. Añ LoraS 41. Zein billabak eta esker gaiztokoak izan geran. Gco I 407. Judas, bere saltzalle eta traidore billabarenak garbitzeraño. Gco II 28. Konfesatukodiót berórren óna, ta nere gaixtoa: berórren préstua, ta nere txár billáua. LE Ong 27v. Lotsa izan biar gara infernuko urdekerija eta pekatuben zikinkerija billauben artian ibilten. Astar II 253. Eta, ze billau dollorra izan nasan ni zugaz! Añ EL2 160. Ha aragi traidoria, ha gorputz billauba! Echve Dev 367s. Esanaz, morroi billau gaiztoak galdu nai izan zuela. Lard 52. Apostolu billau onek. Ib. 438. Saldukeria billau hura egin ziolako. Ib. 37. Penetan daramazkit / eguna ta gaba, / poz bat sentitu gabe / au suerte billaba! Bil 150. Zure Golo gaizto eta billaua da. Arr GB 90. Zuk egin dozu euskaldunen artean bestek egingo ez leukeana; zuk, salkinde, billau, pizti madarikatu orrek. Ag AL 95. Aurrenekua dakit / billauba ez dala, / eta bigarrengua / txit prestuba dala. JanEd II 68. Alako mando billau ostikolaririk munduan ez da azaldu-ta. Or Tormes 113. Ezer esan badaitsube sor-ta-gor egin zakijoze, azeri zantar billau bat baño eztalako gixon au. Otx 89. A, billaua! Itza ta pitza dariokela iñoren bizkarretik jaten abillen alproja aundi ori. Lek EunD 40. --Urde billaua! --Billaua, i aiz. Osaba itsu zaharrari diruak lapurtzen dizkioken billaua, i aiz. Ib. 49. Ona erarik billauenean eraildako beste iru eusko-semeen izenak. EAEg 18-11-1936, 326. Ganboar ustel oiek, etzuten erria artzeko kemenik, eta billau-odola dutenez, erria erretzea asmatu zuten. NEtx Antz 16. Areago ta oiuka Don Kijote, billau-traidoretzat gaizki-esaka aiei. "Alevosos y traidores" . Berron Kijote 54. Olakoak zerate gudazaleak: berezko billauak! Ataño TxanKan 51.
Gorrotoa, billau uts. "El odio, villana cosa" . RIs 42. Juzgatua ta kondenatua izateko gizonik infame billauenakin. Cb Eg II 143 (Dv LEd 255 bertze gaixtagin guziekin). Zure ezereztasun billau-prestueza. Añ EL1 14. Bakust enasala, ezpada lurreko ar zantar billau, prestuez bat. Ib. 120. Seme billaua. Añ LoraS 41. Zein billabak eta esker gaiztokoak izan geran. Gco I 407. Judas, bere saltzalle eta traidore billabarenak garbitzeraño. Gco II 28. Konfesatukodiót berórren óna, ta nere gaixtoa: berórren préstua, ta nere txár billáua. LE Ong 27v. Lotsa izan biar gara infernuko urdekerija eta pekatuben zikinkerija billauben artian ibilten. Astar II 253. Eta, ze billau dollorra izan nasan ni zugaz! Añ EL2 160. Ha aragi traidoria, ha gorputz billauba! Echve Dev 367s. Esanaz, morroi billau gaiztoak galdu nai izan zuela. Lard 52. Apostolu billau onek. Ib. 438. Saldukeria billau hura egin ziolako. Ib. 37. Penetan daramazkit / eguna ta gaba, / poz bat sentitu gabe / au suerte billaba! Bil 150. Zure Golo gaizto eta billaua da. Arr GB 90. Zuk egin dozu euskaldunen artean bestek egingo ez leukeana; zuk, salkinde, billau, pizti madarikatu orrek. Ag AL 95. Aurrenekua dakit / billauba ez dala, / eta bigarrengua / txit prestuba dala. JanEd II 68. Alako mando billau ostikolaririk munduan ez da azaldu-ta. Or Tormes 113. Ezer esan badaitsube sor-ta-gor egin zakijoze, azeri zantar billau bat baño eztalako gixon au. Otx 89. A, billaua! Itza ta pitza dariokela iñoren bizkarretik jaten abillen alproja aundi ori. Lek EunD 40. --Urde billaua! --Billaua, i aiz. Osaba itsu zaharrari diruak lapurtzen dizkioken billaua, i aiz. Ib. 49. Ona erarik billauenean eraildako beste iru eusko-semeen izenak. EAEg 18-11-1936, 326. Ganboar ustel oiek, etzuten erria artzeko kemenik, eta billau-odola dutenez, erria erretzea asmatu zuten. NEtx Antz 16. Areago ta oiuka Don Kijote, billau-traidoretzat gaizki-esaka aiei. "Alevosos y traidores" . Berron Kijote 54. Olakoak zerate gudazaleak: berezko billauak! Ataño TxanKan 51.
azpiadiera-2.1
"(V), corto de carácter"
A.
"(V-ger), cobarde"
Ib.
sense-3
3.
(-ll- V-ger-m)
Ref.:
A; AEF 1960, 20.
"(V-ger-m), sollo, pez de cabeza grande, boca ancha, que anda casi tocando el fondo" A.
"(V-ger-m), sollo, pez de cabeza grande, boca ancha, que anda casi tocando el fondo" A.
bilau
-
bilau....
-
1. (-ll- VP 92v, Lar, Añ), bilaun (SP, ...
-
2. (-ll- V, G, AN ap. A; Añ).Vil, ruin,...
-
"(V), corto de carácter" A. "(V-ger), c...
-
3. (-ll- V-ger-m) Ref.: A; AEF 1960, 20....
<< 1 bilarazi 0 / 0 bildu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
