Harremana

    Orotariko Euskal Hiztegia

    2. Hizkuntza-baliabideak
    3. Hiztegi orokorrak
    4. Orotariko Euskal Hiztegia

    OEH - Bilaketa

    297 emaitza ordena bilaketarentzat

    Sarrera buruan (12)


    Sarrera osoan (285)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 estatu.
    tradizioa
    Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Estadu es la forma propia de los textos occidentales (estado en Irazusta y Lizardi); hay estado en los alto-navarros (estadu en CatUlz ) y estatu en los septentrionales (tbn. en Capanaga y una vez en Moguel); hay además al Norte estadu en Bordel (tbn. -do ) y Larre, eztatu al menos una vez en Arbelbide. Hallamos un ej. de estaduba , con -a constitutiva, en Soroa (AKaik 130). En el s. XX se documenta principalmente en textos populares y en bersolaris. En DFrec hay 650 ejs. de estatu y 94 de estadu, que corresponden en general a la 4.a acepción.
    sense-1
    1. (SP, Urt I 11, Ht VocGr 355, VocBN , Gèze, Dv, H), estadu (AN-araq ap. EI 203 ), estado, statu, eztatu.
    Estado, condición de una cosa o persona (moral o física). "2. état, manière d'être. Beha zer estatu gaitzean eman nauen, voyez dans quel fâcheux état il m'a mis. 3. état de santé, d'embonpoint. Estatu ederra dauka, il se porte bien. Syn. osasuna, gizentasuna. Estatu txarra, état de maladie, de maigreur. Syn. herbaltasuna, mehetasuna " H. " Galtzeko estadu(a)n (AN-araq), a punto de perderse" EI 203. v. egoera.
    Haién lehen naturá abolituren baitate, berze statu batetan resuszita ditezenzát. Lç Ins C, 6v. Eri izan da hiltzeko statuan. "Très prochain de la mort" . Lç Phil 2, 27 (He hill hurrena, Ker il-zorian ). Kastidadezko estadoa <-dea>. Ber Doc 172r. Hain estatu ederrean ikhusteaz mundua. EZ Man I 89. Statu txarrean eri direnentzat othoitzak. EZ Man II 210. Zauri gaizkoatua, ezta [...] hain fite leheneko estantera, estatura eta egoitzara bihurtzen. Ax 93 (V 63). Bertuteko estatu. SP Imit III 57, 3 (Ch berthutezko estatu; Mst berthütiaren heñ, Leon bertutearen ozka). Bi xalupa hek zuben habitantek eraman tuzten estatuban gure Lohiko porturat erremetituko tuztela. CartUrruñ 132s. Konzienziako estatu gaxtoa. He Gudu 164. Dakitelarik ezdirela pagatzeko estatutan izanen prestamuak hartzen dituztenek. Brtc 65. Pekatuban daukan egoera edo estadu negargarrija. Astar II 222. Nola Itsasoa eta eguzkia beti estadu batean dauden. It Dial 110 (Ur egoera baten, Dv hein berean, Ip ber heñian). Nausiak etxetiarrari lurrak estatu onean eman behar diozka. Dv Dial 62 (Ip estatü; It egoitz, Ur egoera). Oraiñ tristura begian, nago estadu erorian. Xe 244. Graziazko egoitzan edo estaduan. Legaz 43. Estadu onian dago, [...] ez balitz estul puxka orrengatik. Sor Gabon 44. Ikusirikan bere arreba arriari negar eragiteko estaduan [...]. Apaol 95. O negargarria Purgatorioko arimen estadua! Ag Serm 250. Gorputzaren gustuak / animen kaltetan, / alare naio egon / estadu orretan. Auspoa 97, 60. Zer estatutan? Sukharrak erreak. Prop 1906, 117. Gure txakurra zegon estadu tristian. Noe 95. (v. tbn. en contexto similar Tx B II 132, JanEd II 106) Bartolo arkitzen zan estadu motxian, / iñor emakumerik etzaukan etxian. Tx B II 103 (v. tbn. estadu motzian AzpPr 37). Bidearen estatu txarrak zuela hor hoben. Larre ArtzainE 148.
    v. tbn. Mat 270. Harb 254. Cap 68. Hm 207. Tt Arima 18. Gç 44. Lg II 165. Mih 48. AR 240. Mercy 42. CatLan 58. AstLas 25. Xarlem 939. Dh 122. CatLuz 37. UskLiB 102. Jaur 141. CatS 24. Lap 17 (V 10). Elsb Fram 114. Ip Hil 202. CatJauf 71. Etcham 58. LuzKant 91. Lf Murtuts 48. Xa Odol 63. Larz Senper 128. Mattin 52. Estadu: OA 57. Urqz 27. Oe 52. Añ CatAN 55. Mg CO 32. Gco I 418. Añ LoraS 177. FrantzesB II 46. CatBus 48. Afrika 34. PE 23. Ud 2. AB AmaE 125. CatUlz 43. Arrantz 145. Bilbao IpuiB 238. Eztatu: Arb Igand 186. Estado: Yanzi 94.
    azpiadiera-1.1
    Resumák, republikoak eta berze prinzipaltasun guziak [...] baieta iustiziaren statuari aphartenitzen zaión guzia.Lç Ins G 8.
    sense-2
    2. (S ap. Lrq; SP, Dv, H), estadu (H (V, G)), statu. Estado, situación, posición de una persona (consecuencia de su condicion social, oficio, estado civil); oficio, profesión. " Estatu handia darama, il porte haut" SP. " Zer estatutarako da? " Ib. "État, métier, condition de vie. Zer estatuko da? de quel métier est-il? Syn. bizi-bidea " H. v. biziera, bizimodu.
    Ezkonzazko statu saindura. Lç Ins B, 6v. Bere ohorén, abrastasunén eta statu handien entretenitzeagatik. Lç Adv ** 7v. Monja da estadu andiena. CartAzp 124. Bat bederak behar du bere estatuaren arauaz [...] beztitu. Ax 417 (V 270). Estatua [emon humeai] ez eureen borondateagaz kontra. Cap 48. Alharguntzako estatuan. SP Phil 414 (He 417 alharguntza). Estadu ta bizimodu guzietan santuak dira. Cb Eg III 342. Zure baitan [...] behar duzu ganbiatu, ez zure estatuan, ez zure enpleguan. Mih 110. Zelan uts egin leikian bere estadu edo ofizijuan. Mg CO 25 (19 estatu). Donaphaleün zira aspaldin jüje / estatü horrek deizü hanitx uhure. Etch 552. Nork gure estatia egin dezagula. "Chacun à son métier doit toujours s'attacher" . Arch Fab 169. Orain asten dozun karrera edo estaduban [dirigido a los voluntarios de la Armada] . (1865). BBatzarN 213. Libre dirade, kundizionez, beren estatüz frank, libre, esklabotarzün herexarik gabe. Mde Pr 51. Baiña oindiño ez neban nai moja izaterik; ez, Jainkoak ez eistala estadu ori emon. Onaind STeresa 30. Ezkontzak, estatu ederra izan arren, baditu bere [...] alde txarrak. MEIG I 128.
    v. tbn. Harb 423. Ch I 25, 5. He Gudu 120. Oe 128. Lg II 85. CatLan 160. Mercy 15. Brtc 68. Dh 133. JesBih 433. MarIl 30. Jaur 398. Gy 267. CatS 92. HU Aurp 114. CatJauf 81. Etcham 151. Estadu: OA 155. Gco II 5. AA I 594. JJMg BasEsc 57. Astar II 243. CatB 45. CatLlo 88. Arr May 51. Bv AsL 90. AB AmaE 279. Azc PB 245. Ag Serm 163. CatUlz 30. Estado: El 59. Iraz 61. LE Prog 102.
    sense-3
    3. Cada uno de los tres estamentos o estados del Antiguo Régimen. Cf. infra HEREN ESTATU.
    Elizako statua [...] korrunpitua zenean. Lç Ins G, 6v. Nafarroako hirur estatuak bildurik, ioan zinen gorthera. Ax 8 (V 4). Laphurdiko heren-estatuaren bilzar-jeneralean. "L'assemblée-générale du Tiers-état" . Revol 115. Zuberoako hirugarren estatuko sindiku hautatu zuten [Oihenart] . MIH 235.
    sense-4
    4. Estado; nación.
    O Aita eternala! gomendatzen derazkitzut munduko estatuak. Harb 314. Orhoit zaite Iauna eliza gizonez eta prinze statua gobernatzen dutenez. EZ Eliç 49s (v. tbn. EZ Man II 102). Bere prinzipadua ta estaduak Rodulfo bere anaiari larga ziozkan. Cb Just 43. Notari bat ez bada karguratzen / Estatuko legen arabera. Iraultza 22. D. Juan de Austriaren estadu ta gudako sekretarioa. Izt C 498. Guziek nahi baituzte ikhusi bere estatuak zuhurki gobernatuak. Gy 292. Konseju Estaduko / gorputz ain sabanta. Bordel 120 (121 Konseju Estadoko). Estadoarenak eztiran ikastoletan. Ldi IL 64. Gizartekeria nusituko balitz [...] gauza guztien ugazaba [...] gizabatza ala estadua izango litzake. Eguzk GizAuz 114. Eireko estatu askea sortu izan zenean. Mde Pr 243. Lan oiek egiteko, Estaduak jartzen zuan injeniero bat. JAzpiroz 68. Emen dagoz Nevada Estaduko zuzendarien Batzar Etxiak. Gerrika 214. Frantses estaduak ditu bere gain elizako obra larrienak. Larre ArtzainE 319. Lur hori, Israelgo estatu berria da. MEIG I 159.
    v. tbn. Monho 58. Estadu: Vill Jaink 129. Lab SuEm 181.
    sense-5
    5. "Estado o altura de uno, estadua " Lcc.
    sense-6
    6. Estado, resumen de cuentas.
    Estatua edo memorioa Jakeseneko andre zenaren eritasunean fornitu izan tugunak. (1771). SenperEus 83. Señorijoko Aiuntamentu guztijai bialdu jakezan estadubetatik. "Por los estados remitidos" (1866). BBatzarN 217.
    azpisarrera-1
    HEREN ESTATU, HIRUGARREN ESTATU. Tercer estado, estado llano. v. HEREN ORDENA (b) .
    Aprobatua izan da kaier hau Laphurdiko heren-estatuaren bilzar-jeneralean. Revol 115. 1623an Zuberoako hirugarren estatuko sindiku hautatu zuten. MIH 235.
    azpisarrera-2
    ESTATUA HARTU. Tomar estado (en algunos ejs. se refiere específicamente a 'casarse').
    Konfesio jenerala da ere txit ona estadua artu nai duen kristauentzat. Mg CC 163. Beren estadu edo bizimodua arturik daudenak ez dabiltzala esaten: nik onelako edo alako estadu artu banu, izango nintzan ona. AA I 593. Norberaren eskuban itxi dau Jaungoikuak naijen daben estaduba artutia. Nai badau ezkondu [...] nai ba dau erlijinioian. fB Ic III 324. Eldu zan Klararentzat estadua artutzeko denbora. Gurasuak nai zioten billatu senar bat. Bv AsL 91. Bizibide edo estaduren bat artzera. Arr May 104. Maria garbi ta umilla etorri zan estadu artzeko sasoira. Ag Serm 266. [Aita eta amaren] konsejue gabe estadue artzen dutenak. CatUlz 30.
    v. tbn. OA 133. Cb Eg II 134. Astar II 80. JJMg BasEsc 124. Moc Damu 12.
    azpisarrera-3
    ESTATUAN (estaduan G, AN-gip). En estado (ref. a la mujer embarazada).
    Esposatu baino lehen ezkondu zeneko horrekin, zera esan nahi din, estaduan ezkondu zela, haurdun, alegia, orain esaten duzuen bezala. PPer FLV 1987, 193.
    azpisarrera-4
    ESTATU JENERAL (Pl.). Estados Generales.
    Estatu-jeneraletarat deputatuen egortzea. "Aux assemblées générales" . Revol 95. Estatu-jeneraletako asanbladan. Ib. 95. Estatu Jeneraletan eskaldunen auhenak / eskaldun beren ahotik izan diten entzunak. Monho 56 (v. tbn. 60). Eragozpenbideak Estatu jeneraletan agertu ondoan. MEIG VI 52.
    azpisarrera-5
    ESTATU PRIBATUKO KONTSEILU, ERREGEREN ESTATU PRIBATUKO KONTSEILU. Consejo del Estado Privado del Rey (institución de la monarquía francesa).
    Erregeren estatu pribatuko konseilluan. Harb ã 6r.
    azpisarrera-6
    HIRUGARREN ESTATU. v. HEREN ESTATU.

    estatu

    estatu
    << espos 0 / 0 estu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper