OEH - Bilaketa

26 emaitza uhalde bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
uhalde.
tradizioa
Tr. Las formas mejor documentadas son ugalde al Sur y uhalde al Norte; hay además uralde , ya desde Lazarraga, en textos tanto septentrionales como meridionales; ualde en Echenique, ujalde en Aguirre de Asteasu, ubelde en Mendiburu, Iturriaga y algunos otros textos meridionales, ubalde en Inza,ugalte en textos roncaleses y udalde en Agric.
Onom.: Las bustaliças Urdinçaqui bidaburua et Urdinçaqui Huualdea. (Roncesvalles, 1284) Lac VM 45.
sense-1
1. G-to, B ap. A; Aq 743 (G)), ugalde (V, G ap. A; Hb), uralde (Lcc).
Ribera, orilla. "Orilla de la mar, uralde" Lcc. "Ribera de río" Ib. Pouvreau traduce el apellido Uhalde (O Pr 450) como "auprès de l'eau".
Txakurtxo bat an eldu zan / uraldeti eizketan. Lazarraga A25 1197v. Rodano-ertzean, ugaldeko zuntzundi ta saraitzuetan. 'Rive'. Or Mi 4. Orrobia aldeko Yainkoaren ugalde buruz, niretarrak oro itobearrean doazela. 'Costa'. Zait Sof 62. Mendi, zelai, uralde, / euri, aize, sargori. "Riberas". Onaind in Gazt MusIx 207 (Gazt ib. 189 ugaran, Or ib. 199 ugalde).
sense-2
2. (L-ain, BN-arb; Arch VocGr), uhalte (S), ubalde (G-nav), ubelde (G-nav; Lar, Añ (G), VocCB (s.v. ugolde) Dv, H), udalde (G-to), ugalde (Dv (B), H), ugalte (Dv (R)), ugelte, ujalde (H), ujelte, uralde (AN, L, BN, S; Dv). Ref.: A (uhalde, uhalte, uralde); Lh (uhalte); Iz Als (ubaldí), To (udaldia); Gte Erd 190.
Riada, avenida; inundación; torrente. "Avenida", "creciente de los ríos", "turbión de agua" Lar. "Crecientes en ríos" Añ. "Le déluge, le débordement" Arch VocGr. "Torrente" A. "Uhalte (Sc), diluvio" Ib. "Uralde [...], avenida de aguas" Ib. "Kalte egiten du [...] uhaldeak (BN-arb)" Gte Erd 190. Hiriart-Urruy (Aurp 164) y Etchamendi citan el título de Zalduby "Uholde baten pare" como "Uhalde baten pare". v. uholde.
Bazterrak galtzen dituzten ubelde, arri, aize ta elementak. Mb IArg II 277. Krima suerte guziak uralde baten pare hedatu direla lurraren gainean. Jubilau 1826, 16 (ap. DRA). Arrizko zubiak dituztenak ez dute bildurrik izaten ez bada ugalde txit andietan. Echve Dev 261s (SP Phil 224 uholde). Mendiko ugaldea da (B). "Torrente". Orreaga 83. Mendiko ugaltia da (R). Ib. 107. Ustez-uste bagako ubelde edo uiolteak eroan da ondatu dabezala erriak. Ezale 1898, 315b. [Lore] hainitzek dituzte jasan uhaldeak. Ox 173. Nola presari eragiñ eta / pasatzen dan ugaldia. Tx B I 113. Aserrearen atea zabaldu zun osiñarena bezala, ta oldartu zen amilka ugaldea. Or Mi 93. Ugalde orrek zenbat aldiz urpetzen ditu aldibat zelai ta soro... JArt Y 1933, 326. Zelaian luzaroan geldituta egon dan ugalde izugarria gainbera oldartzen dan bezelaxe. TAg Uzt 230. Aiek [...] ugalde ugari antzo urreratzen zirala ikusi. Zait Sof 165. Zuaiztiak ura kendu egiten die uraldeai, ta iturriari eman. Munita 141 (19 ugalde). Ugaldeak bilinbolak daramatzin arri koskorrak bezelaxe. Etxde JJ 265s. Bai ibaika dagola bere udalde bizian! LMuj BideG 70. Ta uraldiak eraman zuen / gure kosetxa guziya. Uzt LEG II 165. Uralde ikaragarri arek egin zizkan ondamen aiek. AZink 132. Paraná ibai orrek izan eban ugaldiak zirala eta. Gerrika 287. Aixez eztogu izan baña bai ugelte naiku bildurgarri. Ib. 119.
v. tbn. Uralde: JAIraz Bizia 85. TxGarm BordaB 67. Ujelte: Gerrika 239.
(Fig.).
Itoa nintzake ni aspaldi guzian nere bekatu zikiñen ubeldez. Mb OtGai III 128. Gaitz guzien ugaldea (22). LE-Ir. Ai! ene! eta zer izango ote da Españaz oraingo eran badiraue gaiztakeriaren ujaldeak! AA III 475 (303 gozotasunen ujola). Bein neskañoak biotzeko ugaldeari ateak zabaldu ezkero. TAg Uzt 69. Biozparrendik irten zitzaion negar-ugaldeari eutsi eziñik. Ib. 123.
ubelde (Lar, VocCB Dv, H, A (que cita a Mb)), ujalde (H, que cita a AA), udalde. (Ref. al diluvio universal). "Diluvio" Lar y VocCB.
Jangoikoak mundua ubeldez bete, estali ta ito zuenean. Mb OtGai I 8. Adanen umeak, ujaldeen ondorengo denboretan, aztuaz joan ziran Jainko egiazkoaz. AA II 19. Ujaldeak mundu guzia estali zuenean. AA III 502. Dilubio edo ugalde jeneral batekin. Gco II 43. Begiratu duzun bezala Noe uhalde ieneraletik. JesBih 461. Ubeldeaz azturik, / gero ondorengoak / ziran lengo gizonak / baño okerragoak. It Fab 229. Lentabizikua da ubelde jeneralarena. LesakSerm 257. Dilubio edo udalde unibersal edo mundu guztikoa. Agric 19. Mundu guzia uhaldean pulunpatua zen denboran. Lap 171 (V 75). Nola uhaldearen aitzineko egunetan hari baitziren jaten eta edaten. DvHtoy Mt 24, 38. Uhaldea igorri baino lehen. CatJauf 23. Jaungoiko aundia mintzen dalako, Ugalde batek [...] gizon eta emakume guztiak ondatu zituen. ArgiDL 30. Uhaldearen ixtorioa. Zerb IxtS 16.
ubelde (H). Ola .
Itsasoaren ubeldeak edo bagak. Mb OtGai II 124.
sense-3
3. (AN-olza-araq-ulz, L-ain, B), ugalde (G-nav, AN-5vill-araq-ulz-egüés-arce-erro-burg-ilzarb, B, Ae, Sal, R-is; Añ (AN), Hb, VocCB (AN, s.v. ibai)), ubalde (AN-gip, B), ubelde (G-nav, AN-gulina, B), uelde (AN-ulz), ugalte (R), ugelde (AN-araq-ulz-erro-olza, B), ujalde (H (G)). Ref.: VocPir 106; Bon-Ond 138; A (uhalde, ubalde, ugalde, ugalte, ugelde, urme); EI 124; Iz Ulz (ugelde); Satr CEEN 1969, 97; EAEL 120; Izeta BHizt2 (ugalde, ugelde).
Río. "Ría" Añ. "Ugaldeak bularri dion, bularturik dion ugaldea (Sal), el río tiene crecida, el río está crecido" A. "Baztango ubeldean nonnai aurkitzen dire urmeguneak (B)" Ib. (s.v. urme). Cf. VocB: "Ubalde, río por Aóiz".
Jordan zeritzon ugelde batean. OrorbSerm 92. Ugaldetako eta itsaso bereko ur guziak. FamInst 895. Ugalde bátean arturik arrai baten beazúna. LE Matr6 266 (v. tbn. Doc 245). Eta etorzé éuria, eta etorzeré ugaldeak ámeteik atreik. EvAN Mt 7, 27. Ur aunitzek ezin itzali izan zuten karidadea, ualdek <hual-> ere eztute urperatuko. Echn Cant 8, 7 (Dv, Ol, Ker, BiblE (h)ibai). Eta erori zintzan euriak, eta ugaldeak elki zintzan ametarik. Samper Mt 7, 25 (Hual ugaltiak; Ip üharriak abiatü). Zunrak eramaitendra ugaltiaz bera, saltako lekiuetraino. Mdg 130. Ibai edo ubalde erditik. Inza Azalp 14. Ubaldeak goiti eztu ekartzen zakarrak bertzerik (B). Inza Eusk 1927, 143. Ibaiak eta ugaldeak anditzen eta zikintzen bai dira. FIr 160. Lioak ubeldean sartu edo lioak ubeldetik atera (AN-ulz). A EY II 213. Larruzko boltsa ura ugaldera bota zinutela. Izeta DirG 79. Ugaldea igarotzeko. Ibiñ Virgil 96. Romanek ugaldia laisterkan igare zuen. ZMoso 42. Eseri tut arrimainguak ugaldea igartzeko. Ib. 62. Gu beartu orduko, ugeldian (ibaian) ez da urik izein (AN-erro). Inza NaEsZarr 2303.
sense-4
4. ubelde (Lar, VocCB (V, G, s.v. ugolde) Dv), ugalde (G-to ap. A), uralde. Lluvia torrencial. "Aguacero" Lar y VocCB. "Averse" Dv. "Aguacero, diluvio" A.
Bazko bezperan azkenik halako ur aldea erori da, nun anhitz lekhutan uhaizek gaindi egin baitute aurthen izand diren baino gorago. Eskual 24-4-1908, 2. Goiak ugalde balekar. "Si [...] la lluvia mojara la tierra" . Or Eus 262.
sense-5
5. uralde. Mar (opuesto a costa o tierra firme).
Ur-lañozko estalki andi bat jarri jakon gañ alde guztian, beren itxura gaiztoko aserrea ezkutau nairik legez; betaurrerik onenakaz be, uraldera begira egozanak ia ezeben ezer ikusten. Ag Kr 14.
sense-6
6. uhalte (ü- S-saug ap. Lh), uralde. Cantidad de agua; caudal. "Quantité d'eau" Lh.
Duranza-k Rodano-n bere uraldea galtzen dun bezala. Or Mi 138. Bertzenaz jan bustia kalte du, eta lapinaren eritasunik ardurakoena zorhatura da, sabelean gelditu zakon uraldeak egina. GAlm 1953, 22.
sense-7
7. ugalde. Corriente.
Billa zagun ibaian bera, ugaldeak eramana izango-duk eta. SMitx Unam 23. Euskera-auzion zu zaitugu zu, Unamuno, ugaldearen aurka juna ta juna. Ib. 23.
azpisarrera-1
UGALDE-ADAR. "Ugaltadar (R), brazo de río" A.
azpisarrera-2
UGALDE-HARRI (ugaldarri G-to ap. A; ugaltarri Sal, R ap. A; Aq 1277 (AN)). "Guijarro, piedra de arroyos" A.
azpisarrera-3
UGALDE-BAZTER. Orilla de un río.
Paratzen dela [kokodriloa] etzanik ugalbasterrean il-aintzu agoa zabaldurik. (212). LE-Ir. Gizon bat arkitu dugu ugalde bazterrean korderik gabe eta ormatua. Izeta DirG 43.
azpisarrera-4
UGALDE-ENARA. "(Riparia riparia), avión zapador" MItziar Txoriak 91.
azpisarrera-5
UGALDE-ERTZ. Orilla de un río.
Akeron ugalde-ertzera. Zait Sof 184.
azpisarrera-6
UHALDE-GARI. "Ubeldegari [...]. Erreka eta ibai ondoetan, bere kabuz, ateratzen den gariaren antzeko landarea" SakHizt.
uhalde
0 / 0 UHALDE-GARI >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper