Harremana

    OEH - Bilaketa

    3 emaitza txitan bilaketarentzat

    Sarrera buruan (1)


    Sarrera osoan (2)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    txita.
    etimologikoa
    Etim. Quizá relacionado con arag. chito 'retoño'.
    sense-1
    (V, G-azp-goi, AN-ulz-egüés-ilzarb-olza-erro, B, Ae, Sal; VP 14r, Lar, Añ, H (<ch-> V, G), Zam Voc (V)), txito (G, B; Lar, Añ, Zam Voc (G)), txitxa (V-gip, BN-mix, S, Sal, R; Gèze, H (S); -e AN-ulz), txitxo (G, AN-gip, S), xita (BN-ciz-baig; SP, VocBN , Dv (BN)), xito (L, B; Volt 108, SP, Arch VocGr, Dv, H (L, BN), VocB ), xitxa (Arch VocGr, Lander ap. DRA .), xixa (Lecl), zito Ref.: Bon-Ond 143; VocPir 478; A (txita, txito, txitxa, txitxo, xita, xito); Inza EEs 1915, 211; Lh (txitxa); Lrq (txitxa); Iz ArOñ, Ulz, IzG (txitxe); Etxba Eib (txitxia); Holmer ApuntV ; EAEL 88; Gte Erd 291; Elexp Berg ; Izeta BHizt2 (txito).
    Pollo recién nacido. "Pollico" Lar. "Pollito, pollo nuevecito" Añ. " Txitak jaiotzen ari dira (G-azp)" Gte Erd 291. Leiçarraga (Decl a) 7v) da xitxá como equivalente suletino de xitoa. Tr. En la tradición septentrional se documenta sobre todo xito, que tbn. emplea Echenique. Hay xita en SalabBN y en algún texto moderno (cf. TXITAN), y txito en Tartas. La forma txitxa es usada por autores suletinos. Al Sur se documentan txita y, en textos guipuzcoanos, txito. Hay zito en un texto baztanés de 1777 (RIEV 1934, 691) y, con valor aumentativo, en un ej. de Herria. En DFrec hay 3 ejs. de txita y sendos de txito y xito.
    Zenbatean bildu nahi ukhan ditut hire haurrak, oilloak bere xitoak hegalen apira biltzen dituen bezala? Lç Mt 23, 37 (He, TB, Dv, Echn, Leon xito, Ur txito, Samper, Or, Ker, IBk, IBe txita, Ip txitxa, SalabBN xita, Hual txitxaxko; Ol txitaldi). Txitak, grisolak ta urdaia, maiatzeko maira. RS 39. Bere xitoak ahal bezanbat gaitzetarik begiratzea gatik. Harb 377. Anhitzetan hazteintu osoki oilloak bere xito guztiak, mirua oldartu gabez. Ax 350 (V 232). Bere xito hillak pitzberritzen dituen bakhar-lekuetako Pelikana bezala. SP Phil 125 (He 127 ume). Oilloak bere umeak eta txitxak edo txitoak hegaletara bezala, nik ere zu nigana bildu nahi zintudan. Tt Onsa 31. Olloak bere egope beroan bere txitak bezala. Mb IArg I 115. Alberdanian txita / aizariarekin. GavS 35. Txitxak eztü zaldiren lotsarik. Egiat 223.
    ( s. XIX) Txitak egin diranean ez dago arrautzen izate egiazko edo sustanziarik. Mg CC 199. Txita gutxi jaioko dirala. AA II 22. Oillo batek, karkarasija estubakaz, erakusten deutseez txiteei eureen arerijuak. JJMg BasEsc 97. Nola irten bezala / txitoa arraultzetik. It Fab 158. Miruak txituari atzaparra ezarteko. Izt C 403 (v. tbn. 198). Nola xitoek amekiñ / kabazka duten ikhasten. Gy 271. Zitho malurusek. Ib. 309 (<citho>, tal vez errata por <chito>). Beranteko xitoetarik ez da begiratzeko. Dv Lab 289. Nola arrano zaharra / txitx' ezdeüsen artian. Andurain UskIb 80 (Azkue cita erróneamente txitxo ezdeusen). Txitua bezela itoko niotek. Sor AKaik 119. Txita gaixoak doazan legez / olloaren egapera. AB AmaE 71. Harrak eta emeak xitoentzat duten amodio handia. Elzb PAd 17. Oillo loka batek txitak euki daroazan antzera, lau etxe bere magalpean daukazana. A BGuzur 107 (Ardi 67 txito).
    ( s. XX) Bere txiteari lagundu nai dion olloa bezela. Ag G 100. Etxeko xito, oilasko, oilanda eta oilo guziak. Barb Sup 79. Kolka-txituak ziruditela / bata bestiaren urren. Tx B II 81. Txita-erreskadatxu / politen jaubia. Enb 152. Ollotxo kolka estu ta larri / txito guziak galduta. MendaroTx 154. Aldikada baten eruan zittuzan miruak txitta guztijak. Otx 172. Bakarka ta nekez datoz, txita aseak ore-ondakiñetara bezela. Ldi IL 21. Gure txito oien ama. Or Eus 169. Txita jaioberri bi. TAg Uzt 117. Zuek xitoak bezala, arranoek sarraskituko zituztete! Lf Murtuts 51. Txitoak bezela menderatu. Etxde JJ 40. Zuk ollo lokaren azpian ogeita bi egunez arraultzak eukitzen dituzu ta txitak ateratzen zaizkitzu. MAtx Gazt 15 (cf. infra TXITAK ATERA). Ogi txuria neretzat / eta nere txitoentzat. NEtx LBB 301. Ollo lokaren ondoan txita txikiak bezela, amaren gonapetik ezin aterarik. Ataño TxanKan 148s ( ib. 151 txito ). An agertu zan pekataria, txita ortzetan zuala: erbiñudea. BBarand 51. Beti egopian egoten aspertuta, azpitik urten da lepora igoten daben txitak legez. Gerrika 243. Ez da bildotsa, ez antxumea, ez moxala, ez txitoa. MEIG I 157.
    v. tbn. LE Kop 176. Añ MisE 151. Echve Dev 163. Echta Jos 298. Ayerb EEs 1917, 80. Kk Ab I 87. SMitx Aranz 197. Txito: Bv AsL 177. Anab Usauri 5. Ir YKBiz 403. Xito: Arch Gram 89. Ox 188.
    azpiadiera-1.1
    Ez erran eskol emaitea xita mainguen ofizioa dela. Ez erran, gure errient edo errientsek ez dutela izerdi haundirik karreatzen ez eta ere hezur haundirik hausten, eta holako! Gazte 1962 (2), 8 (ap. DRA).
    azpiadiera-1.2
    "Nuestros vecinos, refiriéndose a nuestra propensión eibarresa a exagerar lo propio, dicen: Eibarko txitxak, olluak " Etxba Eib (v. tbn Elexp Berg).
    Baña politxo-politxo juan ziran kontuan jausten eibartarrak buztanik ez eukela; atzian baintzat. Eta plaentxiatarrak esaten eben moduan "Eibarko txitia, ollo". SM Zirik 124.
    azpiadiera-1.3
    (Acompañado de kolka o variantes). Constelación de las Pléyades. "Kolka-txitxoak (G), grupo de cinco estrellas" A. "Xita-korokak (BN-baig)" Ib. "Xito-kolokak (BN)" Ib. "Oillo-korokatxitak (BN)" Lander (ap. DRA). "Ollo klueka txituekin, la gallina clueca con sus crías" Caro Vera 211. "(BN-baig). Los nombres de las constelaciones son: [...] Ollo koroka bere txituekin" Satr VocP (s.v. izar).
    Azkenean, oilo-koloka nere gibelean utzirik bere xitoekin. Barb Sup 14.
    azpisarrera-1
    TXITA-ALDE, TXITA-TALDE ( (V-gip)). Conjunto de pollos de una pollada. "Txitatalde, pollada. Au da irugarren txitataldia azten dabena onek" Elexp Berg.
    Zenbat aldiz nahi ukhan ditut bildu hire haurrak, oilloak bere xito aldea bere hegalén azpira bezala. Lç Lc 13, 34 (IBe txitalde; Dv umealde, Ol txitaldi). Ollar arroaren antzo egoak nausikeriz zabaldu zitun bere txitaldearen gaiñean. Etxde JJ 40. Baserri guztietan izaten ziran oillo lokak, txita-talde bikaiñarekin. Zendoia 25.
    azpisarrera-2
    TXITA-AMA (txitamea V-arr ap. A Apend; xitama Dv, H). Gallina clueca. "Poule qui a une couvée" Dv.
    Errupiñen txitama / Bixenta guria, / txita-erreskadatxu / politen jaubia. Enb 152.
    azpisarrera-3
    TXITA-BEGI (xito-begi BN-lab; xitxa-begi Dv; txitxa-begi S; H, A). Ref.: A (xito-begi); Lrq (txitxa). "(BN-ad), œil-de-perdrix" Dv. "Ojo de pollo, un callo que sale en los dedos del pie" A. v. OILO-BEGI.
    azpisarrera-4
    TXITA-BERRI. "Xita-berri (BN-mis, S), recién parida. Ene emaztea xita-berri da" A.
    azpisarrera-5
    TXITAK ATERA ( (V-arr, G-azp-goi; VP 14r; tx. atara V-gip)). Ref.: Etxba Ebi; Gte Erd 291; ZestErret. Empollar, incubar. "Txitak atara, incubar, sacar la pollada. Ollo orrek, lokatzen dan bakotxian, ogei bat txitxa ataratzen dittu ondo" Etxba Eib. "Ollo loka txitak ateratzen dago (G-azp-goi), ollo loka txitak atetan dago (V-arr)" Gte Erd 291.
    Urrengo egunean ollo-lokearen ordez arrautzen ganean jarriko zan, txitak atara bear ebazala-ta. Bilbao IpuiB 247.
    azpisarrera-6
    TXITAK BESTE JAN EZ. "Txitxiak beste jan ez, se usa esta locución para poner de manifiesto a la persona melindrosa que apenas come. Txitxiak beste jaten ez daben amar arruako gizona" Etxba Eib.
    azpisarrera-7
    TXITAKO (xitako A, que cita a Dv). "Para empollar, para la incubación" A.
    [Oilo] gazteak hobe dira erroteko, zaharrak xitako. Dv Lab 288.
    azpisarrera-8
    TXITA-LABE. "Incubadora" Gketx Loiola (s.v. labe).
    azpisarrera-9
    TXITA-LAPUR (txitxa- V-gip). "Txitxa-lapurra, gavilán. Gure txitxak ostu dittuan txitxa-lapurra, lumabako anka-bikua" Etxba Eib. "Txitxalapur, ave de rapiña" SM EiPaj.
    azpisarrera-10
    TXITAN (xitan L, BN-arb; Dv, H). Ref.: A; Gte Erd 291. Empollando, incubando. "Xitan ezartzea oiloa, mettre la poule à couver" Dv. "Xitan egon, estar clueca (la gallina)" A. "Oilo koloka xitan da (BN-arb)" Gte Erd 291.
    Non etzen berri handi bat lurra xitan egotea, egiteko gizona arroltze bat bezala. Hb Egia 59. Bi urthez azpiko oilorik ez da xitan ezartzen. Dv Lab 289. Hots, Amiamoko jauna, / xitan utzirik laguna, / ur bazterrez bazabilan. Ox 126. Egunak oiloaren pare / xitatzen du zelhaia [...]. Etxeak berriz xitan dauka / haurñoaren bihotza. "Oro xitan" in Herr 24-2-1966, 4.
    azpisarrerakoSense-10.1
    En la incubadora (hablando de niños recién nacidos).
    Zazpi ilabethen buruan [...] sortu zaizkote hirur mutiko eta nexka bat. [...] Haurrak xitan ezarri dituzte. Herr 21-7-1966, 1.
    azpisarrera-11
    TXITA-SARE (Lar, Añ A, Hb <chi->), TXITXA-SARE (BN ap. Lh), XITO-SARE (T-L). "Pollera de guardar pollos" Lar y Añ. "Poussinière" T-L.
    azpisarrera-12
    TXITA-TALDE. v. TXITA-ALDE.
    azpisarrera-13
    TXITA-TANDA. "Pollada" Elexp Berg.
    azpisarrera-14
    TXITA-TOKI. "Couvoir, xita-toki" T-L.
    azpisarrera-15
    ZITA (zito Lh). Aum. de txita.
    Jinko gabeko haurra, aitamen "üsian", abre zito bat. Herr 22-11-1962, 3.

    txita

    txita
    0 / 0 guardia >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper