OEH - Bilaketa

149 emaitza txarto bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
txarto.
sense-1
1. (V; Dv (V), Ort Voc, Zam Voc), txaarto Ref.: A; Ort Voc; Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 128 .
Mal, de mala manera, malamente. "Mal" Dv. " Txarto suerta, salir mal un negocio" Ort Voc. v. gaizki. Tr. Documentado en textos vizcaínos desde principios del s. XVIII (aunque falta en algún autor importante como J.A. Moguel). Lo emplean tbn. Inza y Aresti. En DFrec hay 18 ejs. de txarto.
Konponzeko gauza batzuk txarto eruanak. ZBulda 55. Ondo edo txarto juzgetia. fB Ic II 216. Sinistuten dot daguala infernuba txarto ilten dirianentzat. Astar II 7. Eurak baino txaartuago inor bizi ez dana. fB Ic III 369. Biarrak priesaz, ondo, nai txaarto amaituta. JJMg BasEsc 109. Egin izan badabe oker dan orduan edo txarto dan alde-erara. EL2 148. Ez da izango txarto igarua denporia. Ur Dial 43 (It, Dv, Ip gaizki). Pekatu egitia uste baga legez [...] txarto da; baña [...]. Ur MarIl 90. Lan asko, txarto janda; jantzita ez ondo. AB AmaE 277. Ezta txarto esana. Erdia egiten badau bere eztau gitxi egingo. Ag AL 139 (v. tbn. ezta txarto esana en Ag Kr 180 y Erkiag BatB 131, eztago txarto esanda en Kk Ab I 27). Sakramentu Santuren bat dongaro eta txarto artuten dabenak. Itz Azald 83.
( s. XX) Arrañak txarto erreta egozan. Ag Kr 143. [Euskerea] obetoago edo txartoago, guztiz antziñetatik dabill gizonen auan. Ib. 8. Txarto urten eutsen euren burubideak. Echta Jos 245. Esakun zarrak olan diño ta / eztaue txarto igarri. Enb 196. Zerorri ondo edo txarto irudi zaizunaz. Inza Azalp 24. Arrokeria edozeñetan txarto edo gaizki ematen duan gauza da. Ib. 126. Egija ezpada be, orren txarto asmauta eztao ta, tira. Otx 120n. Estaduak orain daukazan zeregiñak be txarto asko egiten ditu. Eguzk GizAuz 119. Negozioak txarto badabiltz. Ib. 33. Lurreko ondasunak oso txarto bananduta egozala ta. Ib. 25. A, bai! Txarto esan yoat, oker egon nok. Bilbao IpuiB 224 (cf. infra TXARTO ESAN). Iru-lau ogerleko be ez litzakidaz txarto etorriko ba. Ib. 24. Aldatz biguntxutik ez naiz orren txarto be ibiliko. Erkiag Arran 126. Etzara txarto bizi izango / nirekin beti bazabiz. BEnb NereA 105. Txartxo pentsau eraitzeko. Etxba Ibilt 480. Komentuan ezta txarto bizi. Onaind STeresa 60.

v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 541. Azc PB 22. Kk Ab I 7. Noe 112. Altuna 10. Or Tormes 3. Abeletxe in EZBB I 70. Gand Elorri 93. Osk Kurl 135. Arti MaldanB 196. SM Zirik 21. Alzola Atalak 58. Etxabu Kontu 68. Gerrika 32.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intensiva).
Eztator oraintxe txarto txarto ardaoa. Ag AL 56.
azpiadiera-1.2
Mal, grave (de salud). " Atzo baiño askozaz txartoago daukagu aita: burutik egiten asi da (V-m)" A.
Guztiz txarto dagoan geiso batek, ezin egin leike arimako azterrena. Itz Azald 137. Gexotu zan alboreangoaz, da egon zan guztiz txarto. Echta Jos 107. Osalariak ikusi orduko iragarri eban a txarto eguala, oso txarto. Anka biak ebai biarko yakozala. Kk Ab II 47. Mutil ikasle bat gexotu zan; geruago txartuago aurkitzen zan. Ib. 49. Antxe [...] argin bat mankau zan. Jaso eben Gexotegira naikua txarto. Ib. 57. Bai, Txanton bizirik egoan. Alabea ere, makal samar baiñan ez txarto. Erkiag Arran 167. Nobixiaren aita gaixotu egin zan eta naikue txarto emoten eban egoala. Gerrika 97.
v. tbn. Bilbao IpuiB 28.
Más grave.
Egunik egunera txarto yoian ta osalarijak adirazo eutson [...] elexakuak artzeko ama gertau biar ebela. Kk Ab II 21.
sense-2
2. (Con suf. de comparación, uso adj.).
Nekepean danak / obeto danari / aitu eta lanak / eiten yakoz azi; / barriz begiratu / txartoagoari / damuak dira laburtu. Zav Fab RIEV 1907, 529.
azpisarrera-1
TXARTO HAZI, TXARTO HAZITAKO. "Txarto-azixa, malcriado. Txarto-azitako umia, okerra; eta gizon izan deiñian, okerragua, el niño mal criado malo y cuando sea hombre peor" Etxba Eib.
azpisarrera-2
TXARTO EGIN (V-gip ap. Etxba Eib). Obrar mal, hacer mal (a alguien). "Obrar mal, hacer daño. Txarto eiña, beti pagatzen da, lenago edo geruago" Etxba Eib.
Sentimentuba artutia txaarto egiten deuskubeenian naturala da. JJMg BasEsc 183. Ba danok egiten dogu txarto, zerren ezkenduke lagun urkoa ainbestean iraindu bear. Ag Kr 136. Txarto egiñak / ekarten dittu / nekaltasunak / munduan. Echta Jos 121. Guk ezteutsagu iñori txarto egin. Ib. 77. Onduteko asmoa, aozko autorkuntzea ta txarto egiñen ordaña. KIkV 94s. Daukat emazte maitia / ekandu onez betia, / egundo eztau ikasi zer dan / txarto egitia. Enb 151. Txarto egiñaz damutu eta / ateak edei Amari. BEnb NereA 206. Munduak be badaki / txarto egin dogula. Ayesta 42.
v. tbn. Astar II 168. FEtxeb 168.
azpisarrera-3
TXARTO ERABILI. Tratar mal, sin respeto.
Jaungoikoari eskinita dagozan gauzak, lekuak edo personak dongaro eta txarto erabilten dituezan sakrilejiogillak. Itz Azald 84. Bein txarto erabilli neban [Ama] , biar zan baño gogorrago. Altuna 102. Zer egin ete dautzu andera errukarri orrek, orren txarto erabilteko? Ib. 96. Ittun jarri zan, ugazabak txarto erabilliko ebalakuan. Ib. 109.
azpisarrera-4
TXARTO BAINO ERE TXARRAGO. Muy mal, peor que peor.
Errusiko langilleak, zelan ete-dabiltz? Zoro batzuen eretxiz, ezin obeto, baña ango barri dakienak diñoskuenez, txarto baño be txarrago. Eguzk GizAuz 116.
azpisarrera-5
TXARTO ERE TXARTO. "Txarto be txarto, nausixeri ez entzutzia, está muy mal el no escuchar a los mayores" Etxba Eib.
azpisarrerakoSense-5.1
Muy mal (de salud).
Txarto be txarto dago Teresa. Ikusi dabe osagilleak eta euren eritxiz biotzeko miña da moja gaztearen gatxa. Onaind STeresa 44.
azpisarrera-6
TXARTO ESAKA (V ap. A). "Hablando mal, murmurando" A. v. GAIZKI-ESAKA.
Lagunagaitik txarto esaka eta berbetan asi ziran. Itz Azald 112.
azpisarrera-7
TXARTO ESAN.
a) Hablar mal (de alguien, algo), murmurar. v. GAIZKI ESAN.
Zeri jarraituten deutse sektarioak [...]? Guzurragaz txarto esan egizu, bada zerbait geratuten da. Itz Azald 207. Iñogaitik txarto esatea ezta ondo. A BGuzur 114. Mundakako gizadi guztia ipiñikozu zeugaiti txarto esaten. Echta Jos 154. Senarragaittik txarto esaten. Ib. 294. Eleizeatzaz txarto esateko ziorik eztauko. Eguzk GizAuz 81. Beti entzun izan dot nik katuagaitik txarto esaten, pizti gaizto bat dala. Bilbao IpuiB 193. Erriko karlista nagusi jaun bateri txarto esaten zan orria. Etxabu Kontu 59.
b) Ofensa verbal. v. TXARTO-ESATE.
Ez yaramon egiteko [...] aren txarto esanai, ordaiña artu ebala ta. "Dichos malos". Or Tormes 113. Ikusiezin eta txarto-esan guztiak. Ker 1 Petr 2, 1 (IBk, IBe gaizkiesate). Azken bertsoa gerrate oni, / txarto esanak parkatu. FEtxeb 35.
azpisarrera-8
TXARTO-ESATE. Ofensa verbal.
Zenbat txarto esate entzun eben ez neban sinistuko. Gerrika 45.
azpisarrera-9
TXARTO-IRITZI. Desaprobación.
Euren asarrea ta txarto-eritxie onan erakusten eudien: [...]. Akes Ipiñ 26.
azpisarrera-10
TXARTO JAUSI. "Caer mal, desagradar. Txarto jausi da errixan, ainbeste gura eben alkatia kentzia, ha caído mal en el pueblo el destituir un alcalde que querían tanto" Etxba Eib.
txarto
0 / 0 TXARTO ERE TXARTO >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper