(B, BN-baig; Lcc, SP, VP 79 (-ill-), VocBN, VocB ), pilar (L, V-gip (-ill-); Arch VocGr 200, Gèze 344), pillara (V-m), pilere (B; -ill- AN-ulz, B) Ref.: A (pilar); Iz Ulz (pillere); CEEN 1969, 210; Etxba Eib (pillarra); Izeta BHizt2 (pilerie) .
Pilar (sentidos prop. y fig.). " Pilarea, pilier, piramide, colonne" SP. "Pilar, columna. Kontuak ondo ataratako pillarrak, Zeruari eusten dagozenak " Etxba Eib. "Gure etxeko pileriek azkarrak dire" Izeta BHizt2. . Tr. Documentado desde principios del s. XVII en todos los dialectos. Al Norte, pilar es la forma mejor documentada y pilare se encuentra únicamente en Haramburu y Axular. Al Sur la forma más empleada es pillare (pilare en Beriayn, Lizarraga de Elcano y Echenique, y pillere en CatUlz ), seguida de pil(l)ar; hay pillara en Azkue y Barandiarán (ELG 100).
Kristo gure Iauna lotu zuten kuerdes pilare batean. Ber Trat 11r. Nola baitzara elizako pilarea, Iainkoaren mahastizaina, giristinoen kapitaina. Harb ã 7v. Pilare, harroin, edo thonba. Ax 26 (V 15). Egonagatik pillare au guztia sues eta labana zorrotzes betea . (Munarriz, 1753). FLV 1989, 117. Jangoikoaren kolun edo pillar argizko batek agerzen zien bidez. Mb IArg I 269 (270 odeiezko pillare argidunak). Urrezko anitz pillare zituen tronu bat. Ib. 387. Aurtxo gozo oni zazpi pillare bezala, txikitatik zazpi pribilejio andi Jainkoak eman ziozkan. Cb Just 84. Elizaren pilarak behar zütienak izan. Egiat 196. Piláre séndoa izan beárrean, barinbadá uts mamirik gábe bárnean, eztá gauza jásteko pizu ándia. LE Urt (ms.) 86r (ed. 1846, 242 pillare ). Gabaz suzko pillare edo kolumna bat zijoan aurretik argi egiteko. Gco I 122. Zeu zara eleisa guztiaren pillar sendua. fB Ic II 298. Egijaren pilar eta zimentu sendo. Astar II 292. Pilar bati estekatürik, krüdelki azotatü ziela. UskLiB 56. [Ataria] bost kana altuko irurogei pillarek egiten zutena; pillare oiek zillarrez estaliak. Lard 83. Elizetako pilarrik sendoenak. Dv LEd 254. Ezpata eta doga edo traketa elizako pillare batean ixegi zituen. Aran SIgn 20. Marmolezko pilareak. Echn Cant 5, 15 (Ol, Ker abe, BiblE zutabe). Pillare artatik bereala Jauna / soldaduak askaturik. Balad 238. Eginarazi zuen pilar bat, lehenik bederatzi piakoa. Jnn SBi 86. Jaundone Jakoberi agertü zela Ama Birjina Saragozen, pilar baten gañen. [...] Pilar haren üngürian eraiki zian Jakobek eliza bat, eta ordütik ohoratü zien khiristiek Ama Birjina Pilarekoa. Ip Hil 3s. Pillara edo metarri-atzetik aurreratu zan. A BeinB 90. Ama Birjiña metarri edo Pilare santukoaren agertokia. Ag Serm 304. Emoten eutsela irudi bat pilar ganean. Itz Azald 74s. Jesusek pilleriai lotute padezitu zituen azotiak. CatUlz 61. Badu apiriko-azpi bat etxeño hunek, [...] hegatza jasaiten diotena harrizko pilar batzuek. JE Ber 69. Murru-paretak zaltratu, pilar-habeak kordokatu. Herr 26-3-1964, 1. Emezortziren bat kartutxo jarri ur-ertzean, zubiaren azpian [...] pillarearen kontra. Alkain 42. Udaletxeko pillar baten. Gerrika 126. Etxe-jupua ez zen ez harrizko ez zurezko pilarea edo habea. MEIG I 225. Gizarte eta eliz-pilare zurituak. Ib. 182.
v. tbn. Pillare: Echag 86. Etxde Egan 1961 (1-3), 93. JAzpiroz 58. Ayesta 91. Pilar: Zerb IxtS 49. Pillar: Ur BulaAl 5.