OEH - Bilaketa
32 emaitza penagarri bilaketarentzat
goiburua
penagarri.
sense-1
1.
(V-gip, S; SP (sin trad.),
VP
77r, Gèze (ph-), Dv)
Ref.:
Lrq (phenagarri);
Etxba Eib;
Elexp Berg
.
(Adj.). Lamentable, penoso; (lo) que produce pena, tormento, sufrimiento, fatiga. " Penagarrixa izan zan aiñ gazterik iltzia " Etxba Eib. AxN explica erragarririk (423) por penagarririk. . Tr. Documentado al Norte desde la primera mitad del s. XVII y al Sur desde principios del s. XIX. Son escasos los ejs. septentrionales del s. XX. En DFrec hay 11 ejs.
Sudurrak ezin baitiro haren paira khiratsa // bañan gorputz guztiaren usain penagarriak / ematen diotza ezin konda ahal martiriak. EZ Man I 105. Etzen ez orduko trabaillatze hura penagarri izanen, orai bekhatu eginez gero bezala. Ax 22 (V 12). Orhoitze tristea, penagarria. Ib. 595 (V 383). Egiteko handia da eta penagarria ez barkhartzea. Ib. 319 (V 212). Zeren zer ahal dateke pena penagarriagorik? Ib. 595 (V 383). Zeren oraiko bizia penagarri zaitalarik [...]. SP Imit III 18, 2 (Ch pisu eta penagarri). Infernuko bizitza penagarria. Gco I 419. [Pekatu] guziz goaikarriak eta penagarriak. Ib. 442. Gertakari guzietan, ala pozgarri nola penagarrietan. Gco II 3. Ze zaartza penagarrija ta garratza dan zubeena! fB Ic I app., 8s. Mariaren ilhabetheko debozionea ez da debozione bat gaitza ez eta ere penagarria. MarIl 10. Biziko beharrik hertsienetan eta penagarrienetan, Maria gogorat ekhartzazu. Ib. 102. Penagarriyak izaten dira / pobrien paraderuak. PE 59. Egundaño etziatak iruditu nere beargaia gaur bezañ penagarri. Arr GB 39. [Jesusi] tunika zuri penagarri bat / jantzi ziyoten soñian. Xe 365. Penagarriya izan da oien / munduko errematia. Ib. 369. Ezpanaiz suertatzen / gazterik iltzia, / penagarriya daukat / munduko zartzia. Ib. 250. Mundo onetan gertatutzen da / bost gauza penagarri. EusJok 143. Zuk utzi ninduzun / estadu penagarriyan. Tx B I 185. Arrazoi gabe pagatzen degu / ai zeñen penagarriya! Tx B II 33. Penagarria da, bai. Lek EunD 21. Ikusteko betarik gabe iges egingo digu. Penagarria. MAtx Gazt 14. Penagarriena, jaiak ain laburrak izatia dok. SM Zirik 44. Penagarri da jakintsu bat ola izketan aditzea. Vill Jaink 53 (v. tbn. 79). Gauza penagarria benetan! Salav 75. Egun guztian autsa jaten da / ura lan penagarria! Uzt Sas 74. Lana ugari ta sari gabe, / ori da penagarria! Ib. 121 (v. tbn. 244). Gipuzko dana galtzen egoan, / au gauza penagarria. FEtxeb 54. Ai zer ibillera penagarria egin nuan! AZink 78. Gertakari penagarria. MIH 373. Penagarri da gure jendea atergabeko lan-deslanean ikustea. MEIG IV 51.
v. tbn. Mst I 13, 2 (ph-). Jaur 356. AzpPr 62. Ud 48. Ill Testim 11. Etcham 228. SMitx Aranz 19. Erkiag BatB 41. Gand Elorri 38. Berron Kijote 150.
(Adj.). Lamentable, penoso; (lo) que produce pena, tormento, sufrimiento, fatiga. " Penagarrixa izan zan aiñ gazterik iltzia " Etxba Eib. AxN explica erragarririk (423) por penagarririk. . Tr. Documentado al Norte desde la primera mitad del s. XVII y al Sur desde principios del s. XIX. Son escasos los ejs. septentrionales del s. XX. En DFrec hay 11 ejs.
Sudurrak ezin baitiro haren paira khiratsa // bañan gorputz guztiaren usain penagarriak / ematen diotza ezin konda ahal martiriak. EZ Man I 105. Etzen ez orduko trabaillatze hura penagarri izanen, orai bekhatu eginez gero bezala. Ax 22 (V 12). Orhoitze tristea, penagarria. Ib. 595 (V 383). Egiteko handia da eta penagarria ez barkhartzea. Ib. 319 (V 212). Zeren zer ahal dateke pena penagarriagorik? Ib. 595 (V 383). Zeren oraiko bizia penagarri zaitalarik [...]. SP Imit III 18, 2 (Ch pisu eta penagarri). Infernuko bizitza penagarria. Gco I 419. [Pekatu] guziz goaikarriak eta penagarriak. Ib. 442. Gertakari guzietan, ala pozgarri nola penagarrietan. Gco II 3. Ze zaartza penagarrija ta garratza dan zubeena! fB Ic I app., 8s. Mariaren ilhabetheko debozionea ez da debozione bat gaitza ez eta ere penagarria. MarIl 10. Biziko beharrik hertsienetan eta penagarrienetan, Maria gogorat ekhartzazu. Ib. 102. Penagarriyak izaten dira / pobrien paraderuak. PE 59. Egundaño etziatak iruditu nere beargaia gaur bezañ penagarri. Arr GB 39. [Jesusi] tunika zuri penagarri bat / jantzi ziyoten soñian. Xe 365. Penagarriya izan da oien / munduko errematia. Ib. 369. Ezpanaiz suertatzen / gazterik iltzia, / penagarriya daukat / munduko zartzia. Ib. 250. Mundo onetan gertatutzen da / bost gauza penagarri. EusJok 143. Zuk utzi ninduzun / estadu penagarriyan. Tx B I 185. Arrazoi gabe pagatzen degu / ai zeñen penagarriya! Tx B II 33. Penagarria da, bai. Lek EunD 21. Ikusteko betarik gabe iges egingo digu. Penagarria. MAtx Gazt 14. Penagarriena, jaiak ain laburrak izatia dok. SM Zirik 44. Penagarri da jakintsu bat ola izketan aditzea. Vill Jaink 53 (v. tbn. 79). Gauza penagarria benetan! Salav 75. Egun guztian autsa jaten da / ura lan penagarria! Uzt Sas 74. Lana ugari ta sari gabe, / ori da penagarria! Ib. 121 (v. tbn. 244). Gipuzko dana galtzen egoan, / au gauza penagarria. FEtxeb 54. Ai zer ibillera penagarria egin nuan! AZink 78. Gertakari penagarria. MIH 373. Penagarri da gure jendea atergabeko lan-deslanean ikustea. MEIG IV 51.
v. tbn. Mst I 13, 2 (ph-). Jaur 356. AzpPr 62. Ud 48. Ill Testim 11. Etcham 228. SMitx Aranz 19. Erkiag BatB 41. Gand Elorri 38. Berron Kijote 150.
azpiadiera-1.1
(Uso pred.).
"De pena. Penagarri ibilli ei die aurtengo udan. Penagarri dago an bizimodua
"
Elexp Berg.
.
Ikusi izan dira penagarri, zutik egon ezin da zer esaten duten ez dakitela. BBarand 164.
Ikusi izan dira penagarri, zutik egon ezin da zer esaten duten ez dakitela. BBarand 164.
azpiadiera-1.1.1
(Det.).
Penagarria billatu zuan / zakar tartian zetzala, / gorputz guztia sendatu zion / lenago zuan bezela. Ud 116. Eta an utzi genduan lurrean luze-luze. Penagarria zegoan gizarajoa. Salav 96.
Penagarria billatu zuan / zakar tartian zetzala, / gorputz guztia sendatu zion / lenago zuan bezela. Ud 116. Eta an utzi genduan lurrean luze-luze. Penagarria zegoan gizarajoa. Salav 96.
sense-2
2.
(Tras gen.).
Causante de la pena de, del sufrimiento de.
"Adversator, adversativus, nihor, nihoren nahasgárria, zoragárria, trublagárria, [...] penagárria
"
Urt I 260.
"Afflictor"
Ib.
409.
Eta gogorako zaizko gauza izigarriak / arimako podoreen guztiz penagarriak. EZ Man I 99. [Persona aserrekorra] izanik bera bere buruaren nekagarri, egiten da beste askoren penagarri eta galgarri. Gco II 53. Zeure penagarritzat ta illgarritzat daukazuzan ume lotsagalduko orrei [...]. fB Ic I app., 14.
Eta gogorako zaizko gauza izigarriak / arimako podoreen guztiz penagarriak. EZ Man I 99. [Persona aserrekorra] izanik bera bere buruaren nekagarri, egiten da beste askoren penagarri eta galgarri. Gco II 53. Zeure penagarritzat ta illgarritzat daukazuzan ume lotsagalduko orrei [...]. fB Ic I app., 14.
sense-3
3.
(Sust.).
Castigo; penalidad, tormento.
Zeren bekhatua bera bere baithan baita hain itsusi, eta bera bere buruarentzat penagarri eta gaztigu. Ax 509s (V 328). [Alferra eta nagia] biak orobatsu baitira, [...] eztira nahikunderik [...] eta gutiziarik baizen. Eta gutizia hek berak dira penagarririk asko. Ib. 49 (V 32). Ezta bekhaturik bere penagarri berezia izanen eztuenik. SP Imit I 24, 4 (Ch suplizio). Gaizki egiña kastigatzeko penagarriren batekin. Mg CC 146. Penitenzia gogorrak, baraur ta korputzaren penagarriak. Ib. 150. Etorkizunak erakarri bear gaitu [...] artzera pakez lurreko nai ez ta penagarriak. VMg 63. Karzelaak, laba gorijak ta penagarri guztiak. fB Ic I 58 (v. tbn. II 292). Egija esateko, gizon eta emakume guztiak pensauko balebee ondo [...] ez leukee, emoten dabeen beste penagarri, zer egin, ta zer esan emongo. Ib. 3. Jaungoikuak gatxagaz, penagarrijagaz ta naibagiagaz garbituten ditu bere adiskiden arimak pekatubak ezarritako ugarretati. fB Ic III 265. Goituko badogu aragi gaisto [...] au, peniagaz ta penagarrijagaz ezi biar dogu. Ib. 174. Ez da penagarririk [...] usauritarra Sanjuanetan oean ikustea bezelakorik. Anab Usauri (ed. 1986) 32.
Zeren bekhatua bera bere baithan baita hain itsusi, eta bera bere buruarentzat penagarri eta gaztigu. Ax 509s (V 328). [Alferra eta nagia] biak orobatsu baitira, [...] eztira nahikunderik [...] eta gutiziarik baizen. Eta gutizia hek berak dira penagarririk asko. Ib. 49 (V 32). Ezta bekhaturik bere penagarri berezia izanen eztuenik. SP Imit I 24, 4 (Ch suplizio). Gaizki egiña kastigatzeko penagarriren batekin. Mg CC 146. Penitenzia gogorrak, baraur ta korputzaren penagarriak. Ib. 150. Etorkizunak erakarri bear gaitu [...] artzera pakez lurreko nai ez ta penagarriak. VMg 63. Karzelaak, laba gorijak ta penagarri guztiak. fB Ic I 58 (v. tbn. II 292). Egija esateko, gizon eta emakume guztiak pensauko balebee ondo [...] ez leukee, emoten dabeen beste penagarri, zer egin, ta zer esan emongo. Ib. 3. Jaungoikuak gatxagaz, penagarrijagaz ta naibagiagaz garbituten ditu bere adiskiden arimak pekatubak ezarritako ugarretati. fB Ic III 265. Goituko badogu aragi gaisto [...] au, peniagaz ta penagarrijagaz ezi biar dogu. Ib. 174. Ez da penagarririk [...] usauritarra Sanjuanetan oean ikustea bezelakorik. Anab Usauri (ed. 1986) 32.
azpisarrera-1
PENAGARRIZKO (SP (sin trad.), VP
).
Penoso, lastimoso.
"
Penagarrizko otsa, voz lastimera"
VP
77r.
Oi au penagarrizko / lastima tristea / orrenbeste dolore / zuk padezitzea! Xe 327. Miseriyaren artia, / askok badegu partia, / penagarrizko urtia. Ib. 235. Kondenatuben azken fiñeko / penagarrizko pausuak. Tx B I 206. Penagarrizko estiran. MEIG IX 99.
Oi au penagarrizko / lastima tristea / orrenbeste dolore / zuk padezitzea! Xe 327. Miseriyaren artia, / askok badegu partia, / penagarrizko urtia. Ib. 235. Kondenatuben azken fiñeko / penagarrizko pausuak. Tx B I 206. Penagarrizko estiran. MEIG IX 99.
penagarri
-
penagarri....
-
1. (V-gip, S; SP (sin trad.), VP 77r, G...
-
(Uso pred.). "De pena. Penagarri ibilli ...
-
2. (Tras gen.). Causante de la pena de, ...
-
3. (Sust.). Castigo; penalidad, tormento...
-
PENAGARRIZKO (SP (sin trad.), VP ). Peno...
0 / 0 ahitu >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
