(det., G-nav, AN-5vill-araq-ulz-egüés-erro-ilzarb-olza, L, B, Ae, Sal, R; H (G, AN; + orh- BN, S); -nza Lar), orantz (AN-araq; vEys (-nz)), orantx (B; VocB <oranss>), orrantza (H (G, AN)), orrantz (G-goi-to; Dv (G)), oratxa (-rh- BN), olantxa (H (S); -lh- H (S), Alth in Lander RIEV 1911, 601), ohantxa (S), orontza (det., H (G, AN)) Ref.: Bon-Ond 151; A (orantza, orantx, orhatxa, orrantz); Lh (ohantxa, orhantz); Satr VocP (orantz); ZMoso 68; Echaide Nav 156; Iz To (orrantza); CEEN 1971, 349; Izeta BHizt2 .
(Sentidos prop. y fig.). "Levadura" A. " Orhatxa, levadura para hacer tortas de maíz" Ib. " Orantza bear dugu ogie iteko " Izeta BHizt2. v. legami. Tr. Tanto en los testimonios de los lexicógrafos Larramendi y Harriet como en algunos textos es difícil distinguir si lo emplean con -a constitutiva o sin ella. Ejemplos claros sin -a constitutiva son los de Mendiburu, Lardizabal (orranz ), EvAN, Hualde Mayo, Oteiza (orranz), BOESal, CatOrb , CatUlz y Eguzkitza (orrantz ). Ejemplos claros con -a constitutiva son los de Legaz, Iraizoz e Ibiñagabeitia. No encontramos en Mendiburu la var. orontza (det.) que le atribuye Harriet.
Batbederari lotzen zaio hitzkuntza arrotzaren kutsua, zeina ohi baita ganbiaduraren orhantza eta lebamia. ES 137. Orduan konprenitu zuten ez zaroela erran, begira zutela ogiaren orhantzatik, baiñan bai farisauen eta saduzearren dotrinatik. He Mt 16, 12. San Paulok daitzen dio bekatu oni maldadearen oranza, fermentu nequitiae . MurSerm 84. Legamirik, orrantzik edo orantzik bageko ogia. Mb OtGai II 27. Oránza ere beréz eztá gustósko gauza: baña prótxu emateunte. LE Urt (ms.) 28r (ed. 1846, 78 oronza ). Gorde zaitezte fariseoen orranzetik, zergatik dan hipokresia. Oteiza Lc 12, 1 (Ol orantza; He, BiblE legami, Brunet legamitik, Leon altxagarri). Orranz gabeko ogiarekin. Lard 110. Ogi puska bat gatzik eta oranzik bage. BOEsal 206. (CatOrb1 945 ogi piska bat gatzik eta oranzik gabe) --Zer dago hostian apezak konsakrazioko hitzak erran baño lehen? --Ogia orantzarik gabe. Legaz 44 (CatUlz 45 orantzik). Orrantza daukan orea jagiten dan lez [...]. Eguzk LorIl 64. Orbange sortu zan emakume zoragarri onek, obenik ezeze oben-orrantzik be ez eban euki. Ib. 6. Orantza puska batek nasten zaion ore guzia astiaratzen duen bezela. Ir YKBiz 277n. Pazko-bezperatik asi ta ondoko aste guzian yuduak etzuten ogi astirik (yaikirik) yaten, orantza edo lemami gabekoa bakarrik yaten zuten. Ib. 429n. Damutan, aldiz, ez da jekitzen / Ostiral Sainduz orantza. Or Eus 174. Orea orantzak artzi oi du. Zait Sof 5. Emakume batek iru lakari iriñetan izkutatutako orantzaren (legamiaren) antzeko, ore guzia mintzen baitu . (Mt 13, 33). Or MB 140s (TB orhantza, EvAN oranz, Echn, Samper, Ol orantza, Hual orantz; He, Ur, Ker, BiblE legamia, Dv, SalabBN, Leon altxagarria ). Legami edo orantza deritzaten landarak. Ibiñ EG 1951 (7-8), 8.