OEH - Bilaketa
25 emaitza liluratu bilaketarentzat
Sarrera buruan (1)
Sarrera osoan (24)
goiburua
liluratu.
etimologikoa
Etim. Podría venir, como propuso Schuchardt, de lat. delirare .
sense-1
(-ll- G, L-ain, B, BN-baig, S ap. A
; Chaho, Dv; -ll- SP, Urt I 530, Lar, Lecl, H),
llilluratu (Urt IV 7, Lar, Izt, H),
luluratu (Lar, H, A),
liloratu (Izt 4v) .
(Aux. trans. e intrans.). Deslumbrar(se). "Éblouir, frapper les yeux par un éclat qu'ils ne peuvent soutenir" H. "Deslumbrar, fascinar, seducir" A. Tr. Documentado en todos los dialectos literarios, aunque en vizcaíno sólo en B. Enbeita y en suletino sólo en Casenave. Hay luluratu en Leiçarraga, llilluratu en Chourio, Haraneder (Gudu 130), Mihura (63), Aguirre de Asteasu, Goyhetche (296), Brunet, Jauregui (238), Zalduby (RIEV 1908, 759), Lapeyre (413 (V 188)), J. Etchepare y Orixe (en estos dos últimos junto a lilluratu ). Hay tbn. llulluratu en Hiribarren y liloratu en Prop . En DFrec hay 7 ejs. de liluratu y 3 de lilluratu .
Haien begiak luluratuak zeuden, hura ezagut ez lezatenzát. Lç Lc 24, 16 (Brunet llilluratuak; He zarratuak bezala, TB atxikiak, Ol lausoturik, Leon baratuak bezala, BiblE itsu). Illea ere latzten zaio, lilluratzen begiak, / ohiko ere galtzen du kolorea bisaiak. EZ Man I 43. Argiak, ederra delarik eta desiratzekoa, lilluratzentu gure begiak. SP Phil 430 (He 435 llilluratzen). Lilluratzen ditu begiak, / banaloriak ereiten. Gç 193. Ez al gera argi geiegiaz lilluratu, eta ainbeste surekin izoztu. Lar SAgust 15. Lilluratuak izan ziren artzainen begiak. Lg II 108. Urhe, zilar eta harri balios, begiak lilluraturik hantxet gelditu baitzen bulta handi bat. "Les yeux éblouis" . Barb Leg 139. Kanpoan argi, barnean illun, / begiak zaizko lillura. Or Eus 337. Berriz neguak kenduko dizu / orain daukazun itxura, / bitarte ortan zure aurrera / datozen danak lillura! Uzt LEG II 156. Argiaren distirak begiak liluratu dizkielako. MIH 374. Horrenbeste iritzi berriren argiak lilura ditzake irakurlearen begiak. MEIG II 130.
(Aux. trans. e intrans.). Deslumbrar(se). "Éblouir, frapper les yeux par un éclat qu'ils ne peuvent soutenir" H. "Deslumbrar, fascinar, seducir" A. Tr. Documentado en todos los dialectos literarios, aunque en vizcaíno sólo en B. Enbeita y en suletino sólo en Casenave. Hay luluratu en Leiçarraga, llilluratu en Chourio, Haraneder (Gudu 130), Mihura (63), Aguirre de Asteasu, Goyhetche (296), Brunet, Jauregui (238), Zalduby (RIEV 1908, 759), Lapeyre (413 (V 188)), J. Etchepare y Orixe (en estos dos últimos junto a lilluratu ). Hay tbn. llulluratu en Hiribarren y liloratu en Prop . En DFrec hay 7 ejs. de liluratu y 3 de lilluratu .
Haien begiak luluratuak zeuden, hura ezagut ez lezatenzát. Lç Lc 24, 16 (Brunet llilluratuak; He zarratuak bezala, TB atxikiak, Ol lausoturik, Leon baratuak bezala, BiblE itsu). Illea ere latzten zaio, lilluratzen begiak, / ohiko ere galtzen du kolorea bisaiak. EZ Man I 43. Argiak, ederra delarik eta desiratzekoa, lilluratzentu gure begiak. SP Phil 430 (He 435 llilluratzen). Lilluratzen ditu begiak, / banaloriak ereiten. Gç 193. Ez al gera argi geiegiaz lilluratu, eta ainbeste surekin izoztu. Lar SAgust 15. Lilluratuak izan ziren artzainen begiak. Lg II 108. Urhe, zilar eta harri balios, begiak lilluraturik hantxet gelditu baitzen bulta handi bat. "Les yeux éblouis" . Barb Leg 139. Kanpoan argi, barnean illun, / begiak zaizko lillura. Or Eus 337. Berriz neguak kenduko dizu / orain daukazun itxura, / bitarte ortan zure aurrera / datozen danak lillura! Uzt LEG II 156. Argiaren distirak begiak liluratu dizkielako. MIH 374. Horrenbeste iritzi berriren argiak lilura ditzake irakurlearen begiak. MEIG II 130.
azpiadiera-1.1
Fascinar, seducir; hechizar, engañar; turbar(se); maravillar(se), admirar(se).
"Encandilar, kandutu, llilluratu, luluratu
"
Lar.
"Embelesar, liluratu
"
, "fascinar, llilluratu" Izt.
"Séduire"
Lecl.
"
Llilluratu, llillura edo begiak illuntzea"
Cb EBO 26.
Nork erhotu eta liluratu zaituzte, ezpaituzue orai, lehen bezala, egia obeditzen eta sinhesten? Ax 276 (V 184). Zeren gaixto hark eztu axolarik zertaz lillura eta engana zaitzan. "Illudat & decipiat" . SP Imit III 30, 3 (Ch enganatu, Mst ingana, Ol atzipetu eta lilluratu). Hainitz gauzatan lilluratzen da intenzione garbiaren begia. "Caligat" . Ib. 33,2 (Ch lohitzen, Mst ülhüntzen, Ol lausotzen). Munduak eta haren loria falsoak ez nazaten llil[l]ura. Ch III 26, 3. Mentaberrik uste du / jendea lilluratu / bere gezur tzarrez. Monho 28. Munduko atsegin zirzillen ondoren llilluratuak edo txoratuak dabiltza Adanen umeak. AA III 260 (456 lillu-). Herodes hura emakume onezaz lilluratu zan. Lard 378. Alexandren balentriek llulluratzen dituzte gizonak. Hb Egia 93. Lilluraturik arkitzen nintzan / aiñ gauza andiak aditzen. Aran SIgn 214. Bertze haurreri biltzen ikhusi nituen sosek xoratu, liluratu ninditeian. Elzb PAd 20. Hekien hobeki liloratzeko, ministro protestantak bere burua aphez katolikotzat emana zioten. Prop 1907, 232. Begiak yuaiten zitzazkon, liluratuak, piko beltz haundi batzuetarat. Zub 70. Ea liluratu-ta neskatxa xamurren baten sarean erortzen ote zeran. Lab EEguna 93. Ala sugeak aize-egaztia / lurretik du lilluratu. Or Eus 94 (Mi 147 llillu-). Magoek lilluratu zutela ohartu zenean. Leon Mt 2, 16 (BiblE engainatu). Senargaiaren etxalde eta dirutzak lilluraturik baizik ez zuela harekin ezkontzea onartu. Mde Pr 173. Begira iñork lillura zaitzaten iakingalez eta itz zoragarriz. (Col 2, 8) "Decipiat" . Or Aitork 59 (He atzeman, Dv amaina, BiblE engaina). Ez gaitzala gezurrak lilluratu. Ib. 376. Bere leikidea, berriz, neskak lilluratu ta limurtu gaietan bereak eta bost zekizkin oietakoa zen. Etxde JJ 119. Umearen bihotza liluratuko zuela jaupariak. Arti Ipuin 24. Bi emaztekiek liluraturik zeuden Franzisek ekarritako gauzekin. Izeta DirG 112. Lilluratu egin naz ikusi zaitudanean. Gand Elorri 123. Baiña ark oraindik ere lira jo al izan zun eta itxas-izurdeak lilluratu. Ibiñ Virgil 58. Bere abestiz gure biotzak / pozez laztandurik zeuzkan, / amets gozotan lilluraturik. Olea 214. Eta zunbat jei ederrak / lillüratürik ibilten! Casve SGrazi 42. Begira, nik au diodala, ongi begiratzeko zer egiten duan, deabruak lilluratu ez dezan. Berron Kijote 101. Maite-itxuran kutixiren batzuk beteko zizkioken, aita maitea lilluratuz. Ataño TxanKan 125. Leen bakar-zaleen bizitzak lilluratzen bazituen be. Onaind STeresa 23. Jendea liluratua zeukalarik. MIH 130. Euskara eta Euskal Herriaren deiak liluratua. MEIG VI 65.
v. tbn. Arbill III 30, 15. Dv Lab II. Lh Yol 38. Lilluratu: Gç 165. Dh 193. Laph 25. Arr GB 20. Balad 232. Ag G 373. GH 1923, 532. Barb Sup 94. Muj PAm 9. Etcham 68. JE Ber 8 (Bur 73 llillu-). Ldi IL 87. Ir YKBiz 526. Iratz 131. Zait Sof 16. Anab Aprika 102. Osk Kurl 112. Vill Jaink 173. Or in Gazt MusIx 44. BEnb NereA 176.
Nork erhotu eta liluratu zaituzte, ezpaituzue orai, lehen bezala, egia obeditzen eta sinhesten? Ax 276 (V 184). Zeren gaixto hark eztu axolarik zertaz lillura eta engana zaitzan. "Illudat & decipiat" . SP Imit III 30, 3 (Ch enganatu, Mst ingana, Ol atzipetu eta lilluratu). Hainitz gauzatan lilluratzen da intenzione garbiaren begia. "Caligat" . Ib. 33,2 (Ch lohitzen, Mst ülhüntzen, Ol lausotzen). Munduak eta haren loria falsoak ez nazaten llil[l]ura. Ch III 26, 3. Mentaberrik uste du / jendea lilluratu / bere gezur tzarrez. Monho 28. Munduko atsegin zirzillen ondoren llilluratuak edo txoratuak dabiltza Adanen umeak. AA III 260 (456 lillu-). Herodes hura emakume onezaz lilluratu zan. Lard 378. Alexandren balentriek llulluratzen dituzte gizonak. Hb Egia 93. Lilluraturik arkitzen nintzan / aiñ gauza andiak aditzen. Aran SIgn 214. Bertze haurreri biltzen ikhusi nituen sosek xoratu, liluratu ninditeian. Elzb PAd 20. Hekien hobeki liloratzeko, ministro protestantak bere burua aphez katolikotzat emana zioten. Prop 1907, 232. Begiak yuaiten zitzazkon, liluratuak, piko beltz haundi batzuetarat. Zub 70. Ea liluratu-ta neskatxa xamurren baten sarean erortzen ote zeran. Lab EEguna 93. Ala sugeak aize-egaztia / lurretik du lilluratu. Or Eus 94 (Mi 147 llillu-). Magoek lilluratu zutela ohartu zenean. Leon Mt 2, 16 (BiblE engainatu). Senargaiaren etxalde eta dirutzak lilluraturik baizik ez zuela harekin ezkontzea onartu. Mde Pr 173. Begira iñork lillura zaitzaten iakingalez eta itz zoragarriz. (Col 2, 8) "Decipiat" . Or Aitork 59 (He atzeman, Dv amaina, BiblE engaina). Ez gaitzala gezurrak lilluratu. Ib. 376. Bere leikidea, berriz, neskak lilluratu ta limurtu gaietan bereak eta bost zekizkin oietakoa zen. Etxde JJ 119. Umearen bihotza liluratuko zuela jaupariak. Arti Ipuin 24. Bi emaztekiek liluraturik zeuden Franzisek ekarritako gauzekin. Izeta DirG 112. Lilluratu egin naz ikusi zaitudanean. Gand Elorri 123. Baiña ark oraindik ere lira jo al izan zun eta itxas-izurdeak lilluratu. Ibiñ Virgil 58. Bere abestiz gure biotzak / pozez laztandurik zeuzkan, / amets gozotan lilluraturik. Olea 214. Eta zunbat jei ederrak / lillüratürik ibilten! Casve SGrazi 42. Begira, nik au diodala, ongi begiratzeko zer egiten duan, deabruak lilluratu ez dezan. Berron Kijote 101. Maite-itxuran kutixiren batzuk beteko zizkioken, aita maitea lilluratuz. Ataño TxanKan 125. Leen bakar-zaleen bizitzak lilluratzen bazituen be. Onaind STeresa 23. Jendea liluratua zeukalarik. MIH 130. Euskara eta Euskal Herriaren deiak liluratua. MEIG VI 65.
v. tbn. Arbill III 30, 15. Dv Lab II. Lh Yol 38. Lilluratu: Gç 165. Dh 193. Laph 25. Arr GB 20. Balad 232. Ag G 373. GH 1923, 532. Barb Sup 94. Muj PAm 9. Etcham 68. JE Ber 8 (Bur 73 llillu-). Ldi IL 87. Ir YKBiz 526. Iratz 131. Zait Sof 16. Anab Aprika 102. Osk Kurl 112. Vill Jaink 173. Or in Gazt MusIx 44. BEnb NereA 176.
azpiadiera-1.2
(Part. en función de adj.).
Egonagatik Laodizeako Obispo liluratu bat bezain uts ta errumes. Mb IArg I 82. Nere begi lilluratuak. Goen Y 1934, 180. Txori lilluratuak bezala beren goiko bizitokietatik erorki. Or Mi 71. Begi ta gogo zabal-zabalik / lilluratu bat bezela / egon ondoren. EA OlBe 22. Bere irribarre gozo liluratua gorde zuen aita besoetakoak lagatu ez zuen artean. Mde HaurB 99. Haren begi liluratuen aurrean. Ib. 65. Izadi lilluratuaren poza laburki azalduz amaitzen du olerkariak. Ibiñ Virgil 48. Une lilluratuak / argazkiz ta abar / jaso dizkizut eta / gabon, illunabar. Zendoia 172.
Egonagatik Laodizeako Obispo liluratu bat bezain uts ta errumes. Mb IArg I 82. Nere begi lilluratuak. Goen Y 1934, 180. Txori lilluratuak bezala beren goiko bizitokietatik erorki. Or Mi 71. Begi ta gogo zabal-zabalik / lilluratu bat bezela / egon ondoren. EA OlBe 22. Bere irribarre gozo liluratua gorde zuen aita besoetakoak lagatu ez zuen artean. Mde HaurB 99. Haren begi liluratuen aurrean. Ib. 65. Izadi lilluratuaren poza laburki azalduz amaitzen du olerkariak. Ibiñ Virgil 48. Une lilluratuak / argazkiz ta abar / jaso dizkizut eta / gabon, illunabar. Zendoia 172.
azpiadiera-1.2.1
Quietista bat eta lilluratu bat (alumbrado) ola mintza litezke.Or QA 158. Deabru-argi onek liluratu zitun ainbeste iainkotiar nolabaiteko, izena liluratu <-ti> ipiñi baitzien Espaiñian: "los alumbrados". Ib. 166.
azpiadiera-1.3
"
Liluratu (burua), flaquear, irse la cabeza. (Zarrai) burua ere maizago liluratzen (103)"
LE-Ir.
azpiadiera-1.4
Marearse, desvanecerse.
Lilluratzen ote naiz? Zer da au? Paradisua? Or Mi 122.
Lilluratzen ote naiz? Zer da au? Paradisua? Or Mi 122.
azpiadiera-1.5
Debekaturik zedukan gerrara joatea, kapillautako ezpada. Ortan lilluratu zan gizagajoa. Or SCruz 110.
liluratu
-
liluratu....
-
Etim. Podría venir, como propuso Schuch...
-
(-ll- G, L-ain, B, BN-baig, S ap. A ; Ch...
-
Fascinar, seducir; hechizar, engañar; t...
-
(Part. en función de adj.). Egonagatik ...
-
" Liluratu (burua), flaquear, irse la ca...
-
Marearse, desvanecerse. Lilluratzen ote ...
-
Debekaturik zedukan gerrara joatea, kapi...
0 / 0 aurre >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
