OEH - Bilaketa

67 emaitza irazeki bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 irazeki.
tradizioa
Tr. Se documenta ya en el s. XIV en la oración popular navarra (eraizeten ) y más tarde en vizcaíno (iraxegi en Artazub); en vizcaíno, aunque poco documentado, se encuentran al menos otras tres variantes: eraxegi (RS), erexegi (<-esse-> Oe), erexegin (Añ LoraS 95) e iriziki (Mg CC 230 y VMg 15). Al Norte lo emplean Leiçarraga (eraxeki, iraixeki, iraxeki (Lc 12, 35)), Pouvreau (irazeki). y Haraneder (irazaki). El resto de los ejemplos son casi en su totalidad guipuzcoanos. En el s. XX escasean los testimonios. Irazeki es con mucho la forma más extendida dentro del guipuzcoano, pero hay otras variantes documentadas: erazeki (Aguirre de Asteasu, Beovide...), erazaki (Cardaberaz (Eg II 162)), e irazaki (Larramendi (SAgust 9), Cardaberaz (tbn. irazki (sic) Eg III 305), Arana y Arrue (GB 3)).
etimologikoa
Etim. Causativo de izeki .
sense-1
1. (G; SP, Lar, (G), Dv), eratxeki (L), erakitxi (Aq 1182 (AN)A), eratzeki (Sal), eraxegi (Lcc), eraxeki, erazaki (G-goi), erazeki (G-to, AN-gip; VP , Lar), erexegin (V-arr; ), erexegi, iatzain (G-nav), iraixeki (A, que cita a Lç), iratzagi (Urt Gram 384A), iratzi (AN), iraxeki, irazaki (Volt 42, H, A (que cita a He)), irazegin (G-goi-to), irazki (AN-5vill (Azkue añade: 'pronuncian más bien iraazki')), irizigi (V-m; A Apend), iriziki Ref.: A (erazaki, erazeki, eratzeki, erexegin, iratzi, irazegin, irazeki, irazki, irizigi); Iz Als (yazain) .
Encender, arder, dar fuego, quemar; (sentido fig.) enardecer, arder. (Empleado sobre todo con aux. trans.). "Arder mucho, asko eraxeko [sic]" Lcc. "Arder" VP 26v. "Soplavivo te lo doy, juego del palico encendido, atsi eta erazeki " Lar. " Irizigi (V-m), enardecer. Diruen diruak irizigita dagoz aurten mariñelak, este año los pescadores están satisfechísimos por la abundancia de dinero" A (A Apend dice "Es más bien 'envanecerse'"). Cf. Añ: "Incendio, erexeginaldia". v. izeki, piztu.
Liburuetan irakurten, argizagi eraizeten. PaterN 4. Su xipito batek zein egurtze handia iraxekiten duen. Iac 3, 5. Eztute iraixekiten kandelá. Mt 5, 15. Ai nazazun guzia zure presenziaz irazeki, erre. SP Imit IV 16, 3. Aiñ suturik eta irazekirik zedukan bere biotza. Lar SAgust 14. Irazakazu beraz zure zeloa eta egizu penitentzia. He Apoc 3, 19. Aragiaren lujuriako infernuko suak eta garrak irazakitzen dira. Cb Eg III 361. Burnia sutegian berotzen eta erazekitzen da. AA I 412. Erazeki zan biyaramoneko alboroto andiagua. CartAnd 379. Gomorra, Adama eta Seboin-go erriak irazeki eta osotoro erre. Lard 20. Espiritu Santuaren etorrerarekin biotz ondo prestatuak, esan diteke erazeki ta sutu zirala. Bv AsL 163. Biotza su ontan dugun irazeki. Or Poem 538. Ospel legorrez / fobera haundi / bat nien / irakezi. Arti MaldanB 197.
v. tbn. Gco I 398. Izt C 440. MSIgn 355. PE 37. EE 1883a, 232. Zab Gabon 99. Arr May 139. A Ardi 51. KIkG 84. ArgiDL 103. Itzald II 133. Zait Plat 15. Erazeki: Ur BulaG 530. Eraxeki: A EY I 157.
azpiadiera-1.1
(Con su o similares).
Irazeki debana [...] kar ori. Lar Gram 391. Nigan sua irazaki bedi. Cb Eg II 39. Erdu, Espiritu Santu Jauna, zeure fielen biotzetara, eta erexegi <-esse-> egizu gugan zeure amorezko sua. Oe 4. Etzan larunbatean janik maneatzen, ez eta surik erazekitzen ere. AA II 44. Lujuriaren sua erazekitzea. AA III 380. Sualdi luzaroakoak mendiai irazekerik [sic], denpora askoan jariotu zuten errekak urre ta zillar naste. "Ardidos de luengo incendio de montes" . Izt C 62. Irazeki zazu su aundi bat. Bv AsL 217. Belaunik-belaun Prometeuren sutan irazekitako sua, garra zeriola, iraunerazten aleginak alegin leiatu ziran. Zait Plat 23.
sense-2
erazeki, eraxegi. (Aux. trans. tripersonal).
Mizkeriak eraxegi <-jegui> deutso. "La abundancia de regalo lo ha encendido" . RS 519. Erazekitzen diozu soroaren ertz batean lasto bati; onek besteari, besteak besteari. AA III 562.
sense-3
(Aux. intrans. bipersonal).
Nondik eta nola etziakiela batetan erazeki zitzaion etxeari alde guzietatik eta su eta garren artean ill ziran. AA I 573. Au enzutean, irazeki zitzaion Irizar jaunari su ta gar. Ib. 164. Farragarrizko berri onekin Saul-i ezin geiagoraño irazeki zitzaion. Lard 168.
sense-4
2. (SP), erazeki (VP), erasegi, eraziki, errexegin. (Part. en función de adj.). Encendido, ardiendo, ardiente. "Fogoso" VP 28r.
Artuko dot esku batean gezia, / bestean zuzi iraxegia. Artazub 4s. Kandela eraxekia. Mc 4, tít. (v. tbn. Apoc 8, 10). Hura zen lanpa irazaki bat eta argi egiten zuena. He Io 5, 35. Karidade au izandu zan aiñ irazeki, bero, santu ta andia, non [...]. Lar SAgust 13. Burnia sutegian baño irazakiago irtengo naz. Cb Eg II 39. Santu guztien suz ta garrezko gogo erasegiak. Cb CatV 92. Labe irazeki batera botarazi zituen. Ub 53. Zure amorioko su eraziki orrekin. IntzSerm 183. Gloriaren gurari errexegiña edo bizia. (In CS 6 ). Infernura, sufre erazekizko ainzira edo osin batera. AA III 476 (407 irazeki). Izerdi irazeki batek hartu zuen. Arr GB 87. Salbatzalleaganako amore irazakia. Aran SIgn 44 (15 irazeki). Zer amodio irazekiak / jaioterrirenganako! Otag ( in FrantzesB II 132 ).
v. tbn. Cap 141. SP Imit II 11, 4. Izt C 225. Lard 23. Ant EE 1884b, 40. Bv AsL 185. ArgiDL 122. Itzald II 129. Or Mi 63. Mde Pr 183. Zait Plat 23. Onaind in Gazt MusIx 150. MEIG IX 132s (en colab. con NEtx). Erazeki: Ur BulaG 554. Erexegin: Añ EL1 235. Irazaki: SMSerm 194.
azpiadiera-4.1
Ur irazekidun bonbilla motza.Ag G 324.
sense-5
3. "Antorcha (He)" A. " Irazaki (L), flambeau" Lh.
azpisarrera-1
IRAZEKIRIK. "Ardor, eraxegik egon" Lcc.
irazeki
0 / 0 2 irazeki >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper