OEH - Bilaketa

41 emaitza hiritar bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
hiritar.
sense-1
1. (S ap. Lrq; Lar, Añ (G), VocCB, Dv, H), uritar (Vc ap. A; Lar, Añ (V)).
Ciudadano; habitante; nativo, natural (de). "Ciudadano" Lar y Añ. "Pueblo, la gente de él, iritarrak, uritarrak" Ib. "Burgués, vecino o natural de alguna villa" Lar. "Citoyen d'une ville, citadin" Dv. "Uritar, el natural de una población reunida, sea anteiglesia o ciudad o villa" A. v. herritar; HIRIKO.
Tr. Documentado desde fines del s. XVIII en textos septentrionales; las primeras documentaciones meridionales son de la 2.a mitad del s. XIX (J.I. Arana, Arrese Beitia, etc.). Es frecuente a ambos lados en el s. XX. En DFrec hay 40 ejs. de hiritar y 4 de uritar, todos ellos meridionales.
Horrek erakharri zituen hiritarrak [Hai-ko hirikoak] hei [israeldarrei] yarraikitzerat. Lg I 194. Uritarrez uritar, gizonez gizon, begia beteko diezute Arranondotarrak. RIEV 1907, 169. Izparringijak esaten ebana irakurritta, elaia egon zan uritar gustijen autubetan. Altuna 18. Alderdi artako iritar baten morroi yarri zan. Ir YKBiz 300. Uritar gañekoenak, neskatx apañak barne, dira ikusle sutsu. Ldi IL 46. Zenbait uritar aragia janez bapo bizi diran bitartean. EAEg 13-2-1937, 1054. Porrokaldi deitoragarri orrek Krotoneko iritarren gogoak gerturik iarri zituen [...] eginbide berrietarako. Zait Plat 53. Hiri eta hiritarren euskal izenak biltzeko. MEIG VIII 114.
v. tbn. Eguzk RIEV 1929, 476. Izeta DirG 95. Uritar: Aran SIgn 99. Ag G 362. Or Mi 132.
Zait Sof 79.
(Precedido de gen.). Paisano, conciudadano.
Ene anáiak, yá etzaráte arrótz ta kanpokó, baizik sánduen iritár, ta Jangoikoaren etxékoak. LE Urt ms. 22v (en LE UrtVoc se da la trad. "ciudadano"). Haren hiritarrek higuinzen zuten. TB Lc 19, 14 (Arriand bere urittarraik;bere zibitatekoék, He bere herrikoek, HeH, Dv, Ol bere (h)erritarrek, Brunet iritarkideak). Nere poz-lagun eriokide iritar atzetik naiz aurretik ioan zaizkidan bidaide ta adiskideen belarrietan. "Civium meorum". Or Aitork 247.
(Sin gen.).
Berri-mordoska ederra det oraingo onetan: Leonenak, nere zertxobait eta uritarrenak. A Ardi 29.
(El) de ciudad (opuesto a laborari, baserritar, menditar, etc.). "Aldeano, se llama en Vizcaya erritarra, a distinción de uritarra, iritarra, el que es de ciudad o villa" Aq 254.
Akaba dezagun apairia, / dio hiritarrak. --Egunko badizugu asia, / dio kanpotarrak. "Le citadin / le rustique". Arch Fab 87. Laborariak nekez bilatu ogia, / zuk gozatuko duzu, hiritar nagia! Elzb Po 219. Uritar egiñik, / eta baserriari iguiña arturik. AB AmaE 416. Baserritarrak hiritar bilaka balite. HU Aurp 200. Hiritarrek menditarrak ez ditutzue hastio. Ib. 208. Jauntzitik hiritar emaiten zuen. JE Bur 157. Ia uritartzat artu daizkegu. Ag G 95. Artzaia [...] uritar andikiak baño askozaz lasai ta askatuago dabil. Ib. 151. Ordurarte [...] uritar jatorra, gentleman berarengan ikusi nuen; geroztik [...] baserritar uts-uts kutsatu-gabea zan. A Ardi 58. Gu ez gara basati, ez gara uritar biguñegi ere. Or LEItz 39. Mari-Katalin / barda Parisetik etxera da jin: / [...] beso, lepho, bapo bulharrak arin... / hiritar andreek dituzte berdin! Ox 182. Eskualdunekin nahas hiritar sobera. Ib. 25. Debru hiritarrak, ze gauzak asmatzen dituzten! Zub 70. Hiritar alfer aseak / eta karrikes goseak, / biek trufaz deitzen gaituzte / arto mindu jaleak. Etcham 75. Huna eskuinetarik, banaka, etxe pollit batzu, hiritarren etxeak segur. JE Ber 43. Hiritar langilearen soinekoer. Ib. 46. Guzi-guziok, baserritarrak lez uritarrak. EAEg 12-12-1936, 525. Elkarren etsai bizi dira-ta / gauz onik ez uritarrak. EA OlBe 16. Hiritar aire poxi bat bazuen menturaz. JEtchep 79. Hango bidexkak ezagutzen zituen, hiritar batek bere karrikak bezala. Ib. 55. Baserritarrak oiloa hazten, hiritarrak jaten. EZBB I 60. Euskalduna, harentzat, ez zen hiritarra, nekazaria eta itsas gizona eta are artzaina eta ikazkina baizik. MIH 262. Gu, hiritar edo kaletarrok. MEIG VIII 44.
v. tbn. Gy 36. Hb Esk 187. Zby RIEV 1909, 108. Lf ELit 69. Mattin 47. Xa Odol 145. Uritar: Azc PB 352. Enb 168. Otx 104.
(No ref. a personas). Urbano.
Deustuko Zubia [...] uritarra eta jendea igarotzeko egiña dala. "Urbano". EAEg 30-11-1936, 422. Bizimolde hiritarra. MEIG VI 33.
sense-2
2. Ciudadano, que tiene derecho de ciudadanía. " Erromako hiritarra, citoyen romain" Dv.
Españako iritarrak izateko bainandearen edo kondizioaren azpian. EConst 24. Haizu othe zaitzue azotatzea Erromar hiritar bat [...]? Dv Act 22, 25 (Ol, IBe (h)iritar;Romako den, He burjes, TB gizon romano, Ker Erromar gizon, IBk erromatar). Judua naiz zinez, Tarso Ziliziakoa, hiri ezagutuko hiritarra. Ib. 21,39 (TB, Ol (h)iritarra, Ker uritarra;burjés iaioa, Arriand urikidia, IBe hirikoa). Erregeri beure irian iñork ordurarte agindu eza, ez berak ere, agintzea zillegi bazaio, men egiten diogu, ez iritarren aurka. Or Aitork 66.
azpisarrera-1
HIRITAR-BELAR. "Ba omen dire eskualdeak ardimihiari [Vanerianella olitoria] hiritar-belharra erraten diotenak, hunen biltzen ikusten direlakotz dudarik gabe, olio-minagretan jateko" Zerb GH 1932, 522s.
azpisarrera-2
HIRITAR-KARTA. Carta de ciudadanía.
Zer bainande edo doai iduki bear dute kanpotarrak iritar karta iristeko? EConst 26.
hiritar
0 / 0 HIRITAR-BELAR >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper