OEH - Bilaketa

121 emaitza heren bilaketarentzat

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
heren.
tradizioa
Tr. Documentado en la tradición septentrional desde Dechepare. Al Sur aparece en una oración alto-navarra de fines del s. XVI, en textos vizcaínos antiguos como Refranes y Sentencias o Capanaga (en éstos en la var. aren ), en Cardaberaz, en Aguirre de Asteasu, y en algún autor moderno como Orixe.
sense-1
1. (SP, Lar, Gèze, H), aren.
Tercero. Cf. Lrq: "Heren-a, qui n'existe plus si ce n'est en composition dans herenegün et herenegünago". v. hirugarren. Tr. Documentado en la tradición septentrional desde Dechepare, sobre todo en textos suletinos. Al Sur aparece en una oración alto-navarra de fines del s. XVI, en Refranes y Sentencias y en Orixe, además de, en acepciones algo diferenciadas, en Cardaberaz y Aguirre de Asteasu.
Lehen egia [...] Heren egia. E 41s. Lehen fundamenta zen iaspez [...] herena kalzedonez. Apoc 21, 19. Sepultatu zuela, jaitzi zela linbora eta eren egunean resuzitatu zela illen ertetik. OracAr 206. Lenaengo andrea da emazte, bigarrena senikide, arena gatx ta kalte. RS 376. Abendoaren heren igandearen ondoan. Harb ẽ, 6r. Arraina eta arrotza heren egunak, karatzez, kanpora deragotza. O Pr 34. Lehenik Ienkoak gizona redemitzen [...] ahal zian.[...] Herenian [...] mundia salbatzen ahal zian. Tt Onsa 117s (v. tbn. 14). Pilatüsen pian krüzifikatü, [...] heren egünian hiletarik piztü. Bp I 40 (en contextos similares tbn. en Tt Onsa 178, FPrS 5, UskLiB 14, CatS 4). Jesü Kristen Imitazioniaren heren libria. Mst III (tít.). Bi larroin [...] yoka hari ziren goizetik / [...] heren ohoiñ bat agertu zen. Gy 34. Hiletarik pizteko heren egunean. Ox 81. Aldegin dit eren aldiz arako. Or Poem 543.
azpiadiera-1.1
(Lar, H).
Tercero en grado de parentesco. "Tataranieto, loiba erena, illoba erena " , "tatarabuelo, aitona erena, asaba erena" Lar. Tbn. aparece precediendo al sust. en Lar: "Rebisabuelo, erenaitona, erenasaba; rebiznieto, erenaurba, erenaurbaso, erenloiba", y en H: "eren-arbaso, aitona, asaba". Cf. herengusu, herenkusin.
Abraan santuaren asaba erena edo irugarren Aitonak. Cb EBO 7. Aren eren-illoba Joxepek esan zidanan. Or QA 192.
azpiadiera-1.2
"(B), tercera (campana)" A. " Eliz dorreko danda berezia: Erena yo dute, mugi zaite. Oraintxe erena " Izeta BHizt.
azpiadiera-1.3
Triduo.
Anziñako usanza dala illai onrak egitea, ta onetarako dira illeta, herena, zazpigarrena, bederatzurrena, [...] ta urtebetegarrena. AA I 508.
sense-2
2. (L, BN, S; VocBN, Dv, H), aren (V arc.) Ref.: A (heren, aren); EAEL 188 .
Tercio, tercera (parte). " Oso baten herena " , "hirurek har dezagun bakhotxak herena", "berga hereneko oihala" H. Hay además 'le tiers' en Arch VocGr, Lecl y Ht VocGr 432, sin ejs. que resuelvan la ambigüedad de sentido. Tr. Documentado en la tradición septentrional, desde Leiçarraga. El único testimonio meridional es de Capanaga, que emplea la forma aren . En DFrec hay 8 ejs. de heren, 7 de ellos meridionales.
Eta unzien herén partea desegin zedin. Apoc 8, 9 (He heren partea, Ip, Dv herena; TB hirurgarren partea, IBk, IBe hirutatik bat). Iainkoaren arrosarioaren lehenbiziko herena. EZ Man II 166. Bidearen bi herenak iragan ditutzula. Ax 71 (V 47). Egingo dau, albadagi, errosario osoa egunean egunean, ezpabere arena. "O a lo menos un tercio" . Cap 135 (cf. infra ejs. más lexicalizados). Bada baxa bat zeina baita bidearen herenean. INav 39. Europaren bi herenak [...] herejiaz bethe. Egiat 196. Errazu [...] arrosarioa edo haren herena. MarIl 123. Lurrak eman du bat eta hartzen ditu hiru: ez da hori kito gelditzea, baizik ere bi herenez ontzea. Dv Lab 146. Xahutua den diruaren heren bat [...] aski nuke. JE Bur 50.
azpiadiera-2.1
"(V-ger), decena del rosario. Amabost arenekoa, el (rosario) de quince dieces o misterios. Esta acepción de 'decena o misterio' es una extensión, al parecer, no bien justificada, de 'tercera parte'" A.
Errosario-garauak atera ta amabost arenak esaten abia zan. A BeinB 91. Abadeak bigarren arena esaten ziarduala. A Ezale 1897, 149b.
azpisarrera-1
HERENAZ EGIN (S ap. A). "Favorecer con el tercio de los bienes a un hijo" A.
azpisarrera-2
HEREN DONEPILA. Tercera Orden. v. HEREN ORDENA.
Birjiniak bere hala ust-izan zuen Heren Donepilako zenbait zitekela. Birjin 486.
azpisarrera-3
HERENEAN. a) Por tercera vez.
Erraiten drauka herenean, Simon, Ionaren semeá, on dariztak niri? "Pour la troisième fois". Lç Io 21, 17 (He hirurgarrenean, TB hirurgarren aldiarentzat).
b) (BN-arb ap. A; SP). "Herenean eman nezake, je donnerais pour le tiers" SP. "Herenean, a terceras partes un contrato" A. v. HERENERA.
c) ¬ Irutan galdegin dio: "maite nauzu, Petiri? / Erenean, "Zuk dakizu" erantzun du. "A la tercera". Or Poem 546.
azpisarrera-4
HERENEKO (Lar). Tercero.
Hereneko egunean resuszitaturen da. Mt 17, 23 (cf. HERENEKO EGUN).
azpisarrera-5
HERENEKO EGUN. "Le jour d'avant-hier" SP. v. herenegun.
azpisarrera-6
HERENEKO HELGAITZ (H). Tercianas (calentura). v. HELGAITZ HEREN, HEREN MIN.
azpisarrera-7
HERENEKO MIN. "Hereneko minak, fièvre tierce" SP s.v. min. v. HEREN MIN.
azpisarrera-8
HERENEKORIK. En tercer lugar.
Heren Ordena hau deitzen da hunela, zeren herenekorik gure Aita S. Franzesek ordenatua den. Harb 421.
azpisarrera-9
HEREN HELGAIZTU. "Eren elgaiztua, atercianado" Lar.
azpisarrera-10
HERENEN ALDIAN. Por tercera vez.
Herenen aldian eta heren egunian, kleroa [...] bildurik. Tt Onsa 91.
azpisarrera-11
HERENERA, HERENEALA (S ap. A). A terceras partes. "A terceras partes, un contrato" A. v. HERENEAN (b).
Hereneala alor bat emaiten da hirur unkatarik biga langileentako eta nausiaren hirurgarrena. A.
azpisarrera-12
HEREN ERRENKA. Tercera Orden. v. HEREN ORDENA.
Maria haren alab-izpiritual izaterat zohan Heren herrekako bezala. Birjin 493.
azpisarrera-13
HEREN ESTATU. Tercer estado, estado llano. v. HEREN ORDENA (b) .
Aprobatua izan da kaier hau Laphurdiko heren-estatuaren bilzar-jeneralean. Revol 115.
azpisarrera-14
HERENIK. "Por tercera vez" A. v. herenzi.
azpisarrera-15
HEREN MIN. "Heren minak, fièvre tierce" (SP ap. Dv y A, pero debe ser hereneko min; v. supra).
azpisarrera-16
HEREN ORDENA.
azpisarrerakoSense-16.1
a) (SP, H), HEREN ORDRE
Tercera Orden (en algunas congregaciones religiosas). "Heren ordena, le tiers ordre. Heren ordenakoa, qui est du tiers ordre. Heren ordenako perdunantzak, les indulgences du tiers ordre" SP s.v. ordena. "Tiers ordre" H.
Birjinaren debozinoa, marinelena eta San Franzesen Heren Ordena. Harb ã 1r. Begiratzeko heren Ordenako bizitze moldea. Harb (ed. 1690), 447. Sartu zen san Frantsesen heren-ordrean, eginik ongi bere buruarekin, jasanen zuela behar zen guzia. Jnn SBi 78. Badira hemen Heren-Ordeko giristinoak, badira Mariaren haurrak. Zerb Ipuinak 129.
azpisarrerakoSense-16.2
b) Tercer estado, estado llano. v. HEREN ESTATU.
Heren Ordenak Bardotzen / Elizaren fede garbia / hasi dauku ganbiatzen. 'Le Tiers Ordre'. Monho 40.
heren
0 / 0 AITONA HEREN >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
z-library z-lib project
Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper