(V-m-gip, G; VP 25v, Lar, Añ, Dv (G), H (V, G), VocB ), esnaatu, esenatu (G-nav) Ref.: A; Iz To (esnaatu) Als (esenatu); Etxba Eib .
(Aux. trans. e intrans.). Despertar(se); espabilar. "Excitar" Lar. "Alerta, estar alerta, egon alerta [...], esnatua " Ib. "1. éveiller, s'éveiller. [...] 2. se remuer, se dépecher. Esnatu zaite: remuez-vous, faites vite [...]. Syn. ernatzea, higitzea " H. v. ernatu, iratzarri, atzarri. Tr. Atestiguado desde mediados del s. XVIII en autores meridionales, sobre todo guipuzcoanos. Esnatu es la forma más general. Emplean esnaatu , Barrutia, Moguel, fr. Bartolomé, J.I. Arana y Aizkibel, y hay esenatu en un diálogo de Oskillaso escrito en el habla de la Barranca. En DFrec hay 41 ejs.
Asko da lorik, esnaa zaitez. Acto 164. Goizean esnatzen danean. Iraz 50. Baña santua gordetzeko gelako lagun bat aingeruak esnatu zuen. Cb Just 92. [Kredoaren misterio prinzipalekin] esnatu edo pizkortuko gera. Gco II 80. Bekatuak kezka esnatzen duanean. AA III 562. Esna, mutillak, ernai lagunak, / ariñ atozte gugana. Echag 151. Lazaro gure adiskidea lo datza eta ni esnatzera noakio. (Io 11, 11). Lard 425 (Ol, Or, IBk esnatu; Lç, He, EvS, Dv, Leon, Ker, IBe iratzarri, LE idatzarri, TB iratzarrarazi). [Aurrari] bere ezaguera guziz goiz esnatu zitzaion. Arr GB 53. Esnatu naizenean / an zegoen txoriya. FrantzesB II 98. Damu eta propositu egiazkoa izatera esnatzeko zer konbeni da egitea? Legaz 42 (v. tbn. 37). Auzoko txakur guztiak itzartu edo esnatu zirean. A BGuzur 146. Karlistak esnatu zirala ikusita itzuli zan Españira. Or SCruz 29. Adbertentzia jarri biar det / lo dagona esna dediyan. Yanzi 55. Biotz esnatuberria. EA OlBe 23. Badira gai ontan esnatu eta lanari gogor ekin dioten erriak. Munita 112. Lillura artatik esnatu zanean. Etxde JJ 111. Kikeroren Hortensi irakurririk zugurtasunera esnatu nintzala. Or Aitork 198. Ate-otsak esnatu nau. NEtx Antz 121. Griñak esnatu. MAtx Gazt 79. Ge'o, esenatzen denien. Osk Egan 1964, 106. Gaurko gaztiak gu zarrak baño / lenago esnatzen dira. Uzt Sas 119. Orduantxe esnatu uan gure erri maite au ere. Ataño TxanKan 205. Berak esnatu niñun kordelak biltzera joateko. JAzpiroz 151. Goixeko zazpiretatik erdietara, kalez kale, erdi edo oso lotan egoan erria esnatuaz. Gerrika 46. Oso aldarte txarra du esnatzean. Marmarrean, bekaina zimur. MEIG IX 107.
v. tbn. Lar Carta a Gandara 162. Mb IArg II 332. VMg 100. It Fab 249. AB AmaE 364. Bv AsL 78. Zab Gabon 54. Urruz Urz 23. Arrantz 31. Xe 215. Ag Kr 172. Goñi 53. Iraola 41. Lh Yol 45. GMant Goi 42. Jaukol Biozk 49. TP Kattalin 178. Alz Ram 92. Ldi IL 29. Ir YKBiz 242. Mde Pr 148. JAIraz Bizia 62. Txill Let 105. Erkiag Arran 149. Basarri 189. Izeta DirG 121. And AUzta 147. Vill Jaink 143. Ugalde Iltz 20. SM Zirik 19. Anab Aprika 69. Salav 51. Arti MaldanB 205. Berron Kijote 180. Lab SuEm 191. Etxabu Kontu 70. Esnaatu: Mg PAb 130. fB Ic I 75. Aizk Lc 9, 32.