Hizkuntza-zuzenbidea. Testu-bilduma euskaraz

Andres Urrutia
Santiago Larrazabal
Gotzon Lobera

«Hizkuntza-zuzenbidea. Testu-bilduma euskaraz (2. argitaraldi berrikusi eta emendatua) lanak berrikuntza garrantzitsuak ekarri zituen Euskaltzaindiak 2007an argitaratutako Hizkuntza-zuzenbidearekin alderatuz gero». Horrelaxe genioen 3. argitaraldian, 2021ekoan. Bosgarren argitaraldi honi buruz, berriz, antzeko zerbait esan dezakegu testuen kopuruari buruz, ez formatuaren gainean, bera aurrekoaren berdina baita.

2024ko urtarrilean plazaratu dugu argitaraldi elektroniko hau, 2023ko abuztuaren 1etik honako testuak jasoz. Horrela, 5. argitalpen berrikusi eta emendatu honen bitartez jarraipena eman zaio 2007an hasitako bideari.

Argitalpen honen bereizgarri nagusiak, aurrekoarekin alderatuz, instituzioei eta testuen kopuruari dagozkie.

1. Hedadura instituzionala

5. argitaraldi honetan Lankidetza Islamikorako Erakundea sartu dugu, Kairon, 1995ean, onetsitako Islamgo Giza Eskubideen Adierazpena jasoz.

2. Edukia

Alde batetik, 5. argitaraldi honetan, aurrekoaren bidetik jarraituz, hizkuntza-eskubideen alderdi pertsonala arautzen duten legeak sartu dira; beste alde batetik, hizkuntza-eskubideak jaso dira, bai xede-eskubideak direnak, bai tresna-eskubideak direnak (aurreko argitaraldi bien bide beretik); hirugarrenik, eta lorratz beretik, Espainiako Erresumako autonomia-erkidegoen eta erregioen testu instituzionalak, eta Frantziako Errepublikarenak ere ekarri dira argitalpen honetara, testu horien araudiek hizkuntza-eskubideak ukitzen dituztenean; laugarrenik, hizkuntza-zuzenbideaz ateko lege-testuak eta nazioarteko hitzarmenak sartu dira aldez edo moldez gizabanakoen hizkuntza-eskubideak ukitzen dituztenean. Ondorik, instituzio testu-emaileen batzar legegileen erregelamenduak ekarri dira argitalpen honetara. Azkenik, gaztelaniazko eta frantsesezko testu elebakarrak euskaratu egin dira.

Oin-oharrei dagokienez, 4. argitaraldian esan genuen legez, ohartu gara paperezko argitaraldietan erabiltzen diren erreferentzia batzuk ezin daitezkeela argitaraldi elektroniko batean eman, berbarako, id. eta horrelakoak. Arrazoia begi-bistan da: testuok kontsultatu nahi dituenak id. erreferentzia bat ikusten badu argitalpen elektroniko batean testuinguru barik jasotzen du. Arazo hori saihesteko, oin-oharren testuak errepikatu egin ditugu, irakurleak testu batera jotzen duenean informazio osoa jaso dezan tekla-joaldi batez.

3. Denbora-eremua

Argitalpen elektroniko honen beste berritasun bat hauxe dugu: 2023. urteko abuztutik 2024ko urtarrilaren 14a arteko testuak sartu ditugu.

Bada beste jakingarri bat: Lankidetza Islamikorako Erakundearen Islamgo Giza Eskubideen Adierazpena 1995ekoa da, eta hori ere sartu dugu hura eman zuen instituzioaren izenburupean.

4. Antolaketa

Antolaketaren ikuspegitik, ez dago aldaketarik laugarren argitaraldiarekin erkatuz gero.

5. Testuen kopurua

4. argitaralditik hona 50 testu berri sartu dira. Irakurleak 4. eta 5. argitaraldien datuak begi-bistan izan ditzan, zenbakiak emango ditugu jarraian:

Lehenengoz, Nazio Batuen atalean, beste testu bat sartu da, eta 34tik 35era igaro da atala.

Bigarren, LANEren atalean, beste testu bat sartu dugu, eta orain 3 daude.

Hirugarren, UNESCOren atalean, beste testu bat sartu da, eta atala 33 testutik 34ra igaro da.

Laugarren, Lankidetza Islamikorako Erakundearen testu garrantzitsu bat sartu da: Islamgo Giza Eskubideen Adierazpena.

Bosgarren, Espainiako Erresumako Gorteei dagokienez, berriz, 5 testu sartu dira, eta atala 131 testutik 136ra igaro da.

Seigarren, Euskal Autonomia Erkidegoaren testuak 88tik 102ra igaro dira, 14 testu gehituz.

Zazpigarren, Nafarroako Foru Komunitatearen testuak 53tik 55era igaro dira, 2 testu erantsiz.

Zortzigarren, Espainiako Erresumako gainerako autonomia-erkidegoen atalean, 576 testutik 595era igaro gara, 19 testu gehituz. Azpiatalak honelaxe banatzen dira: Andaluzia 43 testutik 49ra igaro da; Aragoi, 52 testutik 53ra; Asturias, 34tik 35era; Balear Uharteak, 70etik 71ra; Errioxak berdin dirau 34 testurekin; Extremadurak ere berdin dirau 28 testurekin; Galizia 74tik 77ra igaro da; Gaztela eta Leonek berdin dirau 12 testurekin; Gaztela-Mantxak berdin dirau 22 testurekin; Kanariak 35etik 36ra igaro dira; Kantabriak berdin dirau 17 testurekin; Katalunia 93tik 95era igaro da; Madril, 7tik 9ra; Murtzia, 23tik 24ra, eta Valentzia, 32tik 33ra.

Bederatzigarren, batzar legegileen erregelamenduak sartu egin dira.

Azkenik, Frantziako Errepublikaren lege-testuak 104tik 110era igaro dira; testu horietatik, berriz, 38 kodeak dira, eta beste 72ak legeak. Atal honi dagokionez, esan behar da ia testu guztiei aldaketak gehitu zaizkiela.

Laburbilduz, 2019ko argitaraldian 94 testu jasotzen ziren bitartean, hirugarren argitaldari elektronikoan 786 testu jaso ziren, laugarren argitaraldian 1.051 testu jaso ziren, eta 2024ko urtarrileko honetan 1.101 testu jaso dira. Hau da, 50 testu gehitu dira aurreko argitaraldiarekin erkatuz gero, eta 1.007 testu berri 2. argitaraldiarekin alderatzen badugu.

Irakurlea errazago kontura dadin aldaketa honekin, beste datu hauek emango ditugu paperezko edizioa egin balitz bezala. Horretarako, ondoko lauki hau erantsiko dugu:

Itema (2024-01-14)	HZ2	HZ3	HZ4	HZ5
Orrialdeak bilatzaile barik	199	1.714	2.357	2.476
Orrialdeak bilatzaileekin	277	2.417	3.772	3.971
Hitzak	40.488	310.484	452.950	476.389
Karaktereak tarte barik	316.786	2.483.082	3.622.131	3.810.685
Karaktereak tarteekin	355.136	2.775.337	4.050.419	4.261.103
Lerroaldeak	2.239	19.274	26.343	27.728
Lerroak	5.954	50.332	71.496	75.169
Oin-oharrak	109	935	1.474	1.571
Bilatze-hitz eta esapideak	4.086	35.702	39.021	39.609
Testuak	94	786	1.051	1.101

***

Euskararen estandarizazio eta batasunaren ikuspegitik, 2019ko, 2021eko eta 2023ko argitaraldietarako erabilitako irizpide eta oinarri berberak ezarri dira oraingo argitaraldi elektroniko honetan ere, ordutik hona hartutako erabakien ondoriozko aldaketak sartuz.

Gauza bera esan daiteke terminologiari dagokionez. Izan ere, ahalegina egin dugu bertsio guztietan terminologia bera erabiltzeko.

Aurreko argitaraldietan (2007koan, 2019koan, 2021ekoan eta 2023koan) egin zen moduan, oraingo argitalpenean ere Itzultzaile Zerbitzu Ofizialak Administrazio Publikoko langileentzat emandako irizpideak hartu dira kontuan.

Argitaraldi honek hiru formatu ditu: argitalpen digitala, ePub formatua eta PDF formatua (azken formatu biotan argitalpen osoa eskura daiteke).

2019ko, 2021eko eta 2023ko edizioetan egin zen bezala, bilaketa zabalak egin daitezke laugarren argitaraldi digital honetan, bai eta bilaketa murriztuak ere, eta, gainera, bilaketen emaitzak batera agerrarazi. Eginkizun hori erraztu eta zehatzago egin ahal izateko, 39.609 bilatzaile gordin landu dira.

Argitalpen hau, zuzenbidearen edukiari dagokionez, 2024ko urtarrilaren 14an, San Felix Nolakoaren egunean, itxi da.