7.3. Europako Kontseilua

7.3.1. Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak babesteko Europako Konbentzioa, 1950eko azaroaren 4koa[249]

14. artikulua.— Diskriminazioa debekatzea

Konbentzio honetan aitortutako eskubide eta askatasunen gozamena ezein diskriminaziorik egin gabe bermatu behar da, bereziki sexua, arraza, kolorea, hizkuntza, erlijioa, iritzi politikoak edo bestelakoak, jatorri nazionala edo soziala, gutxiengo nazional bateko kide izatea, aberastasuna, jaiotza edo beste edozein egoera direla-eta.

7.3.2. Europako Kontseiluaren Europako Kultura Konbentzioa, 18.a, 1954ko abenduaren 19koa[250]

Europako Kultura Konbentzioa (Europako Kontseiluaren 18.a.), Parisen 1954ko abenduaren 19an sinatzera irekia. Konbentzio hau sinatu duten gobernuek, Europako Kontseiluko kideek;

Kontuan hartuz Europako Kontseiluaren helburua kide guztien arteko batasun sendoagoa lortzea dela, batez ere kideen ondare erkidea osatzen duten idealak eta printzipioak babestu eta sustatzearren,

Kontuan hartuz Europako herrien arteko elkar ulertzea areagotzeak helburu hori lortzeko bidean aurrera egitea ahalbidetuko lukeela:

Kontuan hartuz, horretarako komeni dela, Kontseiluko kideen artean aldebiko kultura-hitzarmenak egitea ez ezik, Europako kultura zaintzeko eta haren garapena sustatzeko ekintza-politika bateratua onartzea ere.

Europako kultura-konbentzio orokor bat kontzertatzea ebatzi denez gero, Kontseiluko kide guztien eta konbentzio honi atxikitzen zaizkion Europako beste estatuen artean historiako hizkuntzak eta gainerako alde kontratatzaileen zibilizazioa eta zibilizazio erkidea aztertzea helburu hartuta,

Hauxe hitzartu dute:

1. artikulua

Alde kontratatzaile bakoitzak neurri egokiak hartuko ditu Europako kultura-ondare erkideari egiten dion ekarpena babesteko eta haren garapena sustatzeko.

2. artikulua

Alde kontratatzaile bakoitzak, ahal duen neurrian,

a) Bere herritarren artean gainerako alde kontratatzaileen hizkuntzak, historia eta zibilizazioa ikastea sustatuko du, eta herritarroi, beren lurraldean, ikasketa horiek egiteko erraztasunak eskainiko dizkie, eta

b) Ahaleginak egingo ditu bere hizkuntza edo hizkuntzak, historia eta zibilizazioa gainerako alde kontratatzaileen lurraldean ikas daitezen sustatzeko, eta alde kontratatzaileotako herritarrei horrelako ikasketak bere lurraldean egiteko aukera eskaintzeko.

3. artikulua

Alde kontratatzaileek kontsultak egingo dizkiote elkarri Europako Kontseiluaren eremuan beren ekintza kontzertatzeko, betiere Europaren intereseko kultura-jarduerak sustatze aldera.

4. artikulua

Alde kontratatzaile bakoitzak, ahal den neurrian, pertsonen eta kultura-balioko objektuen zirkulazioa eta trukea erraztu beharko ditu, 2. eta 3. artikuluak aplikatzearen ondorioetarako.

5. artikulua

Alde kontratatzaile bakoitzak aintzat hartuko ditu bere zaintzapean dauden eta Europako kultura-balioa duten objektuak, Europako kultura-ondare erkidearen parte diren aldetik, eta behar diren neurriak hartuko ditu objektu horiek kontserbatzeko, eta haietarako irispidea erraztuko du.

6. artikulua

1. Europako Kontseiluko Kultura Adituen Batzordearen bileretan aztertuko dira konbentzio honetako xedapenen aplikazioari buruzko proposamenak eta interpretazioari buruzko gaiak.

2. Estatu orok, Europako Kontseiluko kide izan gabe, 9. artikuluko 4. paragrafoan xedatutakoaren arabera konbentzio honi atxikitzen bazaio, ordezkari baten edo batzuen esku utzi ahal izango du eskuordetza, aurreko paragrafoan aurreikusitako bileretarako.

3. Artikulu honen lehenengo paragrafoan aurreikusitako bileretan hartutako ondorioak gomendio gisa aurkeztuko zaizkio Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeari, betiere, Kultura Adituen Batzordearen eskumenekoak izanik, gastu gehigarririk ez dakarten administrazio-izaerako gaiekin zerikusia duten erabakiak ez badira.

4. Ministroen Batzordeak edo Kultura Adituen Batzordeak konbentzioari buruz hartutako erabaki oro jakinaraziko die Europako Kontseiluko idazkari nagusiak Kontseiluko kideei eta konbentzio honi atxikitzen zaizkion estatu guztietako gobernuei.

5. Alde kontratatzaile bakoitzak garaiz jakinaraziko dio Europako Kontseiluko idazkari nagusiari Ministroen Batzordearen edo Kultura Adituen Batzordearen erabakien ondorioz konbentzio honetako xedapenak aplikatzeari dagokionez hartzen duen neurri oro.

6. Konbentzio honen aplikazioari buruzko proposamen jakin batzuk alde kontratatzaileen kopuru mugatu bati baino interesatzen ez bazaizkio, proposamen horiek 7. artikuluan agindutakoaren arabera aztertu ahal izango dira, betiere proposamen horiek egiteak Europako Kontseiluari gasturik eragiten ez badio.

7. artikulua

Konbentzio honen helburuak lortzeko, alde kontratatzaile bik edo gehiagok Europako Kontseiluaren egoitzan 6. artikuluko lehenengo paragrafoan aurreikusitako bilerez bestelakoak antolatu nahi badituzte, Kontseiluko idazkari nagusiak beharrezko administrazio-laguntza guztia emango die haiei.

8. artikulua

Ulertuko da konbentzio honetako xedapenek honako hauei eragin diezaieketela:

a) Aldebiko kultura-konbentzio ororen xedapenei, baldin eta alde kontratatzaileetako bat jada sinatzailea bada edo ez bada hain desiragarria alde kontratatzaileetako batek akordio horietako bat geroago amaitzea, edo

b) Pertsona orok, atzerritarren sarrerari, egonaldiari eta irteerari dagokienez, alde kontratatzailearen lurraldean indarrean dauden lege eta erregelamenduen mende jartzeko duen betebeharrari.

9. artikulua

1. Konbentzio hau irekita dago Europako Kontseiluko kideek sina dezaten. Berronetsi egingo da. Berroneste-tresnak Nazio Batuetako idazkari nagusiaren esku utziko dira hark gordailutu ditzan.

2. Hiru gobernu sinatzailek beren berronespen-tresna gordailutu bezain laster, konbentzio hau indarrean jarriko da gobernu horientzat.

3. Konbentzioa geroago berronesten duen gobernu sinatzaile ororentzat, berronespen-tresna ematen den egunean jarriko da indarrean konbentzio hau.

4. Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak aho batez erabaki ahal izango du, berak egokitzat jotzen dituen modalitateen arabera, Kontseiluko kide ez den edozein estatu europar gonbidatzea konbentzio honi atxikitzen zaiola deklara dezan. Gonbidapen hori jasotzen duen estatuak bere atxikipena deklaratu ahal izango du, atxikitze-tresna Europako Kontseiluko idazkari nagusiaren esku utzita; atxikipen horrek tresna hori jasotzen den unetik izango ditu ondorioak.

5. Europako Kontseiluko idazkari nagusiak Kontseiluko kide guztiei eta atxikitako estatuei jakinaraziko die berronesteko eta atxikitzeko tresna guztiak gordailutu direla.

10. artikulua

Alde kontratatzaile orok zehaztu ahal izango du zein lurraldetan aplikatuko diren konbentzio honetako xedapenak; horretarako, adierazpen bat bidali beharko dio Europako Kontseiluko idazkari nagusiari, eta azken horrek gainerako alde kontratatzaileei jakinaraziko die.

11. artikulua

1. Konbentzioa indarrean jartzen denetik bost urte igarotakoan, konbentzio hau edonoiz salatu ahal izango du alde kontratatzaile bakoitzak. Salaketa hori Europako Kontseiluko idazkari nagusiari zuzendutako idatzizko jakinarazpenaren bidez egingo da, eta hark gainerako alde kontratatzaileei jakinaraziko die.

2. Aipatutako salaketak Europako Kontseiluko idazkari nagusiak jaso eta sei hilabetera izango ditu ondorioak alde kontratatzaile interesdunarentzat.

Horren fedean, behean aipatuko direnek, haien gobernuek horretarako behar bezala baimenduta, konbentzio hau sinatu dute.

Parisen egina, 1954ko abenduaren 19an, frantsesez eta ingelesez ale bakarrean, zeina Europako Kontseiluaren artxiboetan gordailutuko baita, eta bi testuek era berean emango dute fede. Idazkari nagusiak konbentzio honen kopia ziurtatua igorriko die Gobernu sinatzaileei eta atxikitako gobernu bakoitzari.

Belgikako Erresumako Gobernuaren izenean: P. H. Spaak.

Danimarkako Erresumako Gobernuaren izenean: H. C. Hansen.

Frantziako Errepublikako Gobernuaren izenean: Mendes France.

Alemaniako Errepublika Federaleko Gobernuaren izenean: Blücher.

Greziako Erresumako Gobernuaren izenean: Stephanopoulos.

Hitzarmen hau sinatzeko unean, adierazten dut heleniar gobernuak, «ahal den neurrian» esaldiari, zeina Konbentzioaren 2. eta 4. artikuluetan agertzen baita, eman diezaiola esanahi hau: «Herrialde bakoitzeko legeria kontuan hartuta, eta berezko dituen barne-baldintzek ahalbidetzen duten neurrian».

3. Islandiako Errepublikako Gobernuaren izenean: Kristian Gudmundsfion.

Irlandako Gobernuaren izenean: Liam Cosgrave.

Italiako Errepublikako Gobernuaren izenean: G. Martino.

Luxenburgoko Dukerri Handiko Gobernuaren izenean: Jos. Bech.

Herbehereetako Erresumako Gobernuaren izenean: J. W. Bey

Norvegiako Erresumako Gobernuaren izenean: Halcard Lange.

Sarreko Gobernuaren izenean [Ministroen Batzordearen (54) 18 ebazpena aplikatuz]: Stephanopoulos.

Suediako Erresumako Gobernuaren izenean: K. I. Westman.

Turkiako Errepublikako Gobernuaren izenean: F, Köprölü.

Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batuko Gobernuaren izenean: Anthony Eden.

Aipatutako estatuetatik, honako hauek berronetsi dute konbentzioa:

Belgika, 1955eko maiatzaren 11; Danimarka, 1955eko maiatzaren 7a; Frantzia, 1955eko martxoaren 19a; Alemaniako Errepublika Federala, 1955eko azaroaren 17a; Islandia, 1956ko martxoaren 1a: Irlanda, 1955eko martxoaren 11: Luxenburgo, 1956ko uztailaren 30a; Herbehereak, 1956ko otsailaren 8a; Norvegia, 1956ko urtarrilaren 24a; Britainia Handiko eta Ipar Irlandako Erresuma Batua, 1955eko maiatzaren 5a.

Espainia konbentzio honi atxikitzeko tresna Estrasburgon gordailutu zen, Europako Kontseiluko idazkari nagusiaren esku utzita, 1957ko uztailaren 4an.

Guztiek jakin dezaten argitaratzen da hau, eta eransten da ezen Konbentzioa, 9. artikuluko 4. paragrafoan ezarritakoaren arabera, Espainiarako indarrean jarri dela atxikitze-tresna gordailutu zen egunean.

7.3.3. 1. Erregelamendua, 1958ko apirilaren 15ekoa, Europako Ekonomia Erkidegoko Hizkuntza-araubidea ezartzen duena[251]

Europako Ekonomia Erkidegoko Kontseiluak,

Ikusiz Tratatuaren 217. artikulua, zeinaren bidez Kontseiluak aho batez finkatuko baitu Erkidegoko instituzioen hizkuntza-araubidea, hark eragotzi gabe Justizia Auzitegiaren erregelamenduan aurreikusitako xedapenak.

Aintzatetsiz Tratatua idazteko erabili diren lau hizkuntzak hizkuntza ofizialtzat jotzen direla Erkidegoko estatu kide batean edo gehiagotan,

Erregelamendu hau eman du:

1. artikulua

Erkidegoko instituzioen hizkuntza ofizialak eta lan-hizkuntzak alemana, frantsesa, italiera eta nederlandera izango dira.

2. artikulua

Estatu kide batek edo estatu kide baten jurisdikziopean dagoen pertsona batek instituzioei bidaltzen dizkien testuak hizkuntza ofizialetako batean idatziko dira, bidaltzailearen aukeran. Erantzuna hizkuntza berean idatziko da.

3. artikulua

Instituzioek estatu kide bati edo estatu kide baten jurisdikziopean dagoen pertsona bati bidaltzen dizkioten testuak estatu horretako hizkuntzan idatziko dira.

4. artikulua

Erregelamenduak eta gainerako testu orokorrak lau hizkuntza ofizialetan idatziko dira.

5. artikulua

Erkidegoaren Aldizkari Ofiziala lau hizkuntza ofizialetan argitaratuko da.

6. artikulua

Instituzioek hizkuntza-araubide hau beren barne-erregelamenduetan aplikatzeko modalitateak zehaztu ahal izango dituzte.

7. artikulua

Justizia Auzitegiaren prozeduraren hizkuntza-araubidea haren prozedura-erregelamenduan zehaztuko da.

8. artikulua

Hizkuntza ofizial bat baino gehiago duten estatu kideei dagokienez, estatu interesdunak hala eskatzen badu, estatu horretako legeriaren arau orokorrek arautuko dute hizkuntza baten erabilera.

Erregelamendu hau nahitaez bete beharrekoa izango da oso-osorik, eta zuzenean aplikatuko da estatu kide bakoitzean.

Bruselan egina, 1958ko apirilaren 15ean.

7.3.4. Hizkuntza Erregional eta Gutxituen Europako Gutuna,
1992ko azaroaren 5ekoa[252][253]

Europako Kontseiluko kide diren eta gutun hau sinatzen duten estatuek,

Kontuan harturik Europako Kontseiluaren helburua kide guztien arteko batasun sendoagoa lortzea dela, batez ere kideen ondare erkidea osatzen duten idealak eta printzipioak babestu eta sustatzearren;

Kontuan harturik Europako hizkuntza erregional eta gutxitu historikoen —horietako batzuk denborarekin galtzeko arriskuan daude— babesak Europako ohitura- eta kultura-aberastasuna mantendu eta garatzen laguntzen duela;

Kontuan harturik hizkuntza erregional edo gutxitu bat bizitza pribatuan edo publikoan erabiltzea eskubide preskribaezina dela, Nazio Batuen Eskubide Zibilen eta Politikoen Nazioarteko Itunean jasotako printzipioekin bat, eta Gizakiaren Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak Babesteko Europako Kontseiluaren Konbentzioaren espirituarekin bat;

Aintzat harturik Europako Segurtasun eta Lankidetzako Batzordean egindako lana, eta, bereziki, Helsinkiko 1975eko Azken Akta eta Kopenhageko 1990eko bilera-agiria;

Kultura-artekotasunak eta eleaniztasunak duten balioa azpimarratuz, eta kontuan harturik hizkuntza erregional eta gutxituak babestu eta sustatzea ez litzatekeela hizkuntza ofizialen eta horiek ikasteko beharrizanaren kalterako egin beharko;

Jakitun izanda Europako hizkuntza erregional eta gutxituak Europako erregioetan eta herrialdeetan babestu eta sustatzeak ekarpen garrantzitsua egiten diola demokraziaren eta kultura-aniztasunaren printzipioetan datzan Europa eraikitzeari, nazioen subiranotasunaren eta lurralde-osotasunaren esparruan;

Aintzat harturik Europako erregio bakoitzak dituen berariazko baldintzak eta berezko ohitura historikoak,

ondokoa erabaki dute:

1. artikulua.— Definizioak

Gutun honen ondorioetarako:

a) “Hizkuntza erregionala edo gutxitua” aipatzerakoan, hauek adierazi nahi dira:

i) Estatu bateko lurraldean bertako biztanleek, estatuko biztanleriaren barruan gutxiengoa izanik, tradizioz hitz egiten dituztenak; eta

ii) hizkuntzok ez dira estatu horretako hizkuntza ofizialak izango; hizkuntza erregional eta gutxituen barruan ez dira sartuko estatuko hizkuntza ofizialaren dialektoak, ez etorkinen hizkuntzak;

b) “hizkuntza erregional edo gutxitua erabiltzen den lurraldea” da gutun honetan aurreikusitako babes- eta sustapen-neurriak hartzea justifikatzeko besteko hiztun-kopurua duen hizkuntzaren geografia-eremua;

c) “lurralderik gabeko hizkuntzak” dira estatuko gainerako biztanleek hitz egiten dituzten hizkuntzak, baina estatuko lurraldean tradizioz hitz egiten diren arren, bertako geografia-eremu jakin bati lotu ezin dakizkiokeenak.

2. artikulua.— Konpromisoak

1. Alde guztiek hartu dute II. zatiko xedapenak bakoitzaren lurraldean hitz egiten diren hizkuntza erregional edo gutxitu guztiei aplikatzeko konpromisoa, baldin eta hizkuntzok 1. artikuluko definizioak betetzen badituzte.

2. Berronetsi, onartu edo onesteko unean adierazitako hizkuntza guztiei dagokienez, 3. artikuluarekin bat, alde bakoitzak gutun honen III. zatiko xedapenen artetik gutxienez hogeita hamabost paragrafo edo apartatu hautatu aplikatzeko konpromisoa hartu du; horietako hiru gutxienez 8. eta 12. artikuluetan hautatu behar dira, eta 9., 10., 11. eta 13. artikuluetan, berriz, bana.

3. artikulua.— Modalitateak

1. Gutuna sinatu duten estatuek berronetsi, onartu edo onesteko agirian zehaztu behar dute hizkuntza erregional eta gutxituetako bakoitza, edo bakoitzaren lurralde osoan edo horren zati batean eremu urriagoa duen hizkuntza ofizial bakoitza, eta horri 2. artikuluko 2. paragrafoarekin bat hautatutako paragrafoak ezarriko zaizkio.

2. Aldeek, geroagoko edozein unetan, berronetsi, onartu edo onesteko agirian zehaztu zituzten paragrafoez aparte Gutunaren beste edozein paragrafotako xedapenen ondoriozko betebeharrak onartzen dituztela jakinaraz diezaiokete Idazkaritza Nagusiari, edo artikulu honen 1. paragrafoa aplikatuko dietela beste hizkuntza erregional edo gutxitu batzuei, edo lurralde osoan edo horren zati batean eremu urriagoa duten beste hizkuntza ofizial batzuei.

3. Aurreko paragrafoan aurreikusitako konpromisoak berronespen, onespen edo onarpenaren partetzat joko dira, eta ondorio berberak izango dituzte jakinarazten diren egunetik bertatik.

4. artikulua.— Dagoeneko badiren babes-estatusak

1. Ezin da interpretatu gutun honen ezein xedapenek Giza Eskubideen Europako Konbentzioak bermatutako eskubideak mugatu edo indargabetzen dituenik.

2. Gutun honen xedapenek ez dituzte murrizten hizkuntza erregional eta gutxituen egoera arautzen duten xedapen mesedegarriagoak, ez eta gutxiengoetako kide diren pertsonen estatutu juridikoa ere; horiek aldeetako batean dagoeneko existitzen dira edo aldebiko edo alde anitzeko berariazko akordioetan jasota daude.

5. artikulua.— Dauden betebeharrak

Gutun honen ezer ezin izango da interpretatu eskubidea ematen duenik Nazio Batuen Gutunaren helburuak edo nazioarteko zuzenbidearen beste betebehar batzuk, estatuen subiranotasunaren eta lurralde-osotasunaren printzipioa barne, urratzen dituen jardueraren bat hasi edo ekintzaren bati ekiteko.

6. artikulua.— Informazioa

Aldeek konpromisoa hartu dute dagozkien agintari, erakunde eta pertsonek gutun honek ezartzen dituen eskubideen eta eginbeharren informazioa jaso dezaten.

7. artikulua.— Helburuak eta printzipioak

1. Hizkuntza erregional eta gutxituei dagokienez, hizkuntzok erabiltzen diren lurraldeetan eta hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera, ondoko helburuak eta printzipioak izango dira aldeen politika, legeria eta jardunaren oinarri:

a) hizkuntza erregional eta gutxituak aitortzea, kultura-aberastasunaren erakusle dira eta;

b) hizkuntza erregional eta gutxituetako bakoitzak hartzen duen geografia-eremua errespetatzea; hala, beraz, administrazio-zatiketak, lehendik hor zeudenak nahiz berriak, ez dira oztopo izango hizkuntza erregional edo gutxitu hori sustatzeko;

c) hizkuntza erregional eta gutxituak sustatzeko ekintza seguru baten beharra, hizkuntzok babestearren;

d) hizkuntza erregional eta gutxituak bizitza publikoan eta pribatuan ahoz eta idatziz erabiltzea erraztu edota sustatzea;

e) Gutun honek hartzen dituen eremuetan, harremanak sortu eta garatzea hizkuntza erregionala edo gutxitua erabiltzen duten taldeen eta estatu berean hizkuntza bera edo antzekoa erabiltzen duten beste talde batzuen artean, bai eta kultura-harremanak sortzea beste hizkuntza batzuk erabiltzen dituzten estatuko beste talde batzuekin ere;

f) hizkuntza erregional eta gutxituak irakasteko eta ikasteko modu eta bitarteko egokiak jartzea maila egoki guztien esku;

g) bitartekoak jartzea hizkuntza erregionala edo gutxitua hitz egiten den eremu batean bizi baina hizkuntza hori hitz egiten ez dutenen esku, nahi izanez gero hizkuntza hori ikas dezaten;

h) hizkuntza erregional eta gutxituei buruzko azterketak eta ikerketak sustatzea unibertsitateetan edo zentro baliokideetan;

i) Gutun honek biltzen dituen arloetan, nazioz gaindiko elkar-trukerako era egokiak sustatzea, estatu bitan edo gehiagotan modu berean edo antzekoan erabiltzen diren hizkuntza erregional eta gutxituentzat.

2. Aldeek konpromisoa hartu dute ezabatzeko, oraindik egin ez badute, hizkuntza erregional edo gutxitu bat erabiltzeko egon daitezkeen bereizketa, bazterketa, murrizketa edo lehentasun justifikatu gabe oro, alegia, hizkuntza hori ahultzea edo hori mantendu edo garatzea arriskuan jartzea helburutzat izan dezaketenak.

Hizkuntza erregional eta gutxituen aldeko neurri bereziak hartzea ez da hartuko eremu zabalagoa duten hizkuntzetako hiztunen aurkako diskriminazio-ekintzatzat, neurrion helburua hizkuntza erregional eta gutxituok erabiltzen dituztenen eta gainerako herritarren arteko berdintasuna bultzatzea edo hiztun horien egoera partikularrak aintzat hartzea bada.

3. Aldeek konpromisoa hartu dute, neurri egokiak erabilita, herrialde guztiko hizkuntza-taldeen arteko elkar-ulertzea sustatzeko. Horretarako, batez ere, hizkuntza erregional eta gutxituen errespetua eta horienganako ulermena eta tolerantzia jasoko dute herrialdean eskaintzen den hezkuntzan eta prestakuntzaren helburuen artean, eta helburu bera lortzera animatuko dituzte masa-komunikabideak.

4. Aldeek konpromisoa hartu dute hizkuntza erregional eta gutxituei buruzko politikak definitzerakoan kontuan hartzeko hizkuntza horiek erabiltzen dituzten taldeek adierazitako beharrizanak eta gurariak.

Aldeei eskatu zaie, beharrezkoa denean, hizkuntza erregional eta gutxituekin zerikusia duten gaiei buruz agintariak aholkatzeko organoak sortzeko.

5. Aldeek konpromisoa hartu dute 1etik 4rako paragrafoetan zerrendatutako printzipioak mutatis mutandis aplikatzeko lurralderik gabeko hizkuntzei.

Alabaina, hizkuntza horien kasuan, gutun hau burutzeko hartu beharreko neurrien izaera eta irismena modu malguan ezarriko dira, hizkuntzok erabiltzen dituzten taldeen beharrizanak eta gurariak kontuan hartuta, eta horien ohiturak eta ezaugarriak errespetatuz.

8. artikulua.— Irakaskuntza

1. Irakaskuntzaren arloan, hizkuntzok erabiltzen diren lurraldeari dagokionez, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera eta estatuko hizkuntza ofizialen irakaskuntzari kalterik egin gabe, ondoko konpromisoak hartu dituzte aldeek:

a) i) eskolaurreko hezkuntza kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetan bermatuta dagoela ezartzea; edo

ii) eskolaurreko hezkuntzaren zati handi bat kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetan bermatuta dagoela ezartzea; edo

iii) aurreko bi puntuetako neurrietako bat, gutxienez, aplikatzea horrela nahi duten familietako ikasleei, horien kopurua nahikotzat jotzen bada; edo

iv) botere publikoek ez badute zuzeneko eskumenik eskolaurreko hezkuntzan, lehenengo bi puntuetan jasotako neurriak aplikatzea erraztu edota sustatzea;

b) i) lehen mailako irakaskuntza kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetan bermatuta dagoela ezartzea; edo

ii) lehen mailako irakaskuntzaren zati handi bat kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetako batean bermatuta dagoela ezartzea; edo

iii) lehen mailako irakaskuntzaren barruan, hizkuntza erregional eta gutxituen irakaskuntza curriculumaren parte izatea ezartzea; edo

iv) aurreko hiru puntuetako neurrietako bat, gutxienez, aplikatzea horrela nahi duten familietako ikasleei, horien kopurua nahikotzat jotzen bada;

c) i) bigarren mailako irakaskuntza kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetan bermatuta dagoela ezartzea; edo

ii) bigarren mailako irakaskuntzaren zati handi bat kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetako batean bermatuta dagoela ezartzea; edo

iii) bigarren mailako irakaskuntzaren barruan, hizkuntza erregional eta gutxituen irakaskuntza curriculumaren parte izatea ezartzea; edo

iv) aurreko hiru puntuetako neurrietako bat, gutxienez, aplikatzea horrela nahi duten ikasleei —edo, horrela ez bada, horien familiek nahi badute—, horien kopurua nahikotzat jotzen bada;

d) i) irakaskuntza tekniko eta profesionala kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetan bermatuta dagoela ezartzea; edo

ii) irakaskuntza tekniko eta profesionalaren zati handi bat kasuan kasuko hizkuntza erregional eta gutxituetako batean bermatuta dagoela ezartzea; edo

iii) irakaskuntza tekniko eta profesionalaren barruan, hizkuntza erregional eta gutxituen irakaskuntza curriculumaren parte izatea ezartzea; edo

iv) aurreko hiru puntuetako neurrietako bat, gutxienez, aplikatzea horrela nahi duten ikasleei —edo, horrela ez bada, horien familiek nahi badute—, horien kopurua nahikotzat jotzen bada;

e) i) unibertsitate mailako irakaskuntza eta goi-mailako bestelako irakaskuntza-motak hizkuntza erregional eta gutxituetan ezartzea; edo

ii) hizkuntzok unibertsitateko eta goi-mailako irakaskuntzaren ikasgai gisa ikastea ezartzea; edo

iii) Estatuak goi-mailako irakaskuntzako zentroekiko duen zeregina dela eta, i) eta ii) apartatuak ezin izango balira aplikatu, ondokoak ezartzea suspertu edota baimentzea: hizkuntza erregional eta gutxituetan unibertsitate mailako edo goi-mailako bestelako irakaskuntza-motak, edo hizkuntzok unibertsitatean edo goi-mailako irakaskuntzako beste zentro batzuetan ikasi ahal izateko bitartekoak;

f) i) beharrezkoak diren xedapenak ematea, helduen hezkuntzako edo hezkuntza iraunkorreko ikastaroak hein handi batean edo osorik hizkuntza erregional eta gutxituetan eskaintzea bermatu dadin; edo

ii) hizkuntza horiek proposatzea helduen hezkuntzako edo hezkuntza iraunkorreko ikasgai gisa; edo

iii) botere publikoek ez badute zuzeneko eskumenik helduen hezkuntzan, hizkuntza horiek irakastea erraztu edota sustatzea helduen hezkuntzaren edo hezkuntza iraunkorraren barruan;

g) hizkuntza erregional eta gutxituek adierazten duten historia eta kultura irakasten direla bermatzeko xedapenak ematea;

h) irakasleen beharrezko hasierako eta etengabeko prestakuntza bermatzea, Gutuna sinatzen duen alde bakoitzak a)-tik g)-rako paragrafoetatik onartutakoak aplikatzeko;

i) kontrolerako organo bat edo gehiago sortzea, eta horren ardura izango da hizkuntza erregional eta gutxituen irakaskuntza ezartzeko edo garatzeko hartu diren neurrien eta egin diren aurrerapenen jarraipena egitea, eta puntu horiei buruz aldian-aldian txostenak egitea; txostenok jendaurrean jarriko dira.

2. Irakaskuntzaren arloan, eta hizkuntza erregional eta gutxituak tradizioz erabiltzen diren erregioetatik kanpo dauden lurraldeei dagokienez, aldeek konpromisoa hartu dute, hizkuntza erregional eta gutxituetako baten hiztun-kopuruak hori justifikatzen badu, eta irakaskuntzaren maila egokietan, irakaskuntza hizkuntza erregional edo gutxituan egitea edo hizkuntza bera irakastea baimendu, sustatu edo ezartzeko.

9. artikulua.— Justizia

1. Jarraian zehaztuko diren neurriak hartzea justifikatzeko besteko hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztun-kopurua duten agintari judizialen barrutiei dagokienez, zenbait konpromiso hartu dituzte aldeek, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera, eta baldintza batekin, alegia, paragrafo honek eskaintzen dituen aukerez baliatzeak ez dezala epaileak hartu justizia ondo administratzeko oztopotzat.

Hauek dira konpromisoak:

a) prozesu penaletan:

i) jurisdikzio-organoek, aldeetako batek eskatuta, prozesua hizkuntza erregionalean edo gutxituan gara dezatela ezartzea; edota

ii) hizkuntza erregionalean edo gutxituan hitz egiteko eskubidea bermatzea akusatuari; edota

iii) errekerimenduak edo frogak, idatzizkoak zein ahozkoak, hizkuntza erregional eta gutxituetako batean formulatuta egote hutsagatik onartezinak ez izatea ezartzea; edota

iv) hizkuntza erregional eta gutxitu horietan ematea, hala eskatuz gero, prozedura judizial bati lotutako egintzak, beharrezkoa bada interpreteak eta itzultzaileak erabilita, eta interesdunei inolako gastu gehigarririk eragin gabe.

b) prozesu zibiletan;

i) jurisdikzio-organoek, aldeetako batek eskatuta, prozesua hizkuntza erregionalean edo gutxituan gara dezatela ezartzea; edota

ii) Alde bat auzitegi baten aurrean bertaratu behar denean, bere hizkuntza erregionalean edo gutxituan hitz egitea baimentzea alde horri, hori dela-eta gastu osagarriei aurre egin behar izan gabe; edota

iii) dokumentuak eta frogak hizkuntza erregionalean edo gutxituan aurkeztea baimentzea, beharrezkoa bada interpreteak eta itzultzaileak erabilita;

c) administrazio-arloan eskudunak diren jurisdikzioen aurreko prozesuetan:

i) jurisdikzioek, auzibidean parte hartzen duten aldeetako batek eskatuta, prozesua hizkuntza erregionalean edo gutxituan gara dezatela ezartzea; edota

ii) alde bat auzitegi baten aurrean bertaratu behar denean, bere hizkuntza erregionalean edo gutxituan hitz egitea baimentzea alde horri, hori dela-eta gastu osagarriei aurre egin behar izan gabe; edota

iii) dokumentuak eta frogak hizkuntza erregionalean edo gutxituan sortzea baimentzea, beharrezkoa bada interpreteak eta itzultzaileak erabilita;

d) neurriak hartzea, b) eta c) paragrafoetako i) eta iii) apartatuen aplikazioak eta interpreteen eta itzulpenen balizko erabilerak ez diezaieten gastu osagarririk ekarri interesdunei.

2. Aldeek hartu dituzten konpromisoak:

a) Estatu batean ezarritako egintza juridikoen baliozkotasuna ez baztertzea, egintzok hizkuntza erregional eta gutxituetako batean idatzita egote hutsagatik; edo

b) Estatu batean ezarritako egintza juridikoek, aldeen artean, duten baliozkotasuna ez baztertzea, egintzok hizkuntza erregional eta gutxituetako batean idatzita egote hutsagatik, eta egintzok hizkuntza hori hitz egiten ez duten hirugarren interesdunen aurka erabili ahal izango direla ezartzea, baldin eta egintzaren edukia erabiltzen duenak berak jakinarazten badie; edo

c) Estatu batean ezarritako egintza juridikoek, aldeen artean, duten baliozkotasuna ez baztertzea, egintzok hizkuntza erregional eta gutxituetako batean idatzita egote hutsagatik.

3. Aldeek konpromisoa hartu dute hizkuntza erregional eta gutxituetan emateko estatuko lege-testurik garrantzitsuenak eta hizkuntza horien erabiltzaileei bereziki dagozkienak, testuok beste modu batean erabilgarri daudenean izan ezik.

10. artikulua.— Administrazioko agintariak eta zerbitzu publikoak

1. Jarraian zehaztuko diren neurriak hartzea justifikatzeko besteko hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztun-kopurua duten Estatuaren administrazio-agintarien barrutiei dagokienez, eta hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera, zenbait konpromiso hartu dituzte aldeek, posiblea den neurrian; hain zuzen ere hauek:

a) i) administrazio-agintariek hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzen dituztela zaintzea; edo

ii) jendearekin harremana duten agintari horien agenteek eurongana hizkuntza horietan jotzen duten pertsonekin hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzen dituztela zaintzea; edo

iii) hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunek eskaerak ahoz zein idatziz aurkez ditzaketela eta erantzuna hizkuntza horietan jaso dezaketela zaintzea; edo

iv) hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunek eskaerak ahoz zein idatziz aurkez ditzaketela zaintzea; edo

v) hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunek hizkuntza horietan idatzitako agiri bat balio osoz aurkez dezaketela zaintzea;

b) maiz erabiltzen diren formularioak eta administrazio-testuak hizkuntza erregional eta gutxituetan, edo bertsio elebidunetan, jartzea jendearen eskueran;

c) dokumentuak hizkuntza erregional eta gutxituetako batean idaztea baimentzea administrazio-agintariei.

2. Jarraian zehaztuko diren neurriak justifikatzeko besteko hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztun-kopurua duten lurraldeetako herri eta erregioetako agintariei dagokienez, ondokoak baimendu edota sustatzeko konpromisoa hartu dute aldeek:

a) hizkuntza erregional eta gutxituen erabilera erregio- edo toki-mailako administrazioan;

b) hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunek eskaerak ahoz zein idatziz aurkezteko duten aukera;

c) erregioetako agintariek beren testu ofizialak hizkuntza erregional eta gutxituetan ere argitaratzea;

d) toki-agintariek beren testu ofizialak hizkuntza erregional eta gutxituetan ere argitaratzea;

e) hizkuntza erregional eta gutxituetako agintari erregionalek beren batzarretako eztabaidetan hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzea, baina ez da baztertuko, hala ere, estatuko hizkuntza ofizialak erabiltzea;

f) hizkuntza erregional eta gutxituetako toki-agintariek beren batzarretako eztabaidetan hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzea, baina ez da baztertuko, hala ere, estatuko hizkuntza ofizialak erabiltzea;

g) hizkuntza erregional eta gutxituetako toponimiako ohiko formak eta zuzenak erabili edo hartzea, beharrezkoa bada hizkuntza ofizialetako izendapenekin batera.

3. Administrazio-agintariek edo horien kontura jarduten duten beste pertsona batzuek bermatzen dituzten zerbitzu publikoei dagokienez, hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzen diren lurraldeetan, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera eta hori posiblea den neurrian, konpromiso hauek hartu dituzte Gutuna sinatu duten aldeek:

a) zerbitzua ematerakoan hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzen direla zaintzea; edo

b) eskaerak hizkuntza erregional eta gutxituetako batean aurkeztu eta erantzuna hizkuntza horietan jasotzea baimentzea hizkuntzotako hiztunei; edo

c) eskaerak hizkuntza erregional eta gutxituetako batean aurkeztea baimentzea hizkuntzotako hiztunei.

4. Aldeek onartu dituzten 1., 2. eta 3. paragrafoetako xedapenak martxan jartzearren, ondoko neurrietako bat edo batzuk hartzera konprometitu dira:

a) idatzizko edo ahozko itzulpena egitera, eskatuz gero;

b) funtzionarioak eta bestelako agente publikoak kopuru nahikoan errekrutatzera, edo, beharrezkoa bada, horiek prestatzera;

c) hizkuntza erregional edo gutxitu bat ezagutzen duten agente publikoek destinoa hizkuntza hori erabiltzen den lurraldeetan izateko egin ditzaketen eskariak asetzea, ahal den neurrian.

5. Aldeek konpromisoa hartu dute, interesdunek hala eskatuz gero, hizkuntza erregional eta gutxituetako patronimikoak erabili edo hartzea baimentzeko.

11. artikulua.— Komunikabideak

1. Aldeek zenbait konpromiso hartu dituzte hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunei dagozkienez, hizkuntzok erabiltzen diren lurraldeetan, hizkuntza bakoitzaren egoeraren arabera, eta agintari publikoek, zuzenean edo zeharka, arlo horretan boterea edo eginkizunen bat duten neurrian, betiere komunikabideen independentzia eta autonomia printzipioak errespetatuz. Konpromisoak hauek dira:

a) irratia eta telebista zerbitzu publikoak diren neurrian:

i) gutxienez irrati-estazio eta telebista-kate bana sortzea hizkuntza erregional eta gutxituetan; edo

ii) hizkuntza erregional eta gutxituetan gutxienez irrati-estazio eta telebista-kate bana sortzea sustatu edota erraztea; edo

iii) beharrezkoak diren xedapenak ematea difusioaren arduradunek hizkuntza erregional eta gutxituetan egindako emanaldiak programatu ditzaten;

b) i) hizkuntza erregional eta gutxituetan gutxienez irrati-estazio bat sortzea sustatu edota erraztea; edo

ii) irrati-programak hizkuntza erregional eta gutxituetan modu erregularrean jaulkitzea sustatu edota erraztea

c) i) hizkuntza erregional eta gutxituetan gutxienez telebista-kate bat sortzea sustatu edota erraztea; edo

ii) telebista-programak hizkuntza erregional eta gutxituetan modu erregularrean zabaltzea sustatu edota erraztea

d) hizkuntza erregional eta gutxituetan egindako entzunezko eta ikus-entzunezko materialen ekoizpena eta zabalkundea sustatu edota erraztea;

e) i) hizkuntza erregional eta gutxituetan gutxienez prentsa-organo bat sortu edota mantentzea sustatu edota erraztea; edo

ii) prentsa-artikuluak hizkuntza erregional eta gutxituetan modu erregularrean argitaratzea sustatu edota erraztea

f) i) hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzen dituzten komunikabideen kostu osagarriak estaltzea, legeak komunikabideentzat, orokorrean, finantza-laguntzaren bat ezarrita duenean; edo

ii) dauden finantza-laguntzak hizkuntza erregional eta gutxituetan sortutako ikus-entzunezko ekoizpenei ere ematea;

g) hizkuntza erregionalean edo gutxituan lan egiten duten komunikabideentzako kazetarien eta beste langile batzuen prestakuntza bultzatzea.

2. Aldeek konpromisoa hartu dute hizkuntza erregionala edo gutxitua edo antzekoa hitz egiten duten hurbileko herrialdeetako biztanleek irrati- eta telebista-emanaldiak modu zuzenean jasotzeko askatasuna izango dutela bermatzeko, bai eta hurbileko herrialdeek hizkuntza horretan egin ditzaketen irrati- eta telebista-emanaldien aurka ez egiteko ere. Konpromisoa hartu dute, bestalde, hizkuntza erregional eta gutxituetako batean edo antzekoan sortutako informazioaren adierazpen-askatasuna eta horren zirkulazio askea dela-eta idatzizko prentsari ez zaiola inolako murrizketarik ezarriko zaintzeko. Aipatutako askatasunak erabiltzeak eginbeharrak eta erantzukizunak dakartza, eta legez ezarritako zenbait formalitate, baldintza, murrizketa edo zehapenen mende egon daiteke. Horiek guztiak beharrezko neurriak dira, gizarte demokratiko batean, segurtasun nazionalerako, lurralde-osotasunerako edo segurtasun publikorako, ordenaren defentsarako eta krimenaren prebentziorako, osasunaren edo moralaren babeserako, hurkoaren ospearen eta eskubideen babeserako, isilpeko informazioak zabaltzea eragozteko, edo botere judizialaren agintea edo inpartzialtasuna bermatzeko.

3. Aldeek konpromisoa hartu dute hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunen interesak ordezkatuta egon daitezen edo aintzat har daitezen komunikabideen askatasuna eta pluraltasuna bermatzeko egitekoa duen legearekin bat sor daitezkeen egituretan.

12. artikulua.— Kultura-jarduerak eta -ekipamenduak

1. Kultura-jarduerei eta -ekipamenduei dagokienez —bereziki, liburutegiak, bideotekak, kultura-zentroak, museoak, artxiboak, akademiak, antzokiak eta zinemak, literaturako eta zinema-ekoizpeneko lanak, kultura herrikoiaren adierazpenerako lanak, jaialdiak eta kultura-industriak, teknologia berrien erabilera barru, kontuan hartuta—, zenbait konpromiso hartu dituzte aldeek, hizkuntza horiek erabiltzen diren lurraldeari dagozkionez, eta agintari publikoak arlo horretan eskumena, boterea edo egitekoa duten neurrian.

Konpromiso hauek hartu dituzte:

a) hizkuntza erregional eta gutxituen adierazpidea eta berezko ekimenak sustatzea, eta hizkuntza horietan sortutako lanak eskuratzeko bitartekoak erraztea;

b) hizkuntza erregional eta gutxituetan sortutako lanak beste hizkuntza batzuetan eskuratzeko bitartekoak erraztea, eta, horretarako, itzulpen-, bikoizketa-, postsinkronizazio- eta azpititulazio-lanak lagundu eta garatzea;

c) beste hizkuntza batzuetan sortutako lanak hizkuntza erregional eta gutxituetan eskuratzeko bitartekoak erraztea, eta, horretarako, itzulpen-, bikoizketa-, postsinkronizazio- eta azpititulazio-lanak lagundu eta garatzea;

d) zenbait kultura-jarduera abiarazteko edo horiei laguntzeko ardura duten organismoek beren ekimenean edo beraiek laguntzen dituzten ekimenetan hizkuntza erregional eta gutxituen ezagutza eta erabilera neurri egokian integratzen dutela zaintzea.

e) hizkuntza erregionala edo gutxitua, bai eta beste biztanleen hizkuntzak ere, menderatzen dituen pertsonala zenbait kultura-jarduera abiarazteko edo horiei laguntzeko ardura duten organismoen eskueran jartzen laguntzea;

f) ekipamenduak hornitzerakoan eta kultura-jarduerak programatzerakoan, hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunen ordezkariek zuzeneko parte-hartzea izan dezatela bultzatzea;

g) hizkuntza erregional eta gutxituetan sortutako lanak bildu, gordailuan jaso eta aurkeztu edo argitaratzeko ardura duen organismo baten edo gehiagoren sorrera suspertu edota erraztea;

h) beharrezkoa bada, itzulpen-zerbitzuak eta terminologia-ikerketako zerbitzuak sortzea edota sustatu eta finantzatzea, batez ere, hizkuntza erregional edo gutxitu bakoitzean administrazio-, merkataritza-, ekonomia-, gizarte-, teknologia- edo lege-terminologia egokia mantendu eta garatzearren.

2. Hizkuntza erregional eta gutxituak tradizioz erabiltzen diren lurraldeak ez direnei dagokienez, aldeek konpromisoa hartu dute, hizkuntza erregionaleko edo gutxituko hiztunen kopuruak horrelakoa justifikatzen badu, kultura-jarduera eta ekipamendu egokiak sustatu edota ezartzeko, aurreko paragrafoarekin bat.

3. Aldeek konpromisoa hartu dute leku egokia emateko, beren atzerriko kultura-politikan, hizkuntza erregional eta gutxituei eta horiek islatzen duten kulturari.

13. artikulua.— Ekonomia- eta gizarte-bizitza

1. Ekonomia- eta gizarte-jarduerei dagokienez, aldeek ondoko konpromisoak hartu dituzte, herrialde osorako:

a) beren legerietatik kanpo uztea ekonomia- eta gizarte-bizitzari buruzko dokumentuetan hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzeko aukera, arrazoi justifikagarririk gabe, debekatzen edo mugatzen duen xedapen oro, batez ere lan-kontratuetan eta dokumentu teknikoetan, esaterako, produktuak edo ekipamenduak erabiltzeko jarraibideetan.

b) enpresen barne-araudietan eta egintza pribatuetan hizkuntza erregional eta gutxituen erabilera baztertu edo mugatzen duen edozein klausula sartzea debekatzea, gutxienez hizkuntza bera hitz egiten dutenen artean;

c) ekonomia- eta gizarte-jardueretan hizkuntza erregional eta gutxituen erabilera ahultzeko asmoa duten praktiken aurka egitea;

d) aurreko apartatuetan azaldutako bitartekoak baino beste batzuk erabilita, hizkuntza erregional eta gutxituen erabilera erraztu edota sustatzea.

2. Ekonomia- eta gizarte-jarduerei dagokienez, aldeek zenbait konpromiso hartu dituzte, agintari publikoek eskumena duten neurrian, hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzen diren lurralderako, eta hori posiblea den neurrian. Konpromisoak hauek dira:

a) finantza- eta banku-arloetako arautegien bidez definitzea, merkataritzako erabilerarekin bateragarriak diren baldintzetan, ordainketa-aginduak (txekeak, kanbio-letrak, etab.) edo beste finantza-agiri batzuk idazterakoan hizkuntza erregionalak eta gutxituak erabiltzeko aukera ematen duten modalitateak, edo, horrelakorik ezean, prozesu hori martxan jarri dela zaintzea;

b) zuzenean beren kontrolaren mende dauden ekonomia- eta gizarte-sektoreetan (sektore publikoa), hizkuntza erregional eta gutxituen erabilera sustatzeko ekintzak egitea;

c) ospitale, zaharren egoitza edo bestelako gizarte-ekipamenduetan, horietara osasuna, adina edo beste arrazoi batzuk direla-eta joan behar izan duten hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunei beren hizkuntzan hartu eta artatuak izateko aukera eskainiko dietela zaintzea;

d) modalitate egokiak erabilita, segurtasun-jarraibideak hizkuntza erregional eta gutxituetan ere idatzita egongo direla zaintzea;

e) agintari eskudunek kontsumitzaileen eskubideei buruz eskainitako informazioak hizkuntza erregional eta gutxituetan ere erabilgarri bilakatzea;

14. artikulua.— Mugaz haraindiko elkar-trukeak

Aldeek hartu dituzten konpromisoak:

a) hizkuntza bera edo antzekoa erabiltzen duten estatuak konprometitzen dira aldebiko edo alde anitzeko akordioak aplikatzera, edo horiek amaitzen saiatzera, beharrezkoa bada, estatu horietan hizkuntza bereko hiztunen arteko harremanak erraztearren, kulturan, irakaskuntzan, lanbide-heziketan eta hezkuntza iraunkorrean;

b) hizkuntza erregional eta gutxituen alde, mugaz haraindiko lankidetza erraztu edota sustatzea, batez ere hizkuntza bera edo antzekoa erabiltzen duten erregio- edo toki-mailako taldeen artean;

15. artikulua.— Aldizkako txostenak

1. Jarraitutako politikari buruzko txostena aurkeztuko diote aldeek, aldian-aldian, Europako Kontseiluko idazkari nagusiari, Ministroen Batzordeak ezarriko duen eran, eta gutun honen II. zatiarekin bat. Aldeek III. zatiko xedapenetatik bere egin dituztenak aplikatzeko hartu dituzten neurriei buruzkoa izango da txosten hori. Alde bakoitzak Gutuna berarentzat indarrean jarri ondoko lehenengo urtean aurkeztu behar du, beste txostenak, berriz, lehenengoa aurkeztu ondoren, hiru urtean behin aurkeztu behar dira.

2. Aldeek jendaurrean jarriko dituzte beren txostenak.

16. artikulua.— Txostenen azterketa

1. 15. artikuluan xedatutakoa betez Europako Kontseiluko idazkari nagusiari aurkeztuko zaizkion txostenak 17. artikuluan xedatutakoari jarraiki osatutako adituen batzordeak aztertuko ditu.

2. Gutuna sinatu duten aldeetako baten lurraldean legez eratutako organismoek eta elkarteek alde horrek hartutako konpromisoen inguruko gaiez ohartarazi ahal izango diote adituen batzordeari, gutun honen III. zatiari jarraiki. Alde interesdunari galdetu ondoren, adituen batzordeak aintzat har ditzake informazio horiek artikulu honen 3. paragrafoan aipatzen den txostena prestatzerakoan. Organismo eta elkarte horiek, bestalde, alde batek egindako politikari buruzko adierazpenak egin ahal izango dituzte, II. zatiarekin bat.

3. 1. paragrafoan aipatutako txostenak eta 2. paragrafoan aipatutako informazioak oinarri hartuta, Ministroen Batzordearentzako txosten bat prestatuko du adituen batzordeak. Txosten horri aldeei eskatuko zaizkien oharrak gehituko zaizkio; horiek guztiak jendaurrean jarri ahal izango ditu Ministroen Batzordeak.

4. 3. paragrafoan aipatutako txostenak adituen batzordeak Ministroen Batzordeari egindako proposamenak jasoko ditu, bereziki, Kontseiluak, beharrezkoa bada, alde bati edo batzuei egingo dizkien gomendioak prestatzearren.

5. Europako Kontseiluko idazkari nagusiak bi urteko txosten xehatua, Gutunaren aplikazioari buruzkoa, egingo dio Batzar Parlamentarioari.

17. artikulua.— Adituen batzordea

1. Adituen batzordearen osaeran alde bakoitzeko kide bat egongo da. Kide hori Ministroen Batzordeak aukeratuko du alde bakoitzak proposatutako zerrendako pertsonen artetik; zerrenda horretan egongo direnak zuzentasun osoko pertsonak izango dira eta Gutunak jorratzen dituen arloetan aintzatetsitako gaitasuna dutenak.

2. Adituen batzordeko kideak sei urterako aukeratuko dira eta horien agintaldia berritu ahal izango da. Kide batek ezin badu bere agintaldia bete, 1. paragrafoan aurreikusitako prozedurari jarraiki ordeztuko da, eta hori ordezteko izendatutako kideak lehengoaren agintaldia bukatuko du.

3. Adituen batzordeak onetsiko du bere barne-araudia. Batzorde horren idazkaritza Europako Kontseiluko idazkari nagusiak bermatuko du.

18. artikulua

Gutun hau Europako Kontseiluko kide diren estatuek sina dezakete. Berronetsi, onartu edo onetsi egin beharko da. Berronetsi, onartu edo onesteko agiriak Europako Kontseiluko idazkari nagusiari utzi beharko zaizkio gordailuan.

19. artikulua

1. Gutun hau Europako Kontseiluko bost kidek, 18. artikuluan xedatutakoaren arabera, Gutunarekin konprometituta daudela onartzen duten egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean.

2. Gutunarekin konpromisoa hartzeko prest daudela geroago adierazten duten estatuen kasuan, berronetsi, onartu edo onesteko agiria gordailuan utzi den egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean gutun hau.

20. artikulua

1. Gutun hau indarrean jarri ondoren, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak bere esku izango du Europako Kontseiluko kide ez den edozein estaturi Gutunari atxikitzeko gonbita egitea.

2. Gutunarekin bat egin duen edozein estaturen kasuan, atxikitze-agiria Europako Kontseiluko idazkari nagusiari gordailuan utzi zaion egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean gutun hau.

21. artikulua

1. Estatu guztiek, Gutuna sinatzerakoan edo Gutuna berronetsi, onartu, onetsi edo horri atxikitzeko agiria gordailuan uzterakoan, erreserba bat edo gehiago aurkez diezaiekete gutun honen 7. artikuluko 2tik 5erako paragrafoei. Ez da beste erreserbarik onartuko.

2. Aurreko paragrafoaren arabera erreserbaren bat aurkeztu duen edozein estatu sinatzailek erreserba hori osorik edo zati batean ken dezake; horretarako, jakinarazpen bat bidali behar dio Europako Kontseiluko idazkari nagusiari. Erreserba kentzeak idazkari nagusiak jakinarazpena jaso duen egunetik aurrera izango ditu ondorioak.

22. artikulua

1. Alde guztiek, edozein unetan, gutun hau sala dezakete; horretarako, jakinarazpen bat bidali behar diote Europako Kontseiluko idazkari nagusiari.

2. Salaketak idazkari nagusiak jakinarazpena jasotzen duen egunetik zenbatzen hasita sei hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunetik aurrera izango ditu ondorioak.

23. artikulua

Europako Kontseiluko idazkari nagusiak Kontseiluko kide diren estatuei eta Gutunari atxikitako estatu guztiei jakinaraziko dizkie:

a) sinadura guztiak;

b) Gutuna berronetsi, onartu, onetsi edo horri atxikitzeko agiri oro, gordailuan utzi direnak;

c) Gutun hau, 19. eta 20. artikuluei jarraiki, indarrean jartzen den data oro;

d) 3. artikuluko 2. paragrafoko xedapenak betez jasotako jakinarazpen oro;

e) Gutun honekin zerikusia duen egintza, jakinarazpen edo komunikazio oro.

Horri guztiari jarraiki, behean sinatuko dutenek, horretarako behar bezala ahalmenduta, gutun hau sinatu dute.

Estrasburgon egina 1992ko azaroaren 5ean, frantsesez eta ingelesez, testu biak balio berekoak izanik, Europako Kontseiluko artxiboan jasoko den ale bakarrean. Europako Kontseiluko idazkari nagusiak Gutunaren kopia ziurtatuak bidaliko dizkie Europako Kontseiluko kide diren estatu guztiei eta gutun honi atxikitzeko gonbita egin zaien estatu guztiei.

7.3.5. Esparru-konbentzioa, 1995eko otsailaren 1ekoa, Gutxiengo Nazionalak babestekoa, eta azalpen-txostena [254]

Europako Kontseiluko estatu kideek eta esparru-konbentzio hau sinatu duten gainerako estatuek,

Kontuan hartuz Europako Kontseiluaren helburua kide guztien arteko batasun sendoagoa egitea dela, kideen ondare erkidea osatzen duten idealak eta printzipioak babestu eta sustatzearren;

Kontuan hartuz helburu hori lortzeko dauden bitartekoetako bat giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak babestea eta garatzea dela;

Asmoa izanik 1993ko urriaren 9an Vienan hartutako Europako Kontseiluko estatu kideetako estatuburuen eta gobernuburuen Adierazpena garatzea;

Erabakia hartuz bakoitzak bere lurraldean gutxiengo nazionalak babesteko;

Kontuan hartuz Europako historiako nahasmenduek erakutsi dutela gutxiengo nazionalen babesa funtsezkoa dela kontinentearen egonkortasunerako, segurtasun demokratikorako eta bakerako;

Kontuan hartuz gizarte pluralista eta benetan demokratiko batek, gutxiengo nazional bateko pertsona bakoitzaren identitate etniko, kultural, linguistiko eta erlijiosoa errespetatzeaz gain, nortasun hori adieraztea, babestea eta garatzea ahalbidetuko duten baldintza egokiak sortu behar dituela;

Kontuan hartuz beharrezkoa dela tolerantzia- eta elkarrizketa-giroa sortzea, kultura-aniztasuna gizarte bakoitzaren iturri eta faktore izan dadin, ez banatze-iturri, baizik eta aberasteko eragile;

Kontuan hartuz Europa tolerante eta oparoa lortzea ez dagoela estatuen arteko lankidetzaren mende bakarrik, baizik eta tokietako eta erregioetako erakundeen arteko mugaz haraindiko lankidetza ere behar duela, estatu bakoitzaren eraketari eta lurralde-osotasunari kalterik egin gabe;

Kontuan hartuz Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak babesteko Hitzarmena eta haren protokoloak;

Kontuan hartuz gutxiengo nazionalak babesteari buruzko konpromisoak, zeinak baitaude Nazio Batuen hitzarmen eta adierazpenetan eta Europako Segurtasun eta Lankidetzari buruzko Konferentziaren dokumentuetan, bereziki Kopenhageko 1990eko ekainaren 29ko Dokumentuan;

Erabakia hartuz zein printzipio errespetatu behar diren eta horietatik zein betebehar eratortzen diren zehazteko, betiere estatu kideetan eta tresna honetan alde izan daitezkeen gainerako estatuetan gutxiengo nazionalen eta gutxiengo horietako pertsonen eskubide eta askatasunen babes eraginkorra bermatze aldera, legearen agindupean eta estatuen lurralde-osotasunarekiko eta subiranotasun nazionalarekiko errespetuaren barruan;

Erabakia hartuz esparru-konbentzio honetan adierazitako printzipioak praktikan jartzeko, legeria nazionalen eta gobernu-politika egokien bidez,

Jarraikoa hitzartu dute:

1. artikulua

Gutxiengo nazionalak eta gutxiengo horietako pertsonen eskubideak eta askatasunak babestea giza eskubideen nazioarteko babesaren zati bat da, eta, beraz, nazioarteko lankidetzaren esparruan dago.

2. artikulua

Esparru-konbentzio honetako xedapenak fede onez aplikatuko dira, ulermen- eta tolerantzia-espirituarekin, eta auzotasun onaren, adiskidetasunezko harremanen eta estatuen arteko lankidetzaren printzipioekin bat etorriz.

3. artikulua

1. Gutxiengo nazional bateko pertsona orok eskubidea izango du askatasun osoz aukeratzeko halakotzat tratatua izateko edo ez, eta aukera horren eta horri lotutako eskubideen egikaritzeak ez du inolako desabantailarik sortuko.

2. Gutxiengo nazionaletako pertsonek, banaka zein beste batzuekin batera, esparru-konbentzio honetan ezarritako printzipioetatik eratorritako eskubideak eta askatasunak egikaritu ahal izango dituzte.

4. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartzen dute gutxiengo nazionaletako pertsonei bermatzeko legearen aurrean berdintasuna izateko eskubidea eta legearen babes berdina izateko eskubidea. Horri dagokionez, debekatuta egongo da gutxiengo nazional bateko kide izatearen gainean oinarritutako diskriminazio oro.

2. Aldeek konpromisoa hartzen dute, beharrezkoa denean, neurri egokiak hartzeko, bizitza ekonomikoaren, sozialaren, politikoaren eta kulturalaren esparru guztietan, gutxiengo nazional bateko pertsonen eta gehiengoko pertsonen arteko berdintasun oso eta eraginkorra sustatzeko. Horri dagokionez, gutxiengo nazionaletako pertsonen baldintza espezifikoak behar bezala hartuko dituzte kontuan.

3. 2. apartatuaren arabera hartutako neurriak ez dira diskriminazio-egintzatzat hartuko.

5. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartu dute, beharrezkoak diren baldintzak sustatzeko, baldintza horiek ahalbide dezaten gutxiengo nazionaletako gizakiek euren kultura iraunarazi eta garatzea, bai eta haien nortasunaren oinarrizko osagaiak babestea ere, hala nola euren erlijioa, hizkuntza, tradizioak eta kultura-ondarea.

2. Aldeek, euren integrazio-politika orokorraren barruan hartutako neurriei kalterik egin gabe, ez dute inolako politika edo praktikarik burutuko, horren helburua bada gutxiengo nazionaletako gizakiak euren borondatearen aurka berdinestea; aitzitik, gizaki horiek babestuko dituzte, berdineste hori helburu duten ekintza guztien aurka.

6. artikulua

1. Aldeek tolerantziarako eta kulturen arteko elkarrizketarako espiritua sustatuko dute, eta neurri eraginkorrak hartuko dituzte beren lurraldean bizi diren pertsona guztien arteko errespetua eta elkar-ulertzea bultzatzeko, edozein izanik ere pertsona horien identitate etniko, kultural, linguistiko edo erlijiosoa, eta, bereziki, hezkuntzaren, kulturaren eta komunikabideen esparruetan.

2. Aldeek konpromisoa hartzen dute neurri egokiak hartzeko beren identitate etniko, kultural, linguistiko edo erlijiosoaren ondorioz mehatxuak edo diskriminazio-, etsaigo- edo indarkeria-ekintzak jasan ditzaketen pertsonak babesteko.

7. artikulua

Aldeek gutxiengo nazional bateko pertsona orori ziurtatuko diote errespetatu egingo zaizkiela batzartze baketsurako, elkartzeko, adierazpen-askatasunerako eta pentsamendu-, kontzientzia- edo erlijio-askatasunerako eskubideak.

8. artikulua

Aldeek konpromisoa hartzen dute aitortzeko ezen gutxiengo nazional bateko pertsona orok bere erlijioa edo sinesmenak adierazteko eskubidea duela, baita baduela erlijio-instituzioak, antolakundeak eta elkarteak sortzeko eskubidea ere.

9. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartzen dute aitortzeko ezen gutxiengo nazional bateko pertsona guztien adierazpen-askatasunerako eskubideak barnean hartzen dituela iritzi-askatasuna eta informazioa eta ideiak hizkuntza gutxituan jaso eta komunikatzeko askatasuna, agintari publikoen esku-sartzerik gabe eta mugak kontuan hartu gabe. Aldeek segurtatuko dute, beren ordenamendu juridikoaren esparruan, gutxiengo nazional bateko pertsonak ez direla diskriminatuko komunikabideetara iristeko orduan.

2. Lehenengo apartatuak ez du eragotziko aldeek soinu-irratiko, telebistako edo zinematografiako enpresei baimen-araubide bat ezartzerik, zeina izango baita ez-diskriminatzailea eta irizpide objektiboetan oinarritua.

3. Aldeek ez dute oztopatuko gutxiengo nazionaletako pertsonek idatzizko hedabideak sortzerik eta erabiltzerik. Soinu-irratiaren eta telebistaren lege-esparruan, ahal den neurrian eta 1. apartatuaren xedapenak kontuan hartuta, gutxiengo nazionaletako pertsonei beren komunikabideak sortzeko eta erabiltzeko aukera emateaz arduratuko dira.

4. Aldeek, beren ordenamendu juridikoen esparruan, neurri egokiak hartuko dituzte gutxiengo nazionaletako pertsonei komunikabideetara iristea errazteko eta tolerantzia sustatzeko eta kultura-aniztasuna ahalbidetzeko.

10. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartu dute, gutxiengo nazionaletako gizaki guztiei aitortzeko, askatasunez eta trabarik gabe, euren hizkuntza gutxiengoz erabiltzeko eskubidea, ahoz eta idatziz.

2. Gutxiengo nazionaletako gizakiak, tradizioz edo kopuru handietan, zein gune geografikotan bizi eta gune horietan, gizaki horiek hala eskatuta eta eskari hori benetako beharrizana denean, aldeek ahaleginak egingo dituzte, ahal den neurrian, zenbait baldintza ziurtatzeko, baldintza horiek ahalbide dezaten gizakien eta administrazio-agintarien arteko harremanetan hizkuntza gutxitua erabiltzea.

3. Aldeek konpromisoa hartu dute, gutxiengo nazionaletako gizaki guztiei bermatzeko, eperik laburrenean eta eurek ulertzen duten hizkuntza horretan, informazioa jasotzeko eskubidea, atxiloketaren arrazoiei buruz, eta euren aurkako akusazioaren izaera eta arrazoiari buruz; bermatuko dute, orobat, hizkuntza horretan haiek euren burua defendatzeko duten eskubidea, beharrezkoa bada, interpretearen doako laguntzarekin.

11. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartzen dute eskubidea aitortzeko gutxiengo bateko pertsona guztiei haien abizena eta ponte-izenak hizkuntza gutxituan erabiltzeko, bai eta horien aitorpen ofiziala hartzeko eskubidea ere, aldeen ordenamendu juridikoan aurreikusitako modalitateen arabera.

2. Aldeek konpromisoa hartzen dute eskubidea aitortzeko gutxiengo nazional bateko pertsona guztiei beren hizkuntza gutxituan zeinuak, inskripzioak eta gainerako informazio pribatua jendaurrean jartzeko.

3. Tradizioz gutxiengo nazional bateko pertsona ugari bizi diren erregioetan, aldeek ahaleginak egingo dituzte, beren antolamendu juridikoaren esparruan eta, honelakoak badaude, beste estatu batzuekin dituzten akordioen eremuan, eta beren baldintza espezifikoak kontuan hartuta, tokiko izendapen tradizionalak, kaleen izenak eta jendearentzako gainerako adierazpen topografikoak hizkuntza gutxituan ere erakusteko, adierazpen horien eskari nahikoa dagoenean.

12. artikulua

1. Beharrezkoa bada, aldeek neurriak hartuko dituzte hezkuntzaren eta ikerketaren arloetan, gutxiengo nazionalen kultura, historia, hizkuntza eta erlijioaren ezagutza sustatzeko, baita gehiengoarenak ere.

2. Ingurumari horretan, aldeek, bereziki, aukera nahikoak eskainiko dituzte irakasleak prestatzeko eta testuliburuak iristeko, eta erkidego desberdinetako ikasleen eta irakasleen arteko harremanak erraztuko dituzte.

3. Aldeek konpromisoa hartzen dute gutxiengo nazionaletako pertsonentzat aukera-berdintasuna sustatzeko hezkuntzako maila guztietara iriste aldera.

13. artikulua

1. Aldeek, beren hezkuntza-sistemaren esparruan, gutxiengo nazional bateko pertsonei eskubidea aitortuko diete beren irakaskuntza- eta prestakuntza-zentro pribatuak sortzeko eta zuzentzeko.

2. Eskubide hori egikaritzeak ez die finantza-betebeharrik ekarriko aldeei.

14. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartzen dute eskubidea aitortzeko gutxiengo nazional bateko pertsona guztiei beren hizkuntza gutxitua ikasteko.

2. Tradizioz gutxiengo nazionaletako pertsonak bizi diren eremu geografikoetan edo gutxiengo nazionaletako pertsonen kopuru handi samarra bizi den eremu geografikoetan, eskari nahikoa badago, aldeek ahaleginak egingo dituzte, ahal den neurrian eta beren hezkuntza-sistemaren esparruan, gutxiengo horietako pertsonek aukera izan dezaten hizkuntza gutxitu hori ikasteko edo hizkuntza horretan ikasteko.

3. Artikulu honen 3. apartatua aplikatuko da, hargatik eragotzi gabe hizkuntza ofiziala ikastea edo hizkuntza horretan irakastea.

15. artikulua

Aldeek beharrezko baldintzak ezarriko dituzte gutxiengo nazionaletako pertsonek benetan parte har dezaten kultura-, gizarte- eta ekonomia-bizitzan, bai eta gai publikoetan ere, bereziki, beraiei eragiten dieten gaietan.

16. artikulua

Aldeek ez dute neurririk hartuko, gutxiengo nazionaletako pertsonak bizi diren eremu geografikoetako biztanleriaren proportzioak aldatzeko, aldaketa horien helburua esparru-konbentzio honetan ezarritako printzipioetatik eratorritako eskubide eta askatasunak murriztea denean.

17. artikulua

1. Aldeek konpromisoa hartzen dute gutxiengo nazionaletako pertsonen eskubide hau ez oztopatzeko: mugetan zehar beste estatu batzuetan zilegi ezarrita dauden pertsonekin, bereziki identitate etniko, kultural, linguistiko edo erlijiosoa edo kultura-ondare erkidea partekatzen dutenekin harreman aske eta baketsuak ezartzeko eta mantentzeko eskubidea.

2. Aldeek konpromisoa hartzen dute ez oztopatzeko gutxiengo nazionaletako pertsonek gobernuz kanpoko erakundeen jardueretan parte hartzeko duten eskubidea, bai maila nazionalean, bai nazioartean.

18. artikulua

1. Aldeek ahaleginak egingo dituzte, beharrezkoa izanez gero, aldebiko eta alde anitzeko akordioak egiteko beste estatu batzuekin, bereziki auzo-estatuekin, betiere kasuan kasuko gutxiengo nazionaletako pertsonen babesa segurtatzeko.

2. Aldeek, hala badagokio, neurriak hartuko dituzte mugaz haraindiko lankidetza sustatzeko.

19. artikulua

Aldeek konpromisoa hartzen dute esparru-konbentzio honetan ezarritako printzipioak errespetatzeko eta praktikan jartzeko, eta, beharrezkoa bada, nazioarteko tresna juridikoetan, bereziki Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak babesteko Hitzarmenean, aurreikusitako mugak, murrizketak edo salbuespenak soilik sartuko dituzte, betiere printzipio horietatik eratorritako eskubide eta askatasunetarako egokiak diren neurrian.

20. artikulua

Esparru-konbentzio honetan ezarritako printzipioetatik eratorritako eskubide eta askatasunak egikaritzean, gutxiengo nazional bateko pertsona orok legeria nazionala eta besteen eskubideak errespetatuko ditu, batez ere gehiengoko edo beste gutxiengo nazionaletako pertsonen eskubideak.

21. artikulua

Esparru-konbentzio honetako xedapen bakar bat ere ez da interpretatuko nazioarteko zuzenbidearen oinarrizko printzipioen aurkako edozein jarduera edo egintza egikaritzeko eskubidea dakarren zentzuan, bereziki, estatuen berdintasun subiranoaren, lurralde-osotasunaren eta independentzia politikoaren aurkakoa.

22. artikulua

Esparru-konbentzio honetako xedapen bakar bat ere ez da interpretatuko edozein alde kontratatzaileren legeen arabera edo alde kontratatzailea partaide den beste edozein akordioren arabera aitortutako giza eskubideei eta oinarrizko askatasunei mugak edo salbuespenak ezartzeko.

23. artikulua

Esparru-konbentzio honetan ezarritako printzipioetatik eratorritako eskubide eta askatasunak, Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak babesteko Hitzarmenean edo haren protokoloetan dauden xedapenetako baten xede diren heinean, azken xedapen horien araberakoak direla ulertuko da.

24. artikulua

1. Europako Kontseiluko Ministroen Batzordea arduratuko da alde kontratatzaileek esparru-konbentzio hau abian jartzeaz.

2. Europako Kontseiluko kide ez diren aldeek parte hartuko dute abian jarritako mekanismoan, zehazten diren modalitateen arabera.

25. artikulua

1. Esparru-konbentzio hau indarrean jarri eta urtebeteko epean, alde kontratatzaile bati dagokionez, azken horrek informazio osoa helaraziko dio Europako Kontseiluko idazkari nagusiari, esparru-konbentzio honetan adierazitako printzipioak gauzatzeko hartu dituen legegintza-neurriei eta bestelako neurriei buruz.

2. Ondoren, alde bakoitzak esparru-konbentzio honen aplikazioari buruzko beste edozein informazio egoki helaraziko dio idazkari nagusiari, bai aldian-aldian, bai eta Ministroen Batzordeak hala eskatzen duen bakoitzean ere.

3. Idazkari nagusiak Ministroen Batzordeari helaraziko dio artikulu honetan xedatutakoaren arabera komunikatutako informazio guztia.

26. artikulua

1. Esparru-konbentzio honetan adierazitako printzipioak gauzatzeko alde batek hartutako neurrien egokitasuna ebaluatzean, Ministroen Batzordeak batzorde aholku-emaile baten laguntza izango du; azken batzorde horretako kideek eskumen aitortua izango dute gutxiengo nazionalak babesteko arloan.

2. Ministroen Batzordeak zehaztuko ditu batzorde aholku-emaile horren osaera eta prozedurak, esparru-konbentzio hau indarrean jarri eta urtebeteko epean.

27. artikulua

Esparru-konbentzio hau Europako Kontseiluko kide diren estatuek sina dezakete. Esparru-konbentzioa indarrean jarri arte, Ministroen Batzordeak sinatzeko gonbita egin dion beste edozein estatuk ere sinatu ahal izango du. Berronetsi, onartu edo onetsi egin beharko da. Berronetsi, onartu edo onesteko tresnak Europako Kontseiluko idazkari nagusiaren esku utziko dira, berak haiek gordailutu ditzan.

28. artikulua

1. Esparru-konbentzio hau Europako Kontseiluko hamabi kidek, 27. artikuluan xedatutakoarekin bat etorriz, Esparru-konbentzioarekin konprometituta daudela onartzen dutela adierazten duten egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean.

2. Esparru-konbentzioarekin lotuta gelditzeko prest daudela geroago adierazten duten estatuen kasuan, berronetsi, onartu edo onesteko tresna aurkezten den egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean esparru-konbentzio hau.

29. artikulua

1. Esparru-konbentzio hau indarrean jarri ondoren, eta estatu kontratatzaileei kontsulta egin ondoren, Europako Kontseiluko Ministroen Batzordeak hitzarmen honi atxikitzeko gonbita egin ahal izango die Europako Kontseiluko kide ez den edozein estaturi eta kide ez den beste edozein estaturi, betiere Europako Kontseiluaren Estatutuaren 20.d artikuluan aurreikusitako gehiengoaren bidez, baldin eta 27. artikuluan xedatutakoaren arabera sinatzeko gonbita estatu horiek jaso badute baina oraindik sinatu ez badute.

2. Esparru-konbentzioari atxikitzen zaion edozein estaturen kasuan, atxikitze-tresna Europako Kontseiluko idazkari nagusiak gordailutzen duen egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean esparru-konbentzio hau.

30. artikulua

1. Berronesteko, onartzeko, onesteko edo atxikitzeko tresna sinatzen edo gordailutzen den unean, edozein estatuk izendatu ahal izango du bere erantzukizunpeko nazioarteko harremanetan dituen lurraldeetatik zeini edo zeintzuei aplikatuko zaien esparru-konbentzio hau.

2. Geroagoko edozein unetan, estatu orok, Europako Kontseiluko idazkari nagusiari zuzendutako adierazpen baten bidez, esparru-konbentzio honen aplikazioa hedatu ahal izango du adierazpen horretan adierazitako beste edozein lurraldetara. Lurralde horri dagokionez, idazkari nagusiak adierazpena jasotzen duen egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunean jarriko da indarrean.

3. Aurreko bi apartatuei jarraituz egindako adierazpen oro kendu ahal izango da, adierazpen horretan izendatutako lurraldeetako edozeini dagokionez, idazkari nagusiari zuzendutako jakinarazpen baten bidez. Idazkari nagusiak jakinarazpena jasotzen duen egunetik zenbatzen hasita hiru hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunetik aurrera izango ditu ondorioak adierazpen-kentze horrek.

31. artikulua

1. Alde guztiek, edozein unetan, esparru-konbentzio hau sala dezakete; horretarako, jakinarazpen bat bidali behar diote Europako Kontseiluko idazkari nagusiari.

2. Idazkari nagusiak jakinarazpena jasotzen duen egunetik zenbatzen hasita sei hilabeteko epea amaitu osteko hileko lehenengo egunetik aurrera izango ditu ondorioak salaketa horrek.

32. artikulua

Europako Kontseiluko idazkari nagusiak Kontseiluko kide diren estatuei, gainerako estatu sinatzaileei eta esparru-konbentzio honi atxikitako estatu guztiei hauxe jakinaraziko die:

a) sinadura guztiak;

b) Esparru-konbentzioa berronesteko, onartzeko, onesteko edo hari atxikitzeko tresna ororen gordailua;

c) Esparru-konbentzio hau, 28., 29. eta 30. artikuluei jarraituz, indarrean jartzeko dagoen data oro;

d) Esparru-konbentzio honi buruzko beste edozein egintza, jakinarazpen edo komunikazio.

Horren fede emanez, behean sinatzen dutenek, horretarako behar bezala baimenduta, esparru-konbentzio hau sinatzen dute.

Estrasburgon egina 1995ko otsailaren 1ean, frantsesez eta ingelesez, testu biak era berean dira kautoak; alde bakarrean egin da, zeina Europako Kontseiluaren artxiboetan gordailutuko baita. Europako Kontseiluko idazkari nagusiak kopia ziurtatu bana bidaliko die Europako Kontseiluko kide diren estatu guztiei eta esparru-konbentzio honi atxikitzeko gonbita jaso duten estatu guztiei.

Aurrekari historikoak

l. Europako Kontseiluak zenbaitetan aztertu du gutxiengo nazionalen egoera berrogei urtetik gorako aldi batean. Lehenengo urtean (1949), Batzar Parlamentarioak onartu zuen, Gai Juridiko eta Administratiboen Batzordearen txosten batean, garrantzitsua zela gutxiengo nazionalen eskubideak gehiago babestea. 1961ean, Batzarrak bigarren protokolo gehigarrian artikulu bat sartzea gomendatu zuen, betiere gutxiengo nazionalei Giza Eskubideen Europako Hitzarmenak (GEEH) babesten ez zituen zenbait eskubide bermatzeko. Azken hori, hain zuzen ere, 14. artikuluan aurreikusitako diskriminaziorik ezaren klausularen arabera “gutxiengo nazional bateko kide izatea” aipatzera mugatzen da. Gutxiengo nazionalak babesteari buruzko artikuluaren proiektuaren idazkera 285(1961) Gomendioan proposatu zen:

“Gutxiengo nazional bateko pertsonak ezin izango dira eskubideaz gabetu, taldeko gainerako kideekin batera eta ordena publikoaren mugen barruan, beren bizitza kulturala izateko, beren hizkuntza erabiltzeko, beren eskolak irekitzeko eta irakaskuntza haiek nahi duten hizkuntzan hartzeko, edo beren erlijioaren profesa egiteko eta hura praktikatzeko.

2. Adituen batzordeak, protokolo hori idazteko aukera eta egokitasuna aztertzeaz arduratu zenak, bere jarduerak atzeratu zituen Belgikako hizkuntza-kasuetan irakaskuntzan erabilitako hizkuntzari buruzko behin betiko erabakia lortu arte (Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren Ebazpena, 1968ko uztailaren 23koa, A seriea, 6. zk.). 1973an, adituen batzordeak ondorio hau atera zuen: ikuspegi hertsiki juridikotik, ez zen erabat beharrezkoa gutxiengoen babesa GEEHren xedapen berezi baten xede izatea protokolo gehigarri batean. Hala ere, adituek pentsatu zuten ez zegoela protokolo hori onartzeko oztopo juridiko garrantzitsurik, baldin eta beste arrazoi batzuengatik protokolo hori desiragarritzat jotzen bazen.

3. Geroago, Batzar Parlamentarioak neurri politiko eta juridiko batzuk gomendatu zizkion Ministroen Batzordeari, bereziki gutxiengo nazionalen eskubideei buruzko protokolo edo hitzarmen bat idazteko. 1134(1990) Gomendioak gutxiengo nazionalak babesteko Batzarrak beharrezkotzat jo zituen printzipioen zerrenda bat jasotzen du. 1991ko urrian, Giza Eskubideen Batzorde Zuzendariari (GEBZ) agindu zitzaion azter zezela, ikuspegi juridiko eta politikotik, zein baldintzatan jardun zezakeen Europako Kontseiluak gutxiengo nazionalak babestearen alde, kontuan hartuta Europako Segurtasun eta Lankidetzari buruzko Konferentziak (EKGK) eta Nazio Batuek egindako lana, bai eta Europako Kontseiluan egindako gogoetak ere.

4. 1992ko maiatzean, Ministroen Batzordeak GEBZri agindu zion azter zezala ea bazegoen modurik arau juridikoak egiteko gutxiengo nazionalen babesari buruz. Horretarako, GEBZk adituen batzorde bat (GE-GUTX) eratu zuen, zeinak, 1993ko martxoan esleitu zitzaion agindu berri baten arabera, arau juridiko espezifikoak proposatu behar baitzituen arlo horretan, betiere Europako Kontseiluaren eta ESLKren arteko lanaren osagarritasun-printzipioak kontuan hartuta. GEBZ eta GE-GUTX taldeek zenbait testu hartu zituzten kontuan, bereziki, Zuzenbidearen bidez Demokraziaren alde jotzeko Europako Batzordeak (Veneziako Batzordea deritzonak) idatzitako Gutxiengo Nazionalak babesteko Esparru-konbentzioaren proposamena, Austriak egindako proposamena, GEEHri protokolo gehigarri bat egiteko, zeina jasota baitzegoen Batzarraren 1201(1993) Gomendioan, eta beste proposamen batzuk. Azterlan horren amaieran, GEBZk 1993ko irailaren 8ko txostena egin zion Ministroen Batzordeari, zeinean jaso ziren arlo horretan har zitezkeen zenbait arau juridiko, baita arau juridikook gauzatzeko erabil zitezkeen tresna juridikoak ere. Horri dagokionez, GEBZk adierazi zuen ez zegoela adostasunik “gutxiengo nazional”en esamoldearen interpretazioari buruz.

5. Urrats erabakigarria egin zen Europako Kontseiluko estatu kideetako estatuburuak eta gobernuburuak Vienako goi-bileran batzartu zirenean, 1993ko urriaren 8an eta 9an. Oraingo honetan, egonkortasunari eta bakeari laguntzeko, adostu zuten ezen historiaren gorabeherek Europan ezarritako gutxiengo nazionalak babestu eta errespetatu beharko ziratekeela. Estatuburuek eta gobernuburuek erabaki zuten, bereziki, gutxiengo nazionalak babesteko konpromiso juridikoak sinatuko zituztela. Vienako Adierazpenaren II. eranskinean, besteak beste, honako hau agindu zitzaion Ministroen Batzordeari:

— ahalik eta lasterren idatz zezala esparru-konbentzio bat, zeinean adieraziko baitziren estatu kontratatzaileek gutxiengo nazionalen babesa ziurtatzeko errespetatu behar zituzten printzipioak. Tresna hori, era berean, kide ez diren estatuek sinatu ahal izango zuketen;

— has zezala protokolo osagarri bat idazten Giza Eskubideen Europako Konbentzioarentzat kulturaren eremuan, betiere eskubide indibidualak bermatzen dituzten xedapenen bidez, batez ere gutxiengo nazionaletako pertsonentzat.

6. 1993ko azaroaren 4an, Ministroen Batzordeak batzorde bat sortu zuen ad hoc, gutxiengo nazionalak babesteko (GUTXAHB). Vienan hartutako erabakien isla zen haren mandatua. 1994ko urtarrilaren amaieran, Europako Kontseiluko estatu kideetako adituek osatutako batzorde hori lanean hasi zen, eta bertan parte hartu zuten GEBZko, Kultura Lankidetzarako Kontseiluko (KLK), Masa-komunikabideei buruzko Batzorde Zuzendariko (MKBZ) eta Zuzenbidearen bidez Demokraziaren alde jotzeko Europako Batzordeko ordezkariek. Behatzaile gisa parte hartu zuten, era berean, Gutxiengo Nazionalentzako ESLKren goi-komisarioak eta Europako Erkidegoen Batzordeak.

7. 1994ko apirilaren 15ean, GUTXAHBk behin-behineko txosten bat aurkeztu zion Ministroen Batzordeari, eta horren berri eman zitzaion Batzar Parlamentarioari (7109. dok.). 1994ko maiatzean, Ministroen Batzordearen 94. bilera zela eta, Batzordeak adierazi zuen pozik zegoela Vienako Adierazpenaren ondoriozko mandatua betetzean lortutako aurrerapenekin.

8. Ministroen Batzordeak esparru-konbentzioaren zenbait xedapen idatzi zituen, arbitraje politikoa behar zutenak, bai eta esparru-konbentzio horren aplikazioa gainbegiratzeari buruzko xedapenak ere (ministroen eskuordeen 517bis bilera, 1994ko urriaren 7koa).

9. 1994ko urriaren 10etik 14ra egindako bileran, GUTXAHBk esparru-konbentzioaren proiektua Ministroen Batzordeari aurkeztea erabaki zuen, zeinak 1994ko azaroaren 10ean egindako 95. ministro-bileran hartu zuen testua. Esparru-konbentzio hau Europako Kontseiluko kide diren estatuek sina dezakete.

Kontsiderazio orokorrak

Esparru-konbentzioaren helburuak

10. Esparru-konbentzioa da zuzenbidearen aldetik loteslea den alde anitzeko lehenengo tresna, gutxiengo nazionalak, oro har, babesteko. Haren helburua hauxe da: zehaztea zein diren estatuek gutxiengo nazionalen babesa ziurtatzeko errespetatuko dituzten printzipio juridikoak. Horrela, Europako Kontseiluak Vienako Adierazpenean (Il. eranskina) jasotako deialdia gauzatu du, betiere, ahal den neurrian, Europako Segurtasun eta Lankidetzari buruzko Konferentziak (ESLK) hartutako konpromiso politikoak tresna juridiko bihurtzeko.

Oinarrizko planteamenduak eta kontzeptuak

11. Egoerak askotarikoak zirenez eta konpondu beharreko arazoak askotarikoak zirenez, esparru-konbentzio jakin bat egitea erabaki zen, zeinak, nagusiki, xedapen programatikoak izan behar zituen, zeinetan zehaztuko zen zein zen aldeek helburu jakin batzuk zehazteko hartuko zuten konpromisoa. Xedapen horiek ez dira zuzenean aplikatzekoak izango, eta estatu interesdunei diskrezionalitate-tarte bat utziko diete konpromisopean lortu behar dituzten helburuak aplikatzeko orduan, eta, horrela, estatu bakoitzari aukera ematen diote inguruabar bereziak kontuan hartzeko.

12. Era berean, adierazi behar da ezen esparru-konbentzioak ez duela inolako definiziorik jasotzen “gutxiengo nazional”aren kontzeptuaren inguruan. Hori egitean, planteamendu pragmatiko bat hartzea erabaki zen, zeinaren oinarria izan baitzen aitortzea egungo fasean Europako Kontseiluko estatu kide guztien babes orokorra biltzen duen definizio batera heltzea ezinezkoa dela.

13. Esparru-konbentzio honetan adierazitako printzipioak legeria nazionalaren eta gobernu-politika egokien bidez aplikatuko dira. Horrek ez du esan nahi eskubide kolektiboak aitortzen direnik. Gutxiengo nazionaletako pertsonen babesa nabarmentzen da; pertsonok banaka edo beste batzuekin batera egikaritu ahal izango dituzte beren eskubideak (ikus 3. artikuluko 2. apartatua). Horri dagokionez, esparru-konbentzioak nazioarteko beste antolakunde batzuek onartutako testuen planteamenduari jarraitzen dio.

Esparru-konbentzioaren egitura

14. Hitzaurreaz gain, esparru-konbentzioak bost titulu ditu.

15. I. tituluko xedapenetan, oinarrizko printzipio batzuk aipatzen dira, oro har, zeinek balio baitezakete esparru-konbentzioaren funtsezko gainerako xedapenak argitzeko.

16. II. tituluan printzipio espezifiko batzuk ageri dira.

17. III. tituluak zenbait xedapen jasotzen ditu esparru-konbentzioaren interpretazioari eta aplikazioari buruz.

18. IV. tituluan esparru-konbentzioaren gauzatzea gainbegiratzeari buruzko xedapenak jasotzen dira.

19. Azkenik, V. tituluan azken klausulak agertzen dira, zeinen iturri baita Europako Kontseiluan egindako hitzarmen eta akordioen azken klausulen eredua.

Hitzaurrea

20. Hitzaurrean azaltzen da zergatik idazten den esparru-konbentzio hau, eta azaltzen da zein diren esparru-konbentzioaren egileen oinarrizko kezka jakin batzuk. Lehenengo hitzekin argi eta garbi adierazten da tresna hau Europako Kontseiluko kide ez diren estatuek sinatu eta berronetsi ahal izango dutela (ikus 27. artikulua).

21. Hitzaurrean Europako Kontseiluaren estatutu-helburua aipatzen da, baita helburu hori lortzeko bitartekoetako bat ere: giza eskubideen eta oinarrizko askatasunen babesa eta garapena.

22. Era berean, Europako Kontseiluko estatu kideetako estatuburuek eta gobernuburuek Vienan hartutako adierazpena aipatzen da, esparru-konbentzioaren oinarriak ezarri zituena (ikus 5. puntua ere). Izan ere, hitzaurrearen testua adierazpen horretan oinarritzen da neurri handi batean, eta, bereziki, haren eranskinean. Gauza bera esan daiteke esparru-konbentzioaren I. eta II. tituluetan jasotako konpromisoak aukeratzeari buruz.

23. Hitzaurrean esparru-konbentzioaren edukia inspiratzeko beste iturri batzuk aitortzen dira, ez modu orohartzailean: Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak babesteko Europako Konbentzioa (GEEHE), bai eta gutxiengo nazionalak babesteko konpromisoak dituzten Nazio Batuen eta ESLKren tresnak ere.

24. Hitzaurrean, Europako Kontseiluak eta haren estatu kideek gutxiengo nazionalen existentziak dakarren arriskuari buruz dituzten kezkak islatzen dira, eta Nazio Batuen Gutxiengo Nazional edo Etnikoetako, Erlijiosoetako eta Linguistikoetako Pertsonen Eskubideen Adierazpenaren 1. artikuluko 1. apartatuan dago inspiratuta (Batzar Orokorrak 1992ko abenduaren 18an onartutako 47/135 Ebazpena).

25. Esparru-konbentzioa Europako Kontseiluko kide ez diren estatuei ere irekita dagoenez, eta ikuspegi osoagoa bermatze aldera, printzipio batzuk sartzea erabaki zen, zeinetatik eratortzen baitira GEEHn edo hari erantsitako protokoloetan bermatutako eskubide eta askatasunak (ikus, era berean, horri dagokionez, esparru-konbentzioaren 23. artikulua).

26. Nazio Batuen hitzarmenei eta adierazpenei buruzko aipamenak mundu osoan egindako lana gogorarazten du; esate baterako, Eskubide Zibilen eta Politikoen Nazioarteko Itunean (27. artikulua), eta Hizkuntza- eta Gutxiengo Nazional edo Etnikoetako, Erlijiosoetako eta Linguistikoetako Pertsonen Eskubideen Adierazpenean. Hala ere, aipamen hori ez da zabaltzen testu horietan gutxiengo nazionalari buruz ager daitekeen edozein definiziotara.

27. Arlo horretan ESLKren baitan hartutako konpromisoen aipamenak Vienako Adierazpenaren II. eranskinean adierazitako nahia islatzen du, hau da, Europako Kontseilua ahalegintzea konpromiso politiko horiek, ahal den neurrian, tresna juridikoetan jasotzen. Kopenhageko Dokumentuak, bereziki, orientabide baliagarriak eman zituen esparru-konbentzioa idazteko.

28. Hitzaurreko azken-aurreko paragrafoan esparru-konbentzioaren helburu nagusia adierazten da: gutxiengo nazionalen eta horietako pertsonen eskubideen babes eraginkorra segurtatzea. Era berean, nabarmentzen da ezen babes hori legearen agindupean eta lurralde-osotasuna eta subiranotasun nazionala errespetatuz segurtatu beharko dela.

29. Azken paragrafoaren xedea hauxe da: adieraztea ezen esparru-konbentzio honetan jasotako xedapenak ez direla zuzenean aplikatzekoak. Ez ditu jasotzen aldeek barne-ordenamendu juridikoan nazioarteko tratatuak jasotzeari dagokionez duten eskubidea eta praktika.

I. TITULUA

1. artikulua

30. 1. artikuluaren helburu nagusia hauxe da: zehaztea gutxiengo nazionalen babesa, zeina baita giza eskubideen babesaren zati, ez dagoela estatuei erreserbatutako jabariaren barruan. Babes hori “giza eskubideen nazioarteko babesaren zati dela” dioen adierazpenak ez die inolako eskumenik ematen, esparru-konbentzio hau interpretatzeari dagokionez, GEEHk ezarritako organoei.

31. Artikuluan gutxiengo nazionalen babesa aipatzen da, horiek gutxiengo nazional diren aldetik, bai eta gutxiengo horietako pertsonen eskubide eta askatasunen babesa ere. Bereizketa horrek eta idazketan dagoen ezberdintasunak argi eta garbi adierazten dute ez dela aintzat hartzen gutxiengo nazionalei eskubide kolektiboak aitortzea (ikus 3. artikuluari buruzko iruzkina). Aldeek aitortzen dute, hala ere, gutxiengo nazional baten babesa berma daitekeela gutxiengo horretako pertsonen eskubideak babestuz.

2. artikulua

32. Artikulu honetan esparru-konbentzioaren aplikazioa arautzen duten printzipio batzuk adierazten dira. Besteak beste, haren oinarria Nazio Batuen adierazpena da, zeina baita harreman adiskidetsuei eta estatuen arteko lankidetzari buruzko nazioarteko zuzenbidearen printzipioei buruzkoa, Nazio Batuen Gutunaren arabera [Batzar Orokorraren 1970eko urriaren 24ko 2625(XXV) Ebazpena]. Xedapen honetan jasotako printzipioak orokorrak dira, baina interes berezia dute esparru-konbentzioak aipatzen duen eremuan.

3. artikulua

33. Artikulu honek bi printzipio biltzen ditu, eta printzipio horiek, desberdinak izateari utzi gabe, badute zelanbaiteko harremanik batak bestearekin, eta bi apartatu desberdinetan azaltzen dira.

1. apartatua

34. 1. apartatuan, lehenengo eta behin, gutxiengo nazional bateko pertsona orori eskubidea bermatzen zaio askatasunez aukeratzeko gutxiengo horretako kide gisa tratatua izateko edo ez. Xedapen horrek pertsona horietako bakoitzaren esku uzten du esparru-konbentzioaren printzipioen ondoriozko babesari heldu nahi dion ala ez erabakitzeko eskubidea.

35. Apartatu honek ez du esan nahi pertsona batek arbitrarioki edozein gutxiengo nazionaletakoa izatea aukera dezakeenik. Pertsonaren aukera subjektiboa pertsonaren identitaterako egokiak diren irizpide objektiboei lotuta dago.

36. Era berean, 1. apartatuan xedatzen da ez dela ezein desabantailarik sortu behar xedapen horrek bermatzen duen aukera asketik, ez eta hari lotutako eskubideez egikaritzetik ere. Xedapen honen xedea hauxe da: aukera-askatasunaz baliatzeak zeharkako oztoporik ez duela segurtatzea.

2. apartatua

37. 2. apartatuan xedatzen da ezen esparru-konbentzioan jasotako printzipioetatik ondorioztatzen diren eskubide eta askatasunak banaka edo beste pertsona batzuekin batera egikaritu ahal izango direla. Horrela aitortzen da eskubide eta askatasun horiek batera egikaritzeko aukera, eskubide kolektiboen nozioaren desberdina dena. “Beste batzuk” terminoa ahal den zentzurik zabalenean ulertu beharko da, eta gutxiengo nazional bereko pertsonak, beste gutxiengo bateko pertsonak edo gehiengoko pertsonak sartuko ditu.

II. TITULUA

4. artikulua

38. Artikulu honen helburua berdintasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioak gutxiengo nazionaletako pertsonei aplikatzen zaizkiela bermatzea da. Artikulu honetan xedatutakoa esparru-konbentzioaren testuinguruan interpretatu behar da.

1. eta 2. apartatuak

39. 1. apartatuan modu klasikoan adierazten dira bi printzipio horiek. 2. apartatuan nabarmentzen da ezen, gutxiengo nazional bateko kideen eta gehiengoko pertsonen arteko berdintasun oso eta eraginkorra sustatzeko, balitekeela aldeek neurri bereziak hartu behar izatea, zeinetan kontuan hartuko baitira interesdunen baldintza espezifikoak. Neurri horiek egokiak izan behar dute, hau da, proportzionaltasunaren printzipioarekin bat etorri behar dute, betiere beste batzuen eskubideak urra ez daitezen eta beste batzuen aurkako diskriminaziorik gerta ez dadin. Printzipio horrek eskatzen du, bereziki, neurri horiek ez izatea berdintasun oso eta eraginkorraren helburua lortzeko beharrezkoa dena baino iraupen luzeagorik edo irismen zabalagorik.

40. Esparru-konbentzioak ez du aukera-berdintasunaren printzipioa berariaz jorratzen duen xedapen berezirik. Alferrikakotzat jo zen horrelakorik sartzea, printzipioa inplizituki jasota zegoelako artikulu honen 2. apartatuan. 1. apartatuan adierazitako diskriminaziorik ezaren printzipioa dela eta, gauza bera adierazi zen zirkulazio-askatasunari buruz.

3. apartatua

41. 3. apartatuaren helburua hauxe da: argitzea 2. apartatuak aipatu neurriak ez direla jo behar berdintasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioen aurkakotzat. Xedapen honen bidez, gutxiengo nazionaletako pertsonei benetako berdintasuna bermatu nahi zaie gehiengoko pertsonei bermatzen zaien modu berean.

5. artikulua

42. Artikulu honen bidez, funtsean, gutxiengo nazionaletako pertsonek beren kultura gorde eta garatu eta beren identitatea zaindu ahal izatea bermatu nahi da.

1. apartatua

43. 1. apartatuan betebeharra ezartzen da helburu hori lortzeko beharrezkoak diren baldintzak sustatzeko. Bertan gutxiengo nazional baten identitatearen funtsezko lau elementu zerrendatzen dira. Xedapen horrek ez du esan nahi desberdintasun etniko, kultural, linguistiko edo erlijioso guztiek gutxiengo nazionalak sortzea ekarriko dutenik (ikus horri buruz ESLKren adituek Genevan, 1991n egindako bileraren txostena, II. atala, 4. apartatua).

44. “Tradizio”en aipamenak ez du esan nahi jardunbiderik onartzen denik zuzenbide nazionalaren edo nazioarteko arauen aurka. Praktika tradizionalen muga ordena publikoa errespetatzea da.

2. apartatua

45. 2. apartatuaren xedea hauxe da: gutxiengo nazionaletako pertsonak haien borondatearen aurka asimilaziotik babestea. Ez du debekatzen borondatezko asimilazioa.

46. Era berean, ez du eragozten aldeek neurriak hartzea integrazio-politika orokor baten esparruan. Horrela, gizarte-kohesioaren garrantzia aitortzen da, eta hitzaurrean adierazten den nahia islatzen da, zeina baita kultura-aniztasuna gizarte bakoitzaren iturri eta faktore izatea, ez zatitzeko, baizik eta aberasteko.

6. artikulua

47. Artikulu honek Vienako Adierazpenaren III. eranskinean adierazitako kezkak islatzen ditu (Arrazakeria, Xenofobia, Antisemitismo eta Intolerantziaren aurkako Borrokari buruzko Adierazpen eta Ekintza-plana).

1. apartatua

48. 1. apartatuan, tolerantziaren eta kulturen arteko elkarrizketaren espiritua nabarmentzen da, eta azpimarratzen da garrantzitsua dela aldeek elkarrekiko errespetua eta elkar-ulertzea sustatzea, bai eta beren lurraldean bizi diren pertsona guztien arteko lankidetza ere. Beren-beregi aipatzen dira hezkuntza, kultura eta komunikabideak, zeren uste baita horiek badutela interes berezirik helburu horiek lortzeko.

49. Gizarte-kohesioa indartzeko, apartatu honen helburua, besteak beste, kulturen arteko tolerantzia eta elkarrizketa sustatzea da, betiere talde etniko, kultural, linguistiko eta erlijiosoetako kideen arteko oztopoak kenduz, eta kulturarteko antolakunde eta mugimenduak animatuz, zeinek elkarrekiko errespetua eta ulermena sustatu nahi baitituzte eta pertsona horiek gizartean integratu nahi baitituzte, aldi berean, haien identitatea zainduz.

2. apartatua

50. Xedapen hau ESLKren Kopenhageko Dokumentuaren 40.2 apartatuan oinarritzen da. Babesteko betebehar hori mehatxuen edo diskriminazioaren, etsaigoaren edo indarkeriaren biktima izan daitezkeen pertsona guztiei dagokie, edozein dela ere mehatxu edo ekintza horien iturria.

7. artikulua

51. Artikulu honen xedea honako hau da: gutxiengo nazional bateko pertsona guztiek artikulu berean aipatzen diren oinarrizko askatasunetarako duten eskubidea zaintzea. Askatasun horiek, jakina, unibertsalak dira, hau da, gutxiengo nazional bateko kide diren edo ez diren pertsona guztiei aplika dakizkieke (ikus, adibidez, GEEHren 9., 10. eta 11. artikuluei dagozkien xedapenak), baina bereziki egokiak dira gutxiengo nazionalak babesteko. Hitzaurreari buruzko iruzkinean azaldutako arrazoiengatik, GEEHn jada jasota dauden konpromisoetako batzuk sartzea erabaki zen.

52. Xedapen horrek betebehar positibo batzuk ekar diezazkieke aldeei, aipatu askatasunak babesteko Estatutik ez datozen urratzeetatik. Giza Eskubideen Europako Auzitegiak onartu du ezen betebehar positibo horiek GEEHtik erator daitezkeela.

53. 7. artikuluan ezarritako askatasunetako batzuk 8. eta 9. artikuluetan garatzen dira.

8. artikulua

54. Artikulu honek arau zehatzagoak ditu 7. artikuluak baino, erlijio-askatasuna babesteko. Xedapen bakar batean konbinatzen ditu ESLKren Kopenhageko Dokumentuaren 32.2, 32.3 eta 32.6 apartatuetako zenbait elementu. Jakina, askatasun hori pertsona guztiei aitortzen zaie, eta, 4. artikuluarekin bat etorriz, gutxiengo nazional bateko pertsonek ere askatasun horretaz gozatu behar dute. Askatasun horrek egungo ingurumarian duen garrantzia kontuan hartuta, bereziki egokitzat jo zen hari arreta berezia eskaintzea.

9. artikulua

55. Artikulu honek arau zehatzagoak ditu 7. artikuluak baino, adierazpen-askatasuna babesteko.

1. apartatua

56. Lehenengo esaldia GEEHren 10. artikuluko 1. apartatuaren bigarren esaldian oinarritzen da. Nahiz eta esaldi horrek beren-beregi aipatzen duen informazioak eta ideiak hizkuntza gutxituan jasotzeko eta komunikatzeko askatasuna, badakar informazioak eta ideiak gehiengoaren hizkuntzan edo beste hizkuntza batzuetan jasotzeko eta komunikatzeko askatasuna ere.

57. Apartatu honetako bigarren esaldian konpromisoa jasotzen da diskriminaziorik eza bermatzeko komunikabideetarako irispidean. “Beren ordenamendu juridikoaren esparruan” adierazpena txertatu zen konstituzioetako xedapenak errespetatzeko, xedapenok alde bati komunikabideetarako irispidea arautu ahal izateko duen neurria mugatu ahal diotelako.

2. apartatua

58. Apartatu hau GEEHren 10. artikuluko 1. apartatuaren hirugarren esaldian oinarritzen da.

59. Soinu-irrati, telebista edo zinematografiako enpresen baimen-araubidea ez da diskriminatzailea izango, eta irizpide objektiboetan oinarrituko da. GEEHren 10. artikuluko 1. apartatuaren hirugarren esaldian beren-beregi aipatzen ez diren baldintza horiek txertatzea garrantzitsutzat jo zen, tresna honen helburua gutxiengo nazional bateko pertsonak babestea baita.

60. Artikulu honetako 3. apartatuan ere agertzen diren “soinu-irrati” hitzak ez dira agertzen GEEHren 10. artikuluko 1. apartatuari dagokion esaldian. Hitzok terminologia modernoa islatzeko baino ez dira erabiltzen, eta ez dakarte funtsezko zentzu-desberdintasunik GEEHren 10. artikuluarekin alderatuta.

3. apartatua

61. Apartatu honetako lehenengo esaldia idatzizko hedabideen sorkuntza eta erabilerari buruzkoa da, eta funtsean negatiboa den konpromisoa jasotzen du; bigarren esaldiak, berriz, malgutasun handiagoz idatzita dago, eta azpimarratzen du ezen soinu-irratiaren eta telebistaren arloan betebehar positibo bat dagoela (adibidez, maiztasunen adjudikazioa). Bereizketa horrek erakusten du badagoela eskasia erlatiboa erabilgarri dauden maiztasunetan eta arautu beharra dagoela irrati-difusioaren arloa. Ez da beren-beregi aipatu gutxiengo nazional bateko pertsonek komunikabideak sortzeko funtsak lortzeko duten eskubidea, eskubide hori agerikotzat jo baitzen.

4. apartatua

62. Apartatu honetan nabarmentzen da ezen neurri bereziak hartu behar direla gutxiengo nazionaletako pertsonei komunikabideetarako irispidea errazteko, eta tolerantzia eta kultura-aniztasuna sustatzeko. “Neurri egokiak” adierazpena erabili da, hitz berberak erabiltzen dituen 4. artikuluko 2. apartatuaren iruzkinean (ikus 39. puntua) azaldutako arrazoiengatik. Apartatu honek 9. artikuluko 1. apartatuaren azken esaldian jasotako konpromisoa osatzen du. Apartatu honetan aurreikusitako neurriak izan litezke, adibidez, funtsak esleitzea gutxiengoentzat interesgarriak diren eta/edo taldeen arteko elkarrizketa ahalbidetzen duten gaiez arduratzen diren emisioen edo programen ekoizpenerako, edo editoreak eta irrati-difusoreak animatzea, argitaletxeen independentzia-printzipioaren kalterik gabe, gutxiengo nazionalek beren komunikabideetarako irispidea izan dezaten.

10. artikulua

1. apartatua

63. Bereziki garrantzitsua da aitortzea gutxiengo nazional bateko pertsona orok baduela eskubiderik bere hizkuntza gutxitua askatasunez eta oztoporik gabe erabiltzeko. Izan ere, hizkuntza gutxitua erabiltzea, pertsona horientzat, bitarteko nagusietako bat da haien identitatea baieztatzeko eta zaintzeko. Era berean, bitarteko bat da pertsona horiek beren adierazpen-askatasuna egikaritzeko. “Publikoan” adierazpenak esan nahi du, adibidez, leku publiko batean, kanpoan edo beste pertsona batzuen aurrean, baina ez ditu inola ere aipatzen xedapen honen 2. apartatuan ageri diren agintari publikoekiko harremanak.

2. apartatua

64. Xedapen horrek ez ditu barne hartzen gutxiengo nazional bateko pertsonen eta agintari publikoen arteko harreman guztiak. Administrazio-agintariak soilik aipatzen ditu. Hala ere, azken horiek zentzu zabalean ulertu beharko dira, adibidez, herriaren defendatzailea horien barruan dago. Kontuan hartuz izan daitekeela zailtasunik finantza- eta administrazio-arloan, eta bereziki izan litekeela zailtasun teknikorik arlo militarrean, eta gutxiengo nazionaletako pertsonen eta administrazio-agintarien arteko harremanetan hizkuntza gutxitua erabiltzeari buruz, xedapen hau oso modu malguan idatzita dago, eta aldeei diskrezionalitate-tarte zabala uzten die.

65. 2. apartatuko bi baldintzak bete ondoren, ahalegina egin beharko dute aldeek administrazio-agintariekiko harremanetan hizkuntza gutxitu baten erabilera ahalik eta gehien segurtatzeko. Estatuari dagokio irizpide objektiboetan oinarrituta benetako beharrizan bat dagoela egiaztatzea. Estatu kontratatzaileek printzipio hori aplikatzeko behar diren ahalegin guztiak egin behar badituzte ere, “ahal den neurrian” formulak adierazten du ezen zenbait faktore hartu ahal izango direla kontuan, bereziki alde interesdunaren finantza-baliabideak.

66. Aldeek hizkuntza gutxituaren erabilerari buruz hartutako konpromisoak ez dio inola ere eragingo herrialde horretako hizkuntza ofizialaren edo ofizialen izaerari. Gainera, esparru-konbentzioak nahita ez du definitzen hau: “tradizioz gutxiengo nazionaletako pertsonak bizi diren eremu geografikoetan edo gutxiengo nazionaletako pertsonen kopuru handi samarra bizi den eremu geografikoetan”. Izan ere, egokiagoa iruditu zitzaion formulazio malgua hautatzea, zeinak bide emango baitzien alde interesdunei egoera bereziak kontuan hartu ahal izateko. “Tradizioz gutxiengo nazionaletako pertsonak bizi diren eremu geografikoetan” hitzek ez dituzte gutxiengo historikoak aipatzen, ezpada eremu geografiko berean bizitzen jarraitzen dutenak soilik (ikus, era berean, 11. artikuluko 3. apartatua eta 14. artikuluko 2. apartatua).

3. apartatua

67. Apartatu hau Giza Eskubideen Europako Konbentzioaren 5. eta 6. artikuluetan azaltzen diren xedapenetako zenbaitetan oinarritzen da. Ez doa artikulu horietan jasotako bermeez harantzago.

11. artikulua

1. apartatua

68. Konpromiso honen ondorio praktikoak kontuan hartuta, xedapen hau idatzi da, aldeek aukera izan dezaten konpromiso hori beren inguruabar bereziak kontuan hartuta aplikatzeko. Adibidez, aldeek beren hizkuntza ofizialaren alfabetoa erabili ahal izango dute beren forma fonetikoan idazteko gutxiengo nazional bateko pertsona baten izena edo izenak. Pertsonei haien jatorrizko izenari edo izenei uko eginarazi badiete, edo haien izena edo izenak nahitaez aldatu behar izan badituzte, pertsonok aukera izan beharko lukete izen hori edo horiek berreskuratzeko; edozelan ere, kasu hauek salbuetsita daude: eskubide-abusua edo iruzurrezko helburuak dituzten izen-aldaketak aurreikustekoak. Ulertzen da aldeen ordenamendu juridikoak errespetatu egingo dituela, horri dagokionez, gutxiengo nazionalak babesteari buruzko nazioarteko printzipioak.

2. apartatua

69. Apartatu honetan jasotako konpromisoak eskubide hau aipatzen du: pertsona batek duen eskubidea, bere hizkuntza gutxituan zeinuak, inskripzioak eta gainerako informazio pribatuak jendaurrean jartzeko. Jakina, gutxiengo nazionaletako pertsonei eskatu ahal zaie hizkuntza ofiziala edota beste gutxiengo batzuen hizkuntzak erabiltzeko. “Pribatu” adierazpenak ofiziala ez den guztiari egiten dio erreferentzia.

3. apartatua

70. Artikulu honen helburua hauxe da: tokiko izendapenetan, kaleen izenetan eta jendearentzako bestelako adierazpen topografikoetan ere hizkuntza gutxitua erabiltzeko aukera sustatzea. Estatuek xedapen hau aplikatu ahal izango dute, beren baldintza espezifikoak eta ordenamendu juridikoa behar bezala kontuan hartuta, baita, hala badagokio, beste estatu batzuekin dituzten akordioak ere. Xedapen honek hartzen duen arloari dagokionez, ulertzen da aldeak ez daudela behartuta beste estatu batzuekin akordioak egiteko. Alderantziz, ez da baztertzen akordio horiek kontzertatzeko aukera. Era berean, ulertzen da ez dela aldatzen lehendik dauden akordioen izaera juridikoki loteslea. Xedapen honek ez du esan nahi hizkuntza gutxituetan dauden tokiko izenak ofizialki onartzen direnik.

12. artikulua

71. Artikulu honen bidez, bai gutxiengo nazionalen bai gehiengoaren kultura, historia, hizkuntza eta erlijioaren ezagutza sustatu nahi da kulturarteko ikuspegitik (ikus 6. artikuluko 1. apartatua). Helburua tolerantzia- eta elkarrizketa-giroa sortzea da, esparru-konbentzioaren hitzaurrean eta estatuburuen eta gobernuburuen Vienako Adierazpenaren II. eranskinean adierazitakoaren arabera. Bigarren apartatuan ageri den zerrenda ez da orohartzailea, eta, “testuliburuak iristeko” hitzen barruan sartzen da testuliburuak argitaratzea eta haiek beste herrialde batzuetan eskuratzea. Gutxiengo nazionaletako pertsonentzat maila guztietan hezkuntzara iristeko aukera-berdintasuna sustatzeko betebeharrak Vienako Adierazpenean adierazitako kezka islatzen du.

13. artikulua

1. apartatua

72. Aldeek gutxiengo nazionaletako pertsonei irakaskuntza- eta prestakuntza-zentro pribatuak sortzeko eta zuzentzeko eskubidea aitortzeko duten konpromisoa formulatzen da, betiere haien hezkuntza-sistemari eta, bereziki, derrigorrezko hezkuntzari buruzko araudiari kalterik egin gabe. Apartatu honetan aipatzen diren zentroak beste zentroen gainbegiratze-modu berberen mende egon ahal izango dira, bereziki irakaskuntzaren kalitateari dagokionez. Eskatutako baldintzak betetzen direnean, garrantzitsua da emandako tituluak ofizialki aitortzea. Gai honi buruzko legeria nazionala irizpide objektiboetan oinarritu beharko da, eta diskriminaziorik ezaren printzipioa errespetatu.

2. apartatua

73. 1. apartatuan aipatzen den eskubidea egikaritzeak ez dakar inolako finantza-betebeharrik dena delako aldearentzat, baina ez du baztertzen era horretako ekarpenak egiteko aukera.

14. artikulua

1. apartatua

74. Aldeek konpromisoa hartzen dute gutxiengo nazional bateko pertsona orori bere hizkuntza gutxitua ikasteko eskubidea aitortzeko; bada, konpromiso hori pertsona horiek beren identitatea baieztatu eta zaindu ahal izateko bitarteko nagusietako bati dagokio. Ez du ezein salbuespenik onartzen. 2. apartatuan ageri diren printzipioei kalterik egin gabe, apartatu honek ez dakar Estatuaren ekintza positiborik, bereziki finantza-arlokorik.

2. apartatua

75. Xedapen hau hizkuntza gutxitua irakasteari buruzkoa da, eta hizkuntza horretan irakasteari buruzkoa. Kontuan hartuz finantza-, administrazio- eta teknika-zailtasunak izan daitezkeela gutxiengo baten hizkuntza irakasteko edo hizkuntza horretan irakasteko, oso modu malguan idatzi da xedapen hau, aldeei hautemate-tarte handia utzita. Ahalegina egin behar da hizkuntza gutxituaren irakaskuntza edo irakaskuntza hizkuntza horretan egiten dela segurtatzeko; bada, betebehar hori zenbait elementuren mende dago, bereziki, gutxiengo nazionaletako pertsonen “eskari nahikoa”ren mende. “Ahal den neurrian” formulak esan nahi du irakaskuntza hori dena delako aldearen bitartekoen araberakoa izango dela.

76. Testuak nahita ez du “nahiko eskaria” adierazpena definitzen; beraz, aldeei aukera ematen zaie, formulazio malgu horren bidez, beren herrialdeko egoera bereziak kontuan hartzeko. Aldeen esku uzten du aurreikusitako irakaskuntza segurtatzeko bitartekoak eta egiturak aukeratzea, haien hezkuntza-sistemaren arabera.

77. Apartatuan “... aukera izan dezaten gutxiengo horren hizkuntza ikasteko edo hizkuntza horretan ikasteko” formulatutako aukerek ez dute elkar baztertzen. 14. artikuluaren 2. apartatuak ez die estatu aldeei betebeharrik ezartzen hizkuntza gutxituaren irakaskuntza emateko, ez eta irakaskuntza hizkuntza horretan emateko ere, baina horiek ere ez zaizkie eragozten. Irakaskuntza elebiduna bitartekoetako bat izan liteke xedapen honen helburua lortzeko. Apartatu honetan adierazitako konpromisoa eskolaurreko hezkuntzara heda liteke.

3. apartatua

78. Hizkuntza gutxitua ikasteko edo hizkuntza horretan irakasteko aukerak ez dio kalterik egingo hizkuntza ofiziala ikasteari edo hizkuntza horretan irakasteari. Izan ere, hizkuntza ofiziala jakitea gizarte-kohesioko eta integrazioko faktore bat da.

79. Hizkuntza ofizial erregular bat baino gehiago duten estatuei dagokie xedapen honen aplikazioak eragindako gai bereziak arautzea.

15. artikulua

80. Artikulu honetan ezartzen da ezen aldeek beharrezko baldintzak sortuko dituztela gutxiengo nazionaletako pertsonek benetan parte har dezaten kultura-, gizarte- eta ekonomia-bizitzan, bai eta gai publikoetan ere, bereziki, beraiei eragiten dieten gaietan. Bereziki, gutxiengo nazional bateko pertsonen eta gehiengoko pertsonen arteko berdintasun eraginkorra sustatzeari buruzkoa da. Gutxiengo nazionaletako pertsonek benetan parte hartzeko behar diren baldintzak sortzeko, aldeek honako ekintza hauek sustatu ahal izango dituzte bereziki —beren konstituzio-ordenamenduen esparruan—:

— pertsona horiei kontsulta egitea prozedura egokien bidez eta, bereziki, haiek ordezkatzen dituzten instituzioen bidez, aldeak beraiei zuzenean eragin diezaieketen legegintza- edo administrazio-neurriak aztertzen ari direnean;

— pertsona horiek parte hartzea beraiei zuzenean eragin diezaieketen garapen nazionalaren eta erregionalaren garapen-planak eta -programak egiten, aplikatzen eta ebaluatzen;

— pertsona horiekin lankidetzan azterlanak egitea, aurreikusitako garapen-jarduerek pertsona horiengan izan dezaketen eragina ebaluatzeko;

— gutxiengo nazionaletako pertsonek erabakiak hartzeko prozesuan eta hautatutako organoetan parte-hartze eraginkorra izatea, bai nazio-mailan, bai toki-mailan;

— administrazio-modu deszentralizatuak edo tokian tokikoak.

16. artikulua

81. Artikulu honen helburua babesa eskaintzea da gutxiengo nazionaletako pertsonak bizi diren eremuetan biztanleriaren proportzio erlatiboak aldatzen dituzten neurrien aurka, eta esparru-konbentzio honen ondoriozko eskubideak eta askatasunak murriztu nahi dituzten neurrien aurka. Neurri horien adibideak izan litezke desjabetzea, kanporatzea edo administrazio-barrutien mugak aldatzea, eskubide eta askatasun horien erabilera murrizte aldera (“gerrymandering”).

82. Artikulu honek esparru-konbentziotik eratorritako eskubideak eta askatasunak murrizteko neurriak baino ez ditu debekatzen. Ezinezkotzat jotzen da debekua eskubide eta askatasun horiek murriztea dakarten neurrietara zabaltzea, zeren neurri horiek, batzuetan, guztiz justifikatuta egon baitaitezke eta legitimoak izan (adibidez, herrixka bateko biztanleak birkokatzea presa bat eraikitzeko).

17. artikulua

83. Artikulu honetan, gutxiengo nazional bateko pertsonen kultura mantendu eta garatzeko eta haien identitatea babesteko garrantzitsuak diren bi konpromiso biltzen dira (ikus 5. artikuluaren 1. apartatua ere). Lehenengo apartatuan, muga nazionaletatik haragoko harremanak askatasunez eta bakez ezartzeko eta mantentzeko eskubidea jorratzen da; bigarren apartatuan, berriz, gobernuz kanpoko erakundeen jardueretan parte hartzeko eskubidea babesten da (horri dagokionez, ikus 7. artikuluko xedapenak, biltzeko eta elkartzeko askatasunari buruzkoak).

84. Artikulu honetako xedapenak ESLKren Kopenhageko Dokumentuaren 32.4 eta 32.6 apartatuetan oinarritzen dira neurri handi batean. Ez zen beharrezkotzat jo testuan berariazko xedapenik sartzea Estatuaren lurraldearen barruan harremanak ezartzeko eta mantentzeko eskubideari buruz; izan ere, uste izan zen puntu hori behar bezala babestuta zegoela esparru-konbentzioko beste xedapen batzuetan, bereziki biltzeko eta elkartzeko askatasunari buruzko 7. artikuluan.

18. artikulua

85. Artikulu honetan, aldeei eragin nahi zaie, lehendik dauden nazioarteko tresnez gain, eta egoera espezifikoek justifikatzen duten lekuetan, aldebiko eta alde anitzeko akordioak egiteko gutxiengo nazionalak babeste aldera. Mugaz haraindiko lankidetza ere sustatzen da. Vienako Adierazpenean eta haren II. eranskinean nabarmentzen denez, akordio horiek eta lankidetza hori garrantzitsuak dira tolerantzia, oparotasuna, egonkortasuna eta bakea errazteko.

1. apartatua

86. Aldebiko eta alde anitzeko akordioak egin daitezke, hala nola apartatu honetan jasotakoak, adibidez, kulturaren, hezkuntzaren eta informazioaren arloetan.

2. apartatua

87. Apartatu honetan mugaz haraindiko lankidetzaren garrantzia nabarmentzen da. Estatuen artean informazioak eta esperientziak trukatzea tresna garrantzitsua da elkarrekiko ulermena eta konfiantza sustatzeko. Bereziki, mugaz haraindiko lankidetzak badu abantaila bat: interesdunen nahien eta beharrizanen arabera “neurrira” egin diren akordioak onartzen ditu.

19. artikulua

88. Artikulu honetan aukera aurreikusten da mugak, murrizketak edo salbuespenak ezartzeko. Esparru-konbentzio honetan jasotako konpromisoek baliokidea badute nazioarteko beste tresna juridiko batzuetan, bereziki GEEHn, tresna horietan aurreikusitako mugak, murrizketak edo salbuespenak baino ez dira baimenduko. Esparru-konbentzio honetan jasotako konpromisoek nazioarteko beste tresna batzuetan baliokiderik ez dutenean, soilik baimenduko dira nazioarteko beste tresna batzuetan (esaterako, GEEHn) agertzen diren eta egokiak diren mugak, murrizketak edo salbuespenak.

III. TITULUA

20. artikulua

89. Gutxiengo nazionaletako pertsonek betebeharra dute konstituzioa eta gainerako lege nazionalak errespetatzeko. Hala ere, argi dago legeria nazionalera igortze horrek ez diela aldeei esparru-konbentzioko xedapenak ez errespetatzeko eskubiderik ematen. Gutxiengo nazionaletako pertsonek, gainera, besteen eskubideak errespetatu behar dituzte. Horri dagokionez, egoera hau aipatzen da: gutxiengo nazional bateko pertsonak gutxiengo izatea nazio-mailan, baina gehiengoa Estatuaren lurraldearen zati batean.

21. artikulua

90. Xedapen honetan, nazioarteko zuzenbidearen oinarrizko printzipioen garrantzia nabarmentzen da, eta zehazten da ezen gutxiengo nazionaletako pertsonen babesa printzipio horietara egokitu behar dela.

22. artikulua

91. Xedapen hau GEEHren 60. artikuluan oinarritzen da, eta oso printzipio ezaguna adierazten du. Horren helburua hauxe da: gutxiengo nazionaletako pertsonek giza eskubideen arloko legegintzako testu mesedegarrienetara jo ahal izatea, testuok direla naziokoak, edo direla nazioartekoak.

23. artikulua

92. Xedapen honetan, esparru-konbentzioaren eta hitzaurrean aipatzen den Giza Eskubideen Europako Hitzarmenaren arteko harremanak jorratzen dira. Esparru-konbentzioak ezin du inola ere aldatu Giza Eskubideen Europako Hitzarmenean jasotako eskubideen eta askatasunen bermea. Aldiz, esparru-konbentzioan ezarritako printzipioetatik eratorritako eskubide eta askatasunak, baldin baliokideak badituzte Giza Eskubideen Europako Hitzarmenean, azken hitzarmen horren xedapenen arabera interpretatu beharko dira.

IV. TITULUA

24.-26. artikuluak

93. Esparru-konbentzioaren aplikazioa gainbegiratu ahal izateko, hitzarmen honek Ministroen Batzordearen esku uzten du alde kontratatzaileek esparru-konbentzioa abian jar dezaten. Ministroen Batzordeak zehaztuko du zein modalitate dagoen Europako Kontseiluko kide ez diren aldeek parte har dezaten hitzarmena abiarazteko dagoen mekanismo horretan.

94. Alde bakoitzak esparru-konbentzio hau abiarazteari buruzko beste edozein informazio egoki helaraziko dio idazkari nagusiari, bai aldian-aldian, bai eta Ministroen Batzordeak hala eskatzen duen bakoitzean ere. Idazkari nagusiak Ministroen Batzordeari helaraziko dizkio informazio horiek. Hala ere, urtebeteko epean aurkeztu beharko da, esparru-konbentzioa indarrean jartzen denetik, eta alde bakoitzari dagokionez, lehenengo txostena, zeinaren helburua baita informazio osoa ematea esparru-konbentzioan jasotako konpromisoak gauzatzeko aldeak hartutako legegintza-neurriei eta bestelako neurriei buruz. Geroago bidalitako txostenak lehenengo txostenean jasotako informazioak osatzeko erabiltzen dira.

95. Esparru-konbentzioa abian jartzeko gainbegiratzearen eraginkortasuna segurtatzeko, batzorde aholku-emailea sortzea aurreikusten da. Batzorde aholku-emaile horren ataza Ministroen Batzordeari laguntzea da, azken honek esparru-konbentzioan jasotako printzipioak gauzatzeko alde batek hartutako neurrien egokitasuna baloratzen duenean.

96. Ministroen Batzordeari dagokio, esparru-konbentzioa indarrean jarri eta urtebeteko epean, batzorde aholku-emailearen osaera eta prozedurak zehaztea; batzorde aholku-emaileko kideek gaitasun aitortua izan beharko dute gutxiengo nazionalak babesteko arloan.

97. Esparru-konbentzio hau abian jartzen dela gainbegiratzean, ahal den neurrian, gardentasun-printzipioa errespetatuko da. Horri dagokionez, komenigarria izango litzateke aukera planteatzea gainbegiratze horren ondoriozko txostenak eta gainerako testuak argitaratzeko.

V. TITULUA

98. 27. artikulutik 32. artikulura bitartean jasotako azken xedapenak Europako Kontseiluan sinatutako hitzarmenei eta akordioei aplikatu beharreko azken klausulen ereduan oinarritzen dira. Ez zen artikulurik sartu erreserbei buruz; erreserba horiek nazioarteko zuzenbideak baimentzen duen neurrian baimenduko dira. 27. eta 29. artikuluez gain, atal honetako gainerako artikuluek ez dute iruzkin berezirik behar.

27. eta 29. artikuluak

99. Esparru-konbentzioa Europako Kontseiluko kide diren estatuek sina dezakete, bai eta, Ministroen Batzordeak gonbita eginaz, beste estatu batzuek ere. Argi dago “beste estatu batzuek” ere parte hartzen dutela Europako Segurtasun eta Lankidetzari buruzko Konferentzian. Xedapen hauetan Vienako Adierazpena hartzen da kontuan; horren arabera, esparru-konbentzioak irekita egon beharko luke kide ez diren estatuek sina dezaten (ikus Europako Kontseiluaren Gailurraren Vienako Adierazpenaren II. eranskina).