Hizkuntza-zuzenbidea. Testu-bilduma euskaraz

7.2.17. Europako Parlamentuaren Ebazpena, 2018ko azaroaren 13koa, Europako Gutxiengoentzako Gutxieneko Arauei buruzkoa (2018/2036(INI))[202]

(2020/C 363/03)

Europako Parlamentuak,

— Ikusiz Europar Batasunaren Tratatuaren (EBT) 2. artikulua eta 3. artikuluaren 3. apartatua, eta Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuaren (EBFT) 19. artikulua,

— Ikusiz Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutuneko 10., 21. eta 22. artikuluak,

— Ikusiz Kontseiluaren 2000/43/EE Zuzentaraua, 2000ko ekainaren 29koa, zeina baita pertsonen, horien arraza- nahiz etnia-jatorria gorabehera, tratu-berdintasunaren printzipioa aplikatzeari buruzkoa[203] (Arraza-berdintasunari buruzko Zuzentaraua),

— Ikusiz Kopenhageko irizpideak, baita herrialde hautagai batek Batasunari atxiki nahi badio bete behar dituen Batasuneko arau guztiak ere (altxorra),

— Ikusiz Nazio Batuen Adierazpena, Gutxiengo Nazional edo Etnikoetako, Erlijiosoetako eta Linguistikoetako Pertsonen Eskubideei buruzkoa, eta Nazio Batuen Adierazpena, Herri Indigenen Eskubideei buruzkoa,

— Ikusiz Nazio Batuen Batzar Orokorrak 1948an onartutako Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala,

—Ikusiz Nazio Batuen A/RES/60/7 Ebazpena, Batzar Orokorrak 2005eko azaroaren 1ean hartutakoa, “Holokaustoa gogoratzea” izenburukoa,

— Ikusiz Giza Eskubideak babesteko Europako Hitzarmena eta hari lotutako protokoloak, bereziki diskriminaziorik ezari buruzko 12. protokoloa,

— Ikusiz Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Agentziaren (FRA) 2018ko oinarrizko eskubideei buruzko txostena, eta gutxiengoei eta diskriminazioari buruzko Europar Batasunaren bigarren inkesta (EU-MIDIS II),

— Ikusiz 2006ko abenduaren 13an onartutako Desgaitasuna duten Pertsonen Eskubideei buruzko Nazio Batuen Konbentzioa eta haren Hautazko Protokoloa (A/RES/61/106), 2006ko abenduaren 13an onetsitakoak,

— Ikusiz Gutxiengo Nazionalak babesteko Europako Kontseiluaren Esparru-konbentzioa eta Hizkuntza Erregional eta Gutxituen Europako Gutuna,

— Ikusiz Europako Kontseiluaren Batzar Parlamentarioaren 1985eko Ebazpena, 2014an hartutakoa, Europako Gutxiengo Nazionalen Egoerari eta Eskubideei buruzkoa,

— Ikusiz Europako Kontseiluaren Batzar Parlamentarioaren 2153. Ebazpena, 2017an hartutakoa, ijitoen eta travellerren inklusioa sustatzeari buruzkoa,

— Ikusiz Europako Kontseiluaren Batzar Parlamentarioaren 2196. Ebazpena, 2018an hartutakoa, Europan hizkuntza erregional eta gutxituen babes eta sustapenari buruzkoa,

— Ikusiz Europako Kontseiluaren Tokietako eta Erregioetako Botereen Kongresuaren 424. Ebazpena, 2017an hartutakoa, gaur egungo Europako hizkuntza erregional eta gutxituei buruzkoa,

— Ikusiz Europako Kontseiluaren Batzar Parlamentarioaren 1201. Gomendioa, 1993an hartutakoa, Gutxiengoen Eskubideei buruzko Giza Eskubideen Europako Hitzarmenaren protokolo gehigarrirakoa,

— Ikusiz Europako Kontseiluko Ministroen Batzordearen Adierazpena, 2012ko otsailaren 1ean hartutakoa, antigitanismoaren eta ijitoen aurkako eta indarkeria arrazistaren gorakadari buruzkoa,

— Ikusiz Europako Kontseiluaren eta Europar Batasunaren arteko harremanei buruzko 5. jarraibidea, 2005eko maiatzaren 16an eta 17an Varsovian egindako estatuburuen eta gobernuburuen hirugarren gailurrean hartutakoa,

— Ikusiz Europako Segurtasun eta Lankidetzako Erakundearen (ESLE) Kopenhageko Dokumentua, 1990ekoa, eta ikusiz gutxiengoen eskubideei buruzko jarraibide eta gomendio tematiko ugariak, zeinak argitaratu baitzituzten Gutxiengo Nazionaletarako ESLEko goi-komisarioak eta Instituzio Demokratikoen eta Giza Eskubideen ESLEko Bulegoak,

— Ikusiz 2018ko otsailaren 7ko Ebazpena, Batasuneko estatu kideetako gutxiengoen babesari eta diskriminaziorik ezari buruzkoa[204],

— Ikusiz 2017ko urriaren 25eko Ebazpena, zeina baita ijitoak Batasunean integratzeko alderdiei buruzkoa, oinarrizko eskubideei dagokienez: ijitoen aurkako borrokari aurre egitea[205],

— Ikusiz Kontseiluaren 2008ko azaroaren 28ko 2008/913/JAI Esparru-erabakia, Zigor Zuzenbidearen bidez arrazakeriaren eta xenofobiaren modu eta adierazpen jakin batzuen aurka borrokatzeari buruzkoa,[206]

— Ikusiz 2016ko abenduaren 13ko Ebazpena, oinarrizko eskubideek Europar Batasunean duten egoerari buruzkoa[207],

— Ikusiz 2015eko apirilaren 15eko Ebazpena, Ijito Herriaren Nazioarteko Eguna zela-eta —antigitanismoa Europan eta Bigarren Mundu Gerran ijito-herriari eragindako genozidioa oroitzeko EBk aitortzeko eguna—[208],

— Ikusiz 2013ko irailaren 11ko Ebazpena, zeina baita desagertzeko arriskuan dauden Europako hizkuntzei eta Europar Batasuneko hizkuntza-aniztasunari buruzkoa[209],

— Ikusiz 2005eko ekainaren 8ko Ebazpena, zeina baita Europar Batasunean gutxiengoen babesari eta diskriminazioaren aurka borrokatzeko politikei buruzkoa[210],

— Ikusiz 2017ko abenduaren 12ko Ebazpena, Europar Batasuneko herritarrei buruzko 2017ko txostenari buruzkoa: Aldaketa demokratikoko Batasunean herritarren eskubideak indartuz[211],

— Ikusiz 2016ko urriaren 25eko Ebazpena, zeinak Batzordeari gomendio batzuk ematen baitizkio, Batasunak demokraziarako, zuzenbide-estaturako eta oinarrizko eskubideetarako mekanismo bat ezartzeari buruzkoak,[212]

— Ikusiz Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren (EBJA) epaiak eta jurisprudentzia, bereziki T-646/13 auzikoa (Minority SafePack — one million signatures for diversity in Europe/Batzordea), eta Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren (GEEA) jurisprudentzia,

— Ikusiz FRAren txostenak eta azterlanak, adibidez, “Gutxiengoetako Pertsonak errespetatu eta babesteari buruzko 2008-2010 aldiko txostena”, bai eta estatuetako, Europako eta nazioarteko antolakundeek eta GKEek gai horri buruz egindako gainerako txostenak ere,

— Ikusiz Europako Parlamentuko Gutxiengo Tradizionalen, Erkidego Nazionalen eta Hizkuntzen Taldeartearen jarduerak eta ondorioak,

— Ikusiz Barne-erregelamenduaren 52. artikulua,

— Ikusiz Askatasun Zibilen, Justiziaren eta Barne-gaien Batzordearen txostena, eta Kultura eta Hezkuntza Batzordearen iritzia (A8-0353/2018),

A. Kontuan hartuz ezen gutxiengoetako pertsonen eskubideak giza eskubideen zati direla, zeinak baitira unibertsalak, zatiezinak eta independenteak; kontuan hartuz ezen gutxiengoen eskubideak babestea eta sustatzea funtsezkoa dela bakerako, segurtasunerako eta egonkortasunerako, eta tolerantzia, elkarrekiko errespetua eta elkar-ulertzea eta lurralde berean bizi diren pertsona guztien arteko lankidetza sustatzeko;

B. Kontuan hartuz ezen Batasuna kulturen, hizkuntzen, erlijioen, tradizioen eta historiaren arragoa dela, eta horiek guztiek askotariko herritarren erkidegoa osatzen dutela, haien oinarrizko balio erkideek batuta daudelarik; kontuan hartuz ezen aberastasun hori ez dela berezkoa, baizik eta babestu eta elikatu egin behar dela;

C. Kontuan hartuz ezen Batasuneko herritarren % 8 inguru gutxiengo nazional bateko kide dela eta gutxi gorabehera % 10ek hizkuntza erregional edo gutxitu batean hitz egiten duela; kontuan hartuz ezen jazarpenak, diskriminazioak eta indarkeriak mugatu egiten dutela pertsonek beren oinarrizko eskubide eta askatasunak erabat baliatzeko duten gaitasuna, eta ahuldu egiten dutela pertsona horiek gizartean berdintasunez parte hartzea;

D. Kontuan hartuz ezen gutxiengoetako pertsonen eskubideen babesa lagungarria izan daitekeela Europarentzat etorkizun iraunkorra eraikitzeko, eta duintasunaren, berdintasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioen errespetua bermatzeko; kontuan hartuz ezen onurak ez direla gutxiengoetara mugatzen, zeren babes eta sustapen horrek egonkortasuna, garapen ekonomikoa eta guztiontzako oparotasuna ekarriko baititu;

E. Kontuan hartuz ezen Lisboako Tratatuak Europar Batasuneko Zuzenbidean “gutxiengoetako pertsonak” terminoa sartu zuela, zeina baita Batasunaren Zuzenbidearen historiaren lehenengo erreferentzia esplizitua; kontuan hartuz ezen EBTren 2. artikuluak ezartzen duela Batasuna giza duintasunaren errespetuan, askatasunean, demokrazian, berdintasunean, zuzenbide-estatuaren nagusitasunean eta giza eskubideen errespetuan oinarritzen dela, horietan gutxiengoetako pertsonen eskubideak barne daudelarik, eta balio horiek erkideak direla estatu kideentzat, aniztasuna, diskriminaziorik eza, tolerantzia, justizia, elkartasuna eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna ezaugarri dituen gizarte batean; kontuan hartuz ezen balio horiek erkideak direla estatu kide guztientzat, eta eskubideok estatu horietako bakoitzak eta Batasunak modu aktiboan errespetatu eta sustatu behar dituztela politika guztietan, bai barnekoetan, bai kanpokoetan, modu koherentean; kontuan hartuz ezen eskubideok tratatuetan ezarritako gainerako eskubideen tratu bera merezi dutela;

F. Kontuan hartuz ezen Batasunaren tratatuek, nazioarteko zuzenbideak horri buruz duen ikuspegiari jarraituz, ez dutela “gutxienez” terminoa definitzen; kontuan hartuz ezen, EBTren 17. artikuluaren arabera, Batzordeak tratatuak aplikatzen direla jagon behar duela;

G. Kontuan hartuz ezen EBFTren 19. artikuluak ezartzen duela Kontseiluak, aho batez, ekintza egokiak hartu ahal izango dituela diskriminazioaren aurka borrokatzeko, betiere legegintzako prozedura berezi baten arabera eta Europako Parlamentuak onetsi ondoren;

H. Kontuan hartuz ezen Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunak “gutxiengo nazional”en nozioa Batasuneko Zuzenbidearen termino bihurtzen duela; kontuan hartuz ezen Gutunaren 21. artikuluak beren-beregi nabarmentzen duela diskriminazioa debekatuta dagoela; kontuan hartuz ezen arreta berezia eskaini behar zaiola pertsonen oinarrizko eskubideen babesari egoera ahulenetan;

I. Kontuan hartuz ezen, Batasuneko herritartasuna definitzerakoan, EBTren 9. artikuluak beren-beregi xedatzen duela ezen Batasunak bere herritarren berdintasun-printzipioa errespetatuko duela, herritar horiek berdin jasoko baitute beren instituzio, organo eta organismoen arreta;

J. Kontuan hartuz ezen Gutxiengo Nazionalak babesteko Esparru-konbentzioa eta Hizkuntzen Gutuna gutxiengoak babesteko nazioarteko sistemaren lorpen garrantzitsuak direla, eta estatu partaideentzako nazioarteko tresna arauemaile garrantzitsuak; kontuan hartuz ezen akordio horien eragina ahuldu egiten dela berronespen-prozesuaren moteltasunagatik, aldeek egindako erreserbengatik eta kontrol-ahalen ezagatik, horrela Esparru-konbentzioa eta Gutuna estatuen borondate onaren mende gelditzen direlarik; kontuan hartuz ezen epai, erabaki eta gomendioak modu sistematikoan ez aplikatzeak ere nazioarteko tresna bi horien ez-betetzea normalizatzera dakarrela;

K. Kontuan hartuz ezen jardunbide onenak estatu kide batzuetan dagoeneko aplikatzen direla, hala nola Italia (Trentino-Adige Garaia / Tirol Hegoaldea) edo Alemania (Schleswig-Holstein), bada, jardunbideok kontuan hartu behar dira gutxiengoetako pertsonen eskubideak babesteko gutxieneko arau erkideak garatzerakoan;

L. Kontuan hartuz ezen gutxiengoetako pertsonen eskubideak bermatzen direla alde anitzeko nazioarteko akordioetan nahiz aldebikoetan, eta eskubideok estatu askoren konstituzio-ordenan berresten direla, eta eskubide horiek betetzea funtsezko betekizuna dela zuzenbide-estatua ebaluatzeko;

M. Kontuan hartuz ezen Arraza-berdintasunari buruzko Zuzentaraua funtsezko neurri juridikoa dela etnia- eta arraza-diskriminazioaren aurka borrokatzeko; kontuan hartuz ezen zenbait estatu kidek oraindik ez dutela zuzentarau hori erabat aplikatu; kontuan hartuz ezen zuzentarau horren 5. artikuluan ezarritakoaren arabera, praktikan erabateko berdintasuna bermatzeko, tratu-berdintasunaren printzipioak ez duela eragotziko estatu kide batek neurri espezifikoak mantentzea edo hartzea arraza-jatorri edo etnia-jatorri jakin bateko pertsonei eragiten dieten desabantailak prebenitzeko edo konpentsatzeko;

N. Kontuan hartuz ezen Batasunaren “Aniztasunean batuta” leloak, zeina 2000. urtetik aurrera onartu baitzen, nabarmentzen duela Europar Batasunaren funtsezko balioetako bat dela;

O. Kontuan hartuz ezen Kopenhageko irizpideak Batasunari atxikitzeko irizpideen zati direla; kontuan hartuz ezen Kopenhageko hiru irizpideetako batek argi eta garbi behartzen dituela herrialdeak demokrazia, zuzenbide-estatua, giza eskubideak eta gutxiengoen errespetua eta babesa bermatzera; kontuan hartuz ezen ez dagoela gutxiengoen eskubideen bestelako kontrolik, herrialde hautagai bat estatu kide bihurtzen denean;

P. Kontuan hartuz ezen esperientziak erakutsi duela aurre-atxikitze fasean dauden herrialdeak prestatuago daudela Kopenhageko irizpideak betetzeko; kontuan hartuz ezen, atxikitzearen ondoren irizpide horiek beteko direla bermatzeko esparru egokirik ez egoteagatik, estatu kideek atzerakada larria jasan dezaketela atxikitzearen ondoren; kontuan hartuz ezen Batasunak oraindik ere ez duela Europako arau erkiderik estatu kideetan gutxiengoak babesteko;

Q. Kontuan hartuz ezen, gaur egun, Batasunak eraginkortasun mugatuko tresnak dituela diskriminazioaren, arrazakeriaren eta xenofobiaren adierazpen sistematiko eta instituzionalei erantzuteko; kontuan hartuz ezen, Batzordeari dei ugari egin arren, neurri mugatuak baino ez direla hartu gutxiengoetako pertsonen babes eraginkorra bermatzeko;

R. Kontuan hartuz ezen beharrezkoa dela zuzenbide-estatuaren mekanismo eta prozesu sendoak garatzea, Tratatuaren printzipio eta balioak Batasun osoan errespetatzen direla bermatzeko; kontuan hartuz ezen gutxiengoetako pertsonen eskubideak errespetatzea balio horiek osatzen dituzten elementuetako bat dela; kontuan hartuz ezen mekanismo eraginkorrek egon beharko luketela oraingo hutsuneak betetzeko; kontuan hartuz ezen mekanismo horiek frogetan oinarrituta egon behar dutela, objektiboak eta ez-diskriminatzaileak izan behar dutela, eta subsidiariotasunaren, beharrizanaren eta proportzionaltasunaren printzipioak errespetatu behar dituztela, hala estatu kideetako nola Batasuneko instituzioei aplikatzeko modukoak izan behar dutela, eta mailakako ikuspegi batean oinarritu behar dutela, zeinak barne hartzen baititu prebentziozko alderdia bezala alderdi zuzentzailea; kontuan hartuz ezen 2016ko urriaren 25eko Ebazpenean, zeinean gomendioak egiten baitzaizkio Batzordeari Batasunak mekanismo bat ezar dezan demokraziarako, zuzenbide-estaturako eta oinarrizko eskubideetarako, Parlamentuak berretsi duela horri buruzko babesa, eta hori funtsezkoa izan litekeela Europako ikuspegi koordinatua hartzeko gobernantzari buruz, zeina oraingoz ez baitago;

S. Kontuan hartuz ezen hizkuntzak, zeinak baitira kulturaren adierazpen zuzenekoenak, identitate europarraren zati integral direla; kontuan hartuz ezen hizkuntza-aniztasunarekiko errespetua Batasunaren funtsezko balioa dela, adibidez, Gutunaren 22. artikuluan eta EBTren hitzaurrean xedatzen den bezala, zeinean irakurtzen baita “Europaren jaraunspen kultural, erlijioso eta humanista, hortik abiatuta garatu baitira pertsonaren eskubide bortxaezinak eta besterenezinak, askatasuna, demokrazia, berdintasuna eta zuzenbide-estatua bezalako balio unibertsalak”;

T. Kontuan hartuz ezen hizkuntza-aniztasuna erregio bateko kultura-aberastasunaren zati garrantzitsua dela; Batasunean 40 eta 50 milioi pertsona inguruk hitz egiten dutela 60 hizkuntza erregional eta gutxituetatik bat, eta horietako batzuk arrisku larrian daudela; hizkuntza gutxituen gainbehera Europa osoan antzeman daitekeela; erkidego txikiek hitz egiten dituzten eta izaera ofizialik ez duten hizkuntzak desagertzeko arriskupean daudela;

U. Kontuan hartuz ezen mila pertsonatik batek zeinu-hizkuntza nazionala erabiltzen duela lehen hizkuntza gisa; kontuan hartuz ezen hizkuntza horiei hizkuntza ofizialen estatutua eman behar zaiela;

V. Kontuan hartuz ezen gizarte inklusiboetan identitate indibiduala eta identitate nazionala garrantzitsuak direla eta bietako batek ere ez duela bestea baztertzen; kontuan hartuz ezen estatu kideek gutxiengoei dagozkienez dituzten sistema legegile nazionalek hutsune garrantzitsuak dituztela, eta harmonizazio- eta simetria-maila txikia adierazten dutela;

W. Kontuan hartuz ezen Europako kultura-ondarea aberatsa eta askotarikoa dela; kontuan hartuz ezen kultura-ondareak herritarren bizitza aberasten duela; kontuan hartuz ezen EBTren 3. artikuluan xedatzen dela, besteak beste, Europar Batasunak errespetatu egingo duela bere kultura- eta hizkuntza-aniztasunaren aberastasuna, eta jagon egingo dituela Europako kultura-ondarearen kontserbazioa eta garapena; kontuan hartuz ezen Europan mendeetan zehar bizi izan diren gutxiengoetako pertsonek ondare aberats, bakar eta askotariko hori osatzen dutela, eta europar identitatearen zati integratzaile direla;

X. Kontuan hartuz ezen alde handiak daudela gutxiengoen aitorpenari eta haien eskubideen errespetuari dagozkienez; kontuan hartuz ezen Batasun osoko gutxiengoek diskriminazio instituzionalizatu bati aurre egiten jarraitzen dutela eta mespretxuzko estereotipoen mende daudela, eta, sarritan, ikusten dutela haiek eskuratutako eskubideak murriztuta daudela edo modu selektiboan aplikatzen direla;

Y. Kontuan hartuz ezen ezberdintasun bat dagoela gutxiengoen babesaren eta diskriminazioaren aurkako borroka-politiken artean; kontuan hartuz ezen diskriminaziorik eza ez dela nahikoa asimilazioa geldiarazteko; kontuan hartuz ezen benetako berdintasuna diskriminaziorik ezaz haratago doala, eta esan nahi duela gutxiengoei haien eskubideak bermatzea, hala nola identitaterako, hizkuntza erabiltzeko eta hezkuntzarako eskubidea, eskubide kulturaletarako eta herritartasun-eskubideak eta abar, gehiengoaren baldintza berberetan baliatzeko;

Z. Kontuan hartuz ezen Europar Batasunean indarkeria xenofoboaren eta gorrotoa eragitearen gorakadak, sarritan, eskuin muturreko indarrek sustatuta, gutxiengoetako pertsonei eragiten diela eta haiei zuzentzen zaiela;

AA. Kontuan hartuz ezen gutxiengoetako kide diren Batasuneko herritarrek Europa mailan gehiago egitea itxaroten dutela beren eskubideak babesteko, horri buruz Europako Parlamentuari aurkeztutako eskabide ugariak erakusten duen bezala;

AB. Kontuan hartuz ezen Minority SafePack Europako herri-ekimenak Batasun osoan 1.215.879 sinadura jaso dituela, zeinek Europako herritar horien borondatea agertzen baitute, Batasun mailan gutxiengoei buruzko politikak arautzen dituen lege-esparrua indartzeko;

AC. Kontuan hartuz ezen nabarmen hobetu daitekeela Batasuneko gutxiengoen eskubideak babesteko modua; kontuan hartuz ezen instituzio demokratikoen legitimitatea gizarteko talde guztien partaidetzan eta ordezkaritzan oinarritzen dela, talde horien barruan gutxiengoetako pertsonak daudelarik;

1. Gogoratzen du ezen estatu kideak behartuta daudela gutxiengoei giza eskubideen egikaritze osoa bermatzera, gizabanako eta erkidego gisa;

2. Gogoratzen du ezen gutxiengoen babesa Kopenhageko irizpideetako bat dela, bai herrialde hautagaientzat, bai estatu kideentzat, baina ez dagoela inolako bermerik herrialde hautagaiek Kopenhageko irizpideen arabera hartutako konpromisoak errespetatuko dituztela bermatzeko, estatu kide bihurtzen direnean;

3. Adierazten du ezen Batasunak oraindik ez duela tresna eraginkorrik gutxiengoen eskubideak kontrolatzeko eta balioesteko; deitoratzen du, gutxiengoen babesaren eremuan, Batasunak ziurtzat jo izana bere estatu kideek gutxiengoen eskubideak errespetatzen dituztela edo kanpoko gainbegiratze-tresnen esku utzi dituela, hala nola Nazio Batuenak, Europako Kontseiluarenak edo ESLErenak;

4. Adierazten du ezen Kopenhageko irizpideak errespetatzeko —zeinak estatuek bete egin behar baitituzte Batasunari atxiki aurretik eta ondoren—, etengabeko jarraipena egin behar dela eta etengabeko elkarrizketak egon behar duela Parlamentuan, Batzordean eta Kontseiluan, bai eta instituzio horien artean ere; nabarmentzen du ezen beharra dagoela Batasunaren mailan gutxiengoentzako babes-sistema orokor bat sortzeko, betiere gainbegiratze-mekanismo sendo batekin batera;

5. Gogoratzen du ezen, EBTren 17. artikuluaren 1. apartatuaren arabera, Batzordeak, tratatuen zaindari den aldetik, baduela legitimitaterik eta aginpiderik estatu kide guztiek zuzenbide-estatua eta EBTren 2. artikuluan aipatutako beste balio batzuk errespeta ditzaten zaintzeko; beraz, uste du ezen Batzordeak hartutako neurriek ez dutela estatu kideen subiranotasuna bortxatzen, Batzordeak bere helburua gauzatzeko eta estatu kidea atxiki aurretik zeuden baldintzak betetzen jarraitzen duela bermatzeko;

6. Gogoratzen du ezen estatu kide guztiek eskubidea dutela gutxiengo nazionaletako pertsonak definitzeko, gaur egungo nazioarteko arauen esparruan;

7. Gogoratzen du ezen ez dagoela arau erkiderik gutxiengoek Batasunaren politikan dituzten eskubideetarako, ez eta interpretazio erkiderik ere jakiteko nor har daitekeen gutxiengo bateko pertsona gisa; adierazten du ezen ez dagoela gutxiengoaren definiziorik, Gutxiengo Nazional edo Etnikoetako, Erlijiosoetako eta Linguistikoetako Pertsonen Eskubideen Nazio Batuen Adierazpenean, ez eta Gutxiengo Nazionalak babesteko Esparru-konbentzioan ere; nabarmentzen du ezen beharra dagoela gutxiengo nazional edo etnikoak, erlijiosoak eta linguistikoak babesteko, definizioa zein den kontuan hartu gabe; eta berriro dio ezen edozein definizio modu malguan aplikatu behar dela, zeren onuradunak gutxiengoen eskubideen babesean de facto sartzea bilakaera-prozesu baten zati izan ohi baita, zeinak, denboraren poderioz, onarpen formala ekar dezakeen; gomendatzen du ezen, subsidiariotasun, proportzionaltasun eta diskriminaziorik ezaren printzipioei dagokienez, “gutxiengo nazional”aren definizioaren oinarriak Europako Kontseiluaren Batzar Parlamentarioaren 1201. Gomendioan (1993) jasotako definizioan oinarritu behar duela; izan ere, gomendio hori egin zen Giza Eskubideen Europako Hitzarmenari protokolo bat eransteko gutxiengoen eskubideei buruz; gutxiengoek, berriz, baldintza hauek dituzte:

— estatu horretako lurraldean bizi dira eta hango herritarrak dira;

— estatu horrekiko lotura sendo eta iraunkorrak mantentzen dituzte denbora luzez;

— etnia-, kultura-, erlijio- edo hizkuntza-ezaugarri bereizgarriak dituzte;

— nahikoa adierazgarriak dira, baina estatu horretako edo estatu horretako erregio bateko gainerako biztanleak baino gutxiago,

— interesa dute beren identitate erkidea osatzen duen guztia, beren kultura, tradizioak, erlijioa edo hizkuntza barne, batera babesteko;

8. Gogora dakar Europako Kontseiluaren eta Europar Batasunaren arteko harremanei buruzko 5. jarraibidea, 2005eko maiatzaren 16an eta 17an Varsovian batzartu ziren Europako Kontseiluko estatu kideetako estatuburuek eta gobernuburuek onartu zuten bezala; izan ere, jarraibide horretan baieztatzen da ezen Batasunak ahaleginak egingo dituela bere eskumenen eremuan sartzen diren Europako Kontseiluaren hitzarmenen alderdiak Batasuneko Zuzenbidera ekartzeko;

9. Ikusten du ezen Gutxiengo Nazionalak babesteko Esparru-konbentzioko eta Hizkuntza Erregional eta Gutxituen Europako Gutuneko (“Hizkuntzen Gutuna”) xedapen batzuk Batasunaren eskumenetan sartzen direla, eta gogora dakar FRAk ondorio hau atera zuela: Batasunak ez dauka gutxiengo nazionalen babesa berez arautzeko legegintza-eskumen orokorrik, baina legeak egin ditzake gutxiengoei dagozkien zenbait gairi buruz;

10. Uste du ezen beharrezkoa dela Batasunean gutxiengoak babesteko gutxieneko arauei buruzko legegintza-proposamen bat egitea, eraginaren ebaluazio egoki bat egin ondoren eta estatu kideei aplikatu beharreko subsidiariotasun- eta proportzionaltasun-printzipioen arabera, betiere gutxiengoen egoera hobetzeko eta estatu kide guztietan lehendik dauden eskubideak babesteko, eta, aldi berean, erregela bikoitzak saihesteko; uste du ezen, aldi berean subsidiariotasun- eta proportzionaltasun-printzipioak errespetatuz, arau horiek hasi behar dutela dagoeneko nazioarteko tresna juridikoetan kodetuta daudenetatik, zeinek tinko ainguratuta egon behar baitute Batasunean demokrazia, zuzenbide-estatua eta oinarrizko eskubideak bermatzen dituen esparru juridiko batean, eta neurri horiek haien funtzionamenduaren gainbegiratze-mekanismo bat izan behar dutela; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die jagon dezatela beren ordenamendu juridikoek berma dezatela gutxiengoetako pertsonak ez direla diskriminatzen eta babes-neurri espezifikoak har eta aplika ditzatela;

11. Gogoratzen du ezen gutxiengoen eskubideak babestea Batasunak demokraziari, zuzenbide-estatuari eta oinarrizko eskubideei buruzko itun bat egiteko proposamenaren zati bat dela; horri dagokionez, gogoratzen du 2016ko urriaren 25eko Ebazpenean egindako eskabidea, zeina baitzen Batasunak mekanismo bat ezartzeko demokraziarako, zuzenbide-estaturako eta oinarrizko eskubideetarako duen mekanismoari buruz, eta berriz eskatzen dio Batzordeari proposamen bat aurkez dezala demokraziari, zuzenbide-estatuari eta oinarrizko eskubideei buruzko Batasunaren itun bat egiteko; Batzordeari eskatzen dio gutxiengoen eskubideak sar ditzala Batasunak demokraziarako, zuzenbide-estaturako eta oinarrizko eskubideetarako duen mekanismoaren eremu posible guztietan;

12. Batzordea adoretzen du Batasunaren mailan organo bat sortzera (dauden egituren barruan edo organo bereizi gisa), Batasuneko gutxiengoak aitortu eta babesteko;

13. Atsegin handiz hartzen du Minority SafePack Europako herri-ekimenaren kanpainaren erregistro eta sinaduren bilketaren arrakasta; izan ere, ekimen horrek gutxiengoen babeserako Europako esparru baten alde egiten du; Batzordea adoretzen du aurrera egiteko moduak aztertzera, gutxiengoen interesak eta beharrizanak hobeto ordezkatuta egon daitezen Europar Batasunean.

14. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu babestu dezatela gutxiengo nazionaletako pertsonek beren identitatea zaindu, babestu eta garatzeko duten eskubidea, eta beharrezko neurriak har ditzatela gutxiengoek parte-hartze eraginkorra izan dezaten bizitza sozial, ekonomiko eta kulturalean eta gai publikoetan;

15. Gogoratzen du ezen Batasuneko herritartasunerako irispidea estatu kide bateko nazionalitatearen bidez eskuratzen dela, eta nazionalitate hori lege nazionalek arautzen dutela; gogoratzen du ezen, herritartasun nazionalerako irispidearen ingurumarian, estatu kideek Batasuneko Zuzenbidearen printzipioak bete behar dituztela, hala nola proportzionaltasunaren eta diskriminaziorik ezaren printzipioak, zeinak zabal garatuta baitaude EBJAren jurisprudentzian; kontuan hartzen du ezen EBFTren 20. artikuluak xedatzen duela Batasuneko herritar izango dela estatu kide bateko nazionalitatea duen pertsona oro, tratatuetan eta Gutunean ezarritako eskubideak eta betebeharrak dituelarik; gogoratzen du ezen, tratatuen arabera, Batasuneko herritar orok Batasuneko instituzioen arretaren onuradun izan behar duela berdintasunean;

16. Gogoratzen du ezen oso arduratuta dagoela Europan ijito aberrigabe asko daudelako, eta horrek ijitoei gizarte-, hezkuntza- eta osasun-zerbitzuetarako irispidea erabat ukatzea dakar, bai eta ijitoak gizartearen marjinetara baztertzea ere; estatu kideei eskatzen die aberrigabetasuna ezabatzeko eta pertsona guztiek oinarrizko giza eskubideak baliatzeko aukera bermatzeko;

17. Estatu kideak adoretzen ditu neurri eraginkorrak hartzera gutxiengoetako pertsonei osasun-sistemara iristeko edozein oztopo kentze aldera; ikusten du ezen gutxiengoen taldeek irispide txikiagoa dutela osasun-zerbitzuetarako eta osasun-informaziorako; Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu aukera bermatzera gutxiengoei osasun-laguntza, fisikoa zein mentala, eta diskriminaziorik gabe, jasotzeko;

18. Europar Batasunari eta estatu kideei eskatzen die berronets ditzatela Gutxiengo Nazionalak babesteko Esparru-konbentzioa eta Hizkuntzen Gutuna, eta errespeta ditzatela dokumentu horietan ezarritako printzipioak; estatu kideei eta Batzordeari eskatzen die egintzarik ez hartzeko printzipio horien aurka; nabarmentzen du ezen, gutxieneko administrazio-arauak ezartzen dituzten bitartean, instituzioek eta estatu kideek ez dutela legerik ez administrazio-neurririk hartuko gutxiengoetako pertsonen eskubideak ahuldu edo zapaltzeko;

19. Berresten du ezen herri indigenek, beren eskubideak egikaritzean, diskriminazio-mota guztietatik aske egon behar dutela, eta eskubidea izan behar dutela duintasunerako eta beren kulturaren, tradizioen, historiaren eta asmoen aniztasunerako, eta hori behar bezala islatu beharko da hezkuntzan eta jendaurreko informazioan; estatu kideak adoretzen ditu Herrialde Independenteetako Herri Indigena eta Tribalei buruzko Konbentzioa (LANEren 169. Konbentzioa) berronestera, baldin eta oraindik hori berretsi ez badute;

20. Uste du ezen gutxieneko arau erkideak garatu behar direla Batasuneko gutxiengoetako pertsonen eskubideak babesteko, betiere auzotasun onaren eta adiskidetasunezko harremanen prozedura-printzipioei jarraituz eta estatu kideen arteko zein Batasunekoak ez diren auzo-herrialdeekiko lankidetza bermatuz, nazioarteko arau eta estandarren aplikazioa oinarri hartuta; uste du ezen Europako arau erkideak eta gutxieneko arauak hartzeak ez dituela kaltetu behar jada gutxiengoetako pertsonak babesten dituzten eskubideak eta arauak; gogoratzen du ezen beharra dagoela ESLEren esparruan hartutako konpromisoak eta garatutako printzipioak exekutatzeko, bereziki haren jarraibide eta gomendio tematikoak; gogoratzen du ezen Batzordeak atxikitze-negoziazioetan jada kontuan hartu dituela arau horiek Kopenhageko irizpideen esparruan; horri dagokionez, Batzordeari eskatzen dio, arau berak aplika diezazkiela Batasuneko estatu kide guztiei;

21. Azpimarratzen du ezen diskriminaziorik ezeko politikek berez ez dituztela konpontzen gutxiengoek dituzten arazoak, eta ez dutela haien asimilazioa prebenitzen; ikusten du ezen gutxiengoetako pertsonak kategoria berezia direla errekurtso-eskubideari dagozkionez, eta beharrizan espezifikoak dituztela, zeinak bete egin behar baitira gutxiengooi berdintasun oso eta eraginkorra bermatzeko, eta beharrezkoa dela haien eskubideak errespetatu eta sustatzea, besteak beste, euren burua askatasunez adierazteko eskubidea, eta haien identitate kulturala edo linguistikoa zaintzeko eta garatzeko eskubidea, betiere gutxiengo horiek bizi diren estatuaren identitatea, balioak eta printzipioak errespetatuz; Batzordeari eskatzen dio susta dezala Batasuneko hizkuntza- eta kultura-aniztasuna aldian-aldian kontrolatzea;

22. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen jarrai dezatela berdintasunari buruzko datu fidagarri eta sendoen bilketa babesten eta finantzatzen, betiere gutxiengoen ordezkariekin kontsultak eginez desberdintasunak eta diskriminazioa neurtzeko; eskatzen du ezen Batasunaren mailan jarraipen eraginkorra egin dadila gutxiengo nazional eta etnikoen egoerari buruz; uste du ezen FRAk hobeto egin behar duela estatu kideetako gutxiengo nazional eta etnikoen aurkako diskriminazioaren jarraipena;

23. Aitortzen du ezen gizarte zibilak eta gobernuz kanpoko erakundeek zeregin garrantzitsua dutela gutxiengoen babesean, diskriminazioaren aurkako borrokan eta gutxiengoen eskubideen sustapenean; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die behar adinako finantzaketa eta antolakunde horien babesa sustatzeko;

24. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen gutxiengoen babesa zain dezatela eta gutxiengoon barruko desberdintasunei hel diezaietela, zeren gutxiengoetako pertsonek aurre egin behar baitiete sarritan askotariko eta sektore arteko diskriminazioei; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ikerketak egin ditzatela askotariko eta sektorearteko diskriminazioaren arazo konplexuari heltzeko;

Diskriminazioaren, gorrotoak eragindako delituen eta gorrotoa eragitearen aurkako borroka

25. Adierazten du ezen arduratuta dagoela arrazakeriak, xenofobiak edo erlijio-intolerantziak eragin eta Europako gutxiengoen aurka zuzendutako gorroto-delituen gorakada kezkagarriagatik; Batasunari eta estatu kideei eskatzen die ezen borroka areagotu dezatela gorroto-delituen eta diskriminazio-jarrera eta -portaeren aurka; Batzordeari eta FRAri eskatzen die ezen lanean jarrai dezatela estatu kideetako gutxiengoen aurkako gorroto-delituen eta gorrotoa eragitearen kontrolari buruz, eta aldian-aldian informa dezatela kasu eta joerei buruz.

26. Argi eta garbi gaitzesten ditu diskriminazio-mota guztiak, arrazoia edozein dela ere, eta bereizketa-modu guztiak, gorrotoaren diskurtsoa, gorrotoak eta gizarte-esklusioak eragindako delituak, eta Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen argi eta garbi gaitzets eta zeha dezatela gutxiengo nazional edo etnikoen aurka egindako basakerien ukapena; ikusiz 2017ko urriaren 25eko Ebazpena, zeina baita ijitoak Batasunean integratzearen alderdiei buruzkoa, aspektu horiek oinarrizko eskubideekin lotuta daudenean: borroka egitea antigitanismoaren aurka; gogoratzen du ezen Europako herritar guztiek laguntza eta babesa jaso behar dituztela neurri berean, haien jatorri etnikoa edo kulturala edozein dela ere; Batzordeari eskatzen dio Europako esparru bat sor dezala, eta estatu kideei eskatzen die plan nazional espezifikoak egin ditzatela indarkeria xenofoboari eta gutxiengoetako pertsonen aurkako gorroto-eragiteari aurre egiteko;

27. Azpimarratzen du ezen estatu kideek elkarrekiko harreman adiskidetsuak eta egonkorrak sustatu behar dituztela, eta estatu kideok adoretzen ditu auzo-herrialdeekin elkarrizketa irekia eta laguntzakoa izatera, batez ere hizkuntza eta kultura desberdinak dituzten mugako erregioetan;

28. Europako Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu Batasuneko herritarrak aniztasunaren inguruan sentsibilizatzeko kontzientziazio-jarduerak sartzera, bai eta gutxiengoen kulturen adierazpen-modu baketsuak sustatzera ere; estatu kideak adoretzen ditu gutxiengo nazional eta etnikoen historia barne har dezaten eta beren eskoletan tolerantziaren kultura susta dezaten, ikasketa-planen zati gisa; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen kultura-elkarrizketak abiaraz ditzatela baita ere ikastetxeetan, eta ez horietan bakarrik, gutxiengoetako taldeen aurkako gorrotoaren modu eta aurpegi ezberdinei buruz; estatu kideak adoretzen ditu eurek jagon dezaten diskriminaziorik eza eta gutxiengoetako pertsonen historia eta eskubideak hezkuntza-sistema nazionalaren edukietan txerta daitezen;

29. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu kanpainak egitera gorrotoari eragiteko diskurtsoen aurka, polizia-indarren barruan borroka-unitateak sortzera gorrotoak eragindako delituen aurka, betiere gutxiengoen taldeek dituzten erronken ezagutzan oinarrituta, eta adoretzen ditu etengabeko prestakuntzako jarduerak egitera, bai eta legearen aurrean gutxiengoetako pertsonen berdintasuna bermatzera ere, eta justizia eta eskubide prozesalak iristeko berdintasuna bermatzera.

30. Uste du ezen Batzordeak eta estatu kideek jagon behar dutela gutxiengoetako kideek beren eskubideak beldurrik gabe egikaritu ahal izatea; horri dagokionez, estatu kideei eskatzen die giza eskubideei, herritartasun demokratikoari eta alfabetatze politikoari buruzko derrigorrezko hezkuntza sar dezatela maila guztietako eskola-programetan; Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu nahitaezko prestakuntza eman diezaieten arduradun politikoei, zeinak funtsezkoak baitira Batasuneko eta estatu kideetako legeria zuzen aplikatzeko, eta prest egon behar baitute herritar guztiak zerbitzatzeko giza eskubideen ikuspegitik; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen sektorearteko diskriminazioari hel diezaiotela bai politiketan, bai finantzaketa-programetan;

31. Estatu kideak adoretzen ditu egiaren eta adiskidetzearen batzorde nazionalak ezartzera, elkarrekiko konfiantza sortze aldera, horren helburua delarik mendeetan zehar gutxiengoetako kideen jazarpena, bazterketa eta arbuioa aitortzea, eta gai horiek dokumentatzea; estatu kideei eskatzen die zalantzarik gabe gaitzets eta zeha dezatela gutxiengo nazionaletako kideen aurka egindako basakerien ukapena, eta estatu kideok adoretzen ditu gutxiengoen taldeak oroitzeko egiten diren egun nagusiak ospatu eta ohoratzera, hala nola erromani-holokaustoa oroitzeko jardunaldia; estatu kideak adoratzen ditu gutxiengoen taldeen historia eta kultura erakutsiko dituzten instituzioak sortzera, zeinei laguntza finantzario eta administratiboa emango baitzaie;

32. Funtsezkotzat jotzen du gutxiengoen taldeek gizartearen, ekonomiaren, politikaren eta kulturaren eremuetan aktiboki eta modu esanguratsuan parte hartzea; beraz, Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die estrategiak egin ditzatela, zeinek beren barruan neurri proaktiboak eta erreakziokoak izango baitituzte, betiere gutxiengoen taldeetako ordezkariekin egindako kontsulta errealetan eta sistematikoetan oinarrituta, eta estatu kideoi eskatzen ere die gutxiengoen talde horiek sar ditzatela maila guztietan, baita tokikoan ere, abian jartzen diren programa eta proiektu orokorren kudeaketan, jarraipenean eta ebaluazioan, horren helburua delarik programa eta proiektuon izaera inklusibo eta ez-diskriminatzailea zaintzea;

33. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen berma dezatela Arraza-berdintasunari buruzko Zuzentaraua erabat aplikatzen eta betetzen dela, eta adoretzen ditu diskriminazioaren aurkako borrokari buruzko legeriari buruzko kontzientziazio-kanpainetan parte hartzera; uste du ezen estatu kideek jagon egin behar dutela zehapenak behar bezain eraginkorrak, neurritsuak eta disuasiozkoak direla, zuzentarauak eskatzen duen bezala; Batzordeari eskatzen dio zuzentarauaren aplikazioa behar bezala gainbegiratzeko;

34. Deitoratzen du 2008ko Tratu-berdintasunari buruzko Zuzentarau-proposamenak (COM(2008)0426) Kontseiluaren onespenaren zain jarraitzea; berriz ere dei egiten dio Kontseiluari bere jarrera lehenbailehen har dezan;

Gutxiengo nazional eta etnikoak

35. Gogoan hartzen du ezen gutxiengo nazional eta etnikoak lurralde berean bizi izan diren gutxiengoetako pertsonen taldeak direla, zeinek identitate erkide bat partekatzen baitute, kasu batzuetan mugak aldatzearen ondorioz, eta beste batzuetan luzaroan eremu jakin batean beren identitatea zaintzen jakinez bizitzearen ondorioz; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen gutxiengo nazionalen identitate kultural eta linguistikoa babes dezatela, eta baldintzak sor ditzatela identitate hori sustatzeko; nabarmentzen du ezen Batasuneko erregioetako eta tokietako agintariek eginkizun garrantzitsua dutela gutxiengo nazional eta etnikoak babesteko, eta uste du ezen administrazioa berrantolatzeak eta lurraldea berriro mugatzeak ez dietela ondorio negatiborik ekarri behar haiei; estatu kideak adoretzen ditu finantza-baliabideak ematera gutxiengoen eskubideak aurrekontu zentralaren pentzudan aplikatzeko, betiere toki-aurrekontuak gehiegi ez zamatzeko;

36. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu gutxiengo nazional eta etnikoen aukera-berdintasuna bermatzera, gizartearen bizitza politiko eta sozialean parte hartzeko; estatu kideak adoretzen ditu gutxiengo nazional eta etnikoen ordezkaritza erraztuko duten hauteskunde-sistemak eta -legeak hartzera; estatu kideei eskatzen die ezen neurri zuzentzaileak berehala har ditzatela jaiotzen inskripzio diskriminatzailea amaitzeko, gutxiengoen taldeetako kideen jaiotzak diskriminaziorik gabe inskribatzeko, eta berma dezatela luzatzen diren nortasun-txartelak ez direla diskriminatzaileak;

37. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu gutxiengoen arloko egungo politiken azterketa koherentea egitera, betiere indarguneak eta erronkak argitzeko, eta gutxiengo nazional eta etnikoen eskubideen errespetua bermatzeko;

38. Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Agentziari (FRA) eskatzen dio ezen irizpen bat egin dezala gutxiengo nazionaletako pertsonen eskubideak babesteko eta sustatzeko bitartekoak sortzeko moduei buruz, EBJAk T-646/13 gaian emandako epaiarekin bat etorriz;

Kultura-arloko eskubideak

39. Azpimarratzen du ezen kultura-jarduerak funtsezko eremuak direla gutxiengo nazionalen identitatea zaintzeko, eta gutxiengoen tradizioak zaintzea eta balio artistikoak ama-hizkuntzan adieraztea bereziki garrantzitsuak direla europar aniztasuna zaintzeko; adierazten du ezen gutxiengoen kultura-ondarea mantentzea interes erkidekoa dela Batasunarentzat eta estatu kideentzat; Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu gutxiengoen kultura-eskubideak babestu, hobetu eta susta ditzaten;

40. Gogoratzen du ezen funtsezkoa dela “kultura” zer den ulertzea, betiere gutxiengoen eskubideen irismena definitzeko; adierazten du ezen, zentzu zabalean, kultura erkidego baten jarduera eta lorpen material eta immaterial guztien batura dela, bai eta beste erkidego batzuetatik bereizten duena ere; nabarmentzen du ezen kultura-eskubideek hauek hartu behar dituztela barne: bizitza kulturalean parte hartzeko eskubidea, kulturaz gozatzeko eskubidea, kide izateko taldea aukeratzeko eskubidea, hizkuntza-eskubideak, eta ondare kultural eta zientifikoen babesa.

41. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu gutxiengo nazionalek eta etnikoek Batasuneko kultura-ondareari egiten dioten ekarpena aitortzera, gutxiengoetako pertsonen ordezkariekiko elkarrizketa indartzera, eta politika eta ekintza koordinatuak identifikatzera eta aplikatzera beren kulturaren babesa eta garapena modu jasangarrian kudeatzeko; estatu kideak adoretzen ditu praktikak maila nazionalean instituzionalizatzeko maila egokia bermatzera, betiere kultura-eskubideak babesteko;

42. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu gutxiengo nazional eta etnikoak eta horietako pertsonak elkartu eta laguntzera kultura-ondarea zaintzeko, garatzeko eta modu jasangarrian kudeatzeko eta etorkizuneko belaunaldiei transmititzeko beharrezkoak diren ezagutza eta kualifikazioak sustatzen; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen ezar eta manten ditzatela gutxiengoetako pertsonentzako funtsezko kultura-funtsak, maila horizontalean zein bertikalean, betiere kultura-erkidegoen kultura-bizitzari laguntza eraginkor, garden eta ekitatiboa bermatze aldera.

43. Nabarmentzen du ezen komunikabideek funtsezko zeregina betetzen dutela eskubide kulturalei eta linguistikoei dagozkienez; gogoratzen du ezen informazioa eta edukia jaso eta argitaratu ahal izatea, eta horiek norberak erabat uler ditzakeen eta bere burua komunika dezakeen hizkuntza batean iristea aldez aurreko baldintza dela bizitza publikoan, ekonomikoan, sozialean eta kulturalean berdintasunez eta eraginkortasunez parte hartzeko; horri dagokionez, ikusten du arreta berezia jarri behar zaiela mugetako eta landetako eremuetan eta eremu bakartuetan bizi diren gutxiengo nazional eta etnikoetako pertsonen beharrizanei; kezkatuta dagoela adierazten du zeren hizkuntza erregional eta gutxituetan argitaratzen edo emititzen dituzten komunikabideak gutxi finantzatzen baitira; Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu gutxiengoak ordezkatzen dituzten antolakundeei edo komunikabideei finantzaketa egokia ematera, horren helburua delarik gutxiengoak eta kultura-identitateak babesten laguntzeko, eta euren ikuspuntuak, hizkuntza eta kultura gehiengoarekin partekatzeko aukera emateko;

44. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen berma dezatela komunikabideek independentziaz jardun dezaketela, hedabideetan hizkuntza gutxituen erabilera susta dezatela eta gutxiengo nazional eta etnikoak kontuan har ditzatela komunikabideen zerbitzuei lizentziak ematerakoan, bai eta irrati- eta telebista-igorgailuak esleitzerakoan ere; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen funts egokiak eman diezazkietela gutxiengoen antolakunde ordezkariei, bai gutxiengoen taldeetako kide-izatea eta talde horiekiko identifikazioa sustatzeko, bai gehiengoaren arreta erakartzeko gutxiengoen talde horien identitateetarantz, historietarantz eta kulturetarantz;

45. Gogoratzen du ezen komunikabide publikoek funtsezko garrantzia dutela eduki horiek sustatzeko orduan, batez ere tokian tokiko eta erregioetako enteen kontrol demokratikoaren esparruan; Batzordea adoretzen du baldintza juridikoak eta erregelamenduzkoak sortzera gutxiengoak bizi diren erregioetan ikus-entzunezko zerbitzuak emateko eta ikus-entzunezko edukiak transmititzeko eta jasotzeko askatasuna bermatze aldera, betiere gutxiengoetako kideek edukiak beren ama-hizkuntzan ikusi edo entzun ahal izan ditzaten, geoblokeaturik egon gabe;

46. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen baliabide egokien bitartez berma dezatela ikus-entzunezko komunikabideek ez dezatela inolako bultzadarik jarri gutxiengoetako pertsonen aurkako indarkerian edo gorrotoan; nabarmentzen du ezen komunikabideek zeregin garrantzitsua dutela gutxiengoen eskubideen urratzeak zabaltzeko orduan, zeren, urratzeok salatzen ez badira, eguneroko errealitateek ikusezinak izaten jarraitzen baitute;

47. Estatu kideak adoretzen ditu haiek har ez dezaten egintza politiko eta juridikoetatik eta neurri murriztaileak ezartzera bideratutako politiketatik bat ere, hala nola azpitituluak jartzeko edota itzultzeko betebeharrak eta hizkuntza ofizialetako programetarako nahitaezko kuotak; Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu erregioetako komunikabideen edo hizkuntza gutxituetako komunikabideen presentzia ahalbidetzera eta sustatzera, baita lineako interfazeetan ere; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen berma dezatela finantzaketa egokia edo dirulaguntzak emango zaizkiela gutxiengo nazional eta etnikoak ordezkatzen dituzten antolakundeei eta komunikabideei, betiere haien beharrizanak eta ezaugarri espezifiko erregionalak kontuan hartuta;

48. Estatu kideei eskatzen die ezen, Kultura Ondarearen Europako Urtearen espirituan, beren gutxiengoen kulturak balioets eta susta ditzatela, betiere gutxiengoon historiaren eta tradizioen zabalkundea sustatuz eta direnak direlako erkidego horien isolamendua saihestuz;

49. Nabarmentzen du ezen kultura-ondarearen arloko edozein politikaren garapenak integratzailea eta parte-hartzailea izan behar duela, tokian tokiko erkidegoetan oinarritu behar duela, eta gutxiengoen erkidegoekin kontsulta eta elkarrizketa aurreikusi behar dituela;

Hezkuntzarako eskubidea

50. Adierazten du ezen hezkuntzak berebiziko garrantzia duela sozializazioan eta identitatearen garapenean, eta oraindik ere tresna nagusia dela arriskuan dauden hizkuntza gutxituak biziberritzeko eta zaintzeko; nabarmentzen du ezen gutxiengo nazional bateko pertsona orok eskubidea duela hezkuntza hizkuntza gutxituan jasotzeko; nabarmentzen du ezen ama-hizkuntzako hezkuntzarekin jarraitzea ezinbestekoa dela kultura- eta hizkuntza-identitatea zaintzeko; gogoan hartzen du ezen, hezkuntza hizkuntza gutxituetan hartzeari dagokionez, ez dagoela jardunbide egoki bakarrik gutxiengo nazional eta etniko guztientzat; adierazten du ezen beharra dagoela zeinu-hizkuntza erabiltzen duten pertsonei arreta berezia jartzeko;

51. Gogoratzen du ezen Gutxiengo Nazionalak babesteko Europako Kontseiluaren Esparru-konbentzioaren 14. artikuluak estatu kideei gomendatzen diela ahaleginak egin ditzatela, ahal den neurrian eta beren hezkuntza-sistemaren esparruan, gutxiengo nazionaletako pertsonek aukera izan dezaten kasuan kasuko hizkuntza gutxitua ikasteko edo irakaskuntza hizkuntza horretan jaso dezaten, horrek guztiak eragotzi gabe hizkuntza ofiziala ikastea edo hura irakastea;

52. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen beren etorkizuneko ekintzetan tresna egokiak gaitu ditzatela gutxiengo nazional eta etnikoak bizi diren lurraldeetan mintzatzen diren hizkuntzen erabilera ofiziala sustatzeko eta babesteko, toki- edo erregio-mailan, betiere Gutxiengo Nazionalak babesteko Esparru-konbentzioaren eta Hizkuntzen Gutunaren printzipioekin bat etorriz, eta, aldi berean, jagongo du hizkuntza erregional eta gutxituak babestu eta sustatzea ez doala hizkuntza ofizialen kalterako, ez eta haiek ikasteko betebeharraren kalterako ere;

53. Deitoratzen du ezen estatu kide batzuek oraindik ez dutela berronetsi Hizkuntzen Gutuna, eta berronetsi duten batzuek ere ez dutela eraginkortasunez aplikatzen; adierazten du ezen zapuztuta dagoela zeren orain dauden eskubideak ez baitira estatu kide batzuetan aplikatzen edo eskubideok ageri-agerian urratzen baitira;

54. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen jagon dezatela, nazioarteko arauekin bat etorriz, gutxiengo nazional eta etnikoetako pertsonek beren eskubideak bermatuta dituztela, eta aukera egokiak dituztela hizkuntza gutxituetan eskolatzeari eta irakaskuntza beren ama-hizkuntzan jasotzeari dagokienez, bai irakaskuntza-zentro publikoetan, bai pribatuetan; estatu kideak adoretzen ditu hezkuntza-politika egokiak formulatzera eta gutxiengo nazional eta etnikoen beharrizanei ondoen erantzuten dieten politikarik onenak aplikatzera, hezkuntza-programa espezifikoen edo ikasketa-plan eta testuliburu berezien bitartez ere; estatu kideak adoretzen ditu irakasleen prestakuntza finantzatzen laguntzera, irakaskuntza eraginkorra hizkuntza gutxitu batean bermatzeko, eta atzerriko hizkuntzen irakaskuntzaren arloko jardunbiderik onenak hizkuntza ofizialen irakaskuntzarako metodologian txertatzera, hezkuntza hizkuntza gutxitu batean ematen duten eskoletarako ikasketa-planei dagokienez; nabarmentzen du ezen estatu kideek jagon behar dutela hizkuntza erregional eta gutxituak eta hizkuntza ofiziala metodo egokiak erabiliz irakasten direla;

55. Estatu kideak adoretzen ditu hizkuntza erregional edo gutxitu bat ama-hizkuntza gisa hitz egiten duten pertsonek aukera izan dezaten hizkuntza ofiziala behar bezala ikasteko, atzerriko hizkuntzen eta bigarren hizkuntzen irakaskuntzaren jardunbide egokiak Estatuko hizkuntza ofiziala irakasteko hartutako ikuspegi metodologikoan txertatuz;

56. Azpimarratzen du ezen gutxiengoetako pertsonek ere gehiengoaren hizkuntza, historia eta kultura ikasi behar dituztela, eta gehiengo horretako ikasleek, publikoak oro har bezala, gutxiengoen historiarekin eta kulturarekin ohitu behar dutela eta hizkuntza gutxituak ikasteko aukera izan behar dutela;

57. Estatu kideak adoretzen ditu hizkuntza erregional eta gutxituetako hiztunen eskakizunak betetzen dituzten testuliburuak egitera, edo, hori ezinezkoa bada, hizkuntza horietan argitaratutako beste herrialde batzuetako testuliburuen erabilera erraztera, direnak direlako hizkuntzak erabiltzen dituzten herrialdeetako hezkuntza-arloko organismo arautzaileekin lankidetzan jardunez;

58. Azpimarratzen du ezen oso garrantzitsua dela goi-mailako irakaskuntza ama-hizkuntzan ematea eta terminologia espezifikoari buruzko ezagutzak dituzten espezialistak prestatzea, batez ere kasuan kasuko hizkuntzako hiztun ugari dituzten erregioetan; nabarmentzen du ezen behar-beharrezkoa dela medikuei hizkuntza gutxituetan irakastea;

59. Estatu kideetako gobernuak adoretzen ditu gutxiengoen ordezkariek beren hezkuntza-sistemen antolaketari buruzko eztabaidetan parte harraraztera;

60. Estatu kideak adoretzen ditu lehentasun-atalaseak definitzera hizkuntza erregional eta gutxituak ikasteko, betiere hezkuntzan ekitatea bermatze aldera; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen susta dezatela gutxiengo nazional eta etnikoetako pertsonek irakaskuntza hizkuntza gutxituan, bereziki ama-hizkuntzan, jasotzeko duten eskubidea, bai gutxiengo horien presentzia handia duten eremuetan, bai landa-eremuetan eta bai giza kokagune oso sakabanatuak dituzten eremuetan ere, baldin eta eskari nahikoa badago; Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen berma dezatela hezkuntza-politika eta erreformek ez dutela eskolatzea hizkuntza gutxituetan jasotzeko eskubidea mugatzen;

61. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu hezkuntza-sistemetan hizkuntza erregional eta gutxituetarako laguntza integratua maila bertikalean izan dezaten sustatzera, zehazki, estatu kideetako hezkuntza-ministerioetan eta Batzordearen barruan unitateak sortuz, zeinek ardura izango baitute hizkuntza gutxitu eta erregionaletan ematen den irakaskuntza ikasketa-planetan sartzeko; estatu kideak adoretzen ditu, hizkuntza gutxituetarako, ikasteko lerro jarraitua sustatzera, eskolaurreko hezkuntzatik hirugarren mailako hezkuntzaraino;

62. Nabarmentzen du ezen irakasleen prestakuntza eta kalitate oneko testuliburuetarako eta ikasmaterialetarako irispidea aurretiazko ezinbesteko baldintzak direla ikasleei kalitateko hezkuntza bermatzeko; uste du ezen ikasketa-planek, ikasmaterialek eta historiako testuliburuek irudi justua, zehatza eta informatiboa eman behar dutela gutxiengoen taldeen gizarte eta kulturei buruz; ikusten du ezen, hezkuntza hizkuntza gutxituan emateari buruz, badagoela zabal-zabal aitortutako arazo bat, zeina baita kalitateko behar beste ikasmaterialik ez egotea eta hizkuntza gutxituetan behar bezala erakusteko behar adina irakasle kualifikaturik ez egotea; ikusten du ezen historiaren irakaskuntza multidimentsionalak betekizuna izan behar duela eskola guztietan, bai gehiengoen erkidegoetan, bai gutxiengoen erkidegoetan; nabarmentzen du ezen garrantzitsua dela irakasleentzako prestakuntza-ikastaroak garatzea, betiere irakaskuntzaren maila guztietan eta eskola-modalitate guztietan dauden beharrizanei erantzuteko;

63. Azpimarratzen du ezen hizkuntza gutxituak irakasteak gehiengoen eta gutxiengoen artean elkar ulertzen laguntzen duela, eta erkidegoak elkarrengana hurbiltzen dituela; estatu kideak adoretzen ditu neurri positiboak aplikatzera gutxiengoen ordezkaritza egokia bermatzeko irakaskuntzan, bai eta administrazio publikoan eta agentzia exekutiboetan ere, nazio-, erregio- eta udal-mailan;

64. Batzordea adoretzen du programak indartzera, zeinen eginkizun nagusia izango baita Europako hizkuntza erregional eta gutxituetan ematen den hezkuntzaren arloko esperientziak eta jardunbiderik onenak trukatzea; Batasunari eta Batzordeari eskatzen die “Erasmus+”, “Europa Sortzailea” eta “Herritarrentzako Europa” programen etorkizuneko sorkuntzan hizkuntza erregional eta gutxituak gehiago nabarmentzeko, betiere urte anitzeko finantza-esparru berriaren ingurumarian;

65. Oso deitoratzen du ezen Batasuneko estatu kide batzuetan gutxiengoetako ikasleak ez direla irakaskuntza orokorreko sistemako instituzioetan sartzen, ezpada eskola berezietara bideratzen direla, betiere eskolak emateko erabiltzen den hizkuntza behar bezala ez dakitela argudiatuz; gogoratzen du ezen hizkuntza gutxitu batean ematen den irakaskuntza edo gutxiengo partikular bateko kide izatea ezin direla aitzakia gisa erabili identitatearen ondorioz haurrak eskolatik bereizteko; estatu kideei eskatzen die ez dezatela bereizketa-modu hori aplika eta neurri egokiak har ditzatela ikasle horiek eskola normaletan eskolatuta egon ahal izan daitezen; estatu kideei eskatzen die azter dezatela oinarrizko giza eskubideei eta gutxiengoen eskubideei buruzko gaiak sartzea, bereziki eskola-programetan, hezkuntzaren bidez kultura-aniztasuna eta tolerantzia sustatzeko modu gisa;

Hizkuntza-eskubideak

66. Gogoan hartzen du ezen hizkuntza gutxiengoen kultura-identitatearen eta giza eskubideen funtsezko elementua dela; nabarmentzen du beharrezkoa dela hizkuntza gutxitua erabiltzeko eskubidea sustatu beharra dagoela, dela pribatuan, dela jendaurrean, inolako diskriminaziorik egin gabe, gutxiengoetako pertsonen populazio handia dagoen eremuetan, gainera, jagon behar dela hizkuntza hori belaunaldiz belaunaldi transmititu ahal izatea, eta beharra dagoela Batasunean hizkuntza-aniztasuna babesteko; Europako Batzordeari eskatzen dio ezen indar dezala hizkuntza erregionalen irakaskuntza eta erabilera sustatzeko plana, Europar Batasunean hizkuntza-diskriminazioa eragozteko eta hizkuntza-aniztasuna sustatzeko bitarteko posible gisa; gogoratzen du ezen gutxiengo horretako kide ez diren pertsonek hizkuntza gutxituen ezagutza sustatzea elkar-ulertzea eta -aitortzea sustatzeko modu bat dela;

67. Nabarmentzen du ezen 2013ko irailaren 11ko Ebazpenean, zeina baita desagertzeko arriskuan dauden Europako hizkuntzei eta Europar Batasuneko hizkuntza-aniztasunari buruzkoa[213], Parlamentuak gogorarazi zuela ezen Batzordeak arreta jarri beharko lukeela egitate jakin batean, zeina baita estatu kide eta erregio batzuek, beren politikekin, beren mugen barruan hizkuntzen iraupena arriskuan jartzen dutela, nahiz eta hizkuntza horiek ez egon arriskuan Europan; Batzordeari eskatzen dio azter dezala zein diren hizkuntza horien erabilera eragozten duten administrazio- eta legegintza-oztopoak;

68. Adierazten du ezen, 24 hizkuntza ofizialez gain, Europar Batasunak beste 60 hizkuntza ere hartzen dituela, zeinak ere haren hizkuntza- eta kultura-ondarearen zati baitira eta erregio jakin batzuetan edo talde espezifikoetan 40 milioi pertsona mintzatzen baitira; adierazten du ezen Europar Batasunaren eleaniztasuna bakarra dela nazioarteko antolakundeen mailan; adierazten du ezen eleaniztasunaren printzipioa Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunean ezarrita dagoela, zeinak Europar Batasuna behartzen baitu hizkuntza-aniztasuna errespetatzera eta hizkuntza- eta kultura-ondare aberatsa babestera, hizkuntzen ikaskuntza eta hizkuntza-aniztasuna sustatuz;

69. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu, administrazio-agintarien eta zerbitzu publikoko antolakundeen ingurumarian, hizkuntza erregional eta gutxituak praktikan erabil daitezen ahalbidetu eta sustatzera, betiere proportzionaltasun-printzipioari jarraituz, adibidez, partikularren eta antolakundeen, alde batetik, eta agintari publikoen arteko harremanetan, bestetik; estatu kideak adoretzen ditu informazioa eta zerbitzu publikoak hizkuntza horietan ematea erraztera, bai eta Interneten ere, gutxiengo nazional eta etnikoetako pertsonak modu esanguratsuan dauden eremuetan;

70. Estatu kideak adoretzen ditu hizkuntza gutxitu eta erregionaletarako irispidea sustatzera, bai itzulpen, bikoizketa eta azpititulazioko jarduerak finantzatuz eta babestuz, bai terminologia egokia eta ez-diskriminatzailea kodifikatuz erregistro administratibo, komertzial, ekonomiko, sozial, tekniko eta juridikoetan;

71. Direnak direlako eremuetako udal-agintariak adoretzen ditu aukera ematera hizkuntza erregional eta gutxituak erabiltzeko; estatu kideak, berriz, adoretzen ditu orientabide gisa estatu-mailan lehendik dauden jardunbide egokiez baliatzera;

72. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu hizkuntza erregional eta gutxituen erabilera sustatzera tokian-tokian eta erregioetan; ingurumari horretan, udal-agintariak aktiboki adoretzen ditu praktikan hizkuntza horien erabilera bermatzera;

73. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu jagotera gutxiengo nazionaletako biztanleen presentzia nabarmena duten eremuetan zuzen idatz daitezela segurtasuneko markatzea eta etiketatzea, nahitaezko jarraibide garrantzitsuak eta inportazioari buruz herritarrei egiten zaizkien iragarki publikoak, zeinak agintariek edo sektore pribatuak ematen baitituzte, bai eta toponimoak eta izendapen topografikoak ere, eta eskuragarri egon daitezela erregio jakin batean erabili ohi diren hizkuntzetan, bai eta hiriguneetara sartzeko eta haietatik irteteko seinaleak eta gainerako bide-seinale informatibo guztiak ere;

74. Gogoan hartzen du hizkuntza erregional eta gutxituen irudikapen bisuala —bide-seinaleak, kale-izenak, administrazio-erakundeen, erakunde publikoen eta merkataritza-erakundeen izenak, eta abar— funtsezkoa dela gutxiengo nazional edo etnikoen eskubideak sustatzeko eta babesteko, zeren hizkuntza erregional eta gutxituen ezinbesteko erabilera islatzen eta laguntzen baitu, eta gutxiengo nazional edo etnikoetako pertsonak adoretzen baititu beren hizkuntza-identitate espezifikoa eta hizkuntza-eskubideak erabili, zaindu eta garatzera, beren toki-identitate multietnikoa adieraztera, eta beren identifikazioa indartzera toki edo erregio jakin batean bizi diren taldeetako kide gisa;

75. Estatu kideei eskatzen die ez egiteko edo ezabatzeko gutxiengoei estatu jakin bateko lanbideen espektro osora iristea eragozten dieten praktika juridikoak; estatu kideei eskatzen die zerbitzu juridikoetara eta judizialetara irispide egokia bermatzeko; nabarmentzen du ezen gutxiengoen ordezkariei ere esplizituki jakinarazi behar zaiela beren legeria nazionalaren arabera zein prozedura bete behar diren baldin eta gutxiengo bateko kide gisa dituzten eskubideak urratzen badira;

76. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu aitortzera gutxiengo nazional bateko pertsona orok eskubidea duela bere abizena (patronimikoa) eta ponte-izena hizkuntza gutxituan erabiltzeko, bai eta horiek ofizialki aitortuak izan daitezen ere, are Batasunaren zirkulazio askearen ingurumarian;

77. Batzordea eta estatu kideak adoretzen ditu ekintzak abiaraztera edozein oztopo administratibo edo finantzariori aurrea hartzeko, baldin eta oztopook Europako eta nazioetako hizkuntza-aniztasuna kaltetu ahal badute eta gutxiengo nazional eta etnikoetako pertsonen hizkuntza-eskubideak egikaritzea eta aplikatzea eragotzi ahal badituzte; estatu kideei eskatzen die hizkuntza-jardunbide diskriminatzaileei amaiera emateko;

Ondorioa

78. Batzordeari eskatzen dio ezen Batasunaren gutxieneko arauen esparru erkide bat egin dezala gutxiengoak babesteko; gomendatzen du ezen esparru erkide horrek etapa neurgarriak eta aldizkako jakinarazpen bat aurreikus ditzala; esparru horrek, gutxienez, honako hauek izango ditu:

— estatu kideetako jardunbide egokien berri emango duten jarraibideak lantzea, betiere gutxiengoen eskubideen babesean inplikatutako alde interesdunekin lankidetzan jardunez,

— Batzordearen gomendioa, zeinak kontuan hartuko baititu orain dauden neurri nazionalak, subsidiariotasuna eta proportzionaltasuna,

— zuzentarau-proposamen legegilea, zeina egingo bailitzateke eraginaren ebaluazio egokia egin ondoren eta estatu kideei aplikatu beharreko subsidiariotasun- eta proportzionaltasun-printzipioen arabera; proposamen horren oinarri Batasuneko gutxiengoentzako gutxieneko arauei buruzko puntuak izango lirateke, eta irizpide eta zehapen argiak sartuko lirateke;

79. Batzordeari eta estatu kideei eskatzen die ezen jagon dezatela esparruak datuen bilketa barne hartzen duela, bai eta zaintzarako eta salaketarako metodologiak ere, zeinak oinarrituko baitira tokian bertan egindako lanetan, eta bideratuko baitira finantza- eta kalitate-alderdietara; izan ere, elementu horiek balio dute probetan oinarritutako politika eraginkorrak babesteko, eta lagungarriak izan daitezke hartutako estrategia, ekintza eta neurrien eraginkortasuna hobetzeko;

80. Lehendakariari eskatzen dio ezen igor diezaiela ebazpen hau Kontseiluari, Batzordeari, Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Agentziari, estatu kideetako eta herrialde hautagaietako gobernu eta parlamentuei, ESLEri, ELGAri, Europako Kontseiluari eta Nazio Batuei.